Nr. 20 VERSLAG VAN EEN WETGEVINGSVERLEG

Voorzitter: Van Meenen

Griffier: De Kler

De voorzitter: Ik heet de leden van de commissie, de Staatssecretaris en zijn ambtenaren en de mensen op de publieke tribune hartelijk welkom.

De indicatieve spreektijd voor dit wetgevingsoverleg is negen minuten per fractie, voor twee termijnen.

Ik geef als eerste het woord aan mevrouw Straus van de VVD.

Mevrouw Straus (VVD): Voorzitter. Een aantal jaren geleden werd geconstateerd dat wij in Nederland te veel zwakke en zeer zwakke scholen hadden. Wij hebben daarop maatregelen genomen. De afgelopen jaren hebben scholen hard gewerkt om het onderwijs te verbeteren. Het aantal zwakke en zeer zwakke basisscholen is bijvoorbeeld in drie jaar tijd teruggelopen van 501 naar 153. De inspectie had daar in haar laatste onderwijsverslag een mooi citaat bij: dat betekent voor ruim 60.000 leerlingen een opwaartse lijn in hun leerloopbaan en waarschijnlijk ook in hun leven.

Voor mij staan in dit debat vooral de leerlingen centraal. Zij verdienen allemaal goed onderwijs en op een zwakke school heeft een leerling nu eenmaal minder kansen om genoeg te leren dan op een andere school. Ondanks dat er goede vorderingen zijn gemaakt, blijft wat de VVD betreft het werken aan het voorkomen van zwakke scholen een kernpunt als wij het hebben over het beste onderwijs voor elk kind. Voor de VVD is het daarom pure winst dat de verbetertermijn voor zwakke en zeer zwakke scholen nu wordt verkort. Het kan toch niet zo zijn dat leerlingen hun hele schoolcarrière op een slechte school doorbrengen en dat wij dit zomaar laten bestaan?

Het zal dan ook niet verbazen dat wij dit wetsvoorstel steunen. Toch duurt het ook met de nieuwe regels nog steeds erg lang voordat er echt actie wordt ondernomen. Leerlingen in het vmbo, bijvoorbeeld, zitten meestal maar vier jaar op een school. Dan kan het dus nog steeds voorkomen dat zij hun hele schoolloopbaan in het voortgezet onderwijs op een zwakke school zitten. Voor de VVD is elk jaar dat een leerling op een zwakke school zit één jaar te veel. Wij realiseren ons echter ook dat scholen de gelegenheid moeten krijgen om zich te verbeteren. Wij vinden echter dat er vooral in de eerste drie jaar te weinig gebeurt. De inspectie signaleert dan wel dat het onderwijs ondermaats is en gaat in het tweede jaar een gesprek voeren met het bestuur, maar dat lijkt allemaal zeer vrijblijvend. Wij zouden graag zien dat de inspectie de lijn van «comply or explain» gaat hanteren. De inspectie moet streng zijn in het wijzen van scholen op hun teruglopende leerresultaten, maar moet hun ook de gelegenheid geven om dit te verklaren en een verbeterplan af te spreken.

Wij lezen dat de inspectie in de eerste twee jaar waarin zij een school of afdeling als zeer zwak waardeert, met de school in gesprek gaat, maar onduidelijk is wat de inhoud van dit gesprek is en wat er in dat gesprek daadwerkelijk wordt afgesproken. Wordt er bijvoorbeeld na het eerste jaar al actief gesproken over verbeterafspraken? Wat gebeurt er als deze verbeterafspraken onvoldoende worden opgevolgd?

Voor de VVD is de mate waarin het bestuur van de school juist in het voortraject daadwerkelijk inspanningen levert om zo snel mogelijk de school weer op orde te krijgen, heel belangrijk. Dit bepaalt wat ons betreft de urgentie om zo snel mogelijk over te gaan naar het tweede deel van het traject en tot het daadwerkelijk geven van het predicaat zwak of zeer zwak. In het recente persbericht naar aanleiding van de evangelische scholen stond een voor de VVD zeer zorgelijke zin: uit gesprekken met het schoolbestuur is niet gebleken dat het bestuur zijn verantwoordelijkheid wil nemen voor de onderwijskwaliteit op zijn scholen. Hierin zit wat de VVD betreft de crux. Tegenover scholen die hun beste beentje voorzetten om de slechte resultaten weg te werken en die hun verantwoordelijkheid nemen, moeten wij coulance betrachten. Wij moeten hen helpen om het onderwijs zo spoedig mogelijk weer op niveau te krijgen. Er zijn echter blijkbaar ook schoolbesturen die deze verantwoordelijkheid niet nemen en die bijvoorbeeld onvoldoende inzet in het voortraject laten zien om het onderwijs daadwerkelijk te verbeteren. Wat de VVD betreft zou dan het tweede deel van het traject, inclusief de mogelijkheid om aan het eind de school te sluiten, zeer voortvarend ter hand moeten worden genomen.

Namens de VVD vraag ik de Staatssecretaris of er een mogelijkheid bestaat om al voor de zomervakantie het onderzoek in gang te zetten bij de scholen die deze inzet in het voortraject niet hebben getoond. Ook zou het een mogelijkheid kunnen zijn om de huidige reactietermijnen in de Wet op het onderwijstoezicht (WOT) te verkorten. Er gelden termijnen voor scholen, bijvoorbeeld om te reageren op een conceptrapportage van de inspectie, maar ook om met een eigen zienswijze te komen. Dit kan het proces in het meest extreme geval met drie tot vier maanden vertragen. Mijn vraag aan de Staatssecretaris is: kan dit korter?

De wetswijziging gaat niet gelden voor het speciaal onderwijs en dat vinden wij eigenlijk een gemiste kans. Ik begrijp best dat er een nieuw toezichtskader ligt en dat het onzeker is hoeveel scholen precies zeer zwak of zwak zijn onder dit nieuwe toezichtskader, maar dat kan geen reden zijn om de kwetsbare leerlingen die het betreft langer dan nodig te laten dobberen. Ook deze leerlingen hebben recht op een school waar de kwaliteit op orde is. Op dit punt heb ik een amendement in voorbereiding, dat ertoe strekt om, zodra betrokkenen voldoende gewend zijn aan het werken met het nieuwe toezichtskader, de wetswijziging ook voor het speciaal onderwijs van toepassing te laten zijn.

Dan kom ik nu toe aan mijn laatste punt. In het buitenland worden ouders dikwijls veel vaker betrokken bij het werk van de onderwijsinspectie. In Zweden bijvoorbeeld maakt de inspectie, zodra een school als zwak wordt beoordeeld, dit actief openbaar via een persbericht. In Nederland kennen wij momenteel alleen de verplichting voor scholen om ouders te informeren indien de school het predicaat zwak of zeer zwak krijgt. Wat de VVD betreft zou deze transparantie tegenover ouders verder moeten worden vergroot. Het is tenslotte in hun belang, maar ook in dat van de school, dat ouders vertrouwen hebben in de verbeterplannen van de school om zo snel mogelijk de kwaliteit weer op orde te krijgen. Ook op dit punt heb ik een amendement in voorbereiding, op grond waarvan de school de ouders niet alleen moet informeren over het feit dat de school het predicaat zwak of zeer zwak heeft gekregen, maar ook moet aangeven wat zij gaat doen om de kwaliteit van het onderwijs weer op orde te krijgen.

De heer Bisschop (SGP): Voorzitter. Er was eens een zeer zwakke school. De kindertjes op die school snakten naar excellent onderwijs. Hun meester noemde dat gewoon goed onderwijs, maar dat vonden zij toch een beetje karig. Elk voorjaar, als de eindtoets kwam, zwoegden zij om weer hoger te scoren dan het vorige jaar: hoger dan 535,4. Toch liepen de leerresultaten terug. De Staatssecretaris begon zich zorgen te maken. De bovenschoolse directeur vertelde zelfs dat de school bijna gesloten moest worden. Dat maakte hen erg verdrietig. Maar op een dag kwam er een vliegende brigade. Die ging de school in, leerde de school op een andere manier werken en ziedaar; de school kroop uit het dal en de kindertjes leerden nog lang en gelukkig.

Zo werkt het gelukkig in de praktijk; dat hebben wij de afgelopen jaren gezien. De SGP constateert dat dit verhaal voor veel zwakke en zeer zwakke scholen geen sprookje is gebleken. Daar zijn wij blij mee en wij hebben daarmee een goed instrument in handen. Scholen slaagden erin, zich aan een negatief oordeel te ontworstelen en sancties te voorkomen. Als wij het wetsvoorstel bekijken, dan leest dat echter niet helemaal als het sprookje dat ik zojuist vertelde. Het voorstel is naar ons idee op onderdelen innerlijk tegenstrijdig. Hier en daar is ook schimmig wat nu eigenlijk kwaliteit is. Ik wil graag op drie punten met de Staatssecretaris in gesprek. Wanneer wordt de Minister, c.q. de Staatssecretaris, geïnformeerd? Wat bedoelen wij precies met kwaliteit? Hoe zit het nu precies met de verbetertermijn? Geen misverstand: wij onderschrijven de strekking van het wetsvoorstel. Er zou echter naar ons idee grondig met de stofkam door de tekst heen moeten worden gegaan, om zaken wat nauwkeuriger vast te leggen en afspraken en verplichtingen te definiëren.

Ik ga op de eerste plaats in op de informatie aan de bewindspersonen. Op de eerste pagina van de toelichting schrijft de regering dat de kern van het voorstel is dat scholen waar de leerresultaten ernstig of langdurig tekortschieten, een verbetertermijn van een jaar krijgen om voldoende resultaten te bereiken. Dat staat ook in het nader rapport, maar op pagina 3 van de toelichting staat dat het wetsvoorstel regelt dat de Minister wordt geïnformeerd wanneer de kwaliteit van het onderwijs ernstig of langdurig tekortschiet. Dat is dus een veel breder criterium. Het kan niet allebei goed zijn. Het is de heldere, duidelijke termijn of de algemene omschrijving. Daarom zouden wij de Staatssecretaris willen vragen: waar gaat het nu om? Op welk moment wordt de bewindspersoon geïnformeerd? Is dat gelijk of na een jaar?

De inspectie is nu al wettelijk verplicht om ernstig tekortschieten te melden, ongeacht de termijn. Het wetsvoorstel voegt toe dat ernstig tekortschieten moet worden gemeld wanneer dit langer duurt dan een jaar. Dat klinkt niet als toenemende urgentie. Terwijl de inspectie zeer zwakke scholen nu direct kan melden, gebeurt dat straks dus pas na een jaar. Kan de Staatssecretaris aangeven of deze hersteltermijn een recht is voor scholen? Heeft een school er recht op dat er pas na een jaar wordt gemeld? Kortom, het is de moeite waard om op dit punt te zoeken naar meer helderheid en zekerheid voor de scholen en de toezichthouders.

Het tweede punt betreft de kwaliteit. Volgens de regering betekent kwaliteit niet op ieder moment hetzelfde. Op pagina 1 van de toelichting lezen wij dat er sprake is van onvoldoende onderwijskwaliteit wanneer zowel de leerresultaten als het onderwijsproces langdurig en ernstig tekortschieten. Het tweede onderdeel is niet meer aan de orde als de overheid sancties wil opleggen. Dan gelden alleen de leerresultaten. Is het logisch en zorgvuldig om dit op deze wijze te doen? Graag krijgt ik een reflectie van de Staatssecretaris hierop.

De regering onderkent dat het oordeel van de inspectie op basis van de kwaliteitsaspecten van invloed is bij de beslissing van de Minister over de toekomst van de school. Dit betekent dat indicatoren die niet zijn gebaseerd op de wettelijk verankerde deugdelijkheidseisen verstrekkende gevolgen kunnen hebben. Deze elementen leiden ertoe dat de ene school wel het vertrouwen krijgt, maar de andere niet. Dat zou naar ons idee een grotere zorgvuldigheid vereisen.

Dan kom ik op het derde punt, te weten de verbetertermijn. De regering geeft herhaaldelijk aan dat een verbetertermijn van één jaar gericht is op herstel van de leerresultaten. Ik heb daarover twee vragen. Klopt het dat de inspectie in deze fase alleen technisch beoordeelt of de resultaten weer voldoende zijn en dat de kwaliteitsaspecten in deze fase geen invloed hebben? Klopt het dat wij ervan kunnen uitgaan dat alle scholen waar de leerresultaten niet binnen een jaar verbeteren, in principe worden gesloten, tenzij er uitzonderlijke omstandigheden meespelen? De bedoeling is namelijk dat scholen niet langer dan één jaar zeer zwak kunnen zijn. Graag krijg ik een verduidelijking.

Wanneer het aantal leerlingen klein is geworden, worden leerresultaten volgens de wet niet gedurende drie jaar, maar gedurende vijf jaar gemeten. In de nadere regeling lijkt die verlenging echter niet meer voor te komen. Kan de Staatssecretaris uitleggen hoe de vork in de steel zit en of het ontbreken van deze verlenging mogelijk in een concrete situatie al consequenties heeft gehad?

De regering wekt de indruk dat scholen nu veel te lang zeer zwak zijn, doordat er geen wettelijke verbetertermijn is. Dat is ons niet duidelijk. Op basis van de wet kan de Minister immers al vanaf dag één beginnen met het treffen van maatregelen. Scholen hebben recht op een redelijke verbetertermijn, maar die hoeft niet minimaal een jaar te duren. Aan wie ligt het dan dat scholen volgens de regering te lang de status «zeer zwak» behouden? Leidt dit voorstel niet juist tot minder ruimte voor maatwerk en doortastende maatregelen?

De inspectie hanteert op basis van haar kennis en expertise een verbetertermijn van twee jaar. Het is de SGP nog niet duidelijk welke inhoudelijke argumenten noodzaken tot beperking. Van de zeer zwakke scholen verbetert juist 85% binnen de termijn van twee jaar. Hoe verstandig is het, vanuit financieel en onderwijskundig oogpunt – maar er zijn ook andere factoren die hierbij een rol spelen – om scholen die nu binnen twee jaar verbeteren, in de toekomst na een jaar te sluiten? Of is dat niet de bedoeling?

De SGP komt bij dit voorstel nog niet verder dan de indruk dat de formuleringen, de consistentie en de congruentie wat meer aandacht verdienen. Afsluitend zou ik daar nadrukkelijk op willen aandringen, zodat wij een goed beleid hebben ten aanzien van zeer zwakke scholen, werkend en denkend vanuit het bieden van kansen, maar ook vanuit het stellen van stevige eisen.

Mevrouw Ypma (PvdA): Voorzitter. Elk kind moet op een school zitten waar goed onderwijs wordt gegeven. Scholen die zeer zwak zijn, moeten zo snel mogelijk de onderwijskwaliteit op orde zien te krijgen. Slecht onderwijs is niet in het belang van de kinderen, die alle kansen verdienen om het beste uit zichzelf te halen. De verbetertermijn van zeer zwakke scholen moet daarom worden verkort, zodat kinderen niet, of zo kort mogelijk, te maken hebben met slecht onderwijs. De verbetertermijn van een jaar vindt de Partij van de Arbeid redelijk. Wij stellen het belang van de kinderen centraal. De school is dan immers al twee keer, twee jaar lang, nadrukkelijk gewezen op het feit dat de kwaliteit niet op orde is. Een school die in 2014 zeer zwak is, heeft in 2012 al een attendering gehad en in 2013 een waarschuwing. In feite heeft deze school al twee jaar de tijd gehad om aan de verbetering van het onderwijs te werken. Als je het al twee jaar hebt zien aankomen, heb je echt nog maar één jaar nodig om met een stevige verbeteraanpak je onderwijs te verbeteren. De Partij van de Arbeid is dan ook voorstander van dit wetsvoorstel, dat ervoor zorgt dat scholen zich binnen deze redelijke termijn verbeteren. De termijn wordt conform het regeerakkoord vastgesteld op een jaar. Hiervoor wordt de Wet op het onderwijstoezicht gewijzigd.

Kortheidshalve sluit ik mij aan bij de opmerkingen van collega Straus over speciaal onderwijs en over de ouders. Ik vind dat zij twee terechte punten aansnijdt. Ik hoor daarop graag een reactie van de Staatssecretaris, zodat wij ervoor kunnen zorgen dat leerlingen, of zij nu in het speciaal onderwijs of in het regulier onderwijs zitten, zo kort mogelijk worden blootgesteld aan slechte onderwijskwaliteit. Dat ondersteunen wij graag.

Mevrouw Siderius (SP): Voorzitter. Op 20 november stuurde de Staatssecretaris een persbericht de wereld in. Voor het eerst in de geschiedenis werd een basisschool in Amsterdam op basis van ernstig en langdurig tekortschieten in kwaliteit gesloten. Met dit wetsvoorstel krijgen zeer zwakke scholen nog maar een jaar de tijd om te verbeteren. Daarna is het gewoon over en uit en wordt de school gesloten. Betekent dit wetsvoorstel dat wij in de toekomst meer van dit soort persberichten van de Staatssecretaris kunnen verwachten? Of – en dat is de vraag waar wij een beetje tegenaan hikken – is het gewoon een beetje spierballentaal? Het aantal zeer zwakke scholen is gelukkig drastisch gedaald. Er waren begin 2014 nog maar zestien zeer zwakke scholen in het basisonderwijs en nog maar acht in het voortgezet onderwijs. Goed onderwijs is vaak de verdienste van de leerkracht en van de school. Daarnaast is het ondersteuningsaanbod aan scholen onmiskenbaar succesvol gebleken. Dit loopt door tot 2017. Ziet de Staatssecretaris mogelijkheden om dit structureel te maken? Nu is het onderdeel van het sectorakkoord, maar het zou mooi zijn als we zouden vastleggen dat wij dit blijven doen, omdat het zo succesvol is. Preventief handelen verdient volgens de SP de voorkeur, als er wettelijke of onderwijskundige tekorten op een school worden gesignaleerd.

De vraag die bij mijn fractie centraal staat, is: toetst de inspectie op dit moment wel op de juiste zaken en kan daarmee een gefundeerd oordeel worden gegeven over de vraag of een school zwak is of zeer zwak? De SP heeft daar zo haar bedenkingen over, en wel om het volgende. De zogenaamde leeropbrengsten zijn een belangrijke factor. Het gaat dan om de resultaten van de verplichte eindtoets van Cito. De eindtoets in het basisonderwijs toetst alleen de onderdelen waarover meerkeuzevragen kunnen worden gesteld. Cito toetst dus nog niet de helft van het totale aanbod, maar alleen begrijpend lezen, spelling en grammatica. Luisteren, spreken en het maken van teksten worden niet getoetst. Op basis van de Cito-toetsen kan dus niet worden gezegd dat het gehele taalonderwijs goed of slecht is. Dan kun je in onze optiek ook niet stellen dat een school zeer zwak is. Graag krijg ik op dit punt een reactie van de Staatssecretaris, want eenzijdige gerichtheid op Cito-scores lijkt ons een beetje schijnveiligheid te bieden.

Bovendien zullen scholen zich aanpassen aan de eisen van verantwoording en controle in plaats van andersom. Wie een aap wil zien dansen, lukt dat. Wij hebben in Nederland een beeldscherminspectie gecreëerd. Vanuit Den Haag wordt vanachter een bureau een attendering of waarschuwing verzonden op basis van toetsresultaten in groep 8 voor taal en rekenen. De school is echter meer dan een gemiddelde toetsuitslag voor taal en rekenen. Ik noem: je eigen talenten ontplooien, sociale vaardigheden leren, bewegingsonderwijs, filosofie, creatieve vakken. Het probleem is dat de school zich gedwongen ziet, het lesprogramma eenzijdig in te richten op het meetprogramma van de inspectie. Dat zou toch een verschraling zijn van het onderwijs? Mijn vraag is, hoe de Staatssecretaris daartegenaan kijkt.

Kan de Staatssecretaris uitsluiten dat kleine scholen op statistische gronden een grotere kans hebben om als zeer zwak te worden beoordeeld dan grotere scholen? Is de inspectie met het huidige toezichtskader in staat om genoeg rekening te houden met de achtergrond van de leerlingen op de school? Uit verschillende onderzoeken blijkt dat daar nogal wat discussie over is. Ongeveer 80% van de factoren die het onderwijssucces bepalen, liggen buiten de invloedssfeer van de school. Dit heeft te maken met de leerling en zijn achtergrond. Om de toegevoegde waarde van de school te kunnen bepalen, moet je dus eigenlijk inzicht hebben in die overige 80%. De overheid beschikt echter slechts over gegevens over het opleidingsniveau van een deel van de ouders. Het verband tussen het opleidingsniveau van de ouders en het schoolsucces is volgens wetenschappers onvoldoende basis voor een zorgvuldige correctie. Op basis hiervan komen wetenschappers, de Onderwijsraad en Cito tot de conclusie dat gemiddelde opbrengsten geen maat zijn voor het bepalen van de onderwijskwaliteit van een school. Graag hoor ik van de Staatssecretaris wat zijn reactie hierop is. Is hij het eens met deze wetenschappers, de Onderwijsraad en Cito, of zegt hij: het klopt niet? Ik ben daar wel benieuwd naar.

Kortom, mijn fractie heeft nog wel twijfels en vragen. Wij zouden graag meer willen inzetten op preventie en samenwerking. De inspectie moet op basis van de signalen uit de school het gesprek aangaan met het schoolteam of met individuele leraren. Nu oefent de inspectie elk jaar beeldschermtoezicht uit, maar dat is wat ons betreft een beetje te eenzijdig en te veel gebaseerd op de Cito-toets. De SP zou graag een proef willen starten met een andere manier van beoordelen door de inspectie, in nauwere samenwerking met de beroepsgroep en enkele toonaangevende wetenschappers. In de proef worden meerdere evaluatie-instrumenten in samenhang gehanteerd. Zo wordt onderzocht of extra leerlinginformatie kan worden gewogen bij de beoordeling. Te denken valt aan de sociaal-economische en maatschappelijke positie van een leerling, informatie over de thuistaal, de motivatie, de werkhouding en noem maar op. Scholen die door de inspectie als zeer zwak worden beoordeeld, zouden de mogelijkheid voor een second opnion van een onafhankelijk instituut moeten krijgen. Ook deze tweede beoordeling zou dan aan de Minister moeten worden voorgelegd, voordat zij de beslissing neemt om de school te sluiten.

De SP ziet graag dat wij scholen weer de ruimte geven om leerlingen te begeleiden en te onderwijzen in hun brede ontwikkeling. Het is wat ons betreft tijd om te stoppen met het toetscircus en de competentie- en prestatieafspraken. Het zou goed zijn om wat meer vertrouwen te geven aan de professional. Wij moeten gaan voor een trendbreuk, waarmee wij afrekenen met de afrekencultuur.

De heer Van Meenen (D66): Voorzitter. Volgens mij zijn wij sinds een paar jaar op een spannende zoektocht. Aan de ene kant maken wij ons natuurlijk zorgen over de kwaliteit van het onderwijs. Het is altijd goed als de politiek dat doet. Tegelijkertijd is heel prominent en pregnant de vraag aan de orde wat dan kwaliteit is. Daar zijn al heel veel verstandige woorden over gezegd. Er ligt een interessant wetsvoorstel, waarin staat dat er een duidelijker scheiding moet komen tussen datgene waarop de inspectie beoordeelt en datgene waarover de inspectie adviseert. Ik heb het over het voorstel van de SGP, mede ingediend door D66 en het CDA. Dat zijn drie ontwikkelingen die momenteel spelen. In die omgeving praten wij nu over dit wetsvoorstel.

Het sluiten van een school is een zeer ingrijpende maatregel: voor de leraren, voor de ouders, maar vooral ook voor de kinderen. Tegelijkertijd is het onacceptabel dat kinderen jarenlang slecht onderwijs krijgen en daardoor hun talenten niet goed kunnen ontwikkelen. Het voorkomen van dergelijke situaties was dan ook de inzet van de motie-Pechtold, waarin werd gesteld dat ieder kind recht heeft op kwalitatief goed onderwijs en waarin werd gevraagd om een aanvalsplan, zodat scholen nooit langer dan een jaar het predicaat zeer zwak zouden hebben. Het liefst zou dat uiteraard moeten gebeuren door verbetering van het onderwijs op de scholen. Met dit wetsvoorstel wordt het des te belangrijker dat er vroegtijdig wordt begonnen met het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs als de resultaten teruglopen. Daarbij wordt het ook steeds belangrijker dat er een sterke medezeggenschapsraad op de school aanwezig is. Gaat de Staatssecretaris dat ook meenemen in de communicatie over deze wetswijziging?

Mocht er toch geen verbetering komen, dan moet het mogelijk zijn om een schoolbestuur te vervangen of een school te sluiten. Met dit wetsvoorstel komt er meer duidelijkheid over het proces rond deze ultieme sanctie. Langs die weg kan de kwaliteit van een school op tijd worden bijgestuurd en krijgen de leerlingen sneller goed onderwijs. Allereerst moet er dan duidelijkheid komen over de criteria waarop een school als zeer zwak wordt beoordeeld. Dit begint met de constatering dat er op de school sprake is van onvoldoende leerresultaten. De inspectie gebruikt daarvoor echter vaak relatieve normen. Is het niet zo dat er dus altijd zwakke scholen zullen zijn, omdat er gekeken wordt naar gemiddelden? Naar de mening van mijn fractie is dat met name in het voortgezet onderwijs het geval.

Vervolgens kijkt de inspectie naar de kwaliteit van het onderwijs voor zover dat mogelijk is. Het moet voor scholen en leraren volstrekt duidelijk zijn wat de inspectie van hen vraagt. Daarom is D66 mede-indiener van een wetsvoorstel van de SGP over een heldere scheiding tussen de beoordelende rol van de inspectie enerzijds en de adviserende rol van de inspectie anderzijds. Dat wetsvoorstel ligt nu voor advies bij de Onderwijsraad. Het lijkt mij goed voor de uitvoering van dit wetsvoorstel als ook het wetsvoorstel over de inspectie zo snel mogelijk wordt behandeld.

Ook is er de afgelopen tijd veel discussie geweest over de vraag wat dan goed onderwijs is. Hoe kan de inspectie daarover een goed oordeel vellen? Ik verwees er zojuist al naar: er zijn al wijze dingen over gezegd. Ik ga dat niet allemaal herhalen, maar die discussie gaat veel meer over de toegevoegde waarde die een school weet te creëren dan over beeldschermgegevens of iets anders. Ik ben het wat dat betreft helemaal eens met mevrouw Siderius.

Wat gebeurt er in de school? Dat is een vraag die gesteld zou kunnen worden. Op welke manier worden leerlingen gestimuleerd en begeleid? Welke keuzes heeft een school gemaakt en waarom? Hoe werkt de school aan de ontwikkeling van de talenten van elk individueel kind? Welke interventie zet een school in voor kinderen die het net niet redden? Op welke manier leren schoolbesturen en docenten van hun eigen beleid en hun praktijk?

Goed onderwijstoezicht kijkt naar wat het beleid oplevert in termen van toegevoegde waarde. Dat resultaat is niet altijd meetbaar, maar wel altijd waarneembaar. Dat vraagt inderdaad om een benadering door de inspectie die wellicht op een aantal punten anders is. De inspectie is daar natuurlijk zelf ook naar op zoek. Op dit thema zijn enkele pilots gestart, die laten zien dat het in het primair onderwijs mogelijk is om leergroei en toegevoegde waarde in kaart te brengen. Dat is bemoedigend, maar sindsdien is daar weinig meer van vernomen. Mijn vraag aan de Staatssecretaris is: wat is de huidige stand van zaken rond dit initiatief?

Ook is er nog onduidelijkheid over de vraag wanneer een school als zeer zwak wordt aangemerkt. De heer Bisschop heeft dit al aan de orde gesteld, maar ik doe dat ook nog even kort. Kan een school alleen het predicaat zeer zwak krijgen als zowel de onderwijsresultaten als het onderwijsleerproces onvoldoende zijn, of kan dit ook als de onderwijsresultaten onvoldoende zijn, maar het onderwijsleerproces verder in orde is? Is de Staatssecretaris het met mij eens dat, als het onderwijsleerproces op orde is, een school nooit het predicaat zeer zwak mag krijgen?

Mijn laatste vraag gaat over de scholen op de BES-eilanden: geldt dit wetsvoorstel ook voor zwakke scholen op de BES-eilanden?

Staatssecretaris Dekker: Voorzitter. Ieder jaar ontvangen duizenden ouders het bericht dat de school waar hun kind naartoe gaat, een zeer zwakke school is. Je moet je voorstellen wat er dan gebeurt aan de keukentafel thuis. Ik denk dat heel veel ouders zich dan afvragen: wat is dat eigenlijk, een zeer zwakke school? Hoe heeft dit nu kunnen gebeuren? En vooral: hoe lang gaat dit nog duren en wat is nu precies de consequentie voor mijn kind en voor zijn of haar toekomst? Ik ben het helemaal eens met wat mevrouw Straus hierover zei, namelijk dat ieder kind op een zeer zwakke school er een te veel is. Volgens mij wordt dat breed gedeeld door alle woordvoerders in deze commissie. Ik ervaar brede steun voor de hele operatie waarbij wij het aantal zwakke en zeer zwakke scholen aan het terugdringen zijn en waarbij wij bereid zijn om desnoods de ultieme consequentie te trekken.

Het antwoord op de vraag «wat betekent dit nu voor de toekomst van mijn kind?» is eigenlijk even simpel als indringend. Het betekent gewoon dat kinderen die naar een zeer zwakke school gaan, kansen worden ontnomen. Als je kind naar een basisschool gaat, betekent dit dat de kans op een veel lager advies dan wat een kind zou kunnen, heel erg groot is. In het voortgezet onderwijs halen kinderen bijvoorbeeld een havo-diploma, terwijl zij misschien met beter onderwijs gemakkelijk het vwo hadden kunnen doen. Leerlingen lopen kennisachterstand op. Zij krijgen slecht les en leren minder. De kans op uitval is groter. Met andere woorden: zeer zwak onderwijs heeft negatieve effecten op leerlingen, waarvan zij nog jaren last hebben.

Het vervelende met onderwijs is, dat je het niet even één, twee, drie overdoet. Het heeft direct definitief gevolgen voor de rest van je leven. Als daar überhaupt gelegenheid toe hebt, moet je dat dus een keer zien in te halen. Met andere woorden: er is in mijn ogen alle reden om hier iets aan te doen.

Op de vraag wat een zwakke school dan precies is, zou je ook een heel eenvoudig antwoord kunnen geven. Het is namelijk een school waar slecht les wordt gegeven, waar niet alleen de leerresultaten achterblijven, maar waar ook het leerproces niet op orde is. Het is altijd een combinatie van die twee. Hoe heeft het dan zover kunnen komen? In mijn ogen komt het door het slecht runnen van een school. Je mag van professionals in het onderwijs verwachten dat zij alert zijn, dat zij de ontwikkeling van de kinderen bijhouden en waar nodig daar extra op inzetten en bijsturen. Een school die het zover heeft laten komen dat deze zeer zwak is, heeft in mijn ogen geen excuus. Die school moet zo snel mogelijk verbeteren. Wij grijpen niet onmiddellijk naar het allerzwaarste instrument, maar ik vind dat je van iedere school mag eisen dat deze zich zo snel mogelijk verbetert. Als het niet gebeurt, bijvoorbeeld omdat een schoolbestuur de ernst van de zaak niet inziet – dat komen wij tegen – of omdat een schoolbestuur niet in staat is om te verbeteren – dat komen wij ook tegen – moet je op een gegeven moment zeggen: het is genoeg, wij stellen onze leerlingen niet langer bloot aan slecht onderwijs. Dat is vreselijk ingrijpend, want dan gaan de deuren dicht, maar dan kunnen de kinderen tenminste naar een school waar wel goed onderwijs wordt gegeven.

Met dit wetsvoorstel korten wij de periode van dit proces met een jaar in. Ik zal straks nog iets zeggen over termijnen en over de vraag of scholen voldoende kans krijgen om zich te verbeteren. In mijn ogen is dat in ruim voldoende mate het geval. Ik vind dat je na drie jaar mag zeggen: u bent zeer zwak, dus u moet nu zeer rapido verbeteren, want anders komt het einde voor de school in zicht.

Wij geven hiermee uitvoering aan de motie-Pechtold. Er zijn ook al eerder trajecten in gang gezet om scholen te ondersteunen om er snel weer bovenop te komen. Als je kijkt naar de resultaten, zie je dat het er goed uitziet. Het aantal zwakke en zeer zwakke scholen is enorm teruggedrongen. Ook dat vind ik een compliment waard aan iedereen in het onderwijs. Wij hebben met een aantal dingen te maken, zoals betere ondersteuning. Ik noem de vliegende brigades, waarnaar de heer Bisschop verwees. Je ziet vaak dat scholen, als zij zwak of zeer zwak worden, heel graag beter willen worden, maar soms niet precies weten hoe dat moet. Dan zijn ondersteuning, ervaring en deskundigheid daarbij soms zeer welkom.

Wat ook helpt, is dat er eerder aan de bel wordt getrokken. Mevrouw Straus had het in haar inbreng over de «early warning», waarbij scholen sneller en indringender van de inspectie te horen krijgen dat het niet goed gaat, in de trant van: onderschat het niet, wees niet te lichtzinnig, maar ga nu al beginnen met verbeteren. Dat helpt enorm. Ik denk dat het ook helpt – in preventieve zin, zeg ik tegen mevrouw Siderius – dat je er helder over bent dat er altijd een stok achter de deur is. Het is niet een kwestie van goede intenties, in de trant van «we doen ons best en dan zien wij wel hoe lang het duurt». Nee, als het niet binnen een bepaalde termijn weer op orde is of er in ieder geval een kentering is in de ontwikkeling, moet je soms overgaan tot sluiten. Ik heb het al eerder gezegd en doe het hier nu weer in het debat: iedere slechte school die wordt gesloten, maakt het onderwijs in Nederland beter. Gelukkig komt het er niet al te vaak van. Als wij scholen sluiten, doen wij dat niet voor onze lol. Het is een enorme operatie voor de ouders en de kinderen. Vaak moeten wij met gemeenten dan bezien waar we een alternatieve school kunnen vinden. Maar ik vind dat je wel bereid moet zijn om het te doen.

Als dan de vraag wordt gesteld of wij meer persberichten krijgen zoals onlangs over die school in Amsterdam, dan zeg ik dat ik dat niet kan uitsluiten. Sterker nog, misschien gaan wij in de toekomst nog wel eerder ingrijpen dan wij in het verleden bijvoorbeeld met de evangelische scholen hebben gedaan. Kijk naar de geschiedenis: zwak, zwak, zeer zwak, dan weer terug naar zwak en dan weer op het randje... Op een gegeven moment is de maat vol. Dan moet je zeggen: punt; de school heeft de kans gehad en nu gaan de kinderen naar een school waar zij wel goed onderwijs krijgen. Voor hetzelfde geld zitten zij de hele tijd op een school waar het onderwijs onder de maat is. Ik gun kinderen zo graag het beste onderwijs. Met dit wetsvoorstel wordt de termijn dus verkort.

Ik zei het al: dit wetsvoorstel sluit in mijn ogen naadloos aan op de in 2009 ingediende motie-Pechtold. Die ging eigenlijk over twee zaken. Allereerst werd de regering opgeroepen, de scholen te ondersteunen. Dat doen we, samen met de sectorraden: de PO-Raad en de VO-raad. Er is een ondersteuningsaanbod dat in de sectorakkoorden weer is verlengd. Tegen mevrouw Siderius zeg ik: als het moment daar is, moet je bezien hoeveel zeer zwakke scholen er nog zijn en of er nog redenen zijn om het ondersteuningsaanbod voort te zetten. Vooralsnog hebben wij dit voor de zeer zwakke en zwakke scholen voortgezet, met enige drang. Er is geen enkel excuus voor een zeer zwakke school om dit soort verbetertrajecten te weigeren. Wij bieden dit soort steun ook aan scholen die weliswaar net aan de goede kant van de streep zitten, maar waarvan wij weten dat er veel meer ruimte is voor verbetering, omdat wij zien dat het effect ervan in positieve zin zo groot is.

Staatssecretaris Dekker: Mijn poging om mevrouw Siderius gerust te stellen, is niet geslaagd, merk ik, dus ik ga het nog een keer proberen. In het sectorakkoord maken wij met het onderwijs heldere afspraken, ook over de resultaten die moeten worden geleverd en over de ambitie die wij hebben, namelijk het terugdringen van alle zwakke en zeer zwakke scholen. Dat is hetgeen wij in het sectorakkoord hebben afgesproken. De ondersteuningsstructuur houdt niet op als het sectorakkoord in 2017 afloopt. Die loopt daarna nog door naar 2020. Wat mij betreft gaat het gewoon door; er is structurele financiering voor. U mag erop rekenen dat ik, of mijn opvolger na deze kabinetsperiode, daarmee doorga. Ik kan mij niet voorstellen dat er een Staatssecretaris of Minister van onderwijs komt die zegt: ik vind zwakke of zeer zwakke scholen geen probleem. Als wij weten dat dit effectieve methodes zijn om een en ander snel terug te dringen en scholen er gauw bovenop te krijgen, denk ik dat het niet snel ter discussie zal staan. Niet wat betreft de aanpak, maar ook niet in financiële zin.

Dan kom ik nu op de vraag hoe het proces eruit ziet en welke tijdslijn precies wordt gehanteerd. Laat ik eerst ingaan op de vraag wanneer een school als zeer zwak wordt beoordeeld. Ik doe dat ook in antwoord op de vraag van de heer Bisschop. Een school wordt als zeer zwak aangemerkt als er twee dingen aan de hand zijn, namelijk als er leerachterstanden blijven bestaan en als het leerproces niet op orde is. Als een school onvoldoende leerresultaten heeft, maar bij onderzoek door de inspectie blijkt dat het leerproces op orde is, zal een school niet als zeer zwak worden aangemerkt; dan blijft de school zwak. De school moet dan nog wel iets doen aan de leerresultaten, maar vaak hebben wij er dan voldoende vertrouwen in dat de school dat, met de ondersteuning die zij krijgt, gaat bereiken.

Andersom kan ook. Het kan zo zijn dat een school redelijke leerresultaten heeft, maar dat bij periodiek toezicht door de inspectie blijkt dat het leerproces niet op orde is. Het toezicht van de inspectie is risicogericht. De inspectie bezoekt scholen niet jaarlijks, maar op basis van de leerresultaten aan de hand van de Cito-toets, dan wel na signalen van ouders of leraren dat er op een school iets aan de hand is. Dan gaat de inspectie er vaak al eerder op af. Als dat het geval is, wordt een school niet zeer zwak, maar kan deze wel zwak worden, omdat wij dan zeggen; er is toch wel het een en ander aan de hand. Het schoolklimaat is bijvoorbeeld niet op orde of het didactisch handelen; noem het allemaal maar op.

Dit raakt direct een beetje aan de hele discussie over de vraag waar de inspectie precies naar zou moeten kijken. Ik kijk ook uit naar het debat over het initiatiefwetsvoorstel dat de heer Bisschop samen met de heer Van Meenen en de heer Rog heeft ingediend. Het gaat dan om de vraag of je alleen naar harde deugdelijkheidseisen kijkt, of ook breder naar kwaliteitseisen. Voor een deel is dat een juridische discussie, die wij misschien dan maar moeten voeren. Ik vind het heel belangrijk, juist om te voorkomen dat wij een beeldscherminspectie krijgen, zeg ik tegen mevrouw Siderius, dat wij niet alleen kijken naar de Cito-uitslag. Is die gecorrigeerd voor achterstandsleerlingen? Dat gebeurt overigens wel. Er zijn allerlei berekeningsmodellen waarbij een en ander in context wordt geplaatst. Wij moeten ook niet alleen maar kijken naar leerresultaten of alleen maar bezien of leraren al dan niet bevoegd zijn. Het is belangrijk dat wij breder kijken, in de trant van: wat gebeurt er nu in de klas? Hoe ziet het proces eruit? Hoe is het schoolklimaat? Et cetera, et cetera. Bij kwaliteit gaat het om zo veel meer dan alleen datgene wat je op basis van de formele zaken kunt meten. Dat is precies wat de inspectie op dit moment doet en ik wil dat graag in de toekomst behouden. Ik loop niet vooruit op de behandeling van het initiatiefwetsvoorstel, maar dit zal een van de aandachtspunten zijn die dan naar voren komen.

Staatssecretaris Dekker: Ik denk dat je onderscheid kunt maken tussen twee zaken. Hoe komt de inspectie tot het oordeel zwak of zeer zwak? Dat is het eerste punt en daarover heb ik zojuist iets gezegd. Een school wordt alleen zeer zwak als zowel de resultaten als het onderwijsproces een minnetje hebben. Het tweede punt is: wat is de juridische grondslag voor een bekostigingsmaatregel? Waar wij vandaag over praten, is de meest ultieme bekostigingsmaatregel, namelijk het stopzetten van de bekostiging. In de wet zoek je naar de juridische gronden daarvoor. De juridische grond voor de stopzetting zit in de leerresultaten, die sinds 2010 als een deugdelijkheidseis in de wet zijn opgenomen. Dit betekent niet dat wij de bekostiging stopzetten als alleen de leerresultaten achterblijven. Als het onderwijsproces op orde is, wordt een school nooit zeer zwak, maar blijft deze altijd hangen op zwak en komt deze nooit in de ultieme fase, waarbij je de bekostiging moet stopzetten. Ik hoop hiermee in ieder geval iets van de onduidelijkheid te hebben weggenomen.

De heer Van Meenen vroeg hoe het nu zit met de beoordeling van de leerresultaten in absolute versus relatieve zin. Is het niet zo dat er altijd in een bepaalde mate zeer zwakke scholen zullen zijn? Er is in dit opzicht een verschil tussen het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. In het basisonderwijs kijken wij naar leerresultaten aan de hand van een absolute maatstaf. In het voortgezet onderwijs doen wij dat nog niet. Het is wel de bedoeling dat wij dit vanaf 2016 gaan doen, maar nu is het nog zo dat er voor drie van de vier indicatoren een relatieve maatstaf geldt. Dit betekent dat altijd een bepaald deel van de scholen in het voortgezet onderwijs qua leerresultaten onder de maat zal zijn. Ik zeg daarbij wel dat dit punt alleen een reden is om een school als zwak te bestempelen, niet als zeer zwak. Want je wordt pas zeer zwak als je niet alleen onder de maat bent wat de leerresultaten betreft, maar als bij een onderzoek door de inspectie ook blijkt dat het hele leerproces niet op orde is. Het zal dus nooit zo zijn dat je in de laatste categorie «zeer zwak» belandt, alleen op basis van een relatieve maatstaf. Een van de twee dingen die meetellen is dus relatief, maar het andere is altijd absoluut. Dan moet je echt je leerproces niet op orde hebben; niet alleen op één indicator, maar op vier. Dan moet je denken aan didactisch handelen, maar bijvoorbeeld ook aan veiligheid, schoolklimaat et cetera. Dan is er echt iets aan de hand op de school.

Staatssecretaris Dekker: De heer Bisschop en mevrouw Siderius hebben ook vragen gesteld over kleine scholen en scholen met geringe leerlingenaantallen. Mevrouw Siderius vroeg of een school, omdat deze klein is, eerder zwak of zeer zwak is dan een grote school. Het antwoord daarop is ja en nee. Het antwoord «ja» heeft er betrekking op dat wij weten dat kleine scholen een groter risico lopen ten opzichte van grote scholen, omdat zij meer moeite hebben om het schoolproces goed te organiseren. In de hele discussie rond krimp zien wij dat scholen soms in de knel geraken om bijvoorbeeld een goede zorgstructuur op school te garanderen voor alle leerlingen naarmate zij kleiner zijn. Dit is op een kleine school gewoon moeilijker te realiseren dan op een iets grotere school. Het is geen ijzeren wet, dus het is niet een-op-een, maar het risico is groter. Dat blijkt uit een aantal onderzoeken.

Het tweede antwoord is «nee»; wij hanteren voor alle scholen dezelfde meetlat en dezelfde criteria om hen te beoordelen qua leerresultaten en het leerproces. Als een kleine school, met bijvoorbeeld 30 leerlingen, goede resultaten laat zien en het leerproces prima op orde heeft, hoeft zo'n school zich nergens zorgen over te maken.

Staatssecretaris Dekker: Ik geloof dat ik de heer Bisschop heb overtuigd, maar mevrouw Siderius niet helemaal, als ik naar haar lichaamstaal kijk. Ook bij een vijfjaarstermijn kan en mag een inspecteur altijd beredeneerd afwijken. Als er dan iets aan de hand is, is het mogelijk om aan te passen aan de context, voor zover dat niet al is gebeurd.

Het is misschien goed dat ik de kwestie van de drie- en vijfjaarstermijn nog een keer uiteenzet. Gelukkig maken de Handelingen onderdeel uit van het wetgevingstraject. Voor de wetsgeschiedenis kan daarop worden teruggegrepen. Als de leerresultaten naar beneden schieten, past de inspectie bij kleine scholen een bredere tijdshorizon toe, waarbij gekeken wordt naar vijf leerjaren. wij moeten niet zeggen: bij kleine scholen gaan wij niet een snel traject in van drie jaar, maar gaan wij eerste eens even vijf jaar afwachten. Wat vaak gebeurt, is dat de inspectie, als de resultaten naar beneden gaan, er leerjaren bij gaat halen om aan die vijf te komen. De inspectie kijkt dan bijvoorbeeld naar het leerjaar daarvoor, in de trant van: wat zien wij daar? Of de inspectie kijkt naar wat er gebeurt in groep 7. Dat geeft een heel goede context om uiteindelijk niet op basis van drie, maar op basis van vijf leerjaren te komen tot een uitspraak of de leerresultaten van leerlingen op niveau zijn of niet.

Staatssecretaris Dekker: Dat is echt een afwijking van de procedure die wij nu hebben. Je kunt nu zwak worden alleen op basis van je leerresultaten, of je kunt zwak worden alleen op basis van je leerproces. Je wordt zeer zwak als beide niet op orde zijn.

De heer Bisschop stelde ook de vraag over de melding door de inspectie aan de Minister of aan de Staatssecretaris, als het gaat om po en vo. In principe heeft de inspectie altijd de mogelijkheid om de bewindspersonen te informeren. De bewindspersonen van OCW hebben op grond van de wet altijd de mogelijkheid om in te grijpen. Vaak gaat het dan om lichtere sancties dan datgene waarover wij vandaag praten. Dan moet je aan andersoortige bekostigingssancties denken, aan aanwijzingen en aan bestuurlijk overleg. Waar het hier om gaat, is de ultieme sanctie, namelijk beëindiging van de bekostiging en verder niets, want wij zeggen dan niet: «u krijgt nog een tweede kans», of «wij geven u een aanwijzing», of «na een indringend gesprek verwachten wij dat u het nu echt beter gaat doen». Wij zeggen gewoon: einde oefening. Dan vind ik ook dat je een zorgvuldig proces moet hebben, op basis van de wet. Wat wij nu regelen is dat wij na de attendering in het eerste jaar en de waarschuwing in het tweede jaar met een bestuurlijk gesprek en «comply or explain» er in het derde jaar een diepgravend onderzoek plaatsvindt. Als daar dan uit blijkt dat een onderwijsinstelling niet alleen zwak, maar zeer zwak is, krijgt deze nog een laatste jaar voor een verbeterkans. Als dat laatste jaar niet wordt benut of geen resultaten oplevert, wordt dat teruggemeld en kan de Minister, of in dit geval de Staatssecretaris, de ultieme sanctie toepassen. Dat is geen wet van Meden en Perzen. Wij kunnen ook afwijken als daar redenen toe zijn. De inspectie kan bijvoorbeeld zeggen: de school gaat heel erg de goede kant op en is er bijna. Dan kunnen wij anders beslissen. In ieder geval is er na dat derde jaar juridisch wel de mogelijkheid om de bekostiging te beëindigen.

In het verlengde hiervan wil ik graag kort reageren op het amendement dat door de heer Rog is ingediend. Dat is al voorafgaand aan het debat gebeurd, maar voor de Handelingen zal ik daar nu op reageren. Wat dit wetsvoorstel behelst, is dat een school vanaf het moment dat deze te horen krijgt dat zij zeer zwak is, twaalf maanden de tijd krijgt om er weer bovenop te komen. Het amendement van de heer Rog strekt ertoe om daar een schooljaar van te maken. Daar ben ik niet voor, omdat een schooljaar natuurlijk een vaste ritmiek heeft. Ik ontraad dan ook de aanneming van het amendement. Als in november een school als zeer zwak wordt bestempeld, maak je eerst acht maanden van het schooljaar vol en plak je er daarna nog eens een heel schooljaar aan vast waarbinnen een school zich zou moeten verbeteren. Dat betekent een forse verlenging van de verbetertermijn en dat vind ik niet langer in het belang van kinderen, zeker ook omdat een school niet pas zou moeten beginnen als deze zeer zwak is. De school moet al twee of drie jaar daarvoor weten dat zij zich in de gevarenzone bevindt en dan al heel hard aan de slag gaan.

Staatssecretaris Dekker: Als er na de afronding van de eerste termijn nog een tweede termijn komt, kunnen wij dan misschien even schorsen.

Ik denk dat het in zijn algemeenheid lastig is om het precies digitaal in de wet op te nemen. Vandaag bespreken wij de reguliere procedure, waarbij de termijn van twaalf maanden geldt, maar er moet altijd een uitzondering kunnen worden gemaakt, zodat je bij zeer alarmerende signalen erin kunt gaan. De ene keer heeft dat met veiligheid te maken, een andere keer met fraude en weer een andere keer met iets anders. Ik zou ervoor willen oppassen om het helemaal dicht te timmeren in de wet. Vaak kun je bij een crisis of bij dit soort incidenten op een school niet precies van tevoren bedenken hoe dit eruit zal zien. Het is goed dat de inspectie ook enige ruimte heeft om naar eigen professioneel inzicht zo'n alarmconstructie te behouden. Natuurlijk moet de inspectie een en ander achteraf onderbouwen en er verantwoording over afleggen, ook in de rapporten naar de school zelf. Ik kom hier straks in de tweede termijn iets uitgebreider op terug. Ik denk dat ik de vraag van mevrouw Siderius, namelijk naar welke factoren wordt gekeken, heb beantwoord. Als het gaat om zeer zwakke scholen betreft het meer dan alleen de eindtoetsen.

Mevrouw Straus stelde een vraag over reactietermijnen en -periodes. Wij moeten een aantal algemene beginselen van behoorlijk bestuur in acht nemen. Ik noem de vier weken van hoor en wederhoor. In mijn ogen hoeft dat niet drie of vier maanden te duren.

Staatssecretaris Dekker: Als ik de indruk krijg dat het langer duurt dan strikt noodzakelijk, zal ik daarop acteren. Ik zal ernaar kijken. Het zijn vergaande besluiten. Als je die te lichtzinnig neemt, zul je die niet staande houden voor de rechter. Ook hier geldt het principe van zorgvuldigheid, in termen van tijd. Wij moeten de termijn echt in acht nemen, maar wat mij betreft niet langer dan strikt noodzakelijk. Ik vind dat het voor de kinderen op een gegeven moment helder moet zijn; dan moeten zij naar een goede school en moet je de boel sluiten.

Er is ook gevraagd wat wij zouden kunnen doen om de ouders nog beter te informeren als een school zwak of zeer zwak wordt. Op dit moment worden alle inspectierapporten actief openbaar gemaakt. Ouders kunnen daarvan kennis nemen. Sterker nog, zij kunnen zich actief aanmelden met een soort e-mail, zodat zij op de hoogte worden gehouden. De wettelijke verplichting om ouders te informeren vanuit de school geldt op dit moment alleen voor de zeer zwakke scholen en niet voor de zwakke scholen. Na het kwaliteitsonderzoek stelt de inspectie een samenvattend rapport op. Ouders hoeven niet het hele rapport door te ploegen om toch de essentie mee te krijgen. Het schoolbestuur is wettelijk verplicht om dit rapport aan de ouders te sturen. Maar eigenlijk vind ik het wel interessant wat door mevrouw Straus is gezegd en omarmd door mevrouw Ypma, namelijk: zou je naast de eenzijdige informatie de ouders moeten uitnodigen? Niet alleen om te vertellen dat de school zeer zwak is, maar ook om te vertellen wat de school gaat ondernemen om erbovenop te komen. Misschien kun je ook nog wel vragen wat ouders kunnen doen om daaraan ook een bijdragen te leveren. Ik vind dit dus wel een heel zinnige suggestie. Aangezien wij toch toewerken naar een nieuwe vorm van onderwijsinspectie, zou ik haast willen zeggen: ik wil dit wel eens uitproberen om te bezien of wij de ouders er iets actiever bij kunnen betrekken, naar analogie van hoe dat bijvoorbeeld gaat in een aantal landen om ons heen. Die toezegging doe ik graag.

Staatssecretaris Dekker: De amendementen bespreek ik bij de verschillende thema's, als ik eraan toe ben. Ik kom ook nog terug op de second opinion.

In het amendement van de heer Bisschop op stuk nr. 12 wordt in de toelichting aangegeven dat er sprake zou zijn van onduidelijkheid of verwarring. In mijn ogen is daar geen sprake van. Het voorgestelde nieuwe lid 2 van artikel 14 van de WOT sluit aan bij het eerste lid. Het eerste lid verwijst op zijn beurt naar artikel 11 van de WOT. In de sectorwet is duidelijk aangegeven dat voor ernstig en langdurig tekortschieten van de kwaliteit sprake moet zijn van onvoldoende leerresultaten en van een onderzoek in de zin van artikel 11 van de WOT, dat dus betrekking heeft op het onderwijsproces. Deze wetgeving geldt eigenlijk sinds 2010. De suggestie wordt gewekt dat er een nieuwe categorie wordt gecreëerd, maar daar is in mijn ogen geen sprake van. Volgens mij is daarmee de basis vervallen om dit amendement in te dienen. In ieder geval zou ik het amendement willen ontraden.

Mevrouw Straus heeft een amendement ingediend om dit proces ook toe te passen op het speciaal voortgezet onderwijs en het basisonderwijs. Ik heb daar geen bezwaar tegen. Er spelen twee zaken. Na een jaar wordt aan de bewindspersonen gemeld dat een school zeer zwak is. De grond om de bekostiging te beëindigen is in het speciaal onderwijs wat anders, omdat daar, in tegenstelling tot in het regulier onderwijs, de leerresultaten niet als een bekostigingsgrond zijn meegenomen. In het speciaal onderwijs wijken de leerresultaten soms om heel verklaarbare redenen wat af. Ik plaats nog twee kanttekeningen bij dit amendement. In de toelichting op het amendement wordt niet het praktijkonderwijs genoemd. In de tweede plaats: het speciaal voortgezet onderwijs heet formeel het voortgezet speciaal onderwijs, maar dat laatste punt is wel heel redactioneel.

Mevrouw Siderius stelde de vraag: zou je niet een second opinion moeten vragen? Ik vind dat een heel omslachtig proces. Wij passen hoor en wederhoor toe, waarbij de inspectie pas een en ander vaststelt na ook het goede verhaal van de school te hebben gehoord. In mijn ogen is dat afdoende.

De heer Van Meenen vroeg of dit wetsvoorstel ook in Caribisch Nederland geldt. Welnu, op dit moment nog niet. Dat heeft ermee te maken dat scholen in het Caribisch deel van Nederland van heel ver komen. Op één instelling na zijn alle scholen daar zwak en zeer zwak. Als je dit gaat toepassen, is er straks op de eilanden helemaal geen school meer. Wij zijn er nu voor aan het zorgen dat de eilanden op een niveau komen van normalisering. Wij willen eerst dat alle scholen daar de basiskwaliteit hebben. Als dat is bereikt, vind ik het niet gek om te bezien of je deze procedure ook voor de Cariben zou kunnen laten gelden.

De voorzitter: Hiermee is de Staatssecretaris gekomen aan het einde van zijn eerste termijn. Hebben de leden behoefte aan een tweede termijn? Ik constateer dat dit het geval is. Ik stel voor om die redelijk beperkt te houden, maar ik denk dat dit ook wel kan, gezien de vele interrupties die ik in mijn oneindige mildheid heb toegestaan. Maar goed, dat is ook belangrijk bij de behandeling van een wetsvoorstel.

Ik geef het woord aan mevrouw Straus.

De heer Bisschop (SGP): Voorzitter. Ik heb nog even een paar puntjes, om de helderheid te dienen, te weten de beoordeling van een school als zwak of zeer zwak op grond van de leerresultaten en op grond van het onderwijsleerproces. Heb ik de Staatssecretaris goed begrepen dat een school die het onderwijsleerproces op orde heeft, maar waar jaar in, jaar uit, de leerresultaten onvoldoende zijn, nooit de kwalificatie zeer zwak zal krijgen? Is het zo dat die school dus ook niet zal worden gemeld en dat er geen sancties zullen volgen, behalve dan dat er een soort ondersteuningsprogramma wordt geboden? Dat is in feite van een andere orde dan wanneer het om een zeer zwakke school gaat. Op dat punt wil ik graag een verheldering hebben.

Het tweede punt is het beleid met betrekking tot zwakke scholen. Als ik het wel heb, is de termijn van vijf jaar die in zo'n situatie wordt gehanteerd voordat de kwalificatie zeer zwak geldt, bindend. Dat is gekoppeld aan een x-aantal leerlingen. Ik vind dat onvoldoende terug in de stukken. In de memorie van toelichting is destijds uitgegaan van tien leerlingen, maar hoe is dat nu geregeld? Is in de casus-Amsterdam die voorbij kwam de termijn van drie jaar gehanteerd? Hoe werkt dat in de praktijk uit?

Het volgende punt is de verbetertermijn. Kan er sprake zijn van afwijking van de voorgeschreven verbetertermijn, zonder dat er op een school sprake is van overtreding van wettelijke voorschriften? Hoe strikt zijn de termijnen die hier worden beoogd? Ik heb het dan over de stappen van attendering, waarschuwing, onderzoek en tot slot het verbeterjaar, waarin een en ander resultaat moet hebben. Overigens ziet ons amendement daarop. Het is eigenlijk bedoeld om de termijnen die beoogd zijn, wat scherper vast te leggen. Als de Staatssecretaris toch nog met een schriftelijke reactie op onderdelen komt, zou ik het op prijs stellen om, los van het politieke debat hier, nog eens goed te bezien of in zijn ogen dit amendement uiteindelijk niet een verbetering en een aanscherping inhoudt van de wetstekst. Dat zou de zaken kunnen dienen.

Mevrouw Siderius (SP): Voorzitter. Ik denk dat de conclusie van dit debat is dat wij allemaal willen dat er geen zeer zwakke scholen in Nederland zijn. Wij willen daar allemaal zo veel mogelijk aan werken en wij zouden dat het liefst preventief willen oplossen. Ik heb de toezegging van de Staatssecretaris gekregen dat de vliegende brigades structureel zijn gefinancierd. Ik zal hem op dat punt op zijn blauwe ogen geloven vandaag. Dat is ook voor het eerst. Wij gaan het natuurlijk wel volgen, maar wij gaan ervan uit dat het in 2017 gewoon wordt voortgezet.

Het discussiepunt zit hem erin, hoe de inspectie de scholen beoordeelt. Wanneer is een school nu zwak en waar kijk je dan naar? Ik denk dat daarin het verschil zit tussen wat het kabinet vindt en wat de SP-fractie vindt. Daarom dien ik de volgende motie in.

De voorzitter: Deze motie wordt voorgesteld door het lid Siderius. Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.

Zij krijgt nr. 14 (33 796).

De voorzitter: Deze motie wordt voorgesteld door het lid Siderius. Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.

Zij krijgt nr. 15 (33 796).

Mevrouw Ypma (PvdA): Voorzitter. Ik wil graag een compliment geven voor dit wetsvoorstel. Ook steun ik het compliment dat de Staatssecretaris gaf voor het feit dat er zo weinig zeer zwakke scholen zijn. Er wordt dus keihard gewerkt: door de scholen zelf, door de onderwijsinspectie en door de vliegende brigades, om ervoor te zorgen dat ieder kind kwalitatief goed onderwijs krijgt. Dat is volledig terecht.

Er is nog één punt waarover wij ons zorgen maken en daarom dien ik de volgende motie in.

De voorzitter: Deze motie is voorgesteld door het lid Ypma. Naar mij blijkt wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.

Zij krijgt nr. 16 (33 796).

Staatssecretaris Dekker: Voorzitter. Ik zal kort reageren op de vragen, de opmerkingen en de ingediende moties. Ik wacht het amendement van mevrouw Straus even af alvorens daar een definitieve reactie op te geven. Ik zal dat schriftelijk doen. De heer Bisschop vroeg of ik dan ook even op zijn amendement kan reageren. Ik heb daar geen bezwaar tegen. Ik ga er wel van uit dat wij dan vandaag in de loop van de dag de amendementen krijgen, zodat wij morgenochtend vroeg de brief klaar kunnen hebben.

De heer Bisschop vroeg hoe het zit met de verbetertermijnen en met de lage resultaten in het onderwijsproces. Wat wij vandaag bespreken, zijn standaardprocedures. Volgens mij is dat ook goed. Het is de basis waarop wij bouwen. De inspectie heeft echter de mogelijkheid om beredeneerd af te wijken. Stel dat een school jaar in, jaar uit, onvoldoende resultaten laat zien en er eigenlijk geen sprake is van verbetering, dan kan de inspectie beredeneerd afwijken van de lijn die wij hebben afgesproken. De verbetertermijn van twaalf maanden is in principe de staande regel, maar de inspectie kan vanuit haar onafhankelijke rol als toezichthouder toch zeggen: nu komen wij tot een andere afweging. Dat moet altijd zorgvuldig gebeuren. Het moet ook altijd worden beredeneerd. Het is geen kwestie van willekeur, in de trant van: wij wijken af en daar hebt u het maar mee te doen. Het moet worden onderbouwd. Tegen de beslissingen die op basis van het oordeel van de inspectie worden genomen, bestaat ook altijd de weg van beroep en bezwaar open.

De heer Bisschop stelde ook de vraag hoe het zit met de vijfjaarstermijn wat betreft de toetsresultaten. Is die termijn in de Amsterdamse casus gehanteerd? In de Regeling leerresultaten PO is uitgewerkt hoe de inspectie rekening houdt met geringe leerlingenaantallen. Als er minder dan tien leerlingen zijn in groep 8, gelden de afwijkende beslisregels. De inspectie betrekt dan de leerresultaten van de leerlingen die dat jaar in groep 7 zaten erbij, om er een jaar bij te pakken. Daarnaast kijkt de inspectie naar de leerresultaten van een extra leergang van de leerlingen uit groep 8. Zo is dat ook gebeurd in de Amsterdamse casus.

Dan kom ik nu bij de ingediende moties, om te beginnen bij de motie van mevrouw Siderius op stuk nr. 14. Die motie ontraad ik, ook omdat die op een heleboel onderdelen niet klopt. Het is niet zo dat scholen met veel achterstandsleerlingen meer risico lopen om als zwak of zeer zwak te worden getypeerd. Het is volgens mij helemaal niet nodig om de voortgang van een en ander te verdisconteren in datgene wat de inspectie al doet.

Ook de motie-Siderius op stuk nr. 15 zou ik willen ontraden. Daarin wordt gevraagd om de second opinion door een onafhankelijk instituut. In mijn ogen is de inspectie een onafhankelijk instituut. Het is niet een uitvoeringsorgaan van het Ministerie van OCW. De Inspecteur-Generaal heeft een eigenstandige positie in de wet. Sterker nog, in de Grondwet. volgens mij is daarmee het oordeel afdoende geborgd. Voordat u het weet, gaan wij voor iedere onafhankelijke instantie in Nederland second opinions aanvragen. Dat lijkt mij niet een goede weg om op te gaan.

De laatste motie, op stuk nr. 16, is van mevrouw Ypma. Deze motie is overbodig, want in feite is dit wat wij doen. Ik heb de indruk dat er een misverstand is ontstaan in de eerste termijn over de vraag wanneer een school wordt bestempeld als zeer zwak. als de leerresultaten onvoldoende worden, krijgt de school een attendering. In het tweede jaar krijgt zij daarna een waarschuwing. Voordat een inspectie echt tot een oordeel komt, met daarmee het stoplicht op oranje of rood, vind er altijd een onderzoek plaats. Ook als het oordeel niet «zeer zwak», maar «zwak» is, op basis van bijvoorbeeld achterblijvende leerresultaten, vindt er op de school altijd een gesprek en een onderzoek plaats betreffende het totale beeld. Dat gezegd hebbende, en zeker in het licht van Toezicht 2020, doen wij in feite al wat er in de motie van ons wordt gevraagd.

De voorzitter: De Staatssecretaris heeft de volgende toezeggingen gedaan.

• − In het voorjaar van 2015 wordt in de jaarlijkse rapportage Toezicht 2020 ook ingegaan op mogelijkheden rond leerwinst, toegevoegde waarde en het niet meerekenen van de hoogste en laagste 10%.

• − De Kamer ontvangt voor de stemmingen op 18 december een schriftelijke reactie op het nog in te dienen amendement van het lid Straus, evenals op het amendement van het lid Bisschop.

Daarmee zijn wij aan het einde gekomen van de beraadslaging. Ik dank de Staatssecretaris en ik dank de ambtenaren, deze keer in het bijzonder. Ik dank ook de bode natuurlijk – die gaat er al even voor staan – en iedereen op de publieke tribune voor de aandachtige aandacht.

De stemmingen over de amendementen, het wetsvoorstel en de moties zullen aanstaande donderdag plaatsvinden.