A/ Nr. 1 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Van de zijde van het Koninkrijk is voor de kwestie van de aanpassing van de opgelegde straf als oplossing voorgesteld dat de autoriteiten van de overbrengende staat voorafgaand aan de overbrenging worden ingelicht over de wijze van tenuitvoerlegging van de straf in de ontvangende staat. De wijze van tenuitvoerlegging ziet op de eventueel noodzakelijke aanpassing van de opgelegde straf aan het wettelijke strafmaximum naar het recht van de ontvangende staat. Doordat informatie over een voorgenomen aanpassing voorafgaand aan de overbrenging wordt verstrekt, kan de overbrengende staat in voorkomend geval in die aanpassing aanleiding zien om de overbrenging te weigeren. Met deze oplossing, die is vastgelegd in artikel 7 van het verdrag, zijn beide partijen gediend. De landen van het Koninkrijk behouden de aanpassingsmogelijkheid en Peru behoudt de mogelijkheid om in het geval waarin men de aanpassing in een concrete zaak echt onoverkomelijk acht, de overbrenging te weigeren. Op grond van de onderhandelingen is namelijk de verwachting dat Peru in de praktijk een overbrenging niet snel zal weigeren wegens aanpassing van de straf, maar dat men deze bevoegdheid niet zonder meer in het verdrag wenste op te nemen.

Wat betreft de gratieverlening kwamen de Peruaanse bezwaren overeen met die welke door Brazilië bij de onderhandelingen over het op 23 januari 2009 te Den Haag tot stand gekomen Verdrag inzake de overdracht van gevonniste personen en van de tenuitvoerlegging van veroordelingen opgelegd bij vonnissen tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Federale Republiek Brazilië (Trb. 2009, 25) waren aangevoerd. In het verdrag met Brazilië ontbreekt daarom een bepaling over gratie. Van de zijde van het Koninkrijk is in de onderhandelingen met Peru aanvankelijk als oplossing voorgesteld om in het verdrag geen bepaling over gratie op te nemen, maar daarover kon geen overeenstemming worden bereikt. Van de zijde van het Koninkrijk is daarop vastgehouden aan een acceptabele regeling van gratieverlening en voorgesteld dat de autoriteiten van de ontvangende staat een voornemen tot gratieverlening ter kennis brengen van de autoriteiten van de overbrengende staat. Dit was voor Peru uiteindelijk aanvaardbaar, omdat dit de Peruaanse autoriteiten in voorkomend geval de gelegenheid zou bieden hun zienswijze op dat voornemen kenbaar te maken. Hoewel het verdrag de landen van het Koninkrijk daartoe op geen enkele wijze verplicht, ligt het voor de hand om eventuele inhoudelijke bezwaren van de zijde van Peru bij de besluitvorming over een gratieverlening te betrekken. De gratieregeling is vastgelegd in artikel 10 van het verdrag. Voor de goede orde wordt nogmaals opgemerkt dat het om een theoretische situatie gaat.

Voorafgaand aan de onderhandelingen van het verdrag heeft het toenmalige lid van de Tweede Kamer, Van Velzen, door middel van Kamervragen aandacht gevraagd voor de mogelijke gevolgen van de in Peru gehanteerde voorwaardelijke invrijheidsstelling, de zogeheten semi-libertad voor de toepasselijkheid van het verdrag (Kamerstukken II 2008/09, Aanhangsel handelingen, 9). Mede met het oog daarop is bij de voorbereiding van de onderhandelingen nagegaan hoe de semi-libertad juridisch in Peru is vormgegeven en hoe een en ander in de praktijk werkt. Daarbij is het volgende beeld te schetsen. Semi-libertad houdt in dat een veroordeelde tot een vrijheidsstraf, nadat hij een deel van zijn straf heeft ondergaan, met toestemming van de rechter de gevangenis mag verlaten en daarin niet meer behoeft terug te keren. Hij krijgt wel een meldingsplicht opgelegd. Deze maatregel wordt toegepast met het oog op de resocialisatie van de veroordeelde in de Peruaanse samenleving. De veroordeelde dient daartoe zelf een verzoek te doen en er moet een psychologische en een sociale rapportage worden opgesteld. Ook dient de veroordeelde een belofte van goed gedrag te ondertekenen, dient hij aan te tonen dat hij in voorkomend geval aan een opgelegde plicht tot betaling van schadevergoeding heeft voldaan en dient hij een bewijs van goed gedrag te overleggen en een verklaring over het verrichten van werk in de gevangenis. De toepassing van semi-libertad in concrete gevallen is geheel aan de Peruaanse autoriteiten. De ervaringen van Harer Majesteits ambassade te Peru zijn, dat veel Nederlanders van deze mogelijkheid gebruik maken. Sinds enkele jaren gaat het hierbij om personen die al langer in Peru waren. Anders dan het antwoord op eerdere Kamervragen van het lid Van Velzen (Kamerstukken II 2007/08, Aanhangsel handelingen 645) suggereerde, is het dus niet meer zo dat alle Nederlanders die vervroegd zijn vrijgelaten geen toekomst hebben in Peru.

Tijdens de onderhandelingen over het verdrag is gesproken over de semi-libertad. Hoewel het verdrag en de semi-libertad dus gemeen hebben dat zij de resocialisatie van de veroordeelde beogen, loopt het uiteindelijke doel van beide regelingen uiteen doordat de plaats van de resocialisatie verschilt. Een verdrag tot overbrenging dient ertoe de resocialisatie van buitenlandse gedetineerden in hun eigen land te bevorderen, terwijl de semi-libertad ziet op resocialisatie in Peru met het oog op voortgezet verblijf in Peru. Het is aan de Nederlandse gedetineerden zelf te bepalen of zij voor semi-libertad of voor overbrenging in aanmerking willen komen. Uit een verzoek tot semi-libertad van een Nederlander mag worden afgeleid dat hij in Peru wil blijven. Een verzoek tot overbrenging, nadat betrokkene zich al in semi-libertad bevindt, naar een van de landen van het Koninkrijk valt daarmee niet te rijmen. De conclusie was dan ook dat personen ten aanzien van wie het verzoek om semi-libertad is ingewilligd, niet in aanmerking komen voor toepassing van het verdrag.

Een en ander betekent dat, nadat het onderhavige verdrag in werking is getreden, Nederlanders twee opties hebben om te verzoeken om voor ommekomst van de hen opgelegde vrijheidsstraf de Peruaanse gevangenis te mogen verlaten, namelijk een verzoek tot overbrenging naar een van de landen van het Koninkrijk om daar de rest van de straf te ondergaan of een verzoek tot semi-libertad in Peru. Kiest men voor de semi-libertad dan kiest men voor resocialisatie in Peru en daarmee dus niet voor terugkeer naar het Koninkrijk.

Het verdrag zal van toepassing zijn op alle personen die zich in detentie bevinden. Voor zover veroordeelden voor de inwerkingtreding van het verdrag de keuze hebben gemaakt voor semi-libertad, geldt ook voor hen dat toepassing van het verdrag niet tot de mogelijkheden behoort.

Artikel 17, tweede lid, van het verdrag voorziet in een toepassing op het Europese deel en het Caribische deel van Nederland, alsmede op Aruba, Curaçao en Sint Maarten. De goedkeuring van het verdrag wordt dan ook voor het gehele Koninkrijk gevraagd.

De regeringen van Aruba en Curaçao hebben te kennen gegeven medegelding van het verdrag voor hun land wenselijk te achten en dat voor het verdrag geen uitvoeringswetgeving nodig is.

De regering van Sint Maarten beraadt zich nog over de wenselijkheid van medegelding van het verdrag voor haar land. Wanneer deze regering medegelding wenselijk acht, zal het verdrag ook voor Sint Maarten kunnen worden bekrachtigd.

In artikel 3 worden voorwaarden voor overbrenging opgesomd. Aan deze voorwaarden dient in elk geval te zijn voldaan, wil overbrenging aan de orde kunnen komen. De opsomming is niet limitatief, zodat ook wanneer aan alle genoemde voorwaarden is voldaan, geen verplichting tot overbrenging bestaat. Het ontbreken van die verplichting vloeit voort uit artikel 2 en artikel 3, onderdeel h. Het verdrag laat Partijen derhalve vrij om in voorkomend geval om andere, hen moverende redenen, niet aan een overbrenging mee te werken.

Het in onderdeel a opgenomen vereiste dat de veroordeelde de nationaliteit van het ontvangende staat moet hebben komt eveneens voor in andere bilaterale verdragen die het Koninkrijk op dit terrein heeft gesloten. Van de zijde van Peru werd erop aangedrongen om in artikel 1, onderdeel d, het begrip onderdaan te definiëren.

Onderdeel b komt inhoudelijk overeen met artikel 3, eerste lid, sub b, van het RvE-verdrag. Het bevat het vereiste dat de veroordeling voor tenuitvoerlegging vatbaar is. Dit betekent dat de veroordeling onherroepelijk dient te zijn.

Onderdeel c bevat het vereiste dat het strafrestant ten tijde van het verzoek nog tenminste zes maanden dient te bedragen. De ratio hierachter is, dat op deze wijze wordt gewaarborgd dat op het moment van de feitelijke overdracht, aan het einde van de procedure, er nog een strafrestant is dat ten uitvoer kan worden gelegd. Dat is immers het doel van de overbrenging, opdat de resocialisatie in de landen van het Koninkrijk gestalte kan krijgen. Uit dit onderdeel blijkt ook dat in bijzondere gevallen overbrenging mogelijk is als het strafrestant minder dan zes maanden is. Deze regeling komt overeen met die van het RvE-verdrag (artikel 3, eerste lid, sub c, en tweede lid).

Het in onderdeel d opgenomen vereiste van dubbele strafbaarheid is gebruikelijk, zo blijkt ook uit artikel 3, eerste lid, sub e, van het RvE-verdrag. De dubbele strafbaarheid wordt, mede gelet op het arrest van de Hoge Raad van 20 mei 2008, LJN: BD1852, beoordeeld aan de hand van de wetgeving die geldt op het moment van de beslissing op het verzoek. Voor de goede orde wordt nog opgemerkt dat de Hoge Raad in dit arrest uitdrukkelijk stelt dat deze handelwijze geen schending oplevert van het legaliteitsbeginsel.

Onderdeel e is op verzoek van Peru opgenomen.

Onderdeel f bevat het vereiste dat de veroordeelde met zijn overbrenging instemt. Deze bepaling komt overeen met artikel 3, eerste lid, sub d, van het RvE-verdrag.

Onderdeel g bevat het vereiste dat de veroordeelde de hem opgelegde geldboete moet hebben betaald en aan de in voorkomend geval opgelegde verplichting tot het betalen van schadevergoeding moet hebben voldaan. Dit leidt slechts uitzondering indien de veroordeelde naar het oordeel van de overbrengende staat genoegzaam heeft aangetoond dat hij aan die betalingsverplichtingen niet kan voldoen.

Het in onderdeel h opgenomen vereiste dat beide staten moeten instemmen met de overbrenging is evenzeer gebruikelijk, zoals blijkt uit artikel 3, eerste lid, onderdeel f, van het RvE-verdrag.

Deze bepaling komt nagenoeg letterlijk overeen met artikel 4 van het RvE-verdrag.

Het eerste lid bevat een algemene informatieplicht tegenover veroordeelden over het bestaan van het verdrag door de overbrengende staat. Van de zijde van het Koninkrijk zullen Nederlandse gedetineerden ook door de consulaire vertegenwoordiging van het Koninkrijk over de inhoud van het verdrag worden geïnformeerd, alsmede over de verhouding tot de Peruaanse semi-libertad.

Het tweede lid regelt dat de veroordeelde aan de overbrengende staat te kennen kan geven dat hij overgebracht wenst te worden en dat die staat vervolgens de ontvangende staat terzake informeert. Hij legt daarbij de in het derde lid opgesomde gegevens over.

Het vierde lid regelt wat er dient te gebeuren indien de veroordeelde zich niet tot de overbrengende staat heeft gewend, maar zijn wens tot overbrenging aan de ontvangende staat heeft gericht.

Het vijfde lid bevat de verplichting voor de verdragspartijen om in voorkomend geval de veroordeelde die zich met zijn wens om te worden overgebracht tot hen heeft gewend, op de hoogte te houden van de verdere behandeling daarvan.

Het eerste lid komt inhoudelijk overeen met de eerste twee leden van artikel 5 van het RvE-verdrag. Het bepaalt dat verzoeken tot overbrenging schriftelijk worden gedaan en tussen de ministers van Justitie van de landen van het Koninkrijk en het Peruaanse openbaar ministerie zullen worden uitgewisseld. In het eerste lid is ook voorzien in het gebruik van elektronische vormen van communicatie.

In het tweede lid is op verzoek van Peru ook het diplomatieke kanaal als communicatiekanaal opgenomen.

In deze bepaling zijn de gevolgen van de overbrenging voor de ontvangende staat vastgelegd. De tenuitvoerlegging van de straf geschiedt, zo blijkt uit het eerste lid, volgens de procedure van de voortgezette tenuitvoerlegging en verder conform het recht van de ontvangende staat. Deze regel is overgenomen uit artikel 8, derde lid, van het RvE-verdrag. Hiermee is tevens voldaan aan artikel 43 van de Wet overdracht tenuitvoerlegging strafvonnissen en artikel 593 van de Wetboeken van Strafvordering van Aruba, Curaçao en Sint Maarten, respectievelijk van het Wetboek van Strafvordering BES, die een expliciete vermelding van die procedure in een verdrag vereisen. Verder bepaalt dit lid dat de ontvangende staat aan de hand van de uit hoofde van artikel 6, tweede lid, onderdeel e, door de overbrengende staat verstrekte informatie, rekening kan houden met de bepalingen van of beslissingen genomen in de overbrengende staat over voorwaardelijke invrijheidstelling. De werking van dit onderdeel van het eerste lid is als volgt. Ingevolge de eerste volzin van het eerste lid worden in Nederland de Nederlandse regels voor voorwaardelijke invrijheidsstelling toegepast. Echter, in de gevallen waarin de betrokkene ingevolge de Peruaanse wetgeving of tengevolge van een Peruaanse beslissing inzake voorwaardelijke invrijheidstelling (VI) eerder voor voorwaardelijke invrijheidsstelling in aanmerking zou zijn gekomen dan bij toepassing van de Nederlandse regels ter zake, voorziet het verdrag in de mogelijkheid om bij de tenuitvoerlegging in Nederland rekening te houden met de Peruaanse VI-regels of VI-beslissing. Het zal duidelijk zijn dat daarvan alleen sprake kan zijn indien de Peruaanse autoriteiten eenduidige gegevens hieromtrent hebben verstrekt. Het Nederlandse Wetboek van Strafrecht voorziet op dit moment niet in de mogelijkheid van vervroeging van de VI. Dit zal wel het geval zijn nadat het wetsvoorstel tot implementatie van kaderbesluit 2008/909/JBZ van de Raad van de Europese Unie van 27 november 2008 inzake de toepassing van het beginsel van wederzijdse erkenning op strafvonnissen waarbij vrijheidsstraffen of tot vrijheidsbeneming strekkende maatregelen zijn opgelegd, met het oog op tenuitvoerlegging ervan in de Europese Unie (PbEU 2008, L 327), van kaderbesluit 2008/947/JBZ van de Raad van de Europese Unie van 27 november 2008 inzake de toepassing van het beginsel van de wederzijdse erkenning op vonnissen en proeftijdbeslissingen met het oog op het toezicht op proeftijdvoorwaarden en alternatieve straffen (PbEU 2008, L 337) en van kaderbesluit 2009/299/JBZ van de Raad van de Europese Unie van 26 februari 2009 tot wijziging van kaderbesluit 2002/584/JBZ, kaderbesluit 2005/214/JBZ, kaderbesluit 2006/783/JBZ, kaderbesluit 2008/909/JBZ en kaderbesluit 2008/947/JBZ en tot versterking van de procedurele rechten van personen, tot bevordering van de toepassing van het beginsel van wederzijdse erkenning op beslissingen gegeven ten aanzien van personen die niet verschenen zijn tijdens het proces (PbEU 2009, L 81) (Wet wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging vrijheidsbenemende en voorwaardelijke sancties), Kamerstukken II 2010/11, 32 885, nr. 2) tot wet is verheven.

Het tweede lid komt inhoudelijk overeen met artikel 10, tweede lid, van het RvE-verdrag en laat toe dat de straf, indien deze hoger is dan het strafmaximum dat in de ontvangende staat op het delict waarvoor betrokkene is veroordeeld, is gesteld, mag worden aangepast tot de hoogte van dat maximum. Bij deze beoordeling wordt, evenals bij de bepaling van de dubbele strafbaarheid, uitgegaan van het strafmaximum dat geldt op het moment van de beslissing op het verzoek. In de inleiding van deze nota is al ingegaan op de samenhang tussen dit artikellid en artikel 7 van het verdrag.

De regeling van vertaling in het eerste lid komt inhoudelijk overeen met artikel 17 van het RvE-verdrag. Het tweede lid, dat bepaalt dat verzoeken en documenten die worden overgelegd conform dit verdrag niet behoeven te worden gelegaliseerd, komt eveneens overeen met het bepaalde in artikel 17 van het RvE-verdrag, zij het dat de passage «tenzij het verdrag anders bepaalt» is opgenomen op Peruaans verzoek. Het verdrag bepaalt overigens nergens dat een stuk moet worden gelegaliseerd. Voor de goede orde wordt hier nog opgemerkt dat ingevolge artikel 6, tweede lid, onderdeel a, van het verdrag een vonnis moet worden overgelegd in de vorm van een gewaarmerkt afschrift.

Het derde lid bepaalt, dat de kosten van overbrenging en voor de tenuitvoerlegging van de straf worden gedragen door de ontvangende staat. Uitzondering vormen de vervoerskosten die in de staat van veroordeling zijn gemaakt. Bij dat laatste moet, door de geografische uitgestrektheid van Peru, worden gedacht aan de kosten die verbonden zijn aan het vervoer van de gedetineerde vanuit de detentieplaats in Peru naar de luchthaven waar betrokkene door Nederlandse ambtenaren kan worden overgenomen voor de terugvlucht naar Nederland, respectievelijk Aruba, Curaçao of Sint Maarten. De kosten voor het vervoer in Peru komen voor rekening van Peru.