Nr. 9 NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET VERSLAG

Inhoudsopgave

I	ALGEMEEN DEEL	1
1	Algemeen	1
2.	Begeleiding en de Wmo	14
3.	Ondersteuning van de mantelzorger die met permanent toezicht is belast	39
4.	Gemeentelijke vrijheid bij het verstrekken van een persoonsgebonden budget	45
5.	Kwaliteit en toezicht	52
6.	Klachtrecht, medezeggenschap en melding calamiteiten en geweld	58
7.	Cliëntervaringsonderzoek	62
8.	Overige onderwerpen	64
9.	Overgangsrecht en transitie	68
10.	Financiële consequenties	83
11.	Administratieve lasten	95
II	ARTIKELSGEWIJS	96

I. ALGEMEEN DEEL

1. Algemeen

Met belangstelling heeft de regering kennis genomen van het verslag dat de Kamer opstelde naar aanleiding van het voorstel tot wijziging van de Wmo. De regering constateert met tevredenheid dat nagenoeg alle fracties in de Tweede Kamer ten principale instemmen met de decentralisatie van de functie begeleiding vanuit de AWBZ naar de Wmo.

Het gaat hier om heldere bestuurlijke principes. De RMO heeft in een van haar adviezen opgemerkt dat het niet verstandig is al te lichtvoetig tot decentraliseren te besluiten. Zo’n besluit is vaak verstrekkend en kan ingrijpen in het dagelijks leven van kwetsbare burgers. Maar, zo luidt de verdere redenering van de RMO, als die beslissing genomen is, dient er wel bestuurlijk zuiver gehandeld te worden.

Veel van de vragen van de leden van de verschillende fracties in de Kamer gaan over de expertise die al dan niet aanwezig is bij de verschillende gemeenten. Het is van essentieel belang om allereerst de rol en de positie van de verschillende partijen te bespreken voordat die vraag beantwoord kan worden. Er bestaat een verschil in de mate van expertise die nodig is om begeleiding te organiseren en er is de uitvoering van de feitelijke begeleiding; gemeenten gaan absoluut zelf geen begeleiding leveren. Gemeenten nemen dus straks geen begeleiders of psychologen in dienst om burgers te ondersteunen bij hun participatie. Ook worden er geen gemeenteambtenaren omgeschoold tot wijkverpleegkundigen. Gemeenten zijn er straks voor verantwoordelijk dat zij een kwalitatief verantwoord ondersteuningsaanbod inkopen tegen een verantwoorde prijs. De kennis en kunde om volwaardige ondersteuning aan te bieden zit bij de professionals en blijft daar ook zitten. Kortom, de gemeente moet over de expertise beschikken om zorgvuldig in te kopen en niet om zorgvuldig zelf ondersteuning te gaan leveren (zoals ook de zorgkantoren in de AWBZ zorg inkopen bij deskundige aanbieders).

Aanbieders en gemeenten kunnen en zullen met elkaar in dialoog gaan om gemeenschappelijk tot een goed aanbod te komen. Natuurlijk verschillen bij die gesprekken de belangen van de onderscheiden partijen, maar dat is in de AWBZ niet anders. Het gaat erom elkaar te vinden in het opzetten van een gezamenlijk ondersteuningsaanbod waarbij de burger zich begrepen voelt en zich ondersteund weet.

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van voorliggend voorstel om de begeleiding over te hevelen van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Zij zijn voorstander van deze overheveling. Ten eerste omdat op deze wijze de ondersteuning dichter bij de burger wordt georganiseerd. Ten tweede omdat dit gemeenten meer mogelijkheden biedt om maatwerk te leveren voor haar inwoners, door slimme verbindingen te leggen binnen de Wmo en met andere beleidsterreinen waar de gemeente al verantwoordelijk voor is/verantwoordelijk voor gaat worden. Maatwerk en een integrale aanpak vanuit de gemeenten bieden voordelen voor cliënten. Hiervoor is het wel cruciaal dat gemeenten een zo groot mogelijke beleidsvrijheid krijgen bij de uitvoering van hun (nieuwe) taken. Ten derde omdat hiermee nadrukkelijker wordt uitgegaan van de eigen kracht en mogelijkheden van mensen. Er wordt uitgegaan van wat mensen nog wel kunnen in plaats van wat mensen niet meer kunnen. Deze leden vragen of geplande invoeringsdatum van 1 januari 2013 nog steeds haalbaar is?

De leden van de PVV-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van de voorgenomen wijziging van de Wet maatschappelijke ondersteuning. Zij vragen of de staatssecretaris vasthoudt aan de overheveling per 1 januari 2013 en, zo ja, of gemeenten genoeg hebben aan minder dan een jaar voldoende voorbereidingstijd?

Deze vragen worden beantwoord onder het kopje invoeringsdatum in hoofdstuk 9.

Aangegeven wordt dat in 2010 circa 180 000 mensen zonder verblijfsindicatie recht hadden op extramurale AWBZ-begeleiding. De leden van de VVD-fractie vragen of dit aantal inclusief de mensen die recht hadden op kortdurend verblijf is? Hoe groot waren de totale aanspraken van deze groep in 2010, en in hoeverre werd de volledige aanspraak gebruikt? Is bij deze 180 000 indicaties puur sprake van begeleiding, of wordt ook deels persoonlijke verzorging geleverd binnen de indicatie begeleiding?

Het genoemde aantal1 bevat alleen personen die aanspraak hebben op extramurale begeleiding. Het kan gaan om individuele begeleiding (uren), begeleiding in groepsverband (dagdelen) of beide. Kortdurend verblijf is een aparte aanspraak die wordt geïndiceerd in etmalen. In de meeste gevallen wordt kortdurend verblijf geïndiceerd in verband met een behoefte aan extramurale begeleiding. Dat betekent dat het aantal personen dat wel een aanspraak heeft op kortdurend verblijf, maar geen indicatie heeft voor begeleiding beperkt is.

Deze leden vragen of de staatssecretaris kan toelichten hoe zij het aanbestedingsproces van gemeenten voor zich ziet na de decentralisatie? Kunnen gemeenten bijvoorbeeld gebruik maken van de modellen die gemeenten gebruikten na overheveling van de huishoudelijke hulp van de AWBZ naar de Wmo enkele jaren geleden?

Deze vragen worden beantwoord in hoofdstuk 8.

De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van het voorliggende wetsvoorstel. Zij zijn het met de staatssecretaris eens, dat een beroep op informele zorgverleners onontkoombaar is en dat gewaakt moet worden voor overbelasting. Zij vragen op welke wijze de staatssecretaris de landelijke randvoorwaarden, zoals het bevorderen van de mogelijkheden arbeid en zorg te combineren, concreet vorm gaat geven.

De regering zal op de vraag naar het combineren van arbeid en zorg uitgebreid ingaan in de aan de Kamer toegezegde brief over informele zorg. In hoofdstuk 3 van deze nota naar aanleiding van het verslag wordt nader ingegaan op de mantelzorg. Daarin wordt duidelijk dat de regering het bijzonder belangrijk vindt dat mensen bereid zijn mantelzorgtaken op zich te nemen. Het is hartverwarmend dat veel mensen bereid zijn voor een ander te zorgen. Tegen deze achtergrond merkt de regering op dat zij ook het verbeteren van de mogelijkheid om arbeid en zorg te combineren van groot belang vindt. De belangstelling binnen bedrijven voor het faciliteren van medewerkers om arbeid en zorg te kunnen combineren, is de laatste jaren sterk toegenomen. Zo blijkt dat in 2011 in 10% van de afgesloten CAO ’s aandacht besteedt aan mantelzorg. De regering ondersteunt initiatieven die zijn gericht op het bereiken van dit doel. Met Mezzo en Qidos wordt het project «Werk &mantelzorg» uitgevoerd. In het kader van dit project worden instrumenten aangereikt aan bedrijven en worden «ambassadeurs» aangezocht uit de kring van bedrijven die op een actieve wijze het belang van het ondersteunen van medewerkers die zorg verlenen, onder de aandacht brengen. Op deze wijze kan overbelasting van mantelzorgers worden voorkomen en opgevangen. De regering wijst er op dat de mogelijkheden om zorgverlof op te nemen aanzienlijk worden verbeterd. Uit het rapport «Verlof vragen» van het SCP (2011) blijkt dat tot nu toe slechts een beperkt gebruik wordt gemaakt van het zorgverlof. Het vergroten van de bekendheid met deze mogelijkheden kan bijdragen aan een beter gebruik. De regering is verder van mening dat de samenwerking tussen professionele en informele zorgverleners moet worden verbeterd. Dat vraagt om een andere manier van denken en werken door professionals. Tezamen met de opleidingen en andere betrokken organisaties (ActiZ, Mezzo etc.) zal dit verder worden uitgewerkt.

Ook vragen de leden van de PvdA-fractie op welke wijze gemeenten aandacht en alertheid zullen tonen voor de vereiste vroegtijdige signalering van mogelijke overbelasting. Zij vragen of er voldoende garanties zijn dat gemeenten daadwerkelijk in staat zijn om beter rekening te houden met de persoonlijke omstandigheden van de mantelzorger.

In verband met het vervallen van de verplichting voor gemeenten om de cliënt de keuze te bieden tussen een voorziening in natura en een pgb, vragen de leden van de PvdA-fractie door wie of wat bepaald wordt of een voorziening in natura in redelijkheid voldoende is voor een individuele cliënt. Zij vragen of de keuze voor eigen regie en zorg op maat zwaarder zal wegen dan de overwegingen voor kostenbeheersing en efficiency.

De leden van de fractie van de PvdA vinden een belangrijk voordeel van overheveling naar de Wmo dat de «prikkels» de goede kant op staan. Gemeenten zijn meer gemotiveerd om te investeren in wonen en welzijn, omdat de revenuen daarvan niet meer in de AWBZ zullen vallen. Zij vragen op welke wijze de afspraken tussen gemeenten en eerste lijn zorg worden vormgegeven en welke knelpunten daarbij worden voorzien?

De leden van de SP-fractie wijzen de korting van 5% op het budget af. Zij vragen de staatssecretaris hoe er zorgvuldig gedecentraliseerd kan worden, als er al begonnen wordt met een bezuiniging. Is het niet beter om, als de overtuiging dat gemeenten dit goedkoper kunnen waar is, dit bedrag dan na invoering pas in te gaan boeken?

De leden van de PvdA-fractie vragen of ook een analyse kan worden gegeven van het verloop van de kosten van de over te hevelen voorzieningen, en of daarbij kan worden aangegeven in hoeverre de Wmo kostenbesparend kan zijn ten opzichte van de recente ontwikkelingen in de AWBZ?

In de bestuurlijke afspraken 2011–2015 is een korting van 5% op het over te hevelen budget afgesproken. De regering is niet voornemens dit percentage te wijzigen. Dit percentage is eerder gebruikt in het door het CPB op plausibiliteit getoetste brede heroverwegingsrapport langdurige zorg uit april 20108. Bij de uitgavenontwikkeling voor de functie begeleiding dient onderscheid gemaakt te worden tussen pgb’s en zorg in natura. De uitgaven voor zorg in natura gaven in 2010 een forse daling te zien als gevolg van de pakketmaatregel begeleiding. In 2011 namen de uitgaven voor de functie begeleiding en de dagbesteding weer licht toe (2,5%). De uitgaven via de pgb’s namen in 2010 als gevolg van de pakketmaatregel en de subsidiestop slechts gematigd toe. In 2011 stegen de uitgaven weer fors met 12%.

De regering kiest voor een korting vooraf omdat zij meent dat gemeenten in staat zijn die korting op te kunnen vangen en gemeenten hier ook een prikkel toe wil geven. Het met begeleiding te realiseren resultaat wordt onder de compensatieplicht van de Wmo gebracht. De beleidsvrijheid die dit met zich meebrengt ten aanzien van de wijze waarop dit resultaat wordt gerealiseerd, stelt gemeenten in staat besparingen te realiseren. Gemeenten zijn daarbij in staat om cliënten te bewegen meer gebruik te maken van – vaak doelmatigere – en meer passende informele en/of collectieve voorzieningen waarbij verbindingen kunnen worden gezocht met andere gemeentelijke beleidsvelden. Ook in de tarieven is de verwachting dat winst te behalen valt, nu deze niet meer centraal worden vastgesteld. Bij de decentralisatie van de functie huishoudelijke verzorging in 2007 is door de gemeenten op vergelijkbare wijze doelmatigheidswinst gerealiseerd.

De leden van de CDA-fractie willen graag weten hoe de verandering in het pgb in de AWBZ doorwerkt in het totaalbedrag dat voor gemeenten voor begeleiding beschikbaar komt.

Deze vraag wordt beantwoord in hoofdstuk 10 van deze nota naar aanleiding van het verslag.

De regering gaat nog eens in op de redenen voor de keuze de begeleiding te decentraliseren van de AWBZ naar de gemeenten. Enerzijds staat de gemeente in de keten van overheden het dichtst bij de burger en kent de burger en zijn sociale en maatschappelijke omgeving het beste. De gemeente kan verbindingen leggen met andere gemeentelijke beleidsterreinen zoals het welzijnsbeleid, het woonbeleid, de schuldhulpverlening, jeugdzorg, (speciaal) onderwijs en het lokale werkgelegenheidsbeleid. De noodzaak van begeleiding kan verschillende oorzaken hebben. Er kunnen ook verschillende oorzaken zijn waardoor iemand door zijn beperkingen niet meer zelfredzaam is of niet meer kan participeren. De Wmo biedt ruimte voor integraal maatwerk, en daarmee voor een vraaggerichte en op de mogelijkheden en de behoeften van de burger toegesneden ondersteuning. Anderzijds past deze decentralisatie in de maatregelen om de langdurige zorg op langere termijn betaalbaar te houden omdat de gemeente de ondersteuning meer doelmatig kan organiseren.

Deze leden vrezen dat er groepen buiten de boot zullen vallen. Zijn gemeente ervan op de hoogte dat het gaat om een zeer divers palet aan grondslagen waarop mensen begeleiding nodig kunnen hebben? Met welke opsommingen werken de gemeenten? Welke informatie krijgen ze van het Transitiebureau?

Deze vragen worden beantwoord in hoofdstuk 2 onder het kopje «Specifieke groepen».

Al een aantal jaren wordt er door cliëntenorganisaties en de VNG samengewerkt in het project «De Kanteling». In dat project is het zogeheten «keukentafelgesprek» ontstaan. De idee hierachter is dat gemeenten samen met hun burgers opzoek gaan naar de vraag achter de vraag en in een goed gesprek met elkaar op zoek gaan naar de meest passende oplossing. Zowel cliëntorganisaties, als gemeenten zijn tevreden over deze nieuwe manier van werken.

Ook willen de leden van de SP-fractie de staatssecretaris vragen waarom zij lak heeft aan de aangenomen moties in de Kamer. Waarom wordt het toezicht van de IGZ niet geregeld, conform motie 29538–120?

Erkent de staatssecretaris dat zij met het strakke volgregime voor het gedecentraliseerde budget, feitelijk een vorm van oormerken inzet bij deze overheveling, zo vragen de leden van de SP-fractie? Waarom is er voor deze vorm gekozen en niet voor de uitvoering van motie 29538–121 en 29538–133? Wat is precies het verschil, en als de staatssecretaris erkent dat er mogelijk geld niet aan Wmo-taken zal worden besteed, is het dan niet wijzer om het budget toch te oormerken? Waarom niet? Erkent de staatssecretaris dat het uitvragen van informatie toch gebeurt, waardoor er geen extra werk is naar aanleiding van een geoormerkt budget?

Specifieke uitkering/oormerken

In de kabinetsreactie op de motie Leijten9 kiest het kabinet ervoor om de middelen voor begeleiding beschikbaar te stellen via een decentralisatie-uitkering in het gemeentefonds. Het beschikbaar stellen van middelen via een specifieke uitkering (de Financiële verhoudingswet kent het begrip doeluitkering niet) biedt geen enkele waarborg voor voldoende en kwalitatief goede ondersteuning, maar stelt alleen zeker dat de middelen worden uitgegeven aan begeleiding. Indien de middelen beschikbaar worden gesteld via een specifieke uitkering, dan zullen gemeenten begeleiding als een apart taakveld blijven zien terwijl de kracht van de Wmo juist ligt in de integrale aanpak met de bredere, op participatie gerichte, ondersteuning van de burger en het leggen van verbindingen met andere beleidsvelden. Een specifieke uitkering zou gemeenten beperken in het bieden van een integrale maatwerkoplossing, die op grond van het keukentafelgesprek het beste tegemoet komt aan de behoefte van de burger. Bovendien blijft het rijk bij een specifieke uitkering verantwoordelijk voor het budget per gemeente, waardoor gemeenten geen financiële prikkels meer ervaren om de Wmo op een doelmatige en innovatieve wijze uit te voeren en brengt een specifieke uitkering aanzienlijke interbestuurlijke lasten met zich mee.

De regering kiest voor een decentralisatie-uitkering in het gemeentefonds, die wordt voorzien van een aantal waarborgen. Ten eerste worden de uitgaven van gemeenten gemonitord. Ten tweede heeft het kabinet de mogelijkheid om de decentralisatie-uitkering (deels en/of tijdelijk) te verlagen als blijkt dat de betreffende gemeente niet aan de resultaatverplichtingen – zoals vastgelegd in de Wmo – voldoet. Ten slotte kan de minister in individuele gevallen het resultaat zelf doen realiseren (indeplaatsstelling). De regering is het niet met de leden van de SP eens dat hiermee feitelijk een vorm van oormerken wordt ingezet. Gemeenten behouden bestedingsvrijheid bij de inzet van hun middelen en blijven hierover alleen verantwoording afleggen aan de gemeenteraad. De waarborgen staan een innovatieve, integrale maatwerkoplossing, zoals passend in de filosofie van de Wmo, dan ook niet in de weg. Dat is een wezenlijk verschil met financieren via een specifieke uitkering.

De regering erkent niet dat er veel extra informatie wordt uitgevraagd. De waarborgen leveren zeer beperkte extra interbestuurlijke lasten op. Gemeenten zijn al verplicht om verantwoording af te leggen over de besteding aan de gemeenteraad via het jaarverslag. Het CBS maakt deze financiële gegevens geschikt voor hergebruik als beleidsinformatie. Voor de monitoring van de uitgaven van gemeenten kan gebruik worden gemaakt van deze gegevens. Dit leidt dan ook niet tot extra verantwoordingslasten voor gemeenten ten opzichte van de huidige situatie. Het kabinet creëert bovendien de mogelijkheid om de decentralisatie-uitkering van een individuele gemeente (deels en/of tijdelijk) te verlagen als blijkt dat deze gemeente niet aan de resultaatverplichtingen – zoals vastgelegd in de Wmo – voldoet. Het oordeel of hier sprake van is, wordt door het kabinet gebaseerd op de uikomsten van de wettelijk verplichte cliëntervaringsonderzoeken, het aantal gegronde beroepszaken en de bevindingen van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) over de wijze waarop gemeenten toezicht uitoefenen. Zowel de verplichting om cliëntervaringsonderzoeken uit te voeren en de rol van IGZ maken onderdeel uit van onderhavig wetsvoorstel. Het gebruik van deze gegevens door het rijk om te beoordelen of een gemeente aan de resultaatverplichtingen voldoet, levert dan ook geen extra interbestuurlijke lasten op. Met de VNG wordt overlegd hoe de informatie over het aantal beroepszaken met zo weinig mogelijk interbestuurlijke lasten beschikbaar kan worden gesteld aan het rijk. De beperkte extra lasten van het verzamelen van de informatie over het aantal gegronde beroepszaken staat naar het oordeel van de regering in geen verhouding tot de zware interbestuurlijke lasten die een specifieke uitkering met zich meebrengt, zoals administreren van de uitgaven, het opstellen van een financiële verantwoording, controle door een accountant, reviews door een accountant van het rijk en vaststelling door het rijk, inclusief bezwaar en beroepsprocedures.

Deze vragen worden beantwoord in hoofdstuk 10.

Erkent de staatssecretaris dat juist met invoeren veel kosten gepaard zijn, zo vragen de leden van de SP-fractie?

Deze vraag wordt beantwoord in hoofdstuk 9.

De leden van de SP-fractie willen een garantie dat het niet zo’n puinhoop zal worden met de overheveling van begeleiding als bij de huishoudelijke verzorging. Erkent de staatssecretaris dat de risico’s wel aanwezig zijn? Zo neen, hoe zijn de risico’s dan beperkt? Is er een garantie dat er geen banen verdwijnen in de begeleiding? Is er een garantie dat er geen functies zullen worden uitgehold in de begeleiding? Is er een garantie dat mensen niet hun loon of opgebouwde arbeidsrechten zullen verliezen? De leden van de SP-fractie zien deze waarborgen niet. Ook zien zij geen waarborgen voor mensen die nu begeleiding krijgen. Houden zij hun begeleiding? Welke garanties zijn er?

De leden van de SP-fractie vinden dat met de stelling dat de Wmo een participatiewet is, een verschuiving van taakopvatting plaatsvindt. Wat als iemand niet wil participeren, mag deze persoon dan geen beroep doen op de Wmo? Als een persoon moeilijk in staat is om «mee te doen», hoeft deze persoon dan niet meer te rekenen op compensatie vanuit de gemeente?

De leden van de SP-fractie vragen of de staatssecretaris bereid is om in haar contacten met gemeenten duidelijk te maken dat de Wmo ook uitgaat van zorgtaken?

Het onderscheid dat de leden van de SP-fractie maken tussen ondersteuningstaken en zorgtaken onderschrijft de regering niet. De taken waarover gemeenten op grond van de Wmo beschikken zijn in de Wmo concreet beschreven en daarmee helder, en de regering ziet dan ook geen aanleiding om zich anderszins in de richting van gemeenten uit te laten.

De leden van de SP-fractie vragen of zij ook bereid is uit te leggen dat beleidvrijheid niet verward mag worden met het uitgeven van zorg- of begeleidingsgelden aan prestige projecten, gemeentelijke schulden of infrastructurele projecten?

Gemeenten zijn verplicht aan de compensatieplicht te voldoen. Signalen uit – en gesprekken met – gemeenten en het veld laten ook een beeld zien dat gemeenten zich hier heel goed bewust van zijn. De regering gaat ervan uit dat gemeentebesturen, gecontroleerd door de gemeenteraad op dit punt de juiste afweging kunnen maken en achten de gevraagde toelichting aan gemeenten dan ook niet nodig.

De leden van de GroenLinksfractie hebben met interesse kennis genomen van voorliggend wetsvoorstel. Zij begrijpen dat decentralisatie van begeleiding voor personen zonder verblijfsindicatie en kortdurend verblijf kan leiden tot ondersteuning vanuit het perspectief van maatschappelijke participatie en dat de gemeenten beter in staat kunnen zijn om verbindingen te leggen met andere gemeentelijke beleidsterreinen.

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van de wijziging van de Wet maatschappelijke ondersteuning in verband met de uitbreiding van gemeentelijke taken op het terrein van de begeleiding en een gewijzigde verdeling van de bestuurlijke verantwoordelijkheid. Deze leden vragen of het realistisch is om deze wet per 1 januari 2013 in te laten gaan. Deze leden vragen de staatssecretaris te komen met twee alternatieve scenario’s waarin in het eerste scenario een fasering van de verschillende producten wordt uitgewerkt en waarin in het tweede scenario het proces wordt opgeknipt en gefaseerd wordt ingevoerd. Zij zouden graag zien dat de financiële gevolgen worden meegenomen

De leden van de SGP-fractie hebben kennisgenomen van het wetsvoorstel, waarmee de staatssecretaris beoogt de extramurale begeleiding en het kortdurend verblijf over te hevelen naar gemeenten. Hoewel deze leden de potentiële voordelen ervan onderkennen wanneer gemeenten erin slagen om wonen, welzijn, zorg en sociale zekerheid naadloos op elkaar te laten aansluiten, vragen deze leden zich af of gewaarborgd is dat deze voordelen met de huidige uitwerking van dit wetsvoorstel daadwerkelijk zullen worden bereikt. Deze leden maken zich zorgen over de daadwerkelijke keuzevrijheid van de cliënt. Daarnaast hebben zij nog vragen over het kennisniveau van de gemeenten over de specifieke doelgroepen, over de vorm van contracteren en enkele specifieke doelgroepen. Deze leden maken in dit Verslag van de gelegenheid gebruik deze vragen aan de staatssecretaris voor te leggen.

De regering heeft in de inleidende woorden uiteengezet waarom zij tot decentralisatie overgaat. De vragen van de SGP over de keuzevrijheid van de cliënt worden beantwoord in hoofdstuk 8 . In hoofdstuk 2 zet de regering uiteen op welke wijze gemeenten zich voorbereiden op de wijzigingen en welke rol zij daarin precies spelen. De vragen over de specifieke groepen worden ook beantwoord in hoofdstuk 2.

2. Begeleiding en de Wmo

Inleiding

Het Transitiebureau onderzoekt op dit moment of het noodzakelijk is om algemene leveringsvoorwaarden op te stellen voor het inkopen van specialistische deskundigheid voor een kleine groep cliënten voor wie weinig aanbieders actief zijn. Deze leveringsvoorwaarden moeten gemeenten kunnen gebruiken om de ondersteuning die zeer specialistisch is en voor een zeer kleine groep geldt, op een snelle en eenvoudige manier in te schakelen. Zorg en ondersteuning voor mensen die niet kunnen horen en ook niet kunnen zien, is daar een voorbeeld van. Het gaat om zeer specialistische deskundigheid, die bij een zeer klein aantal instellingen aanwezig is. Daarnaast is de omvang van deze groep zeer gering. De regering heeft de Samenwerkende Instellingen Auditieve Communicatieve Sector (SIAC) en de Vereniging van Instellingen (VIVIS) voor mensen met een Visuele beperking, én gemeenten zoals o.a. Ede, Breda en Apeldoorn, bij dit vraagstuk geconsulteerd.

Voor het organiseren van de toegang tot de Wmo voor specifieke groepen, reikt het Transitiebureau gemeenten tools aan om dit proces goed te organiseren. Door middel van praktische modellen worden gemeenten gewezen op mogelijke randvoorwaarden die voor deze groepen dienen te worden gesteld. Zo wordt onder andere een spoedprocedure voor palliatieve zorg opgesteld en wordt uitgebreid ingegaan op de rol die aanbieders kunnen spelen bij het proces van toegang tot de Wmo. Bij de voorbereiding van deze handreiking zijn de gemeenten Boxtel, Amsterdam en Groningen betrokken.

De regering is er van overtuigd dat gemeenten zich realiseren dat het bij de decentralisatie om een kwetsbare groep burgers gaat en dat zij in alle redelijkheid zullen afwegen wat burgers aan ondersteuning nodig hebben. Dat is ook de ervaring van de Wmo. Zij zullen hierbij aandachtig luisteren naar de ervaringen en afwegingen van cliënten en aanbieders. In een aantal gevallen zullen gemeenten besluiten de huidige zorg van mensen met een specialistische ondersteuningsvraag te continueren. In andere gevallen zien gemeenten kansen om de ondersteuning op een andere manier vorm te geven.

De leden van de VVD-fractie vragen of het uitvoeren van dagelijkse levensverrichtingen een zelfstandig met inzet van begeleiding te bereiken resultaat is? Zo ja, kan de staatssecretaris dit toelichten? Zo nee, is de staatssecretaris bereid de gekozen formulering aan te passen, zodat voorkomen wordt dat allerlei vormen van ondersteuning die niet tot de kern van het voorstel behoren toch in het kader van de Wmo toegepast worden?

Het uitvoeren van dagelijkse levensverrichtingen is geen zelfstandig te bereiken resultaat, en dient uitsluitend in samenhang met de andere onderdelen van het resultaatgebied te worden gelezen. Het uitvoeren van dagelijkse levensverrichtingen dient dus bij te dragen aan de structuur en de regie over het persoonlijke leven.

De leden van de VVD-fractie vragen hoeveel mensen in de huidige AWBZ-begeleiding een vervoersvoorziening ontvangen als onderdeel van de begeleiding en of verwacht wordt dat eenzelfde aantal mensen in het kader van de Wmo in aanmerking zal komen voor deze vervoersvoorziening.

De leden van de PvdA-fractie wijzen op artikel 6 van het Besluit zorgaanspraken AWBZ, dat omschrijft dat begeleiding zelfredzaamheid beoogt en opname of verwaarlozing wordt voorkomen. Binnen de Wmo blijft de zelfredzaamheid centraal staan. Deze leden vragen hoe zij de vertaling van artikel 6 van het Besluit zorgaanspraken AWBZ naar de Wmo moeten zien in verband met de aangekondigde IQ-maatregel.

De regering is van mening dat de vertaling van artikel 6 van het Besluit zorgaanspraken AWBZ naar de Wmo los staat van de aangekondigde IQ-maatregel. De vertaling heeft betrekking op het vormgeven van de begeleiding zoals we die kenden in de AWBZ naar het stelsel van de Wmo waar het participeren en de zelfredzaamheid van de burger voorop staat. Eén op één begeleiding overplanten van AWBZ naar Wmo doet geen recht aan de uitgangspunten van de Wmo. Over de exacte invulling en de effecten van de IQ-maatregel zal uw Kamer in het voorjaar van 2012 nader worden geïnformeerd. Dit zal gebeuren bij gelegenheid van de tweede voortgangsrapportage Hervorming Langdurige Zorg.

De leden van de fractie van de PvdA zijn verbaasd te lezen dat begeleiding ook, al dan niet in samenhang met AWBZ-functies zoals verpleging en verzorging, bij palliatieve terminale zorg noodzakelijk kan zijn en binnen deze wetswijziging wordt genoemd. Zij menen dat palliatieve terminale zorg niet kan vallen onder de term begeleiding in het kader van deze wetswijziging, omdat begeleiding zich richt op zelfredzaamheid en het bieden van hulp en ondersteuning bij dagelijkse levensverrichtingen en het aanbrengen van structuur in het leven. Bij palliatieve terminale zorg wordt een andere vorm van zorg en begeleiding beoogd. Deze leden sluiten zich aan bij de opmerking van de Raad van State dat voor specifieke gevallen/categorieën wellicht specifieke maatregelen zouden moeten bestaan. Binnen de functie begeleiding zijn immers vormen van zorg aanwijsbaar die duidelijke kenmerken van een AWBZ-voorziening vertonen, zoals zware chronische en continue zorg met grote financiële risico’s die niet te verzekeren zijn. De Raad noemt voortdurende begeleiding, zoals bij begeleid zelfstandig wonen, palliatieve zorg en mogelijk persoonsgerichte langdurige begeleiding aan mensen vanwege psychische stoornissen, huiselijk geweld of verstandelijke beperkingen. De Raad stelt dat overheveling naar de Wmo in deze gevallen niet in de rede ligt, omdat gemeenten vrijwel geen ruimte hebben om een andere vorm van begeleiding dan de bestaande te bieden. Is overwogen om deze specifieke gevallen uit te sluiten van overheveling naar de Wmo? Welke overwegingen hebben de staatssecretaris ertoe gebracht deze groepen niet uit te sluiten? Welke garanties zijn er dat gemeenten daadwerkelijk in staat zullen zijn deze groepen van passende zorg en begeleiding te voorzien?

De regering heeft, zoals eerder in de inleiding van deze paragraaf is vermeld, onderzoek gedaan naar specifieke groepen. Hierbij zijn verschillende deskundigen betrokken. Zoals aangegeven heeft de regering op 21 november 2011 de Tweede Kamer hierover een verslag gestuurd. Op basis van de gesprekken met cliëntorganisaties, (koepels van) aanbieders en gemeenten heeft de regering besloten in de transitie extra aandacht aan deze groepen te besteden. De regering is op basis van de gesprekken met cliëntorganisaties, (koepels van) aanbieders en gemeenten, tot de conclusie gekomen dat er geen uitzonderingen bij de decentralisatie worden gemaakt.

De regering monitort in ieder geval de eerste drie jaar samen met de veldpartijen de ontwikkelingen rondom deze groepen. Het Transitiebureau draagt er zorg voor dat er een gezamenlijk overleg met gemeenten, aanbieders en cliëntorganisaties van de grond komt, waarin het onderwerp specifieke groepen continu op de agenda staat. Redenerend vanuit de verschillende deelbelangen zullen er oplossingen gevonden moeten worden voor de signalen, waarbij voor alle partijen het belang van de burger leidend zal zijn. Gewaarschuwd door de partners in het veld, kan er dus snel en adequaat worden gereageerd.

In gesprek met de (koepels van) aanbieders, cliëntorganisaties en gemeenten zijn aandachtspunten voor specifieke groepen verzameld. Deze punten zijn verzameld in het eerderaangehaalde verslag over specifieke groepen dat aan de Tweede Kamer is verstuurd. Aan het begin van hoofdstuk 2 gaat de regering hier uitgebreid op in.

De door de leden van de PvdA-fractie genoemde voorstellen voor een landelijk portal zijn bij de regering niet bekend. De regering is zeker bereid om te kijken of een dergelijk portal een positieve rol kan spelen.

De leden van de PvdA-fractie vragen hoe wordt gewaarborgd dat onder de collectieve oriëntatie van de Wmo het recht op toegesneden individuele begeleiding en zorg voor de psychisch kwetsbare burgers behouden blijft?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen op welke manier er wordt gewaarborgd dat onder de collectieve oriëntatie van de Wmo het recht op toegesneden individuele begeleiding en zorg voor deze psychisch kwetsbare burgers behouden kan blijven.

Burgers kunnen op grond van de Wmo een in rechte afdwingbaar beroep op gemeentelijke ondersteuning doen indien zij niet zelf in staat zijn om aan de samenleving mee te doen en niet voldoende zelfredzaam zijn. Het kabinet heeft het met begeleiding te bereiken resultaat aan de compensatieplicht toegevoegd om zeker te stellen dat ook de nieuwe doelgroep dat beroep op de gemeente kan doen.

De gemeente is verplicht om te voldoen aan de compensatieplicht. De gemeente bepaalt op welke wijze deze burgers het best gecompenseerd kunnen worden. Daartoe hoort ook de afweging of dit het beste met een collectieve of een individuele voorziening kan worden bewerkstelligd. Centraal daarbij staat steeds de behoefte van de burger; ook de psychisch kwetsbare. Op deze beslissing staat bewaar en beroep open.

Hoe wordt de behoefte aan individuele ondersteuning gesignaleerd, zo vragen de leden van de PvdA-fractie? In hoeverre kunnen ggz-instellingen hierbij een rol spelen en worden zij hierbij betrokken? Sommige cliënten hebben al jarenlang begeleiding ontvangen van vaste zorgverleners.

De leden van de fractie van de PvdA vragen wat de gevolgen zijn voor de zeer belangrijke, soms jarenlang bestaande band tussen instelling en patiënt? Hoe is de continuïteit van begeleiding en zorg in deze overheveling te waarborgen?

Gemeenten willen dat burgers zo goed mogelijk worden ondersteund. Bij het compenseren van de burger is diens behoefte voor de gemeente uitgangspunt. Een eventuele bestaande goede relatie tussen zorgverlener en cliënt speelt daarom hierbij een belangrijke rol. Gemeenten zullen dit aspect ook meenemen in hun afwegingen om te komen tot afspraken met aanbieders. Daarnaast kunnen gemeenten verschillende vormen van contracteren toepassen, waardoor ze in staat zijn om met veel verschillende aanbieders afspraken te maken. In dat geval is de keuzevrijheid van de burger groot en kan een eventuele bestaande relatie tussen zorgverlener en cliënt vaak gecontinueerd worden.

De leden van de fractie van de PvdA kunnen zich vinden in het feit dat de aanspraak uit de AWBZ op vervoer naar en van de locatie waar de begeleiding wordt geboden, is overgenomen in de Wmo. Zij gaan er van uit dat hiermee inderdaad wordt voorkomen dat er discussie ontstaat over het al dan niet bieden van een vervoersvoorziening. Met deze overheveling blijft derhalve de aanspraak op vervoer van en naar de locatie waar begeleiding wordt geboden, bestaan.

De regering kan beamen dat dit de reden is geweest voor de wijze waarop het wetsvoorstel is ingekleed.

In de memorie van toelichting schrijft de staatssecretaris, zo constateren de leden van de PVV-fractie, dat de tevredenheid van burgers over de geboden ondersteuning door gemeenten groot is. De conclusie wordt getrokken dat de Wmo werkt. In de VWS-begroting 2011 staat op pagina 109 echter dat de tevredenheid van burgers over geboden ondersteuning in twee jaar tijd gedaald is van 91% naar respectievelijk 73% en 66%. Graag ontvangen deze leden een toelichting op de conclusie dat de Wmo werkt waarbij deze cijfers van dalende tevredenheid meegenomen worden.

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) schrijft in haar evaluatie van de Wmo over de periode 2007 t/m 2009 dat «De Wmo werkt, in de zin dat de meeste gemeenten de wet uitvoeren zoals de wetgever haar heeft bedoeld en met de instrumenten die de wet verschaft. 13» Aan deze evaluatie ligt een zeer uitgebreid onderzoek ten grondslag. De daling in het percentage Wmo-cliënten of de Wmo-ondersteuning die bijdraagt aan zelfstandig wonen of meedoen in de samenleving, waar de leden van de PVV naar verwijzen, is opgenomen in de begroting. De grootste daling in het cijfer van dit kengetal komt door een wijziging in de vraagstelling. In plaats van de vraag of Wmo-ondersteuning bijdraagt aan zelfstandig wonen en meedoen werd naar de afzonderlijke categorieën gevraagd. Daardoor zijn de gegevens van 2008 en 2009 niet goed met elkaar te vergelijken. Het is onduidelijk waar de daling van 2009 naar 2010 aan is te wijten. Ook de onderzoekers hebben hier zelf geen verklaring voor. Dit kan allerlei oorzaken hebben waaronder het aanpassen van verwachtingen van mensen die aan het beantwoorden van de vragenlijsten meedoen, het kan gaan om een iets andere populatie die de vragen heeft beantwoord. Het is nog te vroeg om hier conclusies aan te verbinden; bekeken moet worden in hoeverre de cijfers van dit kengetal voldoende stabiel zijn. De daling sluit ook niet aan bij recent onderzoek van het Nivel aan de hand van de CQ-vragenlijst. Hieruit bleek dat 81% van de cliënten zich beter kan redden door de (huishoudelijke) hulp en 18% zich enigszins beter kan redden.14

Begeleiding zal niet langer geïndiceerd worden, maar ter sprake komen tijdens het genoemde «keukentafelgesprek». De leden van de PVV-fractie vragen hoe gemeenten deze gesprekken gaan houden met mensen die niet gemakkelijk kunnen communiceren, bijvoorbeeld mensen met een auditieve beperking.

De leden van de SP-fractie constateren dat gemeenten de vrijheid hebben in overleg met mensen te overleggen op welke wijze zij gecompenseerd kunnen worden. Wordt dit gedaan door mensen die weten wat leven met een beperking inhoudt? Wordt dit ook gedaan door mensen zonder een taakstelling? Zij willen hier graag een reactie op.

Afhankelijk van het gekozen toegangsmodel en naar gelang de verschillende doelgroepen, zal de toegang voor de groepen die begeleiding nodig hebben, worden uitgevoerd door verschillende partijen (of een combinatie van partijen). Het gaat ondanks deze verschillen uiteindelijk om het organiseren van het opvangen van de signalen over de nood of behoefte en het doel van een passende en juiste compensatie in een individueel geval.

Aangezien begeleiding/dagbesteding niet langer geïndiceerd zal worden, zal ook het vervoer hiernaar toe niet langer geïndiceerd worden. De leden van de PVV-fractie zijn dan ook te spreken over het overnemen van de aanspraak op vervoer uit de AWBZ in de Wmo. Echter, in de AWBZ is geen sprake van een eigen bijdrage voor vervoer. Kunnen gemeenten nu wel een eigen bijdrage vragen voor vervoer? Zo ja, hoe gaat de staatssecretaris voorkomen dat begeleiding hierdoor duurder wordt voor de cliënt, of dat cliënten afzien van begeleiding?

Begeleiding en vervoer worden in samenhang geïndiceerd; afhankelijk van de individuele situatie, wordt een persoon al dan niet een vervoersvoorziening naar en van de locatie aangeboden. Hiermee zijn begeleiding en vervoer als individuele voorzieningen te zien en kan de gemeente, overeenkomstig de bepalingen van het Besluit maatschappelijke ondersteuning een eigen bijdrage vragen.

De leden van de CDA-fractie achten een zorgvuldige en inhoudelijk goed voorbereide overheveling van de begeleiding uit de AWBZ naar de Wmo van groot belang. Gemeenten moeten weten wat hen te wachten staat en een goed inhoudelijk beeld hebben bij wat begeleiding nu eigenlijk precies is. Deze leden maken zich zorgen over de onduidelijkheden rond de definitie van begeleiding en de onbekendheid met bepaalde cliëntgroepen die er nu nog bij beleidsmedewerkers, wethouders Wmo en andere betrokkenen bestaat. In dit licht willen de leden van de CDA-fractie graag een heldere toelichting op de definitie van het begrip begeleiding zoals dat in de AWBZ is gehanteerd, en de definitie zoals die nu in dit wetsvoorstel voor de Wmo wordt voorgesteld. De MvT heeft wel heel veel wollige woorden nodig om de verandering in definitie goed uit te leggen; dat komt de wetskwaliteit niet ten goede. Deze leden willen met name graag helder krijgen hoe begeleiding als recht in de AWBZ nu materieel verschilt van begeleiding als middel om zelfredzaamheid te realiseren in de Wmo. Gaat het in beide gevallen over het bieden van hulp en ondersteuning bij dagelijkse levensverrichtingen, het aanbrengen van structuur in iemands leven, het voeren van regie en het bieden van toezicht?

Dit wetsvoorstel bevat geen definitie van de te leveren begeleiding, omdat de compensatieplicht zich richt op te bereiken resultaten, en gemeenten in overleg met burgers vrij zijn om te bepalen welke voorzieningen daarbij passen. Dit betekent dat begeleiding niet als voorziening in de Wmo voorkomt, maar de resultaten die met begeleiding worden beoogd, wel in de wet zijn opgenomen. Deze verschillen materieel niet van de resultaten die met AWBZ-begeleiding worden beoogd, maar ze staan in de Wmo in het kader van maatschappelijke participatie. De toelichting bij de op grond van het nieuwe artikel 4, eerste lid, aanhef en onder e, van de Wmo te bereiken resultaten, betreft de Wmo-vertaling van de resultaten die in het kader van de AWBZ met begeleiding worden bereikt. Hierbij is de regering zo dicht mogelijk bij het Besluit zorgaanspraken AWBZ en de Beleidsregels indicatiestelling AWBZ gebleven, om geen verwarring te scheppen omtrent de reikwijdte van de te bereiken resultaten.

De leden van de CDA-fractie willen graag een toelichting op wat in het licht van de Wmo wordt bedoeld met het in staat stellen tot het uitvoeren van dagelijkse levensverrichtingen. Meer in het algemeen willen deze leden een toelichting op wat precies wordt bedoeld met zelfredzaamheid als vermogen wat in de Wmo centraal staat. Wie niet over dat vermogen beschikt, kan het toch ook niet krijgen? Hoe kan dan iemand die een tekort aan vermogen in zelfredzaamheid heeft dan goed gecompenseerd worden? Zal het, ondanks het streven naar participatie van iedereen, voor degenen met beperkingen niet moeilijker blijven om volledig te kunnen participeren? Wanneer heeft de gemeente het dan goed gedaan?

De Wmo richt zich op participatie van alle burgers, en de compensatieplicht houdt in dat burgers die een beperking in de zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie ondervinden, hierin met voorzieningen worden gecompenseerd. Daarbij gaat de Wmo als vertrekpunt uit van de eigen mogelijkheden van de burger, ook als deze zeer beperkt zijn. Als voorbeeld kan dienen de situatie dat een burger niet in staat is zijn eigen huishouden te voeren. Begeleiding kan inhouden dat deze burger wordt ondersteund in de organisatie van zijn huishouden, waarna hij zelf in staat zal zijn om het huishouden te voeren. Als de burger echter in het geheel niet in staat is om een huishouden te voeren, dient de gemeente een voorziening te treffen waardoor zijn huishouden wordt overgenomen. Dit alles staat in het licht van de zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie.

De verschillende mogelijkheden voor gemeenten om bij ondersteuning voor verschillende cliëntgroepen in te kopen worden beschreven in de door het Transitiebureau uitgebrachte handreiking «Opdrachtgever- en ondernemerschap». Zo zullen gemeenten onderling samenwerken, zodat met een aanbieder een contract afgesloten kan worden voor een groter aantal aanvragers. Ook kunnen gemeenten ervoor kiezen om op voorhand geen contract met een aanbieder af te sluiten, maar pas zodra een specifieke cliënt zich meldt met een aanbieder, afspraken maken die precies aansluiten bij de behoefte van die cliënt. Vanzelfsprekend kunnen gemeenten met het oog op de compensatieplicht ook gebruik maken van een pgb.

Tevens horen de leden van de CDA-fractie graag van de staatssecretaris welke samenwerkingsopties er dan binnen de grenzen van de Wmo mogelijk zijn, en of gemeenten ook gezamenlijk aan hun resultaatsverplichting kunnen voldoen. Deze leden vragen bijvoorbeeld of een grote gemeente namens de omringende gemeenten specialistische begeleiding kan inkopen of dat een gemeente in Nederland alle specialistische begeleiding namens de andere gemeenten in Nederland kan inkopen. Welke samenwerkingsarrangementen zijn volgens de staatssecretaris binnen de Wmo mogelijk en wenselijk? Ook vragen deze leden of de staatssecretaris effectieve samenwerkingsarrangementen wenselijk acht die momenteel niet binnen de grenzen van het wetsvoorstel zijn te realiseren.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen hoe gemeenten specialistische zorg gaan inkopen? Tevens vragen zij hoe er gekeken kan worden naar het maken van bovenregionale afspraken?

Uitgangspunt van de Wmo is dat iedere gemeente verantwoordelijk is voor haar eigen burgers. Dit laat onverlet dat gemeenten uitstekend met een grote gemeente in de regio of met andere (buurt)gemeenten kunnen samenwerken om er voor te zorgen dat hun burgers optimaal worden ondersteund. Gezien de omvang en complexiteit van deze decentralisatie hebben de zes Drechtsteden- gemeenten bijvoorbeeld besloten de decentralisatie van begeleiding gezamenlijk op te pakken, inclusief de specialistische begeleiding.

Bij kleine groepen cliënten die specialistische begeleiding nodig hebben, is gemeentelijke samenwerking vaak een goede manier om de ondersteuning voor deze cliënten te organiseren. Gemeenten zijn vrij in de wijze waarop ze deze samenwerking vormgeven. In de handreiking «Opdrachtgever- en ondernemerschap», uitgebracht door het Transitiebureau, wordt uitgebreid aandacht besteed aan de mogelijkheden van gemeentelijke samenwerking.

Zijn problemen met kleine doelgroepen als de begeleiding voor mensen met zicht- en hoorbeperkingen en voor mensen met niet aangeboren hersenletsel opgelost zo vragen de leden van de SP-fractie?

Is de staatssecretaris met de leden van de ChristenUnie-fractie van mening dat er een te gering aantal doofgeborenen en doofblinden woonachtig is in Nederland om van gemeenten te verwachten zat zij het benodigde categorale aanbod kunnen organiseren? Deze leden vragen of er voor begeleiding in de zintuiglijke gehandicaptenzorg wel op landelijk niveau afspraken gemaakt kunnen worden?

In de inleiding bij deze paragraaf is reeds ingegaan op het vraagstuk rond specifieke groepen, de manier waarop oplossingen voor deze groepen worden gezocht en wie daarbij betrokken zijn.

De leden van de SP-fractie constateren dat de staatssecretaris stelt dat de ondersteuning die gemeenten bieden kan afwijken van de ondersteuning die mensen kregen uit de AWBZ. Genoemde leden willen weten wat er kan afwijken en wat de consequenties hiervan zijn. Zij merken op dat dit nogmaals aantoont dat het recht op zorg door middel van deze wetswijziging wordt afgebroken.

Inherent aan dit wetsvoorstel is, dat de concrete invulling van het aanbod van gemeenten aan burgers kan afwijken van hetgeen waarop zij aanspraak hadden onder de AWBZ. De compensatieplicht richt zich op te bereiken resultaten, en niet op de aard van de voorzieningen. Daarbij moet sprake zijn van maatwerk. Het kan dus zijn dat de gemeente deze resultaten met voorzieningen bereikt die ook krachtens de AWBZ werden verstrekt, maar maatwerk kan ook met zich brengen dat de burger op een andere wijze wordt ondersteund dan onder de AWBZ het geval was. Door de decentralisatie heeft de gemeente ook meer mogelijkheden om verbindingen te maken met aanpalende beleidsterreinen, zoals met de Wwb, de schuldhulpverlening of ondersteuning van mantelzorgers. Ook kunnen gemeenten kiezen voor het treffen van algemene of collectieve voorzieningen, maar de plicht om aan de compensatieplicht te voldoen is en blijft maatgevend.

De leden van de SP-fractie zijn het eens dat vervoer van en naar begeleiding geregeld is in de Wmo. Zij willen echter weten waarom de medische noodzaak is verdwenen in de Wmo. Kan de staatssecretaris dat uitleggen?

In de AWBZ is geregeld dat, indien daartoe een medische noodzaak bestaat, een verzekerde aanspraak heeft op vervoer naar en van begeleiding. Van een medische noodzaak is uitsluitend sprake als de verzekerde onvoldoende zelfredzaam is om zichzelf te vervoeren. In de AWBZ wordt in dit verband dus gekeken naar de mate van zelfredzaamheid van de verzekerde. In dit wetsvoorstel is aangesloten bij de in de AWBZ gangbare praktijk, en is de medische noodzaak vervangen door onvoldoende zelfredzaamheid; dat is dus codificatie van de bestaande praktijk. Op dit punt verandert er voor de individuele burger dus niets.

De leden van de SP-fractie willen een opsomming van alle begeleidingsvormen die er nu zijn en voor welke grondslagen. Kan de staatssecretaris ook aangeven waarom palliatieve zorg ook bij de overheveling hoort?

Hoe worden deze kleine doelgroepen verdisconteerd in de verdeling van het budget, zo vragen de leden van de SP-fractie?

Deze vraag wordt beantwoord in hoofdstuk 10.

Een aanzienlijk deel van de zorgvragers heeft naast de indicatie voor extramurale begeleiding ook een indicatie voor extramurale persoonlijke verzorging en/of verpleging. Deze functies zijn nauw met elkaar verbonden, maar zullen in het voorliggende wetsvoorstel onder verschillende wetten vallen. De leden van de D66-fractie brengen hierover het volgende naar voren. Waarom worden deze functies kunstmatig uit elkaar getrokken? Voorziet de staatssecretaris op termijn een overgang van verzorging en verpleging naar de gemeenten? De leden van de D66-fractie maken zich grote zorgen over het verdelen van verschillende zorgfuncties over verschillende zorgregimes, omdat het risico groot is dat dit zal leiden tot afstemmingsproblemen en meer bureaucratie. Op welke wijze wil de staatssecretaris deze problemen voorkomen?

De staatssecretaris kiest bij de voorliggende decentralisatie voor een generieke benadering. De leden van de GroenLinks-fractie maken zich echter zorgen over specifieke kwetsbare groepen, zoals mensen met dementie of mensen met niet aangeboren hersenletsel. Zij vragen of de decentralisatie voor dergelijke kwetsbare groepen wel goed uit gaat pakken en vraagt de staatssecretaris daarom wat er wordt gedaan voor deze groepen. Is overwogen om de zorg voor kwetsbare groepen niet over te hevelen?

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat de overheveling niet voor alle groepen gunstig kan uitpakken. Zij zouden graag zien dat er onderscheid gemaakt zou worden tussen verschillende doelgroepen. Er zullen namelijk groepen zijn waarvoor de overheveling ongunstig zal uitpakken. En er zijn ook groepen die helemaal niet gebaad zullen zijn bij een overheveling van begeleiding naar de Wmo. Op dit punt hebben deze leden eerder moties ingediend. Zij vragen de staatssecretaris onderscheid te maken tussen algemene en specialistische vormen van begeleiding en deze laatste groep uit te zonderen van de overheveling (zie Kamerstuk nr. 29 538–122 en 25 657–77 ). Deze leden zijn namelijk van mening dat er in ieder geval een uitzondering gemaakt moet worden voor specialistische begeleiding in de zintuiglijke gehandicaptenzorg, de kinderdagcentra: kinderen met ernstige meervoudige beperking of een verstandelijke handicap met gedragsproblematiek, cliënten die nu nog aanspraak maken op kortdurend verblijf, chronische psychiatrische patiënten, te classificeren via DSM IV en palliatief terminale zorg. Ook doen deze leden een dringend beroep om voldoende randvoorwaarden te creëren om ervoor te zorgen dat mensen met niet aangeboren hersenletsel de juiste ondersteuning, vanuit specifieke deskundigheid, blijven krijgen om op een acceptabele wijze te kunnen participeren in de samenleving. Graag ontvangen zij nadere uitleg over elk van deze bovengenoemde groepen.

In 2011 heeft een zorgvuldig traject plaatsgevonden om te beschrijven wat onder specifieke groepen moet worden verstaan. Cliëntorganisaties, (koepels van) aanbieders en gemeenten zijn hier nauw bij betrokken geweest. Er is intensief gesproken met partijen over welke specifieke groepen er zijn en over de vraag welke aandachtspunten bij de decentralisatie en transitie van belang zijn. Op basis van het verslag over specifieke groepen dat de regering aan de Tweede Kamer heeft gestuurd, heeft de regering cruciale beslismomenten geïdentificeerd, momenten waarop er bij gemeenten voor die specifieke groepen extra aandacht moet zijn. In de inleiding bij dit hoofdstuk is hier nader op ingegaan. De regering is ervan overtuigd dat gemeenten, met deze aanpak, voldoende zijn toegerust om de ondersteuning voor alle genoemde specifieke groepen te organiseren.

De zorgbehoefte die mensen hebben, laat zich niet altijd indelen binnen de verschillende regimes. De leden van de GroenLinks fractie vragen aandacht van de staatssecretaris voor mensen die na deze decentralisatie niet alleen zorg vanuit de Wmo ontvangen, maar ook vanuit de AWBZ. Hier ligt een belangrijk aandachtspunt voor gemeenten en vooral ook voor zorgkantoren/zorgverzekeraars. Is de staatssecretaris voornemens maatregelen te nemen om de samenwerking of gezamenlijke zorginkoop van zorgkantoren en gemeenten te stimuleren?

Inderdaad is een belangrijk aandachtspunt dat voor een deel van de mensen dat begeleiding ontvangt, ook zorg vanuit de AWBZ en/of Zvw wordt geboden. Dit vereist een goede samenwerking en afstemming tussen gemeenten en verzekeraars c.q. de zorg. In de brief Zorg en ondersteuning in de buurt van 14 oktober 2011 is aangegeven dat er weliswaar goede voorbeelden zijn van deze samenwerking, maar dat het nodig is de zorg en ondersteuning in de buurt te versterken. In 2011 is een toolkit van de VNG en ZN gereed gekomen over hoe de samenwerking tussen gemeenten en verzekeraars kan worden vormgegeven. In de handreikingen van het Transitiebureau wordt uitgebreid ingegaan op de samenwerking in verband met mensen die zowel Wmo- als AWBZ- en/of Zvw-zorg gebruiken. Allereerst wordt uitgebreid aandacht besteed aan specifieke groepen en waar deze mensen behoefte aan hebben; de regering wijst in dit verband op haar antwoord op de vragen rond specifieke groepen en de algemene inleiding bij dit hoofdstuk. Ook in de handreiking voor de inkoop en opdrachtgeverschap wordt aandacht besteed aan de specifieke groepen en aan samenloop van Wmo-, AWBZ- en Zvw-zorg. Een handreiking specifiek gericht op zorgcoördinatie is in de maak. Daarnaast organiseert het Transitiebureau bijeenkomsten waar ook verzekeraars en aanbieders worden uitgenodigd zodat ze informatie en ideeën met betrekking tot het maken van goede samenwerkingsafspraken kunnen uitwisselen. Uiteraard zijn er al gemeenten die samenwerken met zorgverzekeraars zoals UVIT en de gemeenten Peel en Maas en Menzis en de gemeente Enschede.

De leden van de GroenLinks-fractie hebben verschillende signalen gekregen over zorgen over de begeleiding bij palliatieve zorg die met deze wetswijziging naar de Wmo wordt gedecentraliseerd, zoals over de afstemming met verpleging en verzorging van de patiënt. Deze leden delen deze zorgen, aangezien het hierbij om een kwetsbare groep gaat. Is de staatssecretaris op de hoogte van deze zorgen? Deelt de staatssecretaris de twijfel van de leden van de GroenLinksfractie of deze zorg, gezien de doelstelling van de Wmo (herstel en actief meedoen in de maatschappij), wel hieronder kan vallen?

Palliatieve zorg kan met en zonder verblijf worden geïndiceerd. Daar waar er sprake is van een verblijfsindicatie, blijft de zorg inclusief de begeleiding onderdeel van de AWBZ. In de extramurale variant (dus zonder verblijfsindicatie) gaat het veelal om een combinatie van begeleiding, persoonlijke verzorging en verpleging. Alle extramurale begeleiding, ook als deze onderdeel is van palliatieve zorg, wordt gedecentraliseerd naar de gemeenten. De kwaliteit van de zorg in de allerlaatste levensfase dient uiteraard maximaal geborgd te zijn en de begeleiding, verpleging en persoonlijke verzorging dienen goed op elkaar afgestemd te zijn, in overeenstemming met de wensen van de cliënt en diens naasten. Gemeenten zullen daarmee bij de inkoop van de extramurale begeleiding ten behoeve van de palliatieve zorg ook rekening houden om zodoende deze kwaliteit van de zorg te waarborgen. Het Transitiebureau overlegt met aanbieders en vrijwilligers in de palliatieve zorg hoe gemeenten op dit punt het best voorgelicht kunnen worden.

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat gemeenten niet beschikken over de benodigde expertise om de nieuwe taken in te vullen. Graag zien deze leden nadere uitleg hoe huidige expertise, op gebied van inkoop en indicatie behouden blijft in de nieuwe structuur. Welke mogelijkheden zijn er om de deskundigheid van het CIZ over te nemen?

De regering is van mening dat de bestaande expertise, bijvoorbeeld van het CIZ, belangrijk is en benut moet worden. Het Transitiebureau betrekt deze expertise daarom ook bij de gereedschappen die ten behoeve van een goede transitie voor gemeenten worden ontwikkeld. Vervolgens kunnen gemeenten ervoor kiezen of en op welke wijze zij voor het organiseren van de toegang gebruik willen maken van de expertise van het CIZ.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen in hoeverre cliënten na de indicatiestelling recht krijgen op een second opinion. Tevens vragen zij hoe cliënten uit groepen die specialistische zorg nodig hebben worden geïndiceerd?

Bij het keukentafelgesprek wordt samen met de burger gekeken naar de problemen die de burger ondervindt en de oplossing die daarbij past. De gemeenten bieden in het kader van dit gesprek de mogelijkheid aan om met elkaar in gesprek te gaan over de voorgestelde oplossing door de gemeente. De gemeente kan daarbij deskundigen inschakelen voor de toegang tot de Wmo in situaties waarin de gespreksvoerder van oordeel is dat een specialistisch advies verduidelijking in de situatie kan brengen om tot een goed besluit te komen. Tegen het besluit van de gemeente kan de burger bij de gemeente bezwaar aantekenen en eventueel bij de rechter in beroep gaan.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen nadere uitleg waarom er voor een generieke maatregel is gekozen?

De regering heeft ervoor gekozen om zo veel mogelijk generieke maatregelen te treffen, zodat voor alle groepen voldoende aandacht blijft en specifieke groepen binnen de reguliere processen van gemeenten een zichtbare plek krijgen. Dit sluit ook aan bij de gedachte van de Wmo, een wet die bedoeld is voor alle burgers. In gesprek met de cliëntorganisaties werd het belang hiervan nog eens onderstreept. De groepen die tijdens de gesprekken met veldpartijen als specifiek zijn genoemd, moeten volgens hen niet als «specifiek» blijven aangeduid. De regering is van mening dat er in de transitie wel specifiek aandacht voor de zorg en ondersteuning voor deze burgers moet blijven, zodat er straks een zorgvuldige overgang van de AWBZ naar de Wmo plaatsvindt.

Hoe kunnen gemeenten omgaan met de vraag naar integrale hulpverlening bij meervoudige complexe handicaps, zo vragen de leden van de ChristenUnie-fractie? Tevens vragen zij hoe voor deze groep de toegang, inkoop en levering van begeleiding blijven gewaarborgd?

De leden van de ChristenUnie- constateren dat in artikel 26 wordt bepaald dat er een algemene motiveringsplicht geldt bij het aanvragen van voorzieningen, waardoor gemeenten moeten aangeven of en in hoeverre het genomen besluit op een aanvraag bijdraagt aan de meest belangrijke doelstelling van de wet: het bevorderen dan wel behouden van de deelname aan maatschappelijk verkeer van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem. In hoeverre is artikel 26 van toepassing op specialistische vormen van begeleiding waar extramurale begeleiding deel uit maakt van de zorg waar cliënten recht op hebben?

De verzwaarde motiveringsplicht van artikel 26 van de Wmo geldt voor ieder besluit op een aanvraag van een individuele voorziening. Op grond van deze bepaling moet de gemeente in de beslissing op de aanvraag vermelden op welke wijze het besluit bijdraagt aan het behouden en het bevorderen van de zelfredzaamheid en de normale maatschappelijke participatie van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem. Deze doelstelling is niet anders bij vormen van ondersteuning die in samenhang met AWBZ-functies worden aangeboden. Artikel 26 Wmo is – uiteraard – niet van toepassing op besluiten op grond van de AWBZ.

In het Regeerakkoord is opgenomen dat het IQ-criterium voor recht op AWBZ-zorg per 2012 wordt veranderd in een IQ lager dan 70. Het kabinet heeft besloten om onderzoek te doen naar de wijze waarop deze maatregel het beste vorm kan krijgen en daarom de implementatie daarvan met één jaar uit te stellen. De ingangsdatum per 1 januari 2013 zou daarmee gelijk komen te liggen met de invoering van de decentralisatie van de begeleiding voor nieuwe cliënten. De leden van de VVD-fractie vragen of de staatssecretaris inmiddels meer inzicht kan verschaffen over de eventuele doorgang van de IQ-maatregel en de effecten van deze maatregel?

Zowel de leden van de VVD-fractie en de ChristenUnie-fractie, als de leden van de PvdA-fractie merken op dat de implementatie van de IQ-maatregel met één jaar is uitgesteld. De invoeringsdatum per 1 januari 2013 zou daarmee gelijk komen te liggen met de invoering van de decentralisatie van begeleiding voor nieuwe cliënten. De leden van de VVD-fractie, de ChristenUnie-fractie en de PvdA-fractie vragen om meer inzicht over de eventuele doorgang van de IQ-maatregel en de effecten van deze maatregel. De leden van de ChristenUnie-fractie vragen ook hoe wordt omgegaan met de vele organisaties die niet hebben geregistreerd welk IQ een cliënt heeft.

Over de uitwerking en de effecten van de IQ-maatregel zal de Tweede Kamer in het voorjaar van 2012 nader worden geïnformeerd. Dit zal gebeuren bij gelegenheid van de tweede voortgangsrapportage Hervorming Langdurige Zorg. Het is de regering bekend dat er organisaties zijn die het IQ van hun cliënten niet hebben geregistreerd. Hoe hiermee moet worden omgegaan, zal worden bezien in het kader van de nadere verkenning van de IQ-maatregel.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen op welke manier gemeenten in staat zijn om de individuele ondersteuningsbehoefte van mensen met psychiatrische aandoeningen te signaleren?

Het Transitiebureau is met verschillende aanbieders, o.a. met GGZ Nederland, cliëntorganisaties en gemeenten in gesprek over hoe signalering (en coördinatie) van zorg nu is georganiseerd en hoe dit straks een plek krijgt in het gemeentelijke domein.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen in hoeverre bij aanbestedingen door gemeenten rekening zal worden gehouden met belangrijke soms jarenlang bestaande band tussen instelling en patiënt?

Deze vraag wordt beantwoord in hoofdstuk 8.

De beoogde transitie van begeleiding vergt volgens de leden van de SGP-fractie allereerst een heldere omschrijving van de vormen van begeleiding die richting de Wmo zouden moeten overgaan. In het wetsvoorstel wordt duidelijk dat het bevorderen/doen behouden van zelfredzaamheid van de burger het uitgangspunt is van de staatssecretaris; centraal staan de woorden «participeren» en «meedoen». Deze leden kunnen zich voorstellen dat gemeenten voor veel vormen van begeleiding verbindingen kunnen leggen met andere gemeentelijke beleidsterreinen, zoals het welzijnsbeleid, het woonbeleid, de schuldhulpverlening, jeugdzorg, (speciaal) onderwijs en het lokale werkgelegenheidsbeleid. Maar in sommige situaties is «maatschappelijke participatie» toch niet meer mogelijk, zo vragen de leden van de SGP-fractie, zeker voor die vormen van begeleiding die heel duidelijk verband houden met langdurige of chronische zorg? Voorbeelden daarvan zijn palliatieve zorg, zorg voor mensen met niet aangeboren hersenletsel en specialistische zorg voor kinderen met een verstandelijke beperking. Erkent de staatssecretaris dat de genoemde doelgroepen blijvend begeleiding nodig hebben en dat de begeleiding hun zelfredzaamheid niet, of slechts beperkt zal vergroten? Wat is dan de meerwaarde om deze vormen van begeleiding over te hevelen naar een participatiewet als de Wmo?

De regering erkent dat er voor bepaalde groepen continue, intensieve langdurige zorg nodig kan zijn. Bij bepaalde groepen zal de ruimte voor gemeenten ook beperkter zijn om keuzes te maken bij de invulling van de compensatieplicht. Echter, ook bij bijvoorbeeld de palliatieve zorg is het beoogde resultaat wel degelijk ook een door de cliënt uniek ervaren ondersteuning. De regering ziet dan ook geen reden om groepen uit te zonderen van de beleidswijziging. De gemeente staat dichter bij de burger en kan daardoor beter rekening houden met de persoonlijke situatie van de burger. De gemeente heeft meer mogelijkheden dan het zorgkantoor om te kijken wat het beste is voor de cliënt, door in het zogenaamde «keukentafelgesprek» ook te kijken naar knelpunten bij de burger of het gezin in aanpalende beleidsterreinen, bijvoorbeeld ten aanzien van woningaanpassingen, vrijwilligerswerk of ondersteuning van de mantelzorger van de burger die intensieve langdurige zorg nodig heeft.

De leden van de SGP-fractie vragen of de staatssecretaris de begrippen «maatschappelijke participatie» en een formulering als «deelname aan het normale maatschappelijke verkeer» nader kan definiëren en invullen?

De gebruikte termen duiden hetzelfde aan. Het gaat erom dat met de Wmo wordt beoogd waarborgen te treffen dat mensen, ondanks hun beperkingen, zo veel en zo lang mogelijk zelfstandig kunnen functioneren en actief kunnen deelnemen aan de samenleving en kunnen leven zoals ook anderen dat kunnen (meedoen aan het gewone maatschappelijke leven). Dat kan door belemmeringen daarvoor weg te nemen en voorzieningen te treffen.

Wat is de ratio achter de splitsing bij het al dan niet hebben van een indicatie voor verblijf? Waarom heeft de staatssecretaris er niet voor gekozen om alleen die vormen van begeleiding over te hevelen die nodig zijn om iemand in staat te stellen zo volwaardig mogelijk deel te kunnen nemen aan onze samenleving? De leden van de SGP-fractie hebben tijdens de debatten die aan dit wetsvoorstel vooraf gingen steeds de aandacht erop gevestigd dat veel zorgvragers een indicatie voor Persoonlijke Verzorging, Verpleging, Begeleiding en/of Kortdurend Verblijf hebben. In veel gevallen zijn deze functies onlosmakelijk met elkaar verbonden. Als gevolg van dit wetsvoorstel krijgen dergelijke cliënten te maken met te maken met twee loketten, twee financieringsstromen en mogelijk meer zorgverleners. De leden van de SGP-fractie vrezen dat de overheveling van «de» extramurale Begeleiding voor deze doelgroepen juist schotten aanbrengt die vanuit de cliënt ongewenst zijn en die haaks staan op de beoogde doelmatige aanwending van beschikbare middelen. Hoe kijkt de staatssecretaris hier tegenaan? Waarom heeft de staatssecretaris er niet voor gekozen om alleen enkelvoudige extramurale begeleidingsindicaties over te hevelen naar de gemeenten?

De leden van de SGP-fractie constateren dat het recht op zorg bij een indicatie verdwijnt. In plaats daarvan geldt het compensatiebeginsel, waarbij vaker een collectief aanbod zal worden gedaan. Zij vragen de staatssecretaris of dat niet in strijd is met de tendens van de afgelopen jaren, waarin door zorgaanbieders is gewerkt aan de individualisering van de zorg? Daarnaast vragen zij de staatssecretaris hoe groot zij het risico inschat dat de financiële positie van individuele gemeenten sturend werkt op de mate van ruimhartigheid waarin invulling wordt gegeven aan de compensatieplicht.

Er zijn de afgelopen jaren twee tendensen zichtbaar. Er is een tendens naar het meer centraal stellen van de cliënt, vaak in combinatie met meer vraagsturing. Afhankelijk van de aard van de beperking kunnen cliënten met een vergelijkbare zorgvraag best in een groepje begeleiding krijgen Daarnaast is er een tendens naar het meer decentraliseren van taken en het meer uitvoeren van taken dicht bij de burger. De invoering van de Wmo is hier ook een voorbeeld van, maar ook in bredere termen is deze tendens zichtbaar zoals bij de Wet werk en bijstand en nu bij de Wet werken naar vermogen en bij het decentraliseren van jeugdtaken. De regering is van mening dat het dichter bij de burger organiseren van op participatie gerichte voorzieningen ook beter is voor de effectiviteit van deze dienstverlening. Een gemeente kan beter rekening houden met persoonlijke omstandigheden. Door de compensatieplicht heeft de gemeente meer mogelijkheden om een resultaat te bereiken en kan zij hierdoor doelmatiger werken dan de zorgkantoren. Een gemeente zal geen oplossing mogen bieden die niet aan de compensatieplicht voldoet. De financiële positie van de gemeente heeft hier geen invloed op.

De regering erkent dat er voor bepaalde groepen continue, intensieve zorg nodig kan zijn. Bij bepaalde groepen zal de ruimte voor gemeenten daardoor ook beperkter zijn. Daar tegenover staat dat de gemeente dichter bij de burger staat en daardoor beter rekening kan houden met de persoonlijke situatie van de burger. Deze meerwaarde zit bijvoorbeeld in het ontlasten van de omgeving bij de zorg die zij dagelijks voor hun kind of partner leveren. Ondersteuning voor mantelzorgers en vrijwilligers is wettelijk verankerd in de Wmo. Anders dan in de AWBZ, zijn gemeenten beter in staat om dichtbij en integraal te kijken naar de vraag achter de vraag en het complete verhaal dat achter zijn inwoners schuilgaat, zelfs bij specifieke groepen. Goed indiceren en hulpverlenen is een kunst die gemeenten kunnen inkopen.

Bij de praktische ondersteuning in het dagelijkse leven zal diegene die de ondersteuning biedt in gesprek gaan met de burger zodat maatwerk geleverd kan worden. Dat maakt dat de ondersteuning nu in de AWBZ, en straks ook onder de Wmo, zoals de leden van de SGP-fractie aangeven, zeer divers en soms zeer specialistisch is.

De leden van de SGP-fractie vragen of de staatssecretaris kan bevestigen dat de «keukentafelgesprekken» niet mogen betekenen dat deze gevoerd worden door personen die daartoe onvoldoende gekwalificeerd zijn? Als de diensten geleverd dienen te worden op basis van bevoegd/bekwaam, dan geldt dit toch ook voor degenen die beoordelen welke diensten er nodig zijn?

Daarnaast signaleren de leden van de SGP-fractie dat het keukentafelgesprek voor sommige doelgroepen risico’s met zich meebrengt, die zich niet of in mindere mate voordoen bij de objectievere indicatiestelling onder de AWBZ. Herkent de staatssecretaris het beeld dat het regelmatig voorkomt dat zorgvragers het moeilijk vinden om zaken die ze niet meer kunnen op tafel te leggen, zodat zij aangeven bepaalde zaken zelf nog te kunnen, terwijl de realiteit leert dat dit niet zo is? En herkent de staatssecretaris dat het ook kan voorkomen dat cliënten hun zorgvraag niet goed kunnen verwoorden? Ook constateren deze leden dat er schaamte kan zijn, en daaruit voortvloeiend angst, om specifieke (gezins)problematiek met (een medewerker van) de eigen gemeente te delen. Herkent de staatssecretaris dit knelpunt? Erkent de staatssecretaris dat ondersteuning in een groot aantal situaties nodig zal zijn bij het formuleren van de hulpvraag, en wil de staatssecretaris dit faciliteren?

De leden van de SGP-fractie vragen of er een vloeiende aansluiting is met de AWBZ en ZVW als er veel vrijheid is bij gemeenten om de invulling en toewijzing van de indicatie begeleiding te doen? En weet een cliënt ook waarvoor hij waar terecht kan bij welke voorziening?

Waarom heeft de staatssecretaris er niet voor gekozen de indicatiestelling te laten uitvoeren door een onafhankelijke professionele organisatie, die toetst op basis van gevalideerde methodieken (zodat er consistentie tussen gemeenten ontstaat voor wat betreft de vraag welke beperkingen de cliënt heeft), om gemeenten vervolgens wel de ruimte te geven om de geconstateerde beperkingen op hun eigen manier te compenseren, zo vragen de leden van de SGP-fractie? Heeft de staatssecretaris ook nog andere opties voor indicatiestelling overwogen, zoals een gezamenlijke indicatiestelling van gemeenten en het CIZ, of het neerleggen van de indicatiestelling bij professionals van zorgaanbieders? Zo ja, waarom heeft de staatssecretaris daar niet voor gekozen? Zo nee, hoe kijkt de staatssecretaris aan tegen deze varianten?

Vanuit de AWBZ weet elke zorgverlener op welke wijze er een indicatie moet worden aangevraagd, en welke zorg passend is bij een afgegeven indicatie. Als gevolg van het keukentafelgesprek zal het – zeker voor zorgaanbieders die in meerdere plaatsen actief zijn – een enorme klus worden om te monitoren welke cliënt voor welk te bereiken resultaat in aanmerking komt. De leden van de SGP-fractie vragen of de staatssecretaris erkent dat dit tot een administratieve lastenverzwaring zal leiden voor dergelijke aanbieders? Welke mogelijkheden ziet de staatssecretaris om de uitvoering zo in te laten richten dat deze voor alle partijen niet leidt tot gecumuleerde administratieve lastenverzwaring, zodat zorgorganisaties niet onnodig veel overleg hoeven te voeren met elke gemeente om te komen tot een juiste afstemming?

De leden van de SGP-fractie waarderen het positief dat het vervoer naar en van begeleiding als een voorziening is opgenomen, ook als begeleiding bovenlokaal plaatsvindt. Het criterium om hiervoor in aanmerking te komen, is gebrek aan zelfredzaamheid. Dit begrip wordt echter niet nader ingevuld. Is het niet raadzaam om hier criteria voor op te stellen, zo vragen deze leden?

Het vervoer naar en van de plaats waar de begeleiding wordt geboden, is overgenomen uit de AWBZ. Als een persoon op grond van de AWBZ is aangewezen op begeleiding in een instelling, dan behoort hiertoe eveneens het vervoer naar en van de instelling, als hiertoe een medische noodzaak aanwezig is. Hierbij staat (het gebrek aan) zelfredzaamheid ten aanzien van vervoer centraal. Deze invulling van medische noodzaak is in de Wmo overgenomen als criterium, en de regering ziet geen aanleiding om het criterium (gebrek aan) zelfredzaamheid in de Wmo nader in te vullen.

3. Ondersteuning van de mantelzorger die met permanent toezicht is belast

De leden van de VVD-fractie stellen vragen of gemeenten voldoende instrumenten hebben om mantelzorgers te ondersteunen, in het bijzonder mantelzorgers die zorgen voor mensen met dementie of met een verstandelijke beperking of een psychische stoornis?

De leden van de fractie van de PvdA vragen welke andere voorzieningen een gemeente kan treffen dan het kortdurend verblijf onder de AWBZ en of voorbeelden kunnen worden gegeven?

De leden van de CDA-fractie vragen of hun visie op vrijwilligers en mantelzorg wordt ondersteund, waarbij de mantelzorger als zorgpartner wordt gezien. Deze leden vragen ook hoe gemeenten hier beter op kunnen inspelen.

De leden van de CDA-fractie maken zich bij het nieuwe wetsvoorstel nog wel zorgen over de balans tussen draagkracht en draaglast van het cliëntsysteem. De AWBZ-begeleiding bij complexe en meervoudige problematiek draagt er vaak toe bij dat de loodzware problematiek net draagbaar is voor de belaste mantelzorg. Deze leden zijn er nog niet gerust op dat het kortdurend verblijf, bedoeld ter ontlasting van de mantelzorger die permanent toezicht houdt, in de Wmo blijft bestaan. Momenteel worden al logeervoorzieningen en zorgboerderijen ontmanteld vanwege de onzekerheid over de toekomstige financiering. Deze leden vragen de staatssecretaris of zij inschatten dat via samenwerkingsarrangementen tussen gemeenten het mogelijk zal zijn de respijtzorg en de gemeentelijke grensoverschrijdende voorzieningen als zorgboerderijen in stand te houden?

Niet alleen het aanbod kan gemeentegrenzen overstijgen ook de vraag naar mantelzorgondersteuning; een mantelzorger kan immers ook zorgen voor een naaste buiten de gemeentegrenzen. Vanuit het perspectief van vraag en aanbod naar respijtzorg is regionale samenwerking zeker een optie. In diverse regionale samenwerkingsverbanden (bijvoorbeeld Holland Rijnland) zijn gemeenten samen plannen aan het maken om de decentralisatie van begeleiding (i.s.m. andere decentralisaties) voor te bereiden. In deze plannen bestaat ook aandacht voor het ondersteunen van gezinnen en het sociale netwerk om te voorkomen dat het eigen netwerk overbelast raakt. In de handreiking die het Transitiebureau ontwikkelt over de kansen van de decentralisatie voor het intensiveren van de respijtzorg voor mantelzorgers wordt ook stilgestaan bij voorbeelden van gemeenteoverschrijdend aanbod. Een mooi voorbeeld betreft de respijtactiviteiten van «De Wielewaal» voor families met kinderen met een beperking. Deze landelijk werkende organisatie verbindt informele zorg met professionele zorg. Deze organisatie gebruikt in verschillende regio’s het potentieel uit de samenleving door bij activiteiten veel te werken met enthousiaste vrijwilligers aangevuld met professionals voor bijvoorbeeld verpleegkundige zorg en activiteitenbegeleiding. Bij deze activiteiten gebruikt «De Wielewaal» zoveel mogelijk bestaande faciliteiten zoals schoolgebouwen (speciaal onderwijs) voor activiteiten in schoolvakanties en een Ronald McDonaldhuis voor logeeropvang in de weekenden.

Daarbij vragen de leden van de CDA-fractie zich af of gemeenten ook om andere redenen dan vanwege het permanent toezicht houden mantelzorgers kunnen ontlasten door het bieden van logeervoorzieningen.

De leden van de SP-fractie steunen de staatssecretaris in het streven om mantelzorgers die met permanent toezicht belast zijn te ontlasten, wat heel belangrijk is. Maar hoe reageert de staatssecretaris dan op de stijgende cijfers van overbelaste mantelzorgers? Waarom is dat in de AWBZ niet vermeden? Wat vindt de staatssecretaris ervan dat gemeenten – zoals Rotterdam – beslissen dat een kind onder de 12 ook prima mantelzorgtaken kan vervullen, teneinde minder professionele zorg in te zetten?

De regering is bekend met het feit dat in de periode tussen 2001 en 2008 het aantal overbelaste mantelzorgers aanzienlijk is toegenomen. Naar de mening van de regering biedt de decentralisatie van de begeleiding en van het kortdurend verblijf gemeenten de ruimte om krachtig in te zetten op de ondersteuning van mantelzorgers. Gemeenten zijn – samen met zorg- en welzijnsorganisaties – in staat om een meer integraal, breder samengesteld ondersteuningsaanbod te ontwikkelen. Zij staan dicht bij de burger en kunnen ervoor zorgen dat overbelasting vroegtijdig wordt gesignaleerd. Met Mezzo en de VNG zal voorts in de eerste helft van 2012 een plan van aanpak worden opgesteld om overbelasting van mantelzorgers te voorkomen. In dat plan wordt uitgewerkt welke snelle oplossingen er nodig zijn als de mantelzorg toch ontspoort. Het voorkomen van overbelasting vraagt ook om een goede samenwerking tussen instellingen voor zorg en welzijn. Gemeenten kunnen deze samenwerking regisseren. Daarbij komt dat in het kader van «De Kanteling» en de keukentafelgesprekken de «vraag achter de vraag» preciezer in beeld kan worden gebracht; zo kan sneller worden ingespeeld op de hulpvraag van de mantelzorger.

De gemeente Rotterdam gaat bij het beoordelen van een aanvraag van huishoudelijke verzorging uit van het protocol gebruikelijke zorg, zoals dat in het kader van de AWBZ wordt gebruikt door het CIZ. Dat protocol geeft de grenzen aan van de bijdrage die kinderen kunnen leveren aan het huishouden. Het gaat volgens het protocol om zaken als het opruimen, tafel dekken/afruimen, afwassen/afdrogen etc. Met inachtneming van dit protocol vindt de regering deze inzet van kinderen aanvaardbaar.

De leden van de SP-fractie willen weten waar overbelaste mantelzorgers terecht kunnen als een gemeente geen mantelzorgbeleid heeft en hoeveel gemeenten nu een mantelzorgbeleid kennen?

Gemeenten zijn wettelijk verplicht om beleid te ontwikkelen dat zich richt op mantelzorgondersteuning. De mantelzorgers verdienen dat ook. Een goede ondersteuning is niet alleen van belang om hen «op de been te houden»; er spreekt ook een bepaalde mate van waardering uit. Uit de nulmeting van Movisie in het kader van de basisfuncties kwam naar voren dat gemeenten (in 2008/2009) het beleid ontwikkelen. Dit beeld wordt versterkt door de resultaten van het onderzoek dat HHM in het najaar heeft uitgevoerd onder enkele tientallen gemeenten15. Daarbij kwam tevens naar voren dat gemeenten op dat moment geen voornemens hadden om hun budget voor mantelzorgondersteuning neerwaarts bij te stellen. Naar de mening van de regering zal de situatie zich dan ook niet voordoen dat gemeenten ondersteuning aanbieden. De regering wijst op de wettelijke verankering van de gemeentelijke verantwoordelijkheid in deze: het ondersteuningsbeleid van mantelzorgers is onderdeel van de Wmo. Bovendien moeten gemeenten over dat beleid ook verantwoording afleggen aan de raad en de eigen burgers. Het Transitiebureau biedt handreikingen aan en verspreidt best practices om gemeenten te inspireren en te ondersteunen.

De leden van de ChristenUnie-fractie krijgen signalen dat gemeenten cliënten met een intramurale zorgbehoefte te zwaar vinden voor de Wmo en daardoor verwijzen naar de AWBZ. Deze gemeenten vinden dat dit cliënten zijn die qua zorgbehoefte thuishoren in de AWBZ en niet binnen de Wmo. Is het mogelijk om dit te voorkomen?

De regering wil stimuleren dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen. Hiertoe wordt onderzocht of het mogelijk is om in het financieel arrangement voor de Wmo financiële prikkels in te bouwen. Deze onderzoeksvraag maakt deel uit van een breder onderzoek naar de omvang en de verdeling van het Gemeentefonds, waarvan de eerste resultaten in het voorjaar worden verwacht.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen wat de gevolgen zijn wanneer er voor wordt gekozen om kortdurend verblijf niet over te hevelen naar gemeenten?

De leden van de ChristenUnie-fractie begrijpen dat gemeenten vrij zijn om de mantelzorgondersteuning naar eigen inzicht vorm te geven. Dit hoeft dus niet in de vorm van het huidige kortdurend verblijf. Deze leden vragen zich af hoe er voorkomen kan worden dat de zware groep cliënten die nu nog in aanmerking komen voor kortdurend verblijf door de wijziging alsnog terugvallen op verblijf? Is het mogelijk om deze groep expliciet te monitoren, mede omdat het risico bestaat dat gemeenten en CIZ naar elkaar gaan wijzen? De leden van de SGP-fractie vragen of het overhevelen van de kortdurend verblijfzorg wel de door de staatssecretaris ingeschatte voordelen gaat opleveren. Nu is deze zorg vaak uitstel van een definitieve opname, maar als gemeenten de nieuwe verantwoordelijkheden niet goed invullen, bestaat het risico dat dit leidt tot eerdere opnames in de AWBZ. Hoe kijkt de staatssecretaris hier tegenaan?

De regering wil hierover opmerken dat het ministerie van VWS het CIZ heeft verzocht de mogelijke gevolgen van de recente wijziging van de aanspraak op logeeropvang (kortdurend verblijf) voor de zorgvraag naar andere functies in kaart te brengen. Monitoring van de ontwikkelingen in verblijf is relevant in verband met diverse ontwikkelingen zoals het scheiden van wonen en zorg en de maatregelen in het pgb. Deze monitoring is ook van belang om te volgen of de decentralisatie van begeleiding leidt tot een toename van verblijf.

Voor sommige cliënten wordt logeren (vanuit ouderlijk huis) ter ontlasting van de ouders ingezet voorafgaand aan het natuurlijke moment van uit huis gaan. Op een bepaald moment bij het bereiken van de volwassen leeftijd kan het aan de orde zijn in een instelling te gaan wonen (dat is dan AWBZ-verblijf). De doelgroep zoals van kortdurend verblijf zoals omschreven sinds 2011, voldoet ook aan de criteria voor verblijf – alleen de onderliggende hulpvraag is anders. Bij kortdurend verblijf is de vraag naar respijtzorg ter ontlasting van de mantelzorg thuis aan de orde terwijl bij verblijf de vraag naar een passende woonsituatie met zorg aan de orde is.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen welk budget er gekoppeld is aan de overheveling kortdurend verblijf? En welk in hoeverre wordt hier ook de functie verpleging en persoonlijke verzorging meegenomen?

Er wordt geen budget gekoppeld aan de decentralisatie van kortdurend verblijf. Gemeenten ontvangen, conform de rekenregel uit de bestuurlijke afspraken 2011–2015, een budget voor de nieuwe gemeentelijke taken die voortvloeien uit het onderhavige wetsvoorstel. Gemeenten zijn vrij in hun keuze om deze middelen in te zetten, zolang aan de compensatieplicht wordt voldaan.

Op dit moment is het mogelijk om begeleiding en kortdurend verblijf in te kopen in een andere gemeente/regio dan waar men woont. In hoeverre bestaat deze mogelijk straks ook binnen de Wmo zo vragen de leden van de ChristenUnie-fractie.

Ja, dat is straks ook mogelijk.

De leden van de ChristenUnie-fractie merken ook op dat het Sociaal Cultureel Planbureau recent heeft geconstateerd dat mantelzorgers van mensen met een verstandelijke beperking of psychiatrische problematiek gemiddeld zwaarder belast zijn dan mantelzorgers van ouderen. Wordt dit rapport meegenomen bij het beoordelen van de belasting van mantelzorgers?

De regering neemt het signaal van het SCP serieus. Het beoordelen van de belasting van mantelzorgers speelt zich echter op lokaal niveau af. De regering vindt het zeer belangrijk dat gemeenten hier in het proces rond «De Kanteling» aandacht aan besteden. In de communicatie met de gemeenten met betrekking tot mantelzorg zal hier nog eens aandacht voor worden gevraagd.

Daarnaast vragen de leden van de ChristenUnie-fractie in hoeverre mantelzorgers na de overheveling nog aanspraak kunnen maken op respijtzorg.

Na de decentralisatie van begeleiding en kortdurend verblijf nemen de mogelijkheden voor gemeenten om (vormen van) respijtzorg aan te bieden toe. Gemeenten zijn daardoor in staat een integraler aanbod van mantelzorgondersteuning te doen. Voorbeelden zijn dagopvang, logeerhuizen, zorgboerderijen en professionele respijtzorg thuis. Sommige vormen van vervangende zorg door beroepskrachten worden betaald uit de AWBZ, na een indicatiestelling door het CIZ. Indien de cliënt een pgb heeft, kan deze vervangende zorg inkopen. Mantelzorgers die behoefte hebben aan deze vorm van ondersteuning kunnen een beroep doen op hun gemeente.

De leden van de SGP-fractie vinden het terecht dat er aandacht voor de ondersteuning van de mantelzorger is in het wetsvoorstel. Het wetsvoorstel pleit voor een groter beroep doen op mantelzorgers, terwijl mantelzorgers ook meer moeten worden ondersteund middels het te bereiken resultaat van kortdurend verblijf. Hoe wordt voorkomen dat dit uitloopt op tegenstrijdig beleid, zo vragen de leden van de SGP-fractie?

Een grotere inzet van mensen voor elkaar wordt niet alleen ingegeven door financieel economische overwegingen. Mensen willen hun naasten ook graag noodzakelijke zorg en ondersteuning bieden. Om hen daartoe in staat te stellen en om te voorkomen dat mensen overbelast raken door de zorg voor een naaste, is een (pro)actief beleid nodig ten aanzien van mantelzorgondersteuning. Daarbij spelen kortdurend verblijf en begeleiding – naast andere vormen van mantelzorgondersteuning – een belangrijke rol.

4. Gemeentelijke vrijheid bij het verstrekken van een persoonsgebonden budget (pgb)

Algemeen

De leden van de VVD-fractie zetten vraagtekens bij deze keuze van de staatssecretaris. Deze leden vragen in het bijzonder aandacht voor de groep cliënten die zowel gebruik maakt van de AWBZ als de Wmo en zij vragen de staatssecretaris hoe zij de aansluiting van verschillende vormen van zorg voor zich ziet na de overheveling?

De burger moet centraal staan en geen last hebben van het feit dat de zorg die hij nodig heeft gefinancierd wordt uit meerdere bronnen. Gemeenten kunnen bij het keukentafelgesprek rekening houden met de zorg die vanuit de AWBZ wordt geleverd. Het is daarbij ook van groot belang dat gemeenten en zorgkantoren/zorgverzekeraars afspraken maken over afstemming tussen de verschillende domeinen. Het Transitiebureau spreekt in het kader van de voorbereidingen met betrokken partijen over deze noodzakelijke afstemming en stimuleert de samenwerking tussen deze partijen. Goede voorbeelden van samenwerkingsafspraken worden verspreid door het land.

De leden van de VVD-fractie vragen of de staatssecretaris kan toelichten wat de implicaties van voorliggend wetsvoorstel zijn ten aanzien van de pgb-optie bij reeds bestaande Wmo- voorzieningen? Blijft de pgb-optie daar verplicht voor gemeenten, of wordt daar na decentralisatie van begeleiding ook overgegaan op een kanbepaling?

Met dit wetsvoorstel worden gemeenten niet langer verplicht om bij een individuele voorziening de keuze te bieden tussen een voorziening in natura, een financiële tegemoetkoming of een pgb. Dit uitgangspunt geldt voor alle individuele voorzieningen, dus ook voor voorzieningen die voor de inwerkingtreding van deze wetswijziging zijn verstrekt.

De leden van de PvdA-fractie hebben grote twijfels over het voortbestaan van het pgb als mogelijkheid voor gemeenten. Op welke criteria baseren gemeenten in hun verordening in welke gevallen en onder welke voorwaarden of iemand in aanmerking komt voor een pgb? Zij vragen zich af in hoeverre gemeenten in individuele gevallen, ook vanuit kostenoverwegingen, een persoonsgebonden budget zullen verstrekken. Is de staatssecretaris van mening dat een pgb een minder goede oplossing is dan passende zorg in natura? Zo ja, hoe beoordeelt de staatssecretaris dan de wens van pgb-houders om zelf de regie over hun leven en zorg en/of begeleiding te voeren?

Hoe wordt toegezien op een juiste toepassing van de toekenning van pgb’s zo vragen de leden van de fractie van de PvdA? Waarom kiest de staatssecretaris ervoor om de beslissing voor een pgb bij de gemeente neer te leggen in plaats van het een beslissing van de cliënt te laten zijn?

De leden van de fractie van de PvdA vragen in welke mate gemeenten op dit moment al in overleg zijn met budgethouders en pgb-zorgaanbieders. Ook de leden van de GroenLinks-fractie vragen in hoeverre door gemeenten al overleg gevoerd wordt met budgethouders en pgb-zorgaanbieders die door budgethouders worden ingeschakeld. Dit is noodzakelijk voor een goede voorbereiding. Kan de staatssecretaris er zorg voor dragen dat gemeenten een beter beeld kunnen krijgen van de doelgroep budgethouders die het betreft, om zich op een goede manier voor te bereiden op de decentralisatie?

Uit een quick scan die in opdracht van het ministerie van VWS is uitgevoerd, blijkt dat aanbieders en gemeenten elkaar weten te vinden in de aanloop naar de decentralisatie. Ook blijkt uit deze scan dat meer dan 75% van de gemeenten al in gesprek is met de Wmo-raad over de visie op het beleid rond de begeleiding. De regering stimuleert deze contacten en is verheugd over deze voortvarendheid.

In 2014 zal het recht op een pgb wettelijk worden verankerd. De leden van de PvdA-fractie vragen hoe dat zich verhoudt tot het loslaten van de verplichting voor gemeenten om een keuze tussen pgb en zorg in natura aan te bieden?

Het recht op een pgb in de AWBZ wordt wettelijk verankerd voor mensen met een indicatie voor verblijf en voor mensen met een substantiële extramurale zorgvraag voor wie geen toereikend zorgaanbod aanwezig is. Bij deze groep gaat het om de gebruikers van de vergoedingsregeling persoonlijke zorg.Het aanbieden van een pgb in de Wmo blijft wettelijk verplicht indien een voorziening in natura redelijkerwijs niet toereikend is te achten.

De leden van de PvdA-fractie vragen of het mogelijk blijft voor pgb-houders zorg in een andere gemeente in te kopen, bijvoorbeeld in een zorgboerderij of logeeropvang?

Ja, dat blijft mogelijk.

De leden van de fractie van de PvdA vragen hoeveel cliënten die een pgb nodig hebben maar dit niet krijgen, daarnaast nog over voldoende energie en tijd beschikken om over te gaan tot een bezwaarprocedure. Kan precies aangegeven worden hoe deze bezwaarprocedure verloopt, en welke stappen daarvoor gezet moeten worden? Wordt in het bezwaar alleen ingegaan op het correct afwikkelen van de procedure, c.q. de processtappen, of worden ook de inhoudelijke overwegingen die ten grondslag hebben gelegen aan het besluit, opnieuw onderzocht?

De leden van de CDA-fractie constateren dat het project «De Kanteling» ertoe heeft geleid dat een zorgvuldig afwegingsproces op gang is gekomen bij het leveren van individuele voorzieningen. Zij vinden het op zich een goede zaak dat de veranderingen in het pgb in de AWBZ via dit wetsvoorstel ook doorwerken in de Wmo en vragen of mensen die straks binnen de AWBZ voor de vergoedingsregeling in aanmerking komen straks ook binnen de Wmo voor pgb in aanmerking komen.

De mensen die aanmerking komen voor de vergoedingsregeling hebben een substantiële extramurale zorgvraag (van minimaal tien uur) waarvoor geen toereikend zorgaanbod in de AWBZ beschikbaar is. Het aanbieden van een pgb in de Wmo blijft wettelijk verplicht indien een voorziening in natura redelijkerwijs niet toereikend is.

Deze leden vragen de staatssecretaris nog eens helder uiteen te zetten hoe de stapeling van veranderingen in pgb en begeleiding zal uitpakken. De leden van de CDA-fractie willen met name weten hoe de wijzigingen uitpakken voor mensen die beschikken over een persoonsgebonden budget op basis van de functie begeleiding. Daarbij willen deze leden graag weten hoe de staatssecretaris het proces van herbeoordeling van bestaande pgb-houders voor zich ziet. Kan dat betekenen dat deze mensen uiteindelijk zorg onthouden wordt of dat zij voor andere vormen van zorg in aanmerking komen?

De leden van de D66-fractie vinden het onacceptabel dat het voorliggende wetsvoorstel voorziet in een bepaling dat gemeenten niet langer verplicht zijn een pgb aan te bieden. Zij vragen de staatssecretaris waarom zij de mogelijkheid tot opheffen van het pgb wel voor gemeenten creëert?

Zoals in de inleiding aangegeven wordt het met de onderhavige wijziging van de Wmo voor gemeenten mogelijk om het pgb-instrument in te zetten indien dit maatschappelijk en vanuit het oogpunt van de cliënt wenselijk is. De gemeente is gehouden een pgb aan te bieden indien het aanbod in natura redelijkerwijs niet toereikend is. Het pgb in de Wmo wordt niet geschrapt; verschillende gemeenten hebben al te kennen gegeven het pgb-instrument als zodanig te willen behouden.

Voor pgb-budgethouders is het mogelijk om begeleiding en kortdurend verblijf in te kopen in een andere gemeente dan waar men woont. Er kunnen specialistische vormen van begeleiding zijn die niet in iedere gemeente kunnen worden ingekocht. Blijft deze vorm van keuzevrijheid onder de Wmo van kracht zo willen de leden van de D66-fractie weten? Zo nee, wil de staatssecretaris die mogelijkheid alsnog scheppen?

Een pgb-houder is, binnen de regels die de gemeente stelt, vrij om zijn budget te besteden aan een zorgverlener van zijn keuze. Deze zorgverlener kan dus ook in een andere gemeente gevestigd zijn.

De leden van de GroenLinksfractie vragen of de staatssecretaris niet liever heeft dat mensen voor een pgb kiezen en wat voor problemen zij verwacht als mensen dat wel doen? Als zij geen problemen verwacht, waarom blijft een beroep op een pgb niet overal mogelijk?

In de inleiding van dit hoofdstuk zijn reeds de overwegingen aangegeven om de verplichting voor gemeenten om een pgb aan te bieden te vervangen door een kan-bepaling.

In de memorie van toelichting wordt aangegeven dat gemeenten de vrijheid krijgen om al dan niet een pgb aan te bieden en vervolgens wordt gesteld dat wanneer een voorziening in natura niet toereikend is te achten een pgb moet worden verstrekt. Begrijpen de leden van de GroenLinks-fractie het goed dat dit voor dit laatste voor alle gemeenten geldt, ook die in principe ervoor gekozen hebben geen pgb in de verordening op te nemen?

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat door een «kan» bepaling voor het pgb binnen de Wmo de keuzevrijheid van cliënten wordt beperkt. Wat is de reden dat er voor deze «kan» bepaling is gekozen?

Dit is in de inleiding van dit hoofdstuk aangegeven.

Gemeenten kunnen met verschillende aanbieders afspraken maken, om daarmee cliënten keuzevrijheid te bieden. Ook kunnen gemeenten de mogelijkheid van een pgb beschikbaar stellen of werken met een persoonsvolgend budget. Gemeenten hebben met andere woorden vele mogelijkheden om er voor te zorgen dat de keuzevrijheid van de cliënt gewaarborgd is.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen of er per gemeente in beeld is hoeveel cliënten, in het kader van deze wetswijziging, op dit moment recht hebben op een pgb en dit recht straks verliezen? Is er in beeld om welke doelgroepen dit gaat?

Op 31 december 2011 zijn er in Nederland 102 000 mensen met een pgb voor onder meer de functie begeleiding. Daarvan zullen circa 22 000 mensen in 2012 en 2013 uit de pgb-regeling stromen vanwege beëindiging van hun (kortdurende) zorgvraag. Voor deze groep heeft de decentralisatie van begeleiding geen gevolgen. Dit betekent dat van de huidige groep budgethouders circa 80 000 mensen te maken krijgen met de decentralisatie van de functie begeleiding naar de gemeente. Het merendeel (bijna 60%) van deze groep heeft psychiatrische beperkingen. Circa 25% heeft verstandelijke beperkingen. Verder is meer dan de helft jonger dan 18 jaar. Cijfers per gemeente zijn nog niet beschikbaar.

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat het pgb blijft bestaan wanneer zorg in natura niet toereikend is. Hoe wordt er op toegezien dat het pgb daadwerkelijk beschikbaar blijft? Deze leden vragen om een nadere onderbouwing van de staatssecretaris om de keuzevrijheid op deze manier in te perken en of deze overwegingen in verhouding staan tot het inperken van het recht op een pgb?

Kan de staatssecretaris nader toelichten waarom het pgb «een onredelijke beperking oplevert voor de doelmatigheid en doeltreffendheid in de Wmo», zoals onderzocht n.a.v. het Bestuursakkoord? Het is immers zo dat het pgb een vergoeding betreft die 30 procent ligt dan het bedrag dat reguliere zorg kost? De leden van de SGP-fractie vragen de staatssecretaris te reageren op de suggestie om het recht op een pgb in stand te houden, maar tegelijkertijd aanvullende eisen te stellen dat het pgb wel zo besteed moet worden dat het recht doet aan de uitgangspunten van de Wmo.

De leden van de SGP-fractie constateren dat het recht op pgb blijft bestaan indien zorg in natura niet toereikend is. Deze leden vragen of zorg in natura ook niet toereikend is als cliënten met de door de gemeente gecontracteerde aanbieders hem/haar niet in staat stellen tot het beleven van en leven overeenkomstig hun levensovertuiging? De leden van de SGP-fractie constateren namelijk dat het pgb op dit moment ook vaak gebruikt wordt door dergelijke cliënten, die hierdoor gebruik kunnen maken van voorziening waar de gemeente geen contract mee heeft afgesloten.

Uitgangspunt is dat de gemeente te allen tijde dient te voldoen aan de compensatieplicht. Dit betekent dat indien met zorg in natura niet bereikt kan worden dat een burger in staat wordt gesteld om dagelijkse levensverrichtingen uit te voeren en zijn persoonlijk leven te structureren en daarover regie te voeren, een gemeente verplicht is om in dat geval een pgb aan te bieden. De gemeente bepaalt samen met de burger in het eerdergenoemde keukentafelgesprek in hoeverre de levensovertuiging van de cliënt moet worden betrokken bij het bepalen van de in te zetten voorziening.

5. Kwaliteit en toezicht

Op grond van de Wmo zijn gemeenten verplicht ingezetenen te betrekken bij de vorming van het gemeentelijk Wmo-beleid; de cliëntenparticipatie. In de huidige vormgeving kan de gemeente vervolgens zelf bepalen hoe deze participatie vorm te geven. Wat de leden van de VVD-fractie betreft is dit ook onderdeel van de beleidsvrijheid die gemeenten dienen te hebben bij het vormgeven van hun Wmo-beleid.

De leden van de PvdA-fractie vragen of alle gemeenten al in voldoende mate gebruik maken van kwaliteitseisen, kwaliteitsafspraken, keurmerken, klachtenregistratie en onderzoeken naar klanttevredenheid en of deze instrumenten voldoende toereikend zijn ten aanzien van de nieuwe Wmo-voorzieningen.

Met het toezicht op de aanbieders van begeleiding door gemeenten worden de lijnen tussen aanbieders en gemeenten zo kort mogelijk, waarbij de gemeenten door de kennis van de lokale omstandigheden en opgevangen signalen adequaat en snel kan opereren.

De regering legt de verantwoordelijkheid voor toezicht en handhaving bij de gemeenten. De gemeenten kennen de lokale situatie goed en voeren reeds toezicht uit op contracten die ze sluiten met aanbieders. Door de korte lijnen kunnen gemeenten ook snel en adequaat reageren op signalen. De regering beschouwt het van toepassing zijn van de Kwaliteitswet zorginstellingen en het IGZ-toezicht op de hulp bij het huishouden als een tijdelijke afwijking van een gewenste situatie. Dit geldt ook voor het zogenoemde metatoezicht van de IGZ op het gemeentelijke toezicht in het onderhavige wetsontwerp. Tijdens de overgangssituatie kan de IGZ de gemeente daarbij adviseren en controleren.

De IGZ bepaalt zelf hoe de beschikbare capaciteit precies wordt ingezet. De leden van de fractie van de PvdA vragen hoe de beschikbare capaciteit van de IGZ dan zal worden verdeeld, en welke plaats het toezicht op de kwaliteitsbewaking en -handhaving door gemeenten daarbij in kan en zal nemen. De IGZ zal haar toezichthoudende werkzaamheden vooral richten op de terreinen zijn waar zich de grootste risico’s bevinden. Welke terreinen zijn dit, vragen de leden van de PvdA-fractie? De leden van de SP-fractie vragen waarom ervoor is gekozen dat de IGZ zelf bepaalt hoe hij zijn beschikbare capaciteit inzet voor het toezicht op gemeentelijk beleid waar de grootste risico’s zijn.

De leden van de CDA-fractie vinden in het licht van de beleidsvrijheid van gemeenten dat gemeenten ook zelf hun eigen tevredenheidsonderzoeken en oordelen over kwaliteit moeten kunnen organiseren. Deze leden vragen wat zij zich concreet moeten voorstellen bij het «toezicht op het toezicht» van de IGZ De leden van de SGP-fractie vragen of het de bedoeling is dat elke gemeente een eigen kwaliteits- en toezichtsorgaan opricht? Wat zou daarvan de meerwaarde zijn? Daarnaast geven deze leden aan dat in artikel 27 wordt voorzien in toezicht door de IGZ op de wijze waarop gemeenten het kwaliteitstoezicht uitvoeren. De manier waarop dat moet gebeuren, is in het wetsvoorstel echter niet gespecificeerd. Zij vragen of de staatssecretaris hier alsnog op in kan gaan?

De leden van de fractie van de PvdA vragen of de staatssecretaris bereid is de positie van de Wmo-raden te verstevigen om de onafhankelijkheid van de beoordelingen door de gemeenten te versterken?

Vooropgesteld wordt dat de regering van mening is dat de beoordeling van de ondersteuningsvraag van een cliënt bij de gemeentelijke overheid in zeer goede handen is. De Wmo bevat voldoende waarborgen ten aanzien van het behoud en toezicht op de kwaliteit van beleid en uitvoering. De rechter toetst, in laatste instantie of de gemeente op juiste wijze invulling heeft gegeven aan de compensatieplicht. B en W zijn gehouden om hun ingezetenen te betrekken bij de voorbereiding van het gemeentelijk beleid en de uitvoering daarvan. Dit wordt op verschillende manieren gedaan. De Wmo-raad is voor bepaalde groepen een mogelijkheid, maar voor andere groepen niet de juiste manier om mensen te benaderen. Bij dak- en thuislozen werkt een vaste structuur zoals een Wmo-raad weer veel minder. De precieze vormgeving hiervan wordt dus bewust aan de gemeente overgelaten. De regering is daarom geen voorstander van het wettelijk verankeren van de positie van de Wmo-raad.

De leden van de PVV-fractie zijn te spreken over de vormgeving van het toezicht op de Wmo en de rol van de IGZ daarin. Het is, gezien de omvang van de groep cliënten die overgeheveld wordt naar de Wmo, van groot belang dat het toezicht op de Wmo goed vormgegeven wordt. Wel vragen deze leden of de IGZ naast een controlerende ook een adviserende rol kan spelen. Kunnen gemeenten aankloppen bij de IGZ om ondersteuning te vragen bij de inrichting van hun toezicht op de Wmo? De leden van de SGP-fractie vragen waarom wordt geen gebruik gemaakt van de expertise van de IGZ?

Daarbij willen de leden van de PVV-fractie graag weten welke mogelijkheden de IGZ krijgt om in te grijpen in het toezicht zoals gemeenten dat invullen. De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat de verantwoordelijkheid voor het materiële toezicht op de kwaliteit van de dienstverlening van de IGZ naar de gemeenten verschuift. De IGZ houdt slechts toezicht op het toezicht. Welke middelen heeft de IGZ om gemeenten te sturen wanneer het toezicht in gebreke blijkt?

De IGZ adviseert de regering om al dan niet tot ingrijpen over te gaan. In de kabinetsreactie op de motie Leijten over de specifieke uitkering20 is aangegeven dat het aan het rijk is om een sanctie op te leggen als een gemeente niet voldoet aan de resultaatverplichtingen zoals vastgelegd in de Wmo. De regering is hier eerder op ingegaan in antwoord op een vraag van de leden van de fractie van de SGP.

De leden van de CDA-fractie vinden het logisch dat gemeenten zelf toezicht houden op de kwaliteit van de geleverde begeleiding. Begrijpen zij nu goed dat de staatssecretaris in dit wetsvoorstel het onderzoek naar cliënttevredenheid landelijk wil aansturen?

De leden van de SP-fractie geven aan dat de IGZ toezicht moet houden op de kwaliteit van zorg. Zij vragen of de staatssecretaris niets heeft geleerd met de kwaliteitsverliezen in de huishoudelijke verzorging? Erkent de staatssecretaris dat die zo fors waren dat er een kwaliteitsdocument gesloten moest worden? Waarom dan nu het vertrouwen dat gemeenten zelf de kwaliteit zullen handhaven en die zullen garanderen aan hun burgers?

Bij de inkoop van maatschappelijke ondersteuning moeten gemeenten de kwaliteit en prijs van zorgaanbieders kunnen vergelijken. Dit is een noodzakelijke voorwaarde om de gewenste efficiënte en kwaliteitsverbetering te bewerkstelligen. Gemeenten moeten scherpe keuzes kunnen maken. De leden van de D66-fractie stellen hierover de volgende vragen. Hoe helpt de staatssecretaris gemeenten prestaties van zorgaanbieders te bepalen? Welke rol heeft het Transitiebureau in dit proces?

Samen met cliënt- en welzijnsorganisaties, zorgaanbieders, gemeenten en brancheorganisaties heeft het Transitiebureau mogelijkheden voor vernieuwing in kaart gebracht. De hiermee samengestelde handreiking geeft gemeenten handvatten om vernieuwing naar specifieke omstandigheden in te vullen. Daarnaast verspreidt het Transitiebureau goede voorbeelden op het vlak van vernieuwing en gemaakte resultaatsafspraken door het land. Ten slotte wordt in het programma Welzijn Nieuwe Stijl aandacht besteed aan het maken van resultaatgerichte afspraken.

6. Klachtrecht, medezeggenschap en melding calamiteiten en geweld

De leden van de PvdA-fractie vragen waarom niet voor een uniforme landelijk geldende regeling met normen voor klachtrecht en medezeggenschap wordt gekozen. Hiervoor geldt naar de mening van deze leden hetzelfde als voor de controle op kwaliteit.

Via de Wet cliëntenrechten zorg (Wcz) zullen in de Wmo dezelfde regels inzake klachtrecht en medezeggenschap gaan gelden als in de zorg. De leden van de fractie van de PvdA vragen hoe deze bepaling zich verhoudt met de invoeringsdatum van het voorliggende wetsvoorstel.

De leden van de PvdA-fractie zijn van mening dat cliëntenrechten beter moeten worden verankerd, bijvoorbeeld via recht op second opinion. Reden daarvoor is, dat gemeenten straks zowel over het budget als over de indicatie gaan. Dan moet de cliënt ook meer kunnen dan slechts klagen. Op welke wijze kan en zal hieraan tegemoet gekomen worden?

De leden van de fractie van de PvdA vragen op welke onderdelen van de decentralisatie (vormen van begeleiding en doelgroepen) de gemeenten daadwerkelijk zullen kiezen voor samenwerking in de regio’s en hoe de procedure klachtenrecht binnen deze regionale gemeentelijke samenwerking werkt als de burger het niet eens is met de toegewezen vorm en frequentie van begeleiding? Welke rol ziet de staatssecretaris weggelegd voor de Wmo-raden bij deze procedure?

Wat betreft het klachtrecht en medezeggenschapsrecht zitten de leden van de PVV-fractie met een aantal vragen. Waarom kiest de staatssecretaris ervoor om landelijk geldende normen met betrekking tot klachtrecht en medezeggenschap overboord te gooien? Krijgen gemeenten hiermee niet teveel vrijheid bij het invullen van hun klachtenregeling en medezeggenschapsregeling? Gemeenten worden verplicht een effectieve en laagdrempelige regeling te treffen om klachten af te handelen. Wie bepaalt of de getroffen regeling effectief en laagdrempelig is? Waar kan een cliënt naartoe indien de gemeente zijn klacht in zijn ogen niet naar behoren afgehandeld heeft? Indien een cliënt begeleiding nodig heeft bij deze stap, terwijl de klacht juist over de begeleider gaat, welke ondersteuning kan de cliënt dan van de gemeente verwachten?

De meldplicht bij calamiteiten en seksueel geweld in zorginstellingen, zoals geregeld in de Kwaliteitswet zorginstellingen, is een buitengewoon belangrijke meldplicht. De leden van de PVV-fractie begrijpen dan ook niet waarom de staatssecretaris deze meldplicht niet in de Wmo invoert, maar gemeenten verantwoordelijk maakt voor het instellen van een nieuwe meldplicht. Waarom wordt de meldplicht niet in de Wmo gehandhaafd? Welke garantie kan de staatssecretaris geven dat de nieuw te vormen meldplicht door gemeenten in alle gevallen minimaal net zo ingevuld is als in de Kwaliteitswet zorginstellingen? Het is voor wat de leden van de PVV betreft onacceptabel wanneer een gemeente deze meldplicht niet voldoende serieus neemt. Welke sancties zal de staatssecretaris treffen tegen gemeenten die een loopje nemen met de meldplicht calamiteiten en seksueel geweld?

Voor een antwoord op deze vraag verwijst de regering naar de bestuurlijke keuze om, gegeven de keuze voor decentralisatie, de verantwoordelijkheid voor het treffen van noodzakelijke regels zoveel mogelijk over te laten aan de verantwoordelijke gemeentebesturen. De regering ziet niet in waarom gemeenten met deze verplichting een loopje zouden nemen. Dat biedt gemeenten inderdaad de mogelijkheid om dat op verschillende wijze in te vullen; de lokale democratische procedures waarborgen naar het oordeel van de regering voldoende dat de gemeente deze verplichting zorgvuldig zal nakomen. Het opleggen van sancties ter zake door de rijksoverheid is niet aan de orde. Uiteraard zal op rijksniveau de uitvoering van de Wmo wel worden gemonitord, hetgeen de regering uiteraard ook aanleiding kan geven om een wetswijziging te overwegen indien langs andere wegen (bestuurlijk overleg) geen voldoende resultaat kan worden bereikt.

De leden van de SP-fractie vinden het onverstandig dat gemeenten vrij zijn om de regeling van klachtrecht en medezeggenschap zelf te bepalen, zonder dat daarvoor landelijke en uniforme regels zijn. Hoe verhoudt dit zich tot de plicht om een Wmo-raad te hebben. Is het niet goed om eisen te stellen voor een klachtregeling en inspraak?

Op de redenen voor de keuze voor decentrale regels inzake klachtrecht en medezeggenschap is hiervoor ingegaan in antwoord op vragen van de leden van de PvdA-fractie. De Wmo-raad wordt betrokken bij de voorbereiding van het beleid en de regels op het terrein van de maatschappelijke ondersteuning en kan langs die weg ook ten volle invloed uitoefenen op de keuzen die de gemeente maakt ter zake van de regeling van klachtrecht en medezeggenschap.

De leden van de SP-fractie vinden het te vaag dat gemeenten in hun beleidsplan moeten aangeven welk eisen zij hebben voor zorgaanbieders in verband met het melden van geweld en calamiteiten. Deze leden vragen waarom dit niet in de Kwaliteitswet Zorginstellingen kan worden behouden.

In aanvulling op hetgeen hiervoor is geantwoord aan de leden van de fractie van de PVV merkt de regering op van mening te zijn dat de voorgestelde regeling inzake melden van calamiteiten en seksueel geweld niet tot een vage situatie kan leiden. De gemeente moet immers niet alleen in haar beleidsplan aangeven welke eisen ter zake gelden, maar op grond van het voorgestelde artikel 5, derde lid, zal de gemeente in haar verordening ook de handhaving van dat beleid moeten verankeren.

Verder zijn de leden van de SP-fractie erg verbaasd dat er weinig gezegd wordt over de arbeidsomstandigheden van de mensen die werken als begeleider. Zou het niet goed zijn daar aandacht aan te besteden, omdat we bij de huishoudelijke verzorging zien dat juist de thuiszorgmedewerkers het gelag betalen van te lage prijzen voor de huishoudelijke verzorging?

De regering is van mening dat goed personeel cruciaal is voor goede hulpverlening en dus is de positie van het personeel één van de belangrijke aandachtsvelden in het transitietraject. In verschillende handreikingen die het Transitiebureau heeft opgesteld wordt aandacht besteed aan het personeel. Zo worden in de handreiking «Opdrachtgever- en ondernemerschap» gemeenten en aanbieders nadrukkelijk gewezen op het belang van goed werkgeverschap en de risico’s van te sterk sturen op prijs. Daarnaast is met brancheorganisaties van aanbieders en vakbonden gesproken over mogelijke effecten van de decentralisatie van de begeleiding naar gemeenten op de positie van het personeel.

De leden van de SP-fractie hebben bij de overheveling van huishoudelijke verzorging grote problemen gezien rond de aanbesteding. Gemeenten die diensten door derden laten uitvoeren moeten dit doen volgens de transparantie-eisen van de EU-richtlijn voor aanbesteding door overheden. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in twee diensten, 2a commercieel en 2b maatschappelijk. Deelt de staatssecretaris de mening dat gemeenten het beste voor het 2b-regime kunnen kiezen als zij gaan aanbesteden voor begeleiding?

Ja. Deze vraag wordt beantwoord in hoofdstuk 8 (overige onderwerpen).

De leden van de SP-fractie vragen of de Wet cliëntenrechten zorg nu wel of niet gaat gelden voor de Wmo. Graag ontvangen zij een helder antwoord.

De Wet cliëntenrechten zorg zal niet van toepassing zijn op de maatschappelijke ondersteuning.

De leden van de D66-fractie begrijpen dat de wettelijke meldplicht bij calamiteiten en seksueel geweld zal niet langer zal gelden voor maatschappelijke ondersteuning. Zij zijn van mening dat calamiteiten en seksueel geweld in een afhankelijkheidsrelatie voor de patiënt zodanig ernstig zijn dat daarbij de grootste zorgvuldigheid moet worden betracht. Kan de staatssecretaris in dat kader toelichten waarom de vrijheid inzake bepalingen rondom een meldplicht bij de gemeenten worden neergelegd?

Voor het antwoord op deze vraag van de leden van de D66-fractie zij verwezen naar hetgeen hiervoor is opgemerkt in antwoord op vragen van de fracties van de PVV en de SP. De regering is met deze leden van mening dat calamiteiten en seksueel geweld in een afhankelijkheidsrelatie voor de patiënt zodanig ernstig zijn dat daarbij de grootste zorgvuldigheid moet worden betracht. Zij trekt daaruit evenwel niet de conclusie dat dat gegeven noopt tot het doen stellen van regels door een andere overheidslaag dan de bestuurlijk verantwoordelijke. Ook de gemeenten zijn goed in staat dit te doen en worden door de wettelijke opdracht ter zake nog eens op hun taak gewezen.

De leden van de SGP-fractie vragen de staatssecretaris in te gaan op de vraag of er afstemming is tussen de verschillende wetten op gebied van klachtrecht en de medezeggenschap. Waarom kiest de staatssecretaris hier niet voor uniforme regels? Welk voordeel hebben gemeenten en cliënten erbij dat iedere gemeente andere regels hieromtrent kan opstellen?

De regering verwijst voor de keuze voor decentrale regelgeving op dit punt naar hetgeen hiervoor is opgemerkt. De gekozen aanpak biedt gemeenten de mogelijkheid zaken zoveel mogelijk te regelen naar de maat van de plaatselijke situatie en omstandigheden; de praktijk leert dat plaatselijke regelgeving in veel gevallen plaatsvindt op basis van een door de VNG op te stellen modelregeling, waarbij gemeenten alleen als zij daaraan specifiek behoefte hebben, een eigen invulling kiezen. Voor cliënten is slechts van belang welke regels in hun woonplaats gelden en is landelijke uniformiteit niet zozeer van belang.

7. Cliëntervaringsonderzoek

De verplichte horizontale verantwoording uit de Wmo wordt aangepast. Er wordt ingezet op onderling vergelijkbare uitkomsten tussen gemeenten. Kan de staatssecretaris toelichten op welke wijze de administratieve lasten van deze insteek tot een minimum beperkt kunnen blijven, en tevens bruikbare resultaten oplevert voor individuele gemeenten, zo vragen de leden van de VVD-fractie.

De leden van de PvdA-fractie vragen of cliënten voldoende op de hoogte zijn van de resultaten die op grond van de Wmo verwacht mogen worden, om de vraag naar de resultaten van de maatschappelijke ondersteuning te kunnen beantwoorden. Zij zijn tevens van mening dat de wijze waarop het ervaringsonderzoek wordt vormgegeven en afgenomen aan de Kamer moet worden voorgelegd. Op welke wijze zullen de resultaten van de verschillende gemeenten jaarlijks worden gepresenteerd? Deze leden zijn overigens van mening dat cliëntervaringsonderzoek niet alleen gestandaardiseerd, maar ook onafhankelijk moet worden uitgevoerd, en vragen hoe de staatssecretaris aan dat deel van de genoemde motie-Wolbert/Voortman uitvoering gaat geven.

De leden van de PVV-fractie zijn tevreden over de komst van een gestandaardiseerd cliëntervaringsonderzoek, zodat vergelijking tussen gemeenten mogelijk wordt. De MvT spreekt over een ministeriële regeling waarin een aantal zaken geregeld zal worden. Twee van deze zaken zijn de gegevensverzameling en de gegevensanalyse. Gemeenten kunnen hiermee de resultaten van het cliëntervaringsonderzoek beïnvloeden. Deze leden zien daarom graag een specifieke uitwerking van de uitvoering van dit onderzoek, waaruit blijkt dat gemeenten geen enkele mogelijkheid hebben om hiermee te frauderen.

8. Overige onderwerpen

De leden van de VVD-fractie vragen of de begeleiding voor personen die een intramurale indicatie hebben onderdeel blijft van de AWBZ. Specifiek vragen deze leden naar de situatie bij palliatieve zorg en hospices. Blijft deze begeleiding onderdeel van de AWBZ, of wordt deze begeleiding overgeheveld naar de Wmo?

De regering heeft ervoor gekozen alleen de begeleiding in de extramurale situatie te decentraliseren. Dit betekent dat personen met een indicatie voor intramurale begeleiding onder de AWBZ blijven vallen. De indicatie voor intramurale of extramurale zorg is leidend bij het bepalen van het toepasselijk wettelijk kader, AWBZ of Wmo. Voor palliatieve zorg en zorg in hospices geldt hetzelfde uitgangspunt.

Per 2012 is de nieuwe aanspraak ADL-assistentie in de AWBZ gecreëerd. Begeleiding in en om de woning is onderdeel van deze aanspraak. Begeleiding buiten de woning wordt echter apart geïndiceerd. De leden van de VVD-fractie vragen of de staatssecretaris kan aangeven of deze begeleiding buiten de woning onderdeel is van de decentralisatie, of blijft deze ondersteuning voor mensen met een indicatie voor ADL-assistentie onderdeel van de AWBZ?

De regering merkt hier het volgende over op. De begeleiding buiten de woning, die inderdaad apart wordt geïndiceerd, betreft een indicatie voor extramurale begeleiding. Deze begeleiding is dan ook onderdeel van de decentralisatie van begeleiding naar de gemeenten.

De afspraken zoals gemaakt tussen Rijk, VNG en IPO zijn in lijn met het wetsvoorstel.

De leden van de SP-fractie merken op dat gemeenten erop toezien dat zorgaanbieders in overleg treden over de overname van medewerkers. Deze leden vragen waarom hierbij geen rekening gehouden wordt dat personeel wordt overgenomen met hetzelfde salaris en met behoud van arbeidsrechten. Dit is zeer gewoon bij overnames. Waarom regelt de staatssecretaris dat hier niet?

De in de Wmo opgenomen overlegbepaling beoogt de continuïteit van de ondersteuning aan de burger te waarborgen en het personeel te behouden voor de (thuis)zorg. Afspraken over de arbeidsvoorwaarden van het personeel vallen op het terrein van sociale partners en niet op dat van de rijksoverheid. De sociale partners maken afspraken in de cao.

De komende jaren krijgen de gemeenten te maken met meerdere maatregelen, zo merken de leden van de D66-fractie op. Ingrepen in de Wajong, de WSW, de WWB en de jeugdzorg hebben gevolgen voor gemeenten. Daarbij moeten we voorkomen dat mensen tussen wal en schip vallen. Dat vereist een zorgvuldige overgang en zo snel mogelijk duidelijkheid. Kan de staatssecretaris met het oog op de korte voorbereidingstijd tot 1 januari 2013 een tijdpad schetsen met de stappen die zij tot die tijd gaat zetten?

De regering hecht, net als de leden van de D66-fractie, aan een zorgvuldige voorbereiding van de decentralisatie door gemeenten zodat burgers vanaf 1 januari 2013 de ondersteuning krijgen die zij nodig hebben. In hoofdstuk 2 van deze nota naar aanleiding van het verslag is uitvoerig ingegaan op de activiteiten van het Transitiebureau en het stappenplan dat dit bureau heeft opgesteld ten behoeve van de gemeentelijke voorbereiding.

Verschillende fracties hebben vragen gesteld over het aanbesteden. De regering zal hierna in onderling verband op deze vragen ingaan.

De leden van de CDA-fractie vinden het heel jammer als gemeenten niet leren van de eerdere ervaringen met aanbesteding. Er bestaat het risico dat onder grote haast gemeenten rücksichtslos gaan aanbesteden op prijs en inzoomen op de grote aanbieders en geen rekening houden met kwaliteit of vernieuwend aanbod van kleine aanbieders. Deze leden maken zich zorgen over de consequenties daarvan voor begeleiding die momenteel wordt geboden door bijvoorbeeld zelfstandigen zonder personeel en zorgboerderijen. Welke mogelijkheden ziet de staatssecretaris om gemeenten te stimuleren bij de aanbesteding met kwaliteit en met kleine zorgaanbieders rekening te houden?

De leden van de VVD-fractie vragen of de staatssecretaris kan toelichten hoe zij het aanbestedingsproces van gemeenten voor zich ziet na de decentralisatie? Kunnen gemeenten bijvoorbeeld gebruik maken van de modellen die gemeenten gebruikten na overheveling van de huishoudelijke hulp van de AWBZ naar de Wmo enkele jaren geleden?

De leden van de SP-fractie vragen of de staatssecretaris de mening deelt dat gemeenten het beste voor het 2b-regime kunnen kiezen als zij gaan aanbesteden voor begeleiding?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen hoe organisaties die over gemeentegrenzen heen begeleiding faciliteren ook na de overheveling gefinancierd kunnen blijven. Deze leden vragen of gemeenten worden gestimuleerd om gelden te bundelen om gezamenlijk voorzieningen in te kopen. Ook vragen deze leden in hoeverre bij aanbestedingen door gemeenten rekening zal worden gehouden met belangrijke soms jarenlang bestaande band tussen instelling en patiënt? In hoeverre biedt het Zeeuws model uitkomst voor het behoud van keuzevrijheid? Is het mogelijk om gemeenten te stimuleren om via het Zeeuws model begeleiding in te kopen?

Om de keuzevrijheid van de cliënt te borgen, hebben de leden van de SGP-fractie al eerder gepleit voor een wettelijke verankering van het «Zeeuwse model». Kan de staatssecretaris daarop ingaan? Is de staatssecretaris bereid de uitgangspunten van dit model wettelijk te verankeren? Indien niet, hoe zijn in dat geval de keuzevrijheid en de vraagsturing van de cliënt geborgd?

De regering begrijpt dat verschillende fracties vragen hebben gesteld over aanbesteden en is het met de leden van de CDA-fractie eens dat het belangrijk is dat partijen leren van eerdere ervaringen met aanbesteding.

Gemeenten zullen – zoals de regering zal aangegeven in een brief aan de Eerste Kamer – zich, bij het besluit de te leveren begeleiding in te kopen bij een aanbieder, moeten houden aan de Europese aanbestedingsrichtlijn en het Besluit aanbestedingsregels voor overheidsopdrachten (hierna Bao)21. De richtlijn kent, zoals de leden van de SP-fractie terecht opmerken, twee regimes. Voor zgn. 2A-diensten geldt het volledige aanbestedingsregime en voor het aanbesteden van zgn. 2B-diensten gelden een verkorte procedure (en slechts twee artikelen van het Bao). In het laatste geval moet een gemeente de in te kopen dienst non-discriminatoir specificeren en moet zij achteraf publiceren met wie de overeenkomst is afgesloten.

Met de leden van de SGP-fractie en de ChristenUnie-fractie is de regering van mening dat het Zeeuws model aantrekkelijke kenmerken bezit. Het Zeeuws model is dan ook als één van de toepasbare modellen in de handreiking opgenomen. De regering kiest er evenwel niet voor om het Zeeuws model – noch een ander model- wettelijk voor te schrijven. Elk model kent immers voor- en nadelen en het belangrijkste is, dat de gemeente kiest voor een model dat past bij de eigen lokale beleidskeuzes. Vanzelfsprekend faciliteert de regering, via het Transitiebureau, de verspreiding van best practices.

De vrijheid die het 2B-regime biedt, geeft gemeenten alle kans om rekening te houden met aspecten zoals de keuzevrijheid van de cliënt, het contracteren van kleinere aanbieders die kwalitatief goede zorg leveren of met specifieke kennis en de bestaande relatie tussen zorgverlener en cliënt. Gemeenten kunnen met veel verschillende aanbieders (maatwerk)afspraken maken of de mogelijkheid van een pgb aanbieden. Hierdoor is de keuzevrijheid van de burger groot, kan, waar mogelijk, een bestaande relatie tussen zorgverlener en cliënt gecontinueerd worden en krijgen kleine zorgverleners de kans om begeleiding te blijven bieden.

De leden van de SGP-fractie vragen de staatssecretaris aan te geven hoe zij de keuzevrijheid van de cliënt in dit wetsvoorstel ziet? Is de keuzevrijheid van de cliënt om zorg te ontvangen die bij hem/haar past volgens de staatssecretaris afdoende gewaarborgd?

Deze leden vragen ook of het tot de compensatieplicht van gemeenten behoort om cliënten de zeggenschap te bieden over de inrichting van hun leven in algemene zin, maar ook tot het beleven van en leven overeenkomstig hun godsdienst of levensovertuiging, analoog aan de criteria van de Zorgbeginselenwet?

De leden van de SGP-fractie vragen of de staatssecretaris erkent dat het voor dergelijke aanbieders heel moeilijk zal worden om te blijven bestaan, ook als slechts een paar gemeenten in het voedingsgebied kiezen voor de mogelijkheid van pgb? Hoe ziet de staatssecretaris het perspectief voor dergelijke aanbieders?

9. Overgangsrecht en transitie

Er wordt in de MvT gesproken over het door VWS en de VNG gezamenlijk opgezette «Transitiebureau». De leden van de VVD-fractie brengen het volgende naar voren. Kan worden toegelicht wat de verantwoordelijkheidsverdeling tussen de partners binnen dit Transitiebureau is, over hoeveel Fte het bureau beschikt, en voor welke termijn dit bureau werkzaamheden verricht?

Er is budget gegeven aan gemeenten ter voorbereiding van de decentralisatie. Hoe is dit geregeld, en wat zijn de prestatie-afspraken, zo vragen de leden van de VVD-fractie?

De leden van de SP-fractie vragen of de staatssecretaris erkent dat juist met invoeren veel kosten gepaard zijn?

De leden van de PvdA-fractie vragen of de staatssecretaris bereid is de gemeenten een deel van de uitvoeringskosten die in 2012 al gemaakt zullen moeten worden te verstrekken. Deze leden kunnen concluderen dat gemeenten al een deel van deze kosten al in 2012 gaan maken, omdat een deel van de cliënten al in 2012 benaderd zal moeten worden om een klantvriendelijke en proactieve werkwijze te kunnen bewerkstelligen. Alleen op deze manier moeten bepaalde groepen cliënten voorbereid worden op de overgang naar de Wmo.

De regering erkent dat er kosten gemoeid zijn met de invoering van het wetsvoorstel bij gemeenten. In het Regeer- en het Gedoogakkoord heeft de regering daar rekening mee gehouden door voor de jaren 2011–2013 een incidenteel budget van € 130 mln. (cumulatief) te reserveren voor transitiekosten. In de bestuurlijke afspraken 2011–2015 is met de VNG afgesproken dat hiervan € 80 mln. wordt overgeheveld naar gemeenten en € 50 mln. beschikbaar blijft voor het ministerie van VWS, zorgaanbieders en patiëntenorganisaties. De middelen voor gemeenten zijn in de septembercirculaire 2011 verdeeld over gemeenten en toegevoegd aan het gemeentefonds (2012: € 47,6 mln, 2013: € 32,0 mln); hierover zijn geen prestatieafspraken gemaakt. Uitvoeringskosten treden pas op vanaf de invoering van de decentralisatie van de begeleiding vanaf 2013. Met de VNG zijn afspraken gemaakt over het budget voor uitvoeringskosten vanaf 2013 in de bestuurlijke afspraken 2011–2015.

Het is van groot belang dat gemeenten tijdig inzicht hebben in de grootte van de taak die hen te wachten staat na overheveling van begeleiding naar de Wmo. Een van de taken van het Transitiebureau is het coördineren van de gegevensstromen richting gemeenten. Hebben gemeenten inmiddels alle relevante informatie ontvangen van het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ), het Centraal Administratiekantoor (CAK), bureaus jeugdzorg en zorgkantoren, zodat zij inzicht hebben in het aantal burgers dat gebruikt maakt van de extramurale begeleiding en de aard daarvan? Zo nee, wanneer wordt verwacht dat deze informatie wel beschikbaar is voor gemeenten, zo vragen de leden van de VVD-fractie?

De leden van de fractie van de PvdA hebben geconstateerd dat er vanuit verschillende instanties verschillende soorten managementinformatie bij de gemeenten terecht komen tijdens de gegevensoverdracht. Zowel het CIZ, het CAK als de zorgkantoren zijn hier namelijk bij betrokken. Hoe gaat de staatssecretaris zorg dragen voor integrale managementinformatie voor de gemeenten vanuit deze verschillende instanties waarvoor het Rijk verantwoordelijk is?

Er is een aantal specifieke cliëntengroepen dat aangeeft niet mee te kunnen in de overheveling van begeleiding naar de Wmo, met name vanwege een specifieke aandoening en/of vanwege het kleine aantal cliënten dat tot deze groep behoort. Een concreet voorbeeld is de groep vroegdoven die begeleiding nodig hebben. De leden van de VVD-fractie vragen hoe de staatssecretaris met deze groepen wil omgaan bij de decentralisatie?

De regering heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar specifieke groepen. Verschillende deskundigen zijn daarbij betrokken geweest. De regering verwijst naar de antwoorden die hierover eerder in hoofdstuk 2 zijn gegeven.

De rol van MEE bij de decentralisatie is belangrijk voor de onafhankelijke cliëntondersteuning. De leden van de VVD-fractie vragen hoe de staatssecretaris deze rol concreet uitgewerkt ziet, en welke afspraken worden hierover gemaakt met de VNG en met MEE?

Voor de D66-fractie is het waarborgen van een goede onafhankelijke cliëntondersteuning essentieel. Bij de overheveling moet de continuïteit van de cliëntondersteuning voor mensen met een beperking centraal staan. Welke maatregelen neemt de staatssecretaris om de onafhankelijkheid van deze ondersteuning te verzekeren?

De leden van de ChristenUnie-fractie benadrukken het belang van goede cliëntondersteuning in de Wmo. Deze ondersteuning is een basisvoorziening en moet daarom ook gewaarborgd worden in de wet. Zij vragen op dit punt nadere toelichting. Is het mogelijk om deze ondersteuning op onafhankelijke wijze vorm te geven? Is het mogelijk om recht te krijgen op cliëntondersteuning zonder dat hier een indicatie aan vooraf gaat?

VWS, MEE-organisaties en VNG werken op dit moment aan het opstellen van een tripartiete transitieplan, gericht op een verantwoorde overgang van de cliëntondersteuning voor gehandicapten naar gemeenten. Ook de cliëntenorganisaties zijn hierbij betrokken. Het plan voorziet erin dat er een adequate cliëntondersteuning door MEE is voor mensen met een handicap tijdens de decentralisatie van begeleiding. In lijn met de motie Venrooy-Van Ark22 c.q. zal voor de jaren waarin de decentralisatie van de begeleiding wordt geïmplementeerd, de financiering van de MEE-organisaties nog blijven geschieden via de Regeling subsidies AWBZ. Gemeenten en MEE-organisaties zullen de samenwerking intensiveren waarbij de deskundigheid van MEE ten aanzien van specifieke doelgroepen kan worden ingezet ten behoeve van een «zachte landing» van de begeleiding, bijvoorbeeld door mee te werken in het Wmo-loket aan de zgn. «kantelingsgesprekken». De regering is in overleg met de VNG, LPGGz en MEE om te bezien in hoeverre er extra cliëntondersteuning nodig is voor andere specifieke doelgroepen, die niet onder de doelgroepen van MEE vallen. In het transitieplan zal ook worden ingegaan op de wijze waarop de cliëntondersteuning in de wetgeving wordt geborgd. Cliëntondersteuning is kortdurend van karakter en dient laagdrempelig te zijn, dat wil zeggen dat hiervoor geen indicatie benodigd is. De Kamer kan het het tripartiete transitieplan kunt u eind april 2012 tegemoet zien.

De leden van de VVD-fractie vragen de staatssecretaris toe te lichten hoe de informatievoorziening richting cliënten die op dit moment nog begeleiding vanuit de AWBZ ontvangen vorm gegeven wordt. Door wie, hoe en op welke momenten worden zij geïnformeerd over de aankomende wijzigingen? Zijn er acties die zij zelf dienen te ondernemen om begeleiding te blijven ontvangen na de decentralisatie? Zo ja, welke?

De leden van de PvdA-fractie hebben geconstateerd dat er een grote groep cliënten is met indicaties vanuit de AWBZ die doorlopen tot 2014 en ver daarna. Welke informatie kan de staatssecretaris deze groep cliënten geven over de situatie vanaf 2014, wanneer de begeleiding onder het Wmo-beleid zal worden uitgevoerd?

De leden van de VVD-fractie hebben nog een vraag ten aanzien van de samenhang van voorliggende decentralisatie met Passend Onderwijs. Vanuit de AWBZ kan tijdens het (speciaal) onderwijs nu begeleiding, verpleging en verzorging geboden worden, bijvoorbeeld bij de Tyltylscholen. Met de overheveling van begeleiding ontstaat een knip met de overige AWBZ zorg. Ook is nog onduidelijk hoe het Passend Onderwijs in de praktijk wordt ingevuld. Kan de staatssecretaris ingaan op de samenhang tussen voorliggende decentralisatie en Passend Onderwijs? Kan zij hierbij specifiek ingaan op de beschikbaarheid van begeleiding in het (speciaal) onderwijs, ook na voorliggende decentralisatie en uitvoering van de plannen omtrent Passend Onderwijs? Kan de staatssecretaris ingaan op de positie van de medische kinderdagverblijven waar kinderen met AWBZ-indicaties naar toe gaan?

Een gedeelte van de cliënten dat extramurale begeleiding ontvangt, krijgt ook na de decentralisatie tevens andere AWBZ-zorg en/of zorg uit hoofde van de Zorgverzekeringswet (Zvw). Hier ligt een belangrijk aandachtspunt voor gemeenten en vooral ook voor zorgkantoren/verzekeraars. Door goed gekoppelde welzijnsvoorzieningen kan het aantal patiëntbezoeken afnemen. Zijn er op dit moment signalen dat samenwerking en/of gezamenlijke zorginkoop van zorgkantoren en gemeenten van de grond komt, zo vragen de leden van de VVD-fractie? Zo ja, kan de staatssecretaris dit toelichten? Zo nee, is de staatssecretaris voornemens een dergelijke samenwerking te stimuleren? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke wijze?

De leden van de PvdA-fractie vragen of het van kracht worden van deze wet per 2013, voor bestaand beroep op begeleiding per 2014, realistisch is. Hebben gemeenten op deze manier voldoende tijd om zich voor te bereiden op de uitvoering? Vanuit de hoek van de gemeenten wordt er aangegeven dat het gestelde jaar invoeringstijd voor grote druk zorgt. Deze leden vragen of de datum van 1 januari 2013 gehandhaafd blijft, en of de staatssecretaris op de hoogte is van de grote tijdsdruk waaronder gemeenten komen te staan. Gemeenten geven zelf aan specifieke kennis en expertise nog te missen. Uit de evaluatie van de Wmo blijkt echter dat de uitvoering van de wet nog niet helemaal goed verloopt. De belangen van kleine doelgroepen worden nog niet altijd behartigd door een Wmo-raad, en gemeenten zijn nog niet altijd in staat de juiste ondersteuning voor mensen te organiseren. Ook blijkt uit de evaluatie dat gemeenten nog onvoldoende doen voor mensen met een beperking die moeilijk sociaal contact leggen, terwijl dit wel tot het compensatiebeginsel in de Wmo behoort. Welke garanties heeft de staatssecretaris dat gemeenten de zorg en begeleiding van een omvangrijke groep mensen aankunnen? Welke ijkmomenten worden in 2012 ingezet om te kunnen beoordelen of invoering per 2013, resp. 2014 verantwoord is?

De leden van de VVD-fractie vragen of deze geplande invoeringsdatum volgens de staatssecretaris en – naar haar beste weten – de gemeenten nog steeds haalbaar is?

De leden van de PVV-fractie geven aan dat met de VNG is afgesproken dat gemeenten een jaar voorbereidingstijd krijgen. Die voorbereidingstijd kan op dit moment al niet meer gehaald worden. Houdt de staatssecretaris vast aan de overheveling per 1 januari 2013? Zo ja, hebben gemeenten aan minder dan een jaar voldoende voorbereidingstijd?

Bij de overheveling van extramurale begeleiding en kortdurend verblijf vanuit de AWBZ naar de Wmo gaat het om kwetsbare mensen. We moeten te allen tijde voorkomen dat zij de dupe worden van een systeemverandering. De leden van de D66-fractie vinden het daarom zorgelijk dat het onduidelijk blijft in hoeverre gemeenten voldoende en op tijd zijn toegerust voor hun verantwoordelijkheid voor een grote groep nieuwe hulpbehoevenden. Gemeenten missen nu nog de kennis en expertise om hun nieuwe taken adequaat te kunnen uitvoeren. Heeft het Transisitiebureau inmiddels met alle gemeenten de lacunes hieromtrent in kaart gebracht? Beschikken alle gemeenten over een uitgewerkt overgangstraject met doelen en tussenstappen?

Met voorliggend wetsvoorstel wordt vanaf 2013 de zorg voor personen die voor het eerst of opnieuw aanspraak maken op extramurale begeleiding gedecentraliseerd en vanaf 2014 voor alle personen die daar al aanspraak op maken, zo merken de leden van de GroenLinksfractie op. Echter, in het bestuursakkoord is ook afgesproken dat gemeenten één jaar voorbereidingstijd krijgen alvorens de extramurale begeleiding en kortdurend verblijf daadwerkelijk worden gedecentraliseerd. Gezien de datum van verzending naar de Tweede Kamer en de nog komende behandeling in de Tweede en Eerste Kamer, is die afspraak niet meer waar te maken. Voor de leden van de GroenLinksfractie is het belangrijk dat gemeenten zich goed voor kunnen bereiden op de decentralisatie, zodat zij het benodigde beleid kunnen ontwikkelen, maar ook zodat de decentralisatie zo min mogelijk hinder betekent voor mensen die op deze zorg aanspraak maken. Daarom vragen zij of de staatssecretaris voornemens is aan de eerder vastgestelde datum vast te houden, of dat zij de inwerkingtreding van deze wet uit zal stellen. De leden van de GroenLinksfractie vinden het signaal van verschillende gemeenten, dat echt minimaal een jaar voorbereidingstijd nodig is, belangrijk en roepen de staatssecretaris daarom op de wetswijziging niet eerder in te laten gaan dan een jaar na aanname en daarbij vast te houden aan de gefaseerde invoering.

Is de beoogde invoeringsdatum van 1 januari 2013 dan wel realistisch en wenselijk, zo vragen de leden van de SGP-fractie, aangezien in het bestuursakkoord § 6.3.7 staat dat het uitgangspunt is dat gemeenten minimaal één jaar voorbereidingstijd krijgen tussen de afronding van de wetgeving en de inwerkingtreding daarvan?

De leden van de fractie van de PvdA vragen tevens of al bekend is welke onafhankelijke instantie zich zal buigen over de overdracht van de relevante beschikbare budgetten aan de gemeenten. Hoe gaat deze instantie eruit zien, en hoe zal de opdracht van deze instantie luiden? Hoe gaat de staatssecretaris garanderen dat de budgetten op de juiste tijd op de juiste plek terecht komen?

Deze vragen worden beantwoord in paragraaf 10, Financiële consequenties.

De leden van de PvdA-fractie vragen op welke wijze er concreet voor wordt gezorgd dat de kennis van het CIZ of zorgkantoren over de doelgroep die begeleiding ontvangt niet verloren gaat? Bij gemeenten terecht komt?

De leden van de fractie van de PvdA vragen voor welke groepen cliënten geldt dat gemeenten zich in het bijzonder rekenschap moeten geven en waaruit die gewenste bijzondere aandacht van gemeenten dan zal bestaan.

De regering verwijst naar de antwoorden hierover eerder in hoofdstuk 2. De regering heeft oog voor specifieke groepen en brengt dit bij gemeenten scherp onder de aandacht. In samenspraak met het veld is onderzoek gedaan naar cliëntengroepen die specifieke aandacht behoeven. In het eerder in de nota naar aanleiding van het verslag aangehaalde verslag over dit onderzoek is een overzicht opgenomen van specifieke groepen die in gesprek met (koepels van) aanbieders, cliëntorganisaties en gemeenten zijn geïdentificeerd. In hoofdstuk 2 is hier ook nader op ingegaan.

De leden van de fractie van de PvdA menen dat er in 2012 ook al contact gezocht moet worden met nieuwe cliënten door gemeenten. Rekent de staatssecretaris ook de volgende groepen mee als nieuwe cliënten: zij die in 2013 doorlopende AWBZ-indicaties hebben, van wie de zorgvraag recentelijk is veranderd en op grond hiervan in aanmerking komen voor een herindicatie en zij die in 2013 een aflopende AWBZ-indicatie Begeleiding hebben?

Personen die over indicaties beschikken die tot na 31 december 2013 doorlopen en wier zorgvraag is veranderd, kunnen nog in 2012 op grond van de AWBZ worden geherindiceerd. De indicatie kan tot uiterlijk 1 januari 2014 gelden; daarna vallen alle cliënten onder de reikwijdte van de Wmo. Loopt de indicatie vóór 1 januari 2014 af en is later, in 2013, opnieuw sprake van een veranderde zorgvraag, dan kan deze cliënt zich ook tot de gemeente wenden. Gemeenten zullen contact zoeken met mensen die begeleiding vanuit de AWBZ ontvangen; te verwachten is, dat een deel van deze mensen zich in 2013 bij de gemeente zal melden met een hulpvraag.

De gegevensoverdracht op persoonsniveau ervaren de leden van de fractie van de PvdA ook als problematisch. Momenteel volgt deze overdracht een ingewikkelde route, waarbij cliënten eerst toestemming geven aan het zorgkantoor en/of het CIZ voor een deel van de overdracht, vervolgens worden de adressen van cliënten aan gemeenten doorgegeven. De gemeente moet vervolgens zelf achter de resterende gegevens van de cliënten aan. Deze leden vinden dat er op deze wijze veel middelen verloren gaan aan bureaucratische handelingen. Kan de staatssecretaris er zorg voor dragen dat er een minder bureaucratische procedure gebruikt kan worden voor deze gegevensoverdracht?

Naast voldoende tijd voor voorbereiding is de tijdige beschikbaarheid van informatie een belangrijke voorwaarde voor een goede overgang. Om klantvriendelijk en pro-actief deze decentralisatie in te kunnen vullen is het noodzakelijk dat gemeenten tijdig geïnformeerd worden over de groep mensen voor wie zij de zorg in moeten gaan kopen. De leden van de GroenLinksfractie zijn van mening dat deze informatie zo nauwkeurig mogelijk moet zijn en op een eenvoudige manier beschikbaar voor gemeenten. Wat doet de staatssecretaris om de informatievoorziening voor gemeenten zoveel mogelijk te optimaliseren?

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat het van groot belang is dat er duidelijkheid komt over de hoeveelheid middelen die meekomen naar de gemeente voor de uitvoering van de overheveling, zowel op het gebied van administratie als op het gebied van indiceren. De leden van de ChristenUnie-fractie benadrukken dat de transitieperiode door elke gemeente anders wordt opgepakt. Klopt het dat gemeenten pas in een laat stadium kunnen beschikken over bijvoorbeeld persoonlijke gegevens over het pgb?

Gemeenten kunnen de ondersteuning – indien sprake is van een gering aantal aanvragers – op een aantal manieren organiseren. Zo kunnen gemeenten onderling samenwerken, zodat met een aanbieder een contract afgesloten kan worden voor een groter aantal aanvragers. Ook kunnen gemeenten er voor kiezen om op voorhand geen contract met een aanbieder af te sluiten, maar pas zodra een specifieke cliënt zich meldt met een aanbieder afspraken te maken die precies aansluiten bij de behoefte van die cliënt. Ten slotte zouden gemeenten ook gebruik kunnen maken van een pgb. De verschillende mogelijkheden voor gemeenten om bij een gering aantal aanvragers passende ondersteuning te bieden worden beschreven in de door het Transitiebureau uitgebrachte handreiking «opdrachtgever- en ondernemerschap».

De leden van de CDA-fractie zien niet goed in waarom het regelen van begeleiding voor nieuwe aanvragers een goede eerste stap kan zijn voor het oppakken van de hele begeleiding van de gemeente. Graag willen deze leden op dit punt een toelichting van de staatssecretaris.

Ook willen de leden van de CDA-fractie inzicht in de financiële implicaties wanneer de nieuwe aanvragers in 2013 nog niet door de gemeente worden uitgevoerd. Welke bezuinigingen zijn precies ingeboekt voor het jaar 2013 en zijn die ook op een andere wijze te realiseren als alle begeleiding in 2013 nog in de AWBZ blijft?

De leden van de CDA-fractie zouden daarentegen wel graag zien dat gemeenten in 2013 al wennen aan de nieuwe cliëntgroepen waar zij mee te maken krijgen. Deze leden vragen zich af of de staatssecretaris geen andere mogelijkheden ziet, zoals gemeenten in 2013 te laten «proeven» of «droogoefenen» met begeleiding van nieuwe aanvragers in 2013, zonder direct begeleiding daadwerkelijk te moeten realiseren voor deze nieuwe aanvragers. Wanneer de gemeente in 2013 de mogelijkheid hebben om te droogoefenen met de (her)nieuw(d)e aanvragers dan kunnen zij in 2013 goed leren welke problematiek er op hen afkomt. Dat zal ertoe leiden dat de beleidsplannen en de organisatie van de begeleiding beleidsrijker wordt en inhoudelijk beter gefundeerd. Graag horen deze leden hoe de staatssecretaris denkt over het droogoefenen met nieuwe (her)aanvragen in 2013 en de gehele wet in werking te laten treden op 1 januari 2014?

De regering is van mening dat de geplande invoeringsdatum haalbaar is. De regering kan zich verder geen voorstelling maken van «droogoefenen», zonder een eenduidige wettelijke verantwoordelijkheid met een bijbehorend budget.

In maart spreekt de regering met de VNG over de voorgenomen planning van invoering per 2013.

De leden van de CDA-fractie denken dat zowel gemeenten en cliënten er baat bij hebben dat in eerste instantie de overgangssituatie zo rustig mogelijk verloopt. Dat biedt gemeenten de mogelijkheid het nieuwe ondersteuningsnetwerk zo goed mogelijk te verkennen. Zo vinden deze leden het heel jammer als gemeenten niet leren van de eerdere ervaringen met aanbesteding. Er bestaat het risico dat onder grote haast gemeenten rücksichtslos gaan aanbesteden op prijs en inzoomen op de grote aanbieders en geen rekening houden met kwaliteit of vernieuwend aanbod van kleine aanbieders. Deze leden maken zich zorgen over de consequenties daarvan voor begeleiding die momenteel wordt geboden door bijvoorbeeld zelfstandigen zonder personeel en zorgboerderijen. Welke mogelijkheden ziet de staatssecretaris om gemeenten te stimuleren bij de aanbesteding met kwaliteit en met kleine zorgaanbieders rekening te houden?

Deze onderwerpen zijn besproken in hoofdstuk 8.

De staatssecretaris geeft aan dat er bij de overheveling geen uitzonderingen worden gemaakt voor specifieke cliëntgroepen. Soms gaat het echter om zulke specifieke groepen dat het slechts een klein aantal cliënten per gemeente betreft. Hoe gaat de staatssecretaris er voor zorgen dat gemeenten ook in staat zijn om in deze gevallen de noodzakelijke begeleiding aan te bieden, zo vragen de leden van de D66-fractie?

Het maatwerk dat de Wmo vereist, betekent dat burgers met een specifieke zorgbehoefte gecompenseerd dienen te worden op een wijze die aansluit bij deze behoefte. Gemeenten kunnen de ondersteuning – indien sprake is van een gering aantal cliënten met een specifieke zorgbehoefte – op verschillende manieren organiseren. Zo kunnen gemeenten onderling samenwerken, zodat met een aanbieder een contract afgesloten kan worden voor een grotere groep burgers met een vergelijkbare zorgvraag. Ook kunnen gemeenten er voor kiezen om op voorhand geen contract met een aanbieder af te sluiten, maar pas zodra een specifieke cliënt zich meldt met een aanbieder afspraken te maken die precies aansluiten bij de behoefte van die cliënt. Ten slotte zouden gemeenten ook gebruik kunnen maken van een pgb.

Zowel het Rijk als de gemeenten staan voor een grote verandering. De leden van de D66-fractie verzoeken de staatssecretaris een evaluatiemoment voor de gehele transitie in te stellen. Wil de staatssecretaris wettelijk een evaluatiebepaling vastleggen?

In art. 24 van de Wmo is bepaald dat elke 4 jaar de wet wordt geëvalueerd. De huidige evaluatie loopt tot en met 2013. De derde evaluatie loopt van 2014 tot en met 2017. Hierin zullen de veranderingen van de decentralisatie van begeleiding een zeer belangrijke rol spelen.

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat pas wanneer de wet definitief is, de verordening kan worden vastgesteld en de inkoop van begeleiding wordt opgestart. In praktijk zullen veel gemeenten gedwongen worden om het eerste deel van 2013 op de wijze van de AWBZ te werken, daarom zijn deze leden van mening dat de decentralisatiekorting niet gerealiseerd kan worden. Het herindiceren van alle «oude gevallen» eind 2013 zal namelijk voor een intensieve piek in het werkproces bij gemeenten zorgen. Zij vragen op dit punt nadere toelichting.

Het wetsvoorstel gaat er vanuit dat gemeenten integraal beleid voeren. Dit vraagt volgens de leden van de SGP-fractie nogal wat van het ambtelijk apparaat. Kan de staatssecretaris aangeven of het ambtelijk apparaat van met name middelgrote en kleinere gemeenten hier wel voldoende voor toegerust is? Hoe groot is het risico dat zo´n gemeente in specifieke situaties niet voldoende kan overzien of de aan te bieden voorzieningen voldoende tegemoetkomen aan de zorgbehoefte binnen individuele situaties, zo vragen deze leden? Heeft de gemeente voldoende bestuurskracht om deze wet uit te voeren, of moet er samengewerkt worden met andere gemeenten? Als dat zo is, wat blijft er dan over van de kerngedachte van het wetsvoorstel dat de gemeente dicht bij de burger staat en haar burgers kent?

Veel gemeenten uiten hun zorgen rond de stapeling van ontwikkelingen: extramurale begeleiding naar de Wmo, invoering van Wet Werken naar Vermogen en de jeugdzorg naar de gemeente. Hebben gemeenten daardoor niet te weinig tijd en bestuurskracht voor een zorgvuldige implementatie, zo vragen deze leden.

Volgens het wetsvoorstel dienen colleges horizontaal verantwoording af te leggen, dus aan de gemeenteraad. Bij een gemeenschappelijke regeling staat de gemeenteraad echter veel meer op afstand, zo constateren de leden van de SGP-fractie. Erkent de staatssecretaris dat het alleen daarom al veel moeilijker is voor een gemeenteraad om invloed uit te oefenen op het beleid? Hoe reageert de staatssecretaris hierop vanuit het perspectief van democratische controle?

Het wetsvoorstel gaat ervan uit dat elke gemeente de eigen beleidsverantwoordelijkheid voor het te voeren Wmo-beleid behoudt. Hiermee hangt samen dat uit de horizontale verantwoordelijkheid volgt, dat elke gemeente de informatie over haar «eigen» Wmo-beleid via de cliëntervaringsonderzoeken verzamelt. Het gaat hier om gestandaardiseerde onderzoeken, dus het maakt niet uit of deze informatie voor meerdere samenwerkende gemeenten tegelijk verzameld wordt. De verzamelde resultaten zijn per gemeente uit te splitsen en elke gemeente kan met haar eigen gemeenteraad de discussie over de aangeboden verantwoordingsinformatie over het gevoerde beleid aangaan. Met de uitkomsten hiervan kan het college aan de slag om de dienstverlening in het samenwerkingsverband te verbeteren. De democratische controle kan hierbij dus onverminderd uitgeoefend worden.

De leden van de SGP-fractie wijzen specifiek op een groep kinderen met meervoudige complexe beperkingen of kinderen met een ernstige verstandelijke beperking met forse gedragsproblematiek, waardoor schoolgaan niet mogelijk is. Deze kinderen kunnen dankzij goede mantelzorg nog thuis blijven wonen en hoeven daardoor niet te verblijven in een voorziening. De zwaarte van hun beperkingen is echter wel zodanig dat een AWBZ verblijfsindicatie op zijn plaats is. Deze kinderen hebben echter wel specialistische dagopvang nodig in een specialistisch kinderdagcentrum, waarmee het thuis blijven wonen blijvend mogelijk wordt gemaakt. In feite gaat het hierbij om zorg en begeleiding die niet op een regulier kinderdagverblijf geboden wordt. Veelal ontvangen deze kinderen nu een indicatie voor een aantal dagdelen voor de functie behandeling in groep. Voorheen was dat vaak de functie begeleiding in groep. Zij vragen wat met deze dagbesteding gaat gebeuren. Blijft deze vorm onder de AWBZ, omdat sprake is van behandeling, of gaat het over naar de Wmo, omdat de staatssecretaris dit ziet als een vorm van begeleiding? Als deze specialistische vorm wordt overgeheveld naar gemeenten, voorzien de leden van de SGP-fractie dat de ouders/ondersteuners dergelijke kinderen alsnog een indicatie voor verblijf zullen aanvragen, wat tegen het beoogde beleid van extramuralisering in zou gaan. De leden van de SGP-fractie sluiten zich bij het pleidooi van de VNG aan om voor deze doelgroep een uitzondering te maken, omdat het bij deze doelgroep niet gaat om het compenseren van hun beperkingen, maar meer gericht is op specialistische zorg.

Het gaat bij deze vorm van dagbesteding om de functie behandeling. De functie behandeling wordt niet gedecentraliseerd naar de gemeenten. De functie behandeling blijft dus in de AWBZ.

Daarnaast vragen de leden van de SGP-fractie ook palliatieve zorg uit te zonderen van de overheveling. De genoemde begeleiding is nauw verweven met het geven van verzorging en verpleging en wordt door dezelfde zorgverlener gegeven. Wanneer de financiering losgemaakt wordt van de financiering van de verzorging en verpleging, is het mogelijk dat het stuk begeleiding door iemand anders gegeven moet worden. Gezien de teerheid van de laatste levensfase vinden deze leden dit onwenselijk. Daarnaast is de begeleiding van deze doelgroep zo specifiek, dat deze vorm van begeleiding meer zorg dan welzijn is. Graag ontvangen deze leden ook hier een reactie op. Bovendien constateren zij dat de nachtzorg bij palliatieve zorg altijd uit de functie begeleiding betaald wordt, terwijl het hier eigenlijk zorg betreft. Is dit gegeven voor de staatssecretaris aanleiding om de nachtzorg niet meer te indiceren onder de noemer begeleiding?

Deze vragen zijn beantwoord in hoofdstuk 2, Begeleiding en de Wmo

De leden van de SGP-fractie vragen de staatssecretaris waarom doelgroepen waar zeer specifieke zorg voor nodig is, zoals bij bijzondere aandoeningen zoals de Ziekte van Huntington, niet zijn uitgezonderd van de overheveling. Het is voor aanbieders van dergelijke zorg toch onmogelijk om met alle individuele gemeenten te onderhandelen, vaak voor slechts 1 cliënt per gemeente?

Kern van de Wmo is maatwerk. Dit betekent dat burgers met een specifieke zorgbehoefte gecompenseerd dienen te worden op een wijze die aansluit bij deze behoefte. Gemeenten zijn vrij in de keuze met welke aanbieders men hierover afspraken wil maken, maar de gemeente dient te allen tijde te voldoen aan de compensatieplicht. Aanbieders met zeer specifieke kennis en vaardigheden zullen dan ook altijd een interessante partij voor gemeenten zijn. Een dergelijke aanbieder zou ook als onderaannemer van een breder georiënteerde aanbieder actief kunnen zijn. In dat geval kunnen de onderhandelingen met gemeenten worden overgelaten aan die aanbieder.

Gemeenten kunnen de ondersteuning voor groepen met een specifieke zorgvraag op verschillende manieren organiseren. Zo kunnen gemeenten onderling samenwerken, zodat met een aanbieder een contract afgesloten kan worden voor een grotere groep burgers met een vergelijkbare zorgvraag. Ook kunnen gemeenten ervoor kiezen om op voorhand geen contract met een aanbieder af te sluiten, maar pas, afspraken te maken met een aanbieder wanneer een specifieke cliënt zich meldt. Die afspraken kunnen precies aansluiten op de behoefte van die cliënt. Indien zorg in natura niet in toereikende mate kan worden geleverd, moet de gemeente een pgb verstrekken.

10. Financiële consequenties

Naast gegevens over het aantal mensen dat gebruik maakt van begeleiding in de AWBZ dient voor gemeenten ook tijdig duidelijkheid te komen over de financiële gevolgen van de overheveling. In dit kader wijzen de leden van de VVD-fractie ook op de aangenomen motie Venrooy/Uitslag (29 538, nr. 128), waarin de staatssecretaris wordt opgeroepen zo gauw mogelijk, doch uiterlijk voordat de begrotingskaders 2013 worden vorm gegeven, inzage te geven in de financiële gevolgen van de decentralisatie. In de motie wordt ook aangegeven dat de meicirculaire 2012 te laat komt voor gemeenten om goed te kunnen anticiperen op de overheveling per 1 januari 2013. Kan de staatssecretaris toelichten wat de huidige stand van zaken is met betrekking tot deze informatievoorziening richting gemeenten?

De leden van de SP-fractie vinden de berekening van het over te hevelen budget voor de functie begeleiding een aanfluiting. Is het werkelijk zo moeilijk om aan te geven welk budget van de AWBZ aan begeleiding wordt uitgegeven? Wanneer de financiering zo onduidelijk is, op welke cijfers heeft de bezuinigingsgroepen van 2010 zich dan gebaseerd?

De leden van de PvdA-fractie vragen hoe de staatssecretaris gaat garanderen dat de budgetten op de juiste tijd op de juiste plek terecht komen?

De staatssecretaris geeft aan dat er ultimo februari 2012 duidelijkheid gegeven wordt over het over te hevelen budget voor 2013. Graag horen de leden van de PVV-fractie dan ook voor 1 maart hoe groot het te overhevelen budget zal zijn. Vervolgens worden gemeenten pas in mei geïnformeerd over de hoogte van het budget per gemeente. Ziet de staatssecretaris mogelijkheden om gemeenten eerder te informeren, zodat gemeenten eerder volledige duidelijkheid hebben over het budget waarover zij kunnen beschikken per 2013?

De overheveling van begeleiding en kortdurend verblijf naar de gemeenten wordt opgevangen door het vergroten van het gemeentefonds. De hoogte van het bedrag wordt pas in 2012 helder. De leden van de D66-fractie dringen er nogmaals op aan dat er zo snel mogelijk duidelijkheid moet worden geboden over zowel het totaalbedrag als de verdeling van de middelen over de verschillende gemeenten.

De toepassing van de rekenregel uit de bestuurlijke afspraken en de uitkomsten worden nu, conform afspraak, getoetst door de Algemene Rekenkamer, waarna het bedrag voor 2013 definitief kan worden vastgesteld. Momenteel werkt de onderzoekscombinatie Cebeon-Regioplan aan een verdeelmodel voor het gemeentefonds om de middelen voor de functies begeleiding en kortdurend verblijf (inclusief vervoer) en de inloopfunctie GGZ over de gemeenten te verdelen. Op dit moment is het verdeelmodel nog niet gereed. In de meicirculaire van het gemeentefonds worden gemeenten geïnformeerd over het aan hen toe te kennen budget en de wijze waarop dit berekend is. De regering ziet geen mogelijkheden om dit proces te versnellen. In april wordt in de meeste gemeenteraden de voorjaarsnota en/of kadernota voor 2013 besproken. De informatie in de meicirculaire komt hiervoor te laat. Gemeenten zijn wel in staat om op basis van de meicirculaire de financiële gevolgen van de decentralisatie een plaats te geven in de gemeentelijke programma- en productbegrotingen.

Aanvullend hierop hebben de leden van de VVD-fractie een vraag over de samenloop tussen de Wmo en de AWBZ. Er zijn signalen dat gemeenten bij vergunningverlening van zorgprojecten verklaringen vragen dat er geen Wmo voorzieningen aangevraagd worden bij de gemeente. Herkent de staatssecretaris deze signalen en hoe gaat zij hiermee om?

De regering heeft hierover afgelopen jaar geen signalen ontvangen. Een jaar geleden speelde de casus Hilvarenbeek en in de antwoorden op vragen van de Kamerleden Venrooy-van Ark en De Boer van 15 februari 201125 heeft de regering gesteld dat zij geen signalen heeft ontvangen dat sprake zou zijn van een structureel probleem bij de realisatie van woonzorgcomplexen in relatie tot het beslag op het Wmo-budget en dat haar geen voorbeeld bekend is van een project dat om deze reden niet is door gegaan.

Er kan sprake zijn van een afwentelingsrisico. In dat kader is met de VNG afgesproken dat averechts werkende prikkels zullen worden vervangen door stimulerende prikkels. De leden van de VVD-fractie vragen of er een inventarisatie is/wordt gemaakt van de huidige averechts werkende prikkels? Welke stimulerende prikkels worden overwogen? Kan worden toegelicht op welke wijze deze materie op dit moment bestudeerd wordt, hoe het vervolgtraject eruit ziet en hoe de Kamer hierover wordt geïnformeerd?

Verder geeft de staatssecretaris aan dat er met de VNG afgesproken is dat averechts werkende prikkels, bijvoorbeeld het neerleggen van kosten in een ander domein, zullen worden vervangen door stimulerende prikkels. De leden van de PVV-fractie vragen hoe het staat met de invulling van deze afspraken? Indien de afspraken nog niet ingevuld zijn, kan de Kamer hier dan voor het zomerreces over geïnformeerd worden?

Met de decentralisatie van begeleiding naar de gemeenten zullen gemeenten eerder inzetten op preventie, maar aan de andere kant bestaat er ook een afwentelingsrisico. Gemeenten kunnen proberen de kosten neer te leggen bij de AWBZ. Het kabinet heeft met de VNG afgesproken dat averechts werkende prikkels zullen worden vervangen door stimulerende prikkels. De leden van de D66-fractie vragen op dit punt een toelichting. Deze leden begrijpen dat de staatssecretaris in overleg is met de VNG over de wijze waarop een afwentelingsrisico wordt opgevangen. Wanneer zijn hiervan de eerste uitkomsten te verwachten?

In het Regeerakkoord is opgenomen dat het IQ-criterium voor recht op AWBZ-zorg per 2012 wordt veranderd in een IQ lager dan 70. Het kabinet heeft besloten om onderzoek te doen naar de wijze waarop deze maatregel het beste vorm kan krijgen en daarom de implementatie daarvan met één jaar uit te stellen. De ingangsdatum per 1 januari 2013 zou daarmee gelijk komen te liggen met de invoering van de decentralisatie van de begeleiding voor nieuwe cliënten. De leden van de VVD-fractie vragen of de staatssecretaris inmiddels meer inzicht kan verschaffen over de eventuele doorgang van de IQ-maatregel en de effecten van deze maatregel?

Deze vraag is beantwoord in hoofdstuk 2.

Er is sprake van een toename in het aantal indicaties. De leden van de VVD-fractie vragen of dit gevolgen heeft voor de overheveling van begeleiding naar de Wmo? Zo ja, welke?

De regering ziet geen aanleiding om te veronderstellen dat een toename van het aantal indicaties gevolgen heeft voor de decentralisatie of de mate waarin gemeenten in staat zullen zijn om in voldoende mate zorg te bieden. In het over te hevelen budget wordt via de methode van indexeren rekening gehouden met de groei van het aantal indicaties waar de leden van de VVD-fractie op wijzen.

De leden van de VVD-fractie vragen of de staatssecretaris kan aangeven welke criteria een rol spelen in het verdeelmodel? Wordt hierbij rekening gehouden met gebieden waarin veel mensen wonen met een beperking, bijvoorbeeld omdat er van oudsher veel instellingen gevestigd zijn?

De leden van de GroenLinksfractie vragen hoe de kleine doelgroepen worden verdisconteerd in de verdeling van het budget?

Bij eerdere overhevelingen van functies uit de AWBZ naar de Wmo heeft een budgetherverdeling tussen gemeenten plaatsgevonden. Daarbij is gewerkt met zogenaamde voordeelgemeenten en nadeelgemeenten. Graag horen de leden van de CDA-fractie op basis van welke criteria de overheveling van de AWBZ-begeleidingsgelden naar gemeenten zal plaatsvinden. Deze leden willen met name weten of daarbij rekening wordt gehouden met de bestaande begeleidingsbehoefte in de gemeenten zoals deze tot uiting komt in de omvang van de CIZ-indicaties voor begeleiding. Zo zijn er gemeenten in Nederland, bijvoorbeeld in het krimpgebied Parkstad Limburg, waar sprake is van een relatief ongezonde bevolking. De ongezondheid van de bevolking is niet altijd te verklaren uit objectieve paramaters zoals leeftijd en sociaal economische status. Naar verwachting is de omvang van indicaties voor begeleiding van het CIZ in de relatief ongezonde gebieden hoger dan in de relatief gezonde gebieden. Deze leden vinden het niet terecht wanneer deze gemeenten op voorhand worden gestraft voor het hebben van een relatief ongezonde bevolking. Ook zijn er gemeenten met relatief veel CIZ-indicaties voor begeleiding vanwege het op de gemeentegrond aanbieden van bijvoorbeeld een grote woonvoorziening. Het adviesbureau Hobeon werkt aan een model voor de overheveling. Wanneer zijn de criteria voor het verdeelmodel bekend en wordt bij de overheveling rekening gehouden met de huidige omvang van CIZ-indicaties voor de gemeente? Deze leden hechten eraan dat de Kamer daar zo snel mogelijk over wordt geïnformeerd.

De regering deelt de opvatting van de PvdA-fractie dat de doelgroep als gevolg van de decentralisatie aanzienlijk verandert. In opdracht van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ontwikkelt de onderzoekscombinatie Cebeon-Regioplan daarom een nieuw verdeelmodel om het beschikbare budget voor de functies begeleiding en kortdurend verblijf (inclusief vervoer) over de gemeenten te verdelen. In antwoord op de vraag van de leden van GroenLinks stelt de regering dat ook de middelen voor de inloopfunctie GGZ in dit traject betrokken worden. Hiervoor is geen apart verdeelmodel voorzien. Diverse gemeenten, de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) en de VNG zijn bij dit onderzoek betrokken in begeleidingscommissies en klankbordgroepen. Uitgangspunt is een verdeelmodel dat past binnen de systematiek van het gemeentefonds dat op basis van objectieve kenmerken recht doet aan verschillen tussen gemeenten. De onderzoekers brengen hiervoor op basis van gegevens van ondermeer zorgkantoren, het CIZ, de NZa en het CAK het huidige zorggebruik in de AWBZ per gemeente in kaart. Zij zoeken verklaringen voor de geconstateerde verschillen tussen gemeenten op basis van objectieve kenmerken, zoals ondermeer het aantal inwoners, de leeftijdsopbouw binnen de gemeente, etniciteit en de sociaaleconomische situatie van de inwoners. In reactie op de vraag van de leden van de CDA-fractie bevestigt de regering dat ook de gezondheidstoestand van de inwoners aan de hand van langdurig medicijngebruik wordt betrokken. Indien na correctie voor deze objectieve criteria nog steeds sprake is van verschillen tussen gemeenten, wordt een slag dieper gezocht naar verklaringen, zoals concentratie van beperkingen, bijvoorbeeld de door de leden van de SP genoemde hoor- en zicht beperkingen, of als gevolg van de vestiging van een specialistische instelling binnen de betreffende gemeentegrenzen. Diverse fracties hebben gevraagd of er met dergelijke verschijnselen rekening wordt gehouden. De regering kan dit bevestigen. Indien waargenomen verschillen tussen gemeenten niet te verklaren zijn, anders dan door verschillen in indicatiebeleid tussen regio’s, dan worden de verschillen in het verdeelmodel niet gehonoreerd. Gemeenten worden echter niet van de ene op de andere dag geconfronteerd met de nieuwe verdeling. In de bestuurlijke afspraken is een overgangsregime afgesproken zodat het herverdeeleffect voor een individuele gemeente maximaal € 15,– per inwoner per jaar bedraagt.

De leden van de PvdA-fractie vragen of uitgebreid kan worden aangegeven waarom de compensatieplicht voldoende waarborgen biedt dat kosten niet worden afgewenteld naar bijvoorbeeld de AWBZ?

De compensatieplicht biedt in de Wmo de zekerheid, dat een gemeente aan haar burgers waar nodig compenserende ondersteuning biedt. De compensatieplicht biedt echter geen algemene waarborg op een extra inspanning door gemeenten om het beroep op de AWBZ te verminderen.

De regering wijst evenwel op het mogelijk ontbreken van prikkels om passende ondersteuning leveren aan burgers die daarvoor in aanmerking komen ter voorkoming van zwaardere zorg. Zowel het SCP in de «evaluatie van de Wmo» als de RVZ in zijn briefadvies «Prikkels voor een toekomstbestendige Wmo» stellen dat gemeenten thans (financieel) onvoldoende belang hebben bij een ruimhartige uitvoering van de Wmo. In het antwoord op vragen van de leden van de fracties van VVD, PVV en D66 over mogelijk averechts werkende prikkels in de Wmo is de regering in dit hoofdstuk al nader op dit punt ingegaan.

De leden van de PvdA-fractie vragen daarnaast of ook een analyse kan worden gegeven van het verloop van de kosten van de over te hevelen voorzieningen, en kan daarbij worden aangegeven in hoeverre de Wmo kostenbesparend kan zijn ten opzichte van de recente ontwikkelingen in de AWBZ?

Deze vraag is beantwoord in hoofdstuk 1.

In dit verband vragen de leden van de fractie van de PvdA of de staatssecretaris bereid is het amendement Hamer/Wolbert actief bij gemeenten onder de aandacht te brengen.

De regering bereidt een brief voor aan gemeenten en zal dit amendement daarbij betrekken.

De leden van de PvdA-fractie kunnen concluderen uit gegevens van het CIZ dat gemeenten een hogere zorggroei hebben dan de afgesproken jaarlijkse groeicompensatie uit het bestuursakkoord compenseert. Zijn gemeenten nog wel in staat in voldoende mate zorg te bieden wanneer het budget op deze wijze gekort wordt?

De leden van de SGP-fractie vragen op welke manier bij de overheveling van het budget rekening is gehouden met de verwachting dat het aantal mensen wat een beroep doet op de Wmo de komende tijd zal stijgen, onder andere in verband met de vergrijzing? Hoe reageert de staatssecretaris op het risico op budgetoverschrijdingen, die hierdoor ten laste van gemeenten zullen komen?

De huidige inloopvoorzieningen voor mensen met psychiatrische problemen zijn bij kleinere gemeenten regionaal georganiseerd, en in de steden ingebed in de wijken. Deze voorzieningen werken samen met andere aanbieders in de wijk om gezamenlijk op een laagdrempelige wijze mensen met ernstige psychiatrische problematiek te ondersteunen in hun participatie.

De leden van de fractie van de PvdA vragen of bij de overheveling van de inloopgelden de kans bestaat dat patiënten hun inloopvoorziening mogelijk verliezen, wanneer de gelden (niet geoormerkt) naar alle gemeenten verdeeld worden,. de inloopgelden per 1 januari 2013 in het geheel worden overgeheveld, omdat het om niet geïndiceerde mensen gaat, of per 1 januari 2014, gelijk met de AWBZ-gelden voor de hele groep?

De inloopfunctie van de ggz wordt met voorliggend wetsvoorstel gedecentraliseerd naar gemeenten, zo constateren de leden van de GroenLinksfractie. Deze inloopfunctie is een belangrijke manier voor de steden om zorg en ondersteuning te bieden aan dak- en thuislozen en naar deze vorm van zorg is met name in de steden vraag en is daar nu overwegend georganiseerd. Hoe worden de middelen ter bekostiging van de inloopfunctie ggz verdeeld over de gemeenten?

De leden van de fractie van de PvdA vragen of het recht op een financiële vergoeding voor alfahulp overeind blijft bij het verdwijnen van het recht op een pgb.

De financiële vergoeding voor een alfahulp is een vorm van een pgb. De gemeente kan derhalve bij verordening bepalen in welke gevallen en onder welke voorwaarden er een aanspraak op een financiële vergoeding voor een alfahulp bestaat.

Deze vraag is beantwoord in hoofdstuk 2.

De leden van de PvdA-fractie vragen hoeveel van de ingeboekte bezuinigingen op het pgb in de AWBZ wordt door vertaald naar gemeenten bij de overgang van begeleiding en kortdurend verblijf?

De leden van de CDA-fractie willen ook graag weten hoe de verandering in het pgb in de AWBZ doorwerkt in het totaalbedrag dat voor gemeenten voor begeleiding beschikbaar komt.

De leden van de SP-fractie geven aan dat het niet duidelijk is of in het budget dat gedecentraliseerd wordt ook de mensen die begeleiding krijgen via het pgb opgenomen zijn. Kan de staatssecretaris hier inzicht in geven? Zijn de mensen die per 2014 zonder pgb voor begeleiding komen te zitten meegerekend in het budget of niet?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen hoeveel van de door de staatssecretaris ingeboekte bezuinigingen op het pgb in de AWBZ kan worden doorvertaald naar gemeenten bij de overgang van begeleiding en kortdurend verblijf?

Het budget dat met het pgb voor een extramurale indicatie voor begeleiding en kortdurend verblijf in de AWBZ gemoeid zou zijn geweest zonder decentralisatie en zonder pgb-maatregel wordt geraamd op ca. € 1,6 mrd. in 2014. De veronderstelling dat door de pgb maatregel een derde van deze mensen geen beroep meer doet op publiekgefinancierde zorg indien de keuzemogelijkheid voor een pgb vervalt, wordt doorvertaald in het budget voor de Wmo en betekent dat er een bedrag van ca. € 1,1 mrd. voor extramurale pgb’s voor begeleiding en kortdurend verblijf in 2014 aan gemeenten beschikbaar wordt gesteld.

Zoals gesteld is er bij de toepassing van de rekenregel van uitgegaan dat de vraag naar publiek gefinancierde zorg met een derde afneemt en dat de resterende cliënten een beroep zullen doen op zorg in natura. In 2012 zullen de nieuwe zorgvragers worden geconfronteerd met de pgb maatregel. De effecten van de maatregel in de AWBZ zullen in 2012 worden gevolgd. Indien de veronderstelling dat de vraag naar publiekgefinancierde zorg met een derde afneemt niet door de bevindingen in 2012 worden gestaafd, dan kan dit leiden tot een aanpassing van het over te hevelen budget voor 2014 en verder. Dus, indien er meer vraaguitval optreedt dan verondersteld, dan kan dit tot een verlaging van het over te hevelen budget leiden en vice versa. Dit vergt in die situatie en op dat moment bestuurlijk overleg met de VNG.

De leden van de SP-fractie vragen de staatssecretaris of er nog een onafhankelijke toets wordt gehouden over de financiën van dit wetsvoorstel en verzoeken daarbij om dit uit te laten voeren door de Rekenkamer.

De leden van de fractie van de PvdA vragen tevens of al bekend is welke onafhankelijke instantie zich zal buigen over de overdracht van de relevante beschikbare budgetten aan de gemeenten. Hoe gaat deze instantie eruit zien, en hoe zal de opdracht van deze instantie luiden?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen welke mogelijkheden er voor gemeenten zijn om toch inkomenspolitiek te bedrijven binnen de kaders van de Wmo. Deze leden vragen op dit punt de toekomstvisie van de staatssecretaris. Hoe kunnen gemeenten hun financiën kloppend houden zonder dat zij inkomenspolitiek bedrijven?

De vraag van de leden van de ChristenUnie-fractie naar het stellen van (algemene) inkomensgrenzen door gemeenten is bij gelegenheid van enkele Kamervragen nog eens onder de aandacht van de regering gebracht. De regering heeft deze vragen in februari 2012 beantwoord32. Ook is het oorspronkelijke karakter van de Wmo in dezen van belang. Bij de parlementaire behandeling van de Wmo (in 2005–2006) is destijds, naar aanleiding van de vraag of het gemeenten is toegestaan inkomensbeleid te voeren, door de regering geantwoord, dat dit niet wenselijk wordt geacht. Het hanteren van een inkomensgrens als algemene afwijzingsgrond voor het kunnen doen van een beroep op de Wmo is strijdig met het karakter van de Wmo.

Daarnaast vragen de leden van de SGP-fractie hoe gemeenten een realistische prijs kunnen bepalen voor de afzonderlijke vormen van begeleiding. Is de diversiteit tussen vormen van begeleiding immers niet groot?

11. Administratieve lasten

In de memorie van toelichting wordt vrij positief geoordeeld over de gevolgen van dit wetsvoorstel voor de administratieve lasten bij de verschillende betrokken partijen. Voor de leden van de GroenLinksfractie staat voorop dat de mogelijke gevolgen voor de administratieve lasten zoveel mogelijk geminimaliseerd moeten worden. Kan de staatssecretaris daarom reageren op de vrees bij verschillende regionaal of landelijk werkende instellingen dat hun administratieve lasten wel degelijk flink kunnen stijgen, aangezien zij nu met verschillende gemeenten om tafel moeten, die daarbij elk vanuit hun eigen verordening verschillend beleid voeren? Heeft de staatssecretaris daarover nagedacht? Hoe denkt de staatssecretaris te voorkomen dat de decentralisatie een verzwaring van administratieve lasten en uitvoering van regels met zich meebrengt voor zorgaanbieders, aansluitend bij het Programma Regelarme instellingen.

De regering is van mening dat het absoluut van belang is om een lastenverzwaring tegen te gaan. In de bestuurlijke afspraken 2011–2015 heeft de regering daarom met de VNG afgesproken werk te maken van het terugdringen van administratieve lasten. VWS, VNG en ZN zijn in gesprek over de consequenties van de decentralisatie en de UAZ voor de gegevenshuishouding, in het bijzonder het onderlinge gegevensverkeer, de administratieve lasten en de wettelijke basis. Ook vindt samen met het veld en de VNG onderzoek plaats naar de mogelijkheid om te komen tot een standaard verantwoording, waarmee aanbieders richting verschillende opdrachtgevers kunnen volstaan.

II. ARTIKELSGEWIJS

329

ARTIKEL I

Onderdeel A

Artikel 1

De leden van de SP-fractie constateren dat dit wetsvoorstel ervoor zorgt dat verschillende termen wordt veranderd. Zo wordt begeleiden in de maatschappelijke opvang, vrouwenopvang en openbare geestelijke gezondheidszorg vervangen door de term ondersteuning. De term verslavingsbeleid wordt gewijzigd in verslavingszorg en de huishoudelijke verzorging wordt veranderd in huishoudelijke hulp. Deze leden vinden het zeer onwenselijk en onverstandig om deze termen te wijzigen. Er wordt hier gesproken over zorg, dat zal niet veranderen. Doordat de terminologie verandert betekent dit een onderwaardering van het vak. Dit laat zien dat deze regering wederom niet voor de mensen kiest, maar voor het laten uithollen van dit vak. De leden van de SP-fractie verzoeken de staatssecretaris om de termen ongewijzigd te laten.

330

Onderdeel C

Artikel 4

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat de formulering van het nieuwe artikel 4 lid 3 m.b.t. de mantelzorger onduidelijk is. Zou de term «voort te zetten» niet eerder «te onderbreken» moeten zijn? Zij wensen op dit punt nadere toelichting.

De regering wil de zorg van deze leden met betrekking tot de gebruikte formulering graag wegnemen. Het gaat in de bepaling om het doel waarmee kortdurend verblijf wordt geboden, te weten: het bieden van kortdurend verblijf en andere vormen van respijtzorg om de mantelzorger tijdelijk te ontlasten (door het onderbreken van de mantelzorg) en daardoor te bevorderen dat deze zijn of haar mantelzorgtaken structureel kan voortzetten.

Onderdeel F

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat in het voorgestelde artikel 9, eerste lid de «s» achter burgemeesters moet verdwijnen.

De leden van de ChristenUnie-fractie wijzen er terecht op dat artikel 9 nog een redactionele misslag bevat. De regering zal er door middel van een kleine technische nota van wijziging uiterlijk ten tijde van de plenaire behandeling van het wetsvoorstel voor zorg dragen dat deze misslag ongedaan wordt gemaakt.

331

Onderdeel I

De leden van de SP-fractie constateren dat de eerste evaluatierapportage voor 1 juli 2016 moet worden uitgebracht. Zij willen weten of de Kamer ook geïnformeerd wordt in tussenrapportages, zodat eventuele problemen kunnen worden aangepakt.

Zoals hiervoor meermaals is aangegeven, volgt het Transitiebureau de implementatie van het wetsvoorstel op de voet met inschakeling van de «ogen en oren» van cliëntenorganisaties, koepels van aanbieders en gemeenten. Aldus zullen eventuele problemen bij de uitvoering snel in beeld kunnen komen en zal de regering daaraan in samenwerking met de andere betrokkene partijen de noodzakelijke aandacht kunnen schenken. Uiteraard zal de regering de Tweede Kamer informeren over relevante ontwikkelingen als daar aanleiding toe is. Op dit moment is evenwel niet te voorzien wanneer dat zal zijn.

De staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M. L. L. E. Veldhuijzen van Zanten-Hyllner