Nr. 11 NADER VERSLAG

De vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport, belast met het voorbereidend onderzoek van voorliggend wetsvoorstel, heeft naar aanleiding van de op 27 mei 2013 ontvangen derde nota van wijziging (Kamerstuk 33 109, nr. 10) besloten tot het uitbrengen van een nader verslag over het wetsvoorstel. De commissie heeft de eer als volgt verslag uit te brengen van haar bevindingen.

Onder het voorbehoud dat de in het nader verslag opgenomen vragen en opmerkingen afdoende door de regering worden beantwoord acht de commissie de openbare behandeling van het wetsvoorstel voldoende voorbereid.

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van de derde nota van wijziging van de Beginselenwet AWBZ-zorg. Genoemde leden hebben nog een aantal vragen.

In de hoofdlijnenbrief langdurige zorg1 heeft de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) een nadere uitwerking gepresenteerd van de maatregelen op dit gebied uit het Regeerakkoord. Deze maatregelen hebben substantiële gevolgen voor de vormgeving van de langdurige zorg in de nabije toekomst. Specifiek van belang voor de Beginselenwet AWBZ-zorg is de vorming van de kern-AWBZ. De huidige extramurale AWBZ-zorg wordt ondergebracht in andere stelsels: de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Zorgverzekeringswet. Dit houdt in dat de AWBZ binnen afzienbare tijd substantieel gewijzigd wordt. Het wetsvoorstel hiertoe wordt nog in 2013 voorzien, en de wet treedt naar verwachting op 1 januari 2015 in werking.

Voorliggend wetsvoorstel bevat bepalingen ter versterking van de zeggenschap en bescherming tegen geweld in de zorgrelatie van cliënten in de AWBZ-zorg. Belangrijke zaken om te regelen met het oog op de kwaliteit en veiligheid van de zorg die geboden wordt in de AWBZ.

De leden van de VVD-fractie vragen echter of een dergelijke aanpassing aan de vooravond van een substantiële wijziging van de AWBZ gewenst is, in het kader van een integrale beoordeling van alle relevante aspecten van de toekomstige AWBZ-zorg. Zij vragen de regering in te gaan op de mogelijkheden om de zaken rondom zeggenschap en bescherming tegen geweld mee te nemen in het nog dit jaar te ontvangen wetsvoorstel rondom de kern-AWBZ. Is de regering het met deze leden eens dat het voor de hand ligt alle aspecten rondom de (toekomstige) AWBZ-zorg in integraliteit te behandelen? Zo ja, is de regering bereid de aspecten zeggenschap en bescherming tegen geweld in de zorgrelatie te incorporeren in het wetsvoorstel kern-AWBZ, dat in 2013 voorzien is?

De leden van de fractie van de PvdA hebben kennisgenomen van de bepalingen van de zeggenschap en bescherming tegen geweld in de zorgrelatie van cliënten in de AWBZ-zorg. Ook hebben deze leden kennisgenomen van de derde nota van wijziging van de Beginselenwet. Genoemde leden kunnen zich goed vinden in de beweegredenen van de regering om een dergelijke wet te willen invoeren. Het versterken van de zeggenschap en eigen regie voor cliënten in de AWBZ is voor deze leden een belangrijke voorwaarde voor goede kwaliteit van zorg. Ook het tegengaan van geweld in de zorgrelatie is van groot belang voor cliënten die zorg via de AWBZ ontvangen.

De leden van de PvdA-fractie hebben echter vanaf het begin van het aanbieden van dit wetsvoorstel en het advies van de Raad van State enkele vraagtekens geplaatst bij essentiële onderdelen van deze Beginselenwet voor de AWBZ-zorg. Genoemde leden zijn bang dat het idee kan ontstaan dat wanneer alles per wet geregeld is het probleem opgelost is en alle cliënten voortaan een leven kunnen leiden dat aan alle basisvoorwaarden voor kwaliteit van leven voldoet. De juridisering van de relatie tussen cliënt en hulpverlener is voor deze leden dan ook niet gewenst. Ook de samenhang en overlap met de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg2 is voor deze leden problematisch. De leden van de PvdA-fractie hebben twijfels of de rechten van cliënten in de AWBZ zo duidelijker worden en of meer helder wordt voor cliënten hoe de zeggenschap en eigen regie nu versterkt wordt in de AWBZ.

Wel hechten de leden van de fractie van de PvdA veel waarde aan het versterken van de zeggenschap van de cliënt, steviger verankering van betrokkenheid bij het zorgplan van de cliënt en een betere bescherming tegen geweld in de zorgrelatie, waarvoor een verklaring omtrent het gedrag (VOG) zeer nuttig is. Genoemde leden constateren echter dat aan de vooravond van een ontwikkeling van een nieuwe kern-AWBZ het gewenst zou zijn deze zaken sterk te verbinden met de nieuwe kern-AWBZ, de te ontwikkelen wijze van indicatie en invulling van zorg en ondersteuning op basis van een indicatie in de AWBZ en het verbeteren van kwaliteit en doelmatigheid in de AWBZ. De leden van de PvdA-fractie zouden dan ook de regering willen verzoeken om tot een uitwerking te komen van de mogelijkheden om dit in de kern-AWBZ onder te brengen en deze aan de Tweede Kamer voor te leggen.

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de derde nota van wijziging.

Zij hebben eerder al aangegeven dat het vanzelfsprekend moet zijn dat de zorg voor mensen die zich in een afhankelijke situatie bevinden goed moet zijn. Hoewel iedereen deze wens deelt, laat de praktijk een ander beeld zien. In het voorliggende wetsvoorstel zijn drie wijzigingen aangebracht, deze leden zien echter nog steeds dat de wet een papieren werkelijkheid behelst en dat het in de realiteit moeilijk zal worden om rechten af te dwingen in de dagelijkse praktijk in de zorg.

De leden van de SP-fractie vragen de regering of zij niet een totaal verkeerd signaal afgeeft aan bestuurders die eigen vermogens oppotten en zichzelf verrijken met salarissen, ontslagvergoedingen en auto’s van de zaak. Waarom kiest de regering ervoor bestuurders met rust te laten, terwijl veel mensen boos zijn dat deze bestuurders niet worden aangepakt? Hoe verklaart de regering enerzijds dat er beginselen moeten komen voor een goede kwaliteit van zorg en dat men anderzijds bestuurders laat weglopen met tonnen geld? Wil de regering daarop reageren? Gaat de regering ook specifiek kijken naar bestuurders die zichzelf verrijken en die werken in zorginstellingen die door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) onder verscherpt toezicht geplaatst worden voor ondermaatse zorg? Zo ja, hoe gaat de regering dit aanpakken? Zo nee, is de regering dan niet van mening dat dit tegenstrijdig is met de beginselen van kwalitatieve zorg?

De leden van de SP-fractie willen weten hoe de ambities van het voorliggende wetsvoorstel gerealiseerd gaan worden met betrekking tot de enorme bezuinigingen op de langdurige zorg. Want hoe verhoudt het bieden van kwaliteit van zorg zich met de extra handen aan het bed die in de ouderenzorg verdwijnen en die inmiddels ook in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) en gehandicaptenzorg verdwenen zijn? Wil de regering daarop ingaan? Voorts willen deze leden weten hoe de ambities van het voorliggende wetsvoorstel gerealiseerd kunnen worden, zodra zorgtaken overgeheveld gaan worden naar de Wet maatschappelijke ondersteuning en de Zorgverzekeringswet. Genoemde leden vinden het raar dat de Beginselenwet alleen van toepassing is op AWBZ-zorg. Zou het niet een goed idee zijn om de Beginselenwet van toepassing te laten zijn op zowel de AWBZ, de Wmo als de Zorgverzekeringswet? Zij wijzen erop dat de rechtsbeginselen voor mensen die van zorg afhankelijk zijn dan in alle verschillende regimes van zorg gewaarborgd zijn. Zij vragen een reactie van de regering hierop. Verder hebben de leden van de SP-fractie nog een aantal vragen over de derde nota van wijziging.

De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van de derde nota van wijziging bij de Beginselenwet AWBZ-zorg. Deze leden vragen de regering om een toelichting hoe de Beginselenwet na de verschillende wijzigingen past binnen het voornemen om tot een kern-AWBZ te komen. In de brief over de beweegredenen die hebben geleid tot het niet intrekken van de Beginselenwet3 vermeldt de staatssecretaris van VWS immers dat met het oog op de komende hervormingen nader bezien moet worden of de wijze waarop de kwaliteit van leven en de eigen regie van cliënten gewaarborgd zou moeten worden op een andere wijze zou moeten worden vormgegeven. Deze leden vragen derhalve om een toelichting op het besluit om de Beginselenwet toch in de huidige vorm door te zetten, en niet gelijktijdig met de voorstellen voor de hervormingen van de AWBZ te behandelen. Het is volgens genoemde leden namelijk niet mogelijk om een goed afgewogen oordeel te geven over deze Beginselenwet, zolang nog onvoldoende helder is hoe de verdere hervormingen uitgewerkt worden. Mogelijk dat de uitwerking van de hervormingen door de regering leidt tot andere wensen hoe de rechten van cliënten en patiënten geborgd moeten worden. In het kader van ordentelijke wetgevingsprocedures, zien de leden van de CDA-fractie dan ook liever dat deze Beginselenwet gelijktijdig met de kabinetsvoorstellen tot hervorming van de AWBZ wordt behandeld.

De leden van de CDA-fractie hebben naast deze algemene vraag ook nog enkele specifieke vragen.

De leden van de SGP-fractie hebben kennisgenomen van de nota naar aanleiding van het verslag en de nota’s van wijziging van de Beginselenwet AWBZ-zorg. Deze leden blijven veel vragen hebben over de noodzaak van dit wetsvoorstel. Kan de regering toelichten hoe en waarom zij tot de conclusie is gekomen dat het wetsvoorstel Beginselenwet AWBZ-zorg, ongeacht de verdere hervormingen in de langdurige zorg, tot zinvolle en noodzakelijke verbeteringen leidt voor de groep cliënten die AWBZ-zorg ontvangt? Kan worden toegelicht waarom de zeggenschap van de groep afhankelijke AWBZ-cliёnten op dit moment onvoldoende geborgd is, zeker nu steeds meer branches werken met juridisch afdwingbare tweezijdige algemene voorwaarden? Kan bovendien worden ingegaan op de noodzaak van dit wetsvoorstel, nu in de evaluatie van het Besluit zorgplanbespreking geconcludeerd is dat er geen aanleiding is om de regeling van de zorgplanbespreking te wijzigen? Welke regels uit dit wetsvoorstel zijn niet reeds opgenomen in het Besluit zorgplanbespreking AWBZ-zorg? Kan de regering toelichten waarom dit wetsvoorstel niet in strijd zou zijn met haar inzet om de regeldruk in de zorg te verminderen? Waarom volstaat zelfregulering niet (afdoende)?

De leden van de SGP-fractie vragen de regering of zij nader kan ingaan op de reikwijdte van dit wetsvoorstel. De staatssecretaris van VWS heeft aangegeven dat deze verankering van de zeggenschap opnieuw bij de hervormingen in de langdurige zorg en de nieuwe opzet van de AWBZ kan en zal worden betrokken.4 Welke wijzigingsvoornemens heeft de regering rond de verankering van de zeggenschap in de nieuwe kern-AWBZ, die niet in dit wetsvoorstel zijn opgenomen? Zou het ook mogelijk zijn, zo vragen de leden van de SGP-fractie, de maatregelen in dit wetsvoorstel integraal te bespreken bij de behandeling van de nieuwe kern-AWBZ, om te voorkomen dat de sector in korte tijd met verschillende wijzigingen en overbodige regeldruk wordt geconfronteerd? Ook wijzen deze leden in dit verband op de nota naar aanleiding van het verslag, waarin staat dat de IGZ toezicht houdt op de zorgaanbieder, zowel in de intra- als extramurale zorg (blz. 10), en dat samen met cliënten een zorgplan opgesteld dient te worden, ook als de cliënt deze zorg thuis ontvangt. Gelden deze bepalingen ook nog na 2015, nu de regering voornemens is gemeenten en verzekeraars verantwoordelijk te maken voor alle vormen van extramurale zorg? Het wetsvoorstel is immers een Beginselenwet AWBZ-zorg? Waarom is er niet voor gekozen de kenmerken van de zorgrelatie centraal te zetten bij het bepalen of cliënten/patiënten meer rechtswaarborgen of beschermingsmaatregelen behoeven, in plaats van het zorgsysteem waaronder iemand valt? Indien de regering voornemens is deze wet ook te laten gelden voor de extramurale zorg na 2015, dan ontvangen de leden van de SGP-fractie graag de visie van de regering hoe zich dit verhoudt met de beleidsvrijheid van gemeenten (en in mindere mate verzekeraars), inclusief de mogelijkheid om zelf te bepalen wat goede kwaliteit van zorg is. Ook ontvangen deze leden graag een reactie hoe de uitbreiding van de rechten – ongeacht het toekomstige stelsel waaronder de zorg van de cliënt valt – zich verhoudt met de bezuinigingen die op de zorgaanbieders afkomen.

In onderdeel B van de derde nota van wijziging worden nadere aanvullingen gegeven met betrekking tot de verplichting die zorgaanbieders in de tweede nota van wijziging hebben gekregen om ook voor huidige medewerkers een VOG aan te vragen. In zowel de tweede als de derde nota van wijziging wordt ook op dit punt echter niet ingegaan op de administratieve lasten die dit met zich meebrengt, terwijl dit bij een wetsvoorstel wel gebruikelijk is. De leden van de CDA-fractie vragen derhalve om ook met betrekking tot dit voorstel een berekening te geven van de administratieve lasten voor zorgaanbieders. Hierbij vragen deze leden om niet alleen de administratieve lasten (kosten in verband met de informatieverplichting aan de overheid), maar ook de kosten van alle aanvragen van VOG’s mee te nemen.

De verplichting om voor al het personeel dat beroepsmatig in contact komt met cliënten een VOG aan te vragen, komt ook in het wetsvoorstel Kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz). De leden van de CDA-fractie vragen of deze verplichting in de Beginselenwet en de Wkkgz betekent dat in de praktijk vrijwel elke medewerker (naast zorgverleners ook werknemers in de schoonmaak, de zorgadministratie, de horeca en de receptie) onder de reikwijdte van deze verplichting valt. Deze leden vragen of het klopt dat het hierbij alleen al in de branche verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT) om 420.000 medewerkers gaat die geacht worden een VOG te overleggen à raison van € 30,05.

In onderdeel B wordt verder aangegeven dat, indien de zorgaanbieder of een ambtenaar van de Inspectie voor de Gezondheidszorg redelijkerwijs mag vermoeden dat een zorgverlener niet voldoet aan de eisen voor het afgeven van een VOG, de zorgaanbieder verlangt dat die zorgverlener binnen tien weken een VOG overlegt. Indien dit binnen de termijn van tien weken niet lukt, neemt de zorgaanbieder maatregelen die noodzakelijk zijn ter bescherming van zijn cliënten. De leden van de CDA-fractie vragen de regering wat in haar visie in dit geval «redelijke gronden» zijn voor een zorgaanbieder of de IGZ om dit van een zorgverlener te eisen. Daarnaast vragen deze leden welke noodzakelijke maatregelen ter bescherming van de cliënten genomen kunnen worden, en tegen welke juridische problemen men kan aanlopen. Is het bijvoorbeeld mogelijk om de werkrelatie met de zorgverlener te beëindigen, zoals in de tweede nota van wijziging is gesteld? En welke juridische randvoorwaarden moeten hierbij in acht worden genomen?