Nr. 6 NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET VERSLAG

I ALGEMEEN

Met belangstelling heb ik kennis genomen van het verslag op het voorstel van wet tot wijziging van de Wet op de zorgtoeslag, in verband met de introductie van een vermogenstoets.

VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie vragen of de introductie van een vermogenstoets in de zorgtoeslag moet worden gezien als belasting op sparen en of deze maatregel negatieve gevolgen heeft voor het spaargedrag.

De leden van de VVD-fractie vragen of de minister inzicht kan geven in de inkomensongelijkheid in Nederland en dit kan afzetten tegen andere landen.

Figuur 1: Inkomensongelijkheid (obv Gini-coëfficiënt) voor verschillende Europese landen, 2009 (bron: Eurostat)

De leden van de VVD-fractie vragen hoe de Belastingdienst op basis van de vermogensgegevens in 2012 bepaalt of het vermogen in 2013 vermoedelijk boven de vermogensgrens ligt. Daarnaast willen zij weten of hier rekening wordt gehouden met een verwachte groei van het vermogen, of dat alleen gekeken wordt of het vermogen in 2012 al boven de vermogensgrens lag.

De vermogenstoets wordt ingevoerd met ingang van 2013. Daarom zal de Belastingdienst bij het automatisch continueren van het voorschot zorgtoeslag voor 2013 op basis van de meest recente beschikbare box-3 gegevens kijken of er sprake is van vermogen. Daarbij wordt geen groei of afname van het vermogen verondersteld. Als op basis van deze informatie het vermoeden bestaat dat sprake zal zijn van vermogen in 2013 boven de vastgestelde grens wordt de toeslag niet automatisch gecontinueerd. Deze burgers worden daarover separaat geïnformeerd. Indien het vermogen in 2013 onder de vermogensgrens is gekomen kan de belanghebbende een nieuwe aanvraag voor zorgtoeslag indienen.

De leden van de VVD-fractie vragen of de stijging van de administratieve lasten kan worden toegelicht en dan met name de verdeling over burger en Belastingdienst.

PvdA-fractie

De leden van de PvdA-fractie vragen waarom burgers hun opgebouwde vermogen moeten aanspreken om de nominale premie te voldoen.

Het uitgangspunt is dat burgers zelf hun nominale premie voldoen. Alleen personen die de premie niet kunnen betalen, zouden recht moeten hebben op zorgtoeslag. Dit is niet het geval voor huishoudens met een vermogen boven de ongeveer € 100 000; die kunnen de nominale premie best zelf betalen.

De leden van de PvdA-fractie vragen welke argumenten bij de invoering van de Wet op de zorgtoeslag gekozen zijn om enkel het inkomen lopende het jaar te betrekken bij de vaststelling van de zorgtoeslag en het vermogen hier buiten te laten.

De leden van de PvdA-fractie vragen of door dit wetsvoorstel ook senioren worden getroffen die het vermogen gebruiken als aanvulling op hun AOW of klein vermogen, waaronder zelfstandigen die een zaak hebben verkocht.

Ik ben van mening dat de zorgtoeslag alleen bedoeld is voor huishoudens die de zorgpremie niet kunnen betalen. Het gaat er immers om dat de zorg financieel toegankelijk is voor alle huishoudens. Huishoudens die een vermogen hebben van meer dan € 80 000 boven de vrijstelling in box 3, zie ik niet als een huishouden waarvoor het financieel bezwaarlijk is om de zorgpremie te betalen. Voor gehuwde 65-plussers met een laag inkomen gaat het bijvoorbeeld om een vermogensvrijstelling van € 176 602 in 2011. Het heffingvrije vermogen bedraagt voor de gehuwde 65-plussers met een laag inkomen € 96 602 bestaande uit de som van twee keer het vaste heffingvrije vermogen (€ 41 570) en twee keer de ouderentoeslag (€ 55 032).

De leden van de PvdA-fractie vragen op basis van welke argumenten de grenzen zijn vastgesteld op ruim € 100 000 en ruim € 120 000.

De grenzen in het wetsontwerp sluiten aan op het voorstel in het regeerakkoord. De precieze keuze van € 80 000 is een afweging tussen enerzijds de noodzaak voldoende budgettaire opbrengsten te behalen en anderzijds de wens de vermogenstoets niet te laag te stellen om inkomenseffecten te beperken bij gezinnen met een niet al te groot vermogen en te voorkomen dat de vermogenstoets als een straf op sparen ervaren zou kunnen worden.

De leden van de PvdA-fractie vragen waarom niet wordt aangesloten bij de bestaande toets die wordt gebruikt in de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (Awir), zodat de uitvoeringslasten zeker laag zullen blijven. Nu wordt een nieuwe vermogenstoets geïntroduceerd die wordt gekoppeld aan het belastbaar inkomen uit sparen en beleggen.

Hierop is mijn reactie dat het niet voor de hand ligt om bij alle regelingen dezelfde vermogenstoets te gebruiken. Als de bestaande vermogenstoets in de Awir als uitgangspunt wordt genomen betekent dit dat aangesloten moet worden bij de vermogenstoets zoals die geldt voor de huurtoeslag. De huurtoeslag is toegespitst op gezinnen met de laagste inkomens; daar hoort dan ook een lage vermogenstoets bij. Bij de vermogenstoets voor de zorgtoeslag en het kindgebonden budget is gekozen voor een andere hoogte van het vermogen dan bij de vermogenstoets voor de huurtoeslag. Dit heeft te maken met de inkomenseffecten die een vermogenstoets teweeg brengt. Immers, hoe lager de grens van het vermogen bij de vermogenstoets wordt gesteld, hoe groter het aantal huishoudens is dat nu wel recht heeft op zorgtoeslag en geen recht heeft op de zorgtoeslag na invoering van de vermogenstoets. Voor al deze huishoudens betekent dit een inkomensachteruitgang. Met de gekozen vermogenstoets voortvloeiend uit het regeerakkoord wordt een dergelijke inkomensachteruitgang beperkt tot ongeveer 6% van de huishoudens met recht op zorgtoeslag. De precieze keuze van € 80 000 is een afweging tussen enerzijds de noodzaak voldoende budgettaire opbrengst te behalen en anderzijds de wens de vermogenstoets niet te laag te stellen, om inkomenseffecten te beperken bij gezinnen met een niet al te groot vermogen en te voorkomen dat de vermogenstoets als een straf op sparen ervaren zou kunnen worden.

De leden van de PvdA-fractie vragen hoe het komt dat het percentage ontvangers dat na deze wetswijziging geen zorgtoeslag zal ontvangen op basis van actuele inzichten is verhoogd van de 4% naar 6%.

De effecten van de vermogenstoets zijn gebaseerd op ramingen over het recht op zorgtoeslag. Deze ramingen zijn gebaseerd op de meest actuele inzichten (Macro Economische Verkenning 2012). Bij een actualisatie van de ramingen kan het voorkomen dat dit gevolgen heeft voor de geraamde effecten van deze maatregel, zoals hier het geval is.

CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie vragen te motiveren waarom gekozen is om de vermogenstoets in de Wet op de zorgtoeslag vast te leggen en niet in de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen. Zij vragen of alsnog wordt overwogen om de vermogenstoets in de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen op te nemen.

De Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (Awir) is een algemene wet die geldt voor inkomensafhankelijke regelingen waaronder de zorgtoeslag. De Awir (artikel 7, derde lid) bevat reeds een geharmoniseerde regeling voor die gevallen waarin een inkomensafhankelijke regeling een vermogenstoets kent. De vermogenstoets van de Awir houdt in dat geen recht op de inkomensafhankelijke tegemoetkoming bestaat indien de (gezamenlijke) rendementsgrondslag voor box 3 vermeerderd met de vrijgestelde maatschappelijke beleggingen en investeringen in durfkapitaal, meer bedraagt dan het heffingvrije vermogen. Het heffingvrije vermogen bedraagt in 2011 € 20 785 voor een alleenstaande respectievelijk € 41 570 voor een belanghebbende met een partner, vermeerderd met € 2 779 2 voor ieder minderjarig kind en met de ouderentoeslag voor bepaalde belastingplichtigen van 65 jaar en ouder.

De leden van de CDA-fractie vragen of de regering bereid is een alternatief voorstel op tafel te leggen waarin de verhouding 1:2 gevolgd wordt, net als in de rest van de sociale zekerheid.

Indien gewerkt zou worden met een aparte grens voor alleenstaanden (€ 50 000) en stellen (€ 100 000), dan zou een gevolg zijn dat een ouder echtpaar met alleen AOW en een vermogen van € 75 000 boven het heffingvrije vermogen nog zorgtoeslag ontvangt, maar de weduwe – na het overlijden van haar man – niet meer, hoewel haar inkomen duidelijk lager is dan toen haar man nog leefde. Dat is lastig uitlegbaar.

De leden van de CDA fractie merken verder op dat zij graag kennis nemen van de regeling waarmee het vermogen in het buitenland wordt vastgesteld.

De beleggingen in maatschappelijke beleggingen en investeringen in durfkapitaal beneden de daarvoor geldende vrijstellingsgrenzen, behoren niet tot de bezittingen voor box 3. Het kabinet onderkent dat het hanteren van het box 3 vermogensbegrip de mogelijkheid biedt om gebruik te maken van de bestaande vrijstellingen voor beleggingen in durfkapitaal en maatschappelijke beleggingen. Voor het kabinet vormt dat geen aanleiding om het vermogensbegrip te herzien omdat het beleggen in deze doelen op zichzelf een nastrevenswaardige aangelegenheid kan zijn. De kans dat mensen vanwege de vermogenstoets hiervoor gaan kiezen acht het kabinet echter niet groot omdat mensen dan ook genoegen zouden moeten nemen met een lager rendement op hun beleggingen hetgeen waarschijnlijk niet opweegt tegen de ook niet zo hoge zorgtoeslag.

SP-fractie

De leden van de SP-fractie stellen voor de zorgpremies voor een groter deel inkomensafhankelijk te maken, zodat de balans tussen inkomen en zorgpremie kan worden hersteld en er geen dure en omslachtige zorgtoeslag meer nodig is om de ontstane disbalans te repareren. Zelfs al zou het argument van solidariteit geen indruk maken, dan zou het aspect van terugdringen van overbodige regelgeving en bureaucratie deze regering toch wel moeten aanspreken. Graag ontvangen deze leden een reactie.

Hierop kan ik antwoorden dat mijn reactie dezelfde is als tijdens de begrotingsbehandeling van VWS naar aanleiding van het SP-plan om inkomensafhankelijke premies in te voeren die primair de hoge inkomens raken. Met een dergelijk voorstel worden de prikkels tot kostenbeheersing uit het stelsel gehaald en de SP stelt in mijn ogen de solidariteit in het stelsel op het spel.

De leden van de SP-fractie vragen de minister of het niet verstandig is om ruim 5 jaar na invoering van het huidige zorgverzekeringsstelsel uitvoerig te onderzoeken of de gekozen koers de juiste is, alvorens lapmiddelen in te zetten, zoals het voorliggende wetsvoorstel.

De leden van de SP-fractie vragen of de vermogenstoets in de zorgtoeslag niet louter het uitstellen van het recht op zorgtoeslag betekent (en dus slechts een incidentele maatregel), omdat het recht op zorgtoeslag weer bestaat als het vermogen tot onder de norm gedaald is. Ook vragen deze leden waarom deze maatregel bijdraagt aan het beperken van de zorgtoeslag tot diegenen, die de zorgtoeslag nodig hebben. Zij vragen ook of het redelijk is om de criteria voor de zorgtoeslag aan te passen.

De leden van de SP-fractie vragen of een gehandicapte jongen met een uitkering, aan wie zijn ouders spaargeld hebben nagelaten, door dit wetsvoorstel geraakt zal worden.

Als het vermogen meer bedraagt dan vermogensvrijstelling in box 3 plus € 80 000 dan zal geen recht meer bestaan op een zorgtoeslag. Ik wil er op wijzen dat iemand die bijvoorbeeld als gevolg van een ongeluk op het werk een uitkering ontvangt eveneens geen zorgtoeslag meer zal ontvangen als het inkomen te hoog is.

De leden van de SP-fractie willen ook weten of het wetsvoorstel consequenties heeft voor zelfstandigen zoals de boer, de bakker of de slager, die geen pensioen hebben opgebouwd, maar afhankelijk zijn van het opgebouwde vermogen.

Zelfstandigen hebben de mogelijkheid om het vermogen dat zij als aanvulling op hun AOW-uitkering willen gebruiken, aan te houden in de vorm van vrij beschikbaar vermogen of het vermogen onder te brengen in een lijfrente. Als zij het laatste doen zijn zij volledig vergelijkbaar met werknemers die immers ook niet vrij zijn om hun pensioenvermogen anders in te zetten dan voor een maandelijkse pensioenuitkering die invloed heeft op de hoogte van de zorgtoeslag. Als zij er echter voor kiezen om vrij te kunnen beschikken over hun vermogen en het dus ook voor andere doeleinden te kunnen inzetten, dan is de consequentie dat als het vermogen meer bedraagt dan de vrijstelling in box 3 plus € 80 000 het recht op de zorgtoeslag vervalt. Ik acht dat volledig in lijn met de doelstelling van de zorgtoeslag.

De leden van de SP vragen wat de gevolgen zullen zijn voor mensen met spaarloon dat vrijvalt.

In antwoord hierop valt te melden dat dit afhankelijk is van het vermogen van een huishouden en de beslissing die genomen wordt over de besteding van het vrijgevallen geld. Indien het huishouden verder geen of weinig vermogen had, dan zal het vermogen na het vrijvallen van het spaarloon onder de grens blijven, waardoor dit voorstel geen gevolgen heeft voor dit huishouden. Het is mogelijk dat het huishouden het vrijgevallen spaarloon als vermogen aanhoudt en als gevolg daarvan een vermogen heeft dat meer bedraagt dan de vrijstelling in box 3 plus € 80 000. Als dit het geval is, dan zal geen recht meer bestaan op de zorgtoeslag.

De leden van de SP-fractie ontvangen graag een toelichting op de vrijstellingen voor beleggingen in durfkapitaal en willen weten waarom deze beleggingen niet worden meegeteld bij de vermogensgrens voor zorgtoeslag en wat de politieke onderbouwing daarvoor is. Aanvullend vragen deze leden hoe groot de minister het risico inschat dat mensen schuiven met hun vermogen zodat dit in het geheel niet of voor een kleiner deel onder box 3 valt en welke ruimte wet daarvoor biedt.

Voor een antwoord op deze vraag verwijs ik naar mijn antwoord op de vraag van de CDA-fractie over de mogelijkheid om door investeringen in maatschappelijke beleggingen of durfkapitaal beneden de daarvoor geldende vrijstellingsgrenzen, aan de vermogenstoets te ontkomen.

De leden van de SP-fractie ontvangen graag een toelichting op de tabel die weergeeft waarom de maatregelen die zorgen dat 300 000 huishoudens de zorgtoeslag kwijtraken voor 100% van de minima geen voelbaar effect zullen hebben. Zij vragen of er geen situaties denkbaar zijn waarin iemand op een minimuminkomen wel degelijk een eigen vermogen heeft, bijvoorbeeld een erfenis of opgebouwd vermogen uit een verleden waarin de betrokkene een hoger inkomen had.

In de tabel met inkomenseffecten in de memorie van toelichting zijn de afgeronde percentages weergegeven. Het is inderdaad mogelijk dat de geschetste situaties zich in een beperkt aantal huishoudens met een minimuminkomen zullen voordoen. Het gaat naar schatting om minder dan 0,5% van alle huishoudens met een minimuminkomen.

ChristenUnie-fractie

De fractieleden van de ChristenUnie vragen waarop de keuze is gebaseerd om de inkomensachteruitgang als gevolg van de vermogenstoets te beperken tot het specifiek aantal van vier procent van de gezinnen.

In antwoord hierop valt te melden dat de vormgeving van de maatregel niet zodanig is gekozen dat een bepaald deel van de huishoudens de zorgtoeslag verliest. Er is gekozen voor een bepaalde grens (€ 80 000 boven de fiscale vrijstelling). Op basis daarvan is uitgerekend hoeveel huishoudens de zorgtoeslag verliezen. Dat aandeel is 6%.

De leden van de ChristenUnie willen ook weten waarom de regering de grens van € 80 000 bepalend vindt voor de vraag of ouders al dan niet zorgtoeslag nodig hebben.

De zorgtoeslag kent geen onderscheid tussen huishoudens met en zonder kinderen, omdat de zorgtoeslag dient ter compensatie van de nominale premie en kinderen geen nominale premie hoeven te betalen. Voor een gezin van twee ouders met kinderen vervalt het recht op zorgtoeslag bij een vermogen van circa € 120 000; € 80 000 boven de fiscale vrijstelling. Tot deze grens is besloten omdat huishoudens met een dergelijk vermogen in staat moeten worden geacht de nominale premie zelf te betalen.