Nr. 125 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

Voorzitter: De Rouwe

Griffier: Van der Leeden

De heer Van der Linde (VVD): Voorzitter. De huizenmarkt is zich aan het herstellen van een grote prijscorrectie, die is vergemakkelijkt door een aantal maatregelen van het kabinet. Ik denk natuurlijk aan de verlaging van de overdrachtsbelasting, aan de vereenvoudiging van de hypotheken en andere financiële producten en aan het belastingvrij schenken van € 100.000. Zoals wij nu tegen die markt aankijken, wil eigenlijk iedereen alleen maar rust hebben op de markt. Dat betekent dat wij als politiek niet met leuke plannetjes moeten komen, laat staan met woeste hervormingen. Dat betekent wat ons betreft al helemaal geen verlaging van de «loan to value»-ratio naar 80%. Dat meende ik ergens te zien. Wij denken dat ons dat echt in grote problemen zou brengen. We hebben al gezien dat bij de verlaging van de «loan to value»-ratio naar 100% de starters in de problemen kwamen. Vervolgens hebben we tegen de gemeenten gezegd: ga dan maar startersleningen geven. Wij denken dat dit de wereld op zijn kop is. Is de Minister het met mij eens dat een verdere verlaging van de «loan to value»-ratio, als die er al moet komen, gewoon een zaak is van de financiële sector en niet van de overheid? Is hij het ermee eens dat het aan de banken is om prikkels in te bouwen voor snelle aflossing?

Een ander punt dat op de agenda staat, is bouwsparen. Daar geldt, wat ons betreft, hetzelfde voor. Het is een prima idee, maar dan wel op eigen initiatief en zonder fiscale rimram eromheen. Het gaat om eenvoud. De Minister is er in zijn brief zorgvuldig omheen gegaan, maar ik zou toch van hem willen horen hoe hij aankijkt tegen bouwsparen. Is dat überhaupt te combineren met het systeem dat wij nu hebben? Is het werkbaar dat je in de duurste tijd van je leven huurlasten moet ophoesten én sparen? Is dit economisch gezien de tijd om de spaarquote op te drijven? Dat doe je immers als je iedereen laat sparen voor een huis.

Ook als je geen leuke plannetjes hebt en geen woeste hervormingen wilt doorvoeren, is er nog meer dan voldoende te doen op de koopmarkt. Ik denk bijvoorbeeld aan de funderingsproblemen waar steeds meer mensen in Nederland mee te maken krijgen. Banken zien hun onderpand letterlijk in de modder zakken en nemen hun verantwoordelijkheid op dit punt. Hetzelfde geldt voor de restschuld. We hebben daar nu wat cijfers over gekregen. Mijn beeld was heel sterk dat de banken hun verantwoordelijkheid pakken en de restschuld zo veel mogelijk meefinancieren, dat we de NHG daaraan laten meewerken, dat we het fiscaal ondersteunen, dat we ook wat dingen hebben gedaan met de Leegstandswet. De Vereniging Eigen Huis denkt daar echter heel anders over. Ik ben erg benieuwd hoe de Minister daar tegenaan kijkt.

Een ander punt waar we op dit moment veel aan kunnen doen, is de erfpacht. Ik begeef mij nu een beetje buiten de agenda, maar ik wil dit toch genoemd hebben. Erfpacht blijft een bron van onzekerheid en onrust voor huizenbezitters en dient in de meeste steden geen enkel doel. Ik vraag mij nog steeds af of wij daarbij als centrale overheid een voorbeeld kunnen stellen, bijvoorbeeld bij de recreatiewoningen van Staatsbosbeheer. Daarmee bedoel ik niet dat mensen die 80 jaar lang voor een dubbeltje op de eerste rij hebben gezeten, dat de volgende 80 jaar mogen blijven doen. Ik bedoel: waarom verkopen we stukken grond niet? Waarom blijven we vasthouden aan erfpacht?

Ik kom op de brief die gisteren nog is toegevoegd aan de agenda, namelijk de brief van de Consumentenbond en van de Vereniging Eigen Huis over de eigen woningschuld bij relatiebeëindiging. Ik worstel daar een beetje mee, zeg ik in alle eerlijkheid. Ik zie dat de Consumentenbond en Vereniging Eigen Huis daar terecht aandacht voor vragen, maar ik begrijp tegelijkertijd ook het antwoord van de Minister. We willen proberen het systeem eenvoudig te houden en dit compliceert het weer. Begrijp ik de regeling nu goed dat je zelfs in het nieuwe systeem valt als je getrouwd zou blijven en binnen je huwelijk jouw deel van het huis overdraagt? Dat zou toch wel wat zijn. Stel dat je een eigen bedrijf begint en veiligheidshalve jouw deel van het huis aan je echtgenote overdraagt, dan zou je meteen moeten gaan afbetalen. Graag hoor ik daarop een reactie.

Ik zie dat ik al aan mijn vijf minuten ben. Als mij nog één minuut gegund wordt, dan probeer ik het kort te houden. Ten aanzien van het overzicht financiële stabiliteit wil ik kwijt dat er zijdelings gesproken wordt over een nationale hypotheekinstelling. De Minister zal zich herinneren dat de VVD constructief kritisch was over de NHI. We hebben gezegd dat wij die binnen het bestaande risicoprofiel willen instellen en dat die ook echt iets moet betekenen voor de financiële sector. Ik ben zo langzaamaan wel heel nieuwsgierig hoe dat ervoor staat. Wanneer kunnen we iets tegemoetzien?

Mijn laatste punt zijn lage inkomens in de koopsector. Op verzoek van de SP heeft de Minister wat cijfers op een rij gezet over lage inkomens dan wel armoede in de koopsector. Ik ben daarvan geschrokken. Het toont weer eens aan dat er heel veel stille armoede is bij ondernemers en dat dit een groep is die het meest getroffen lijkt. Voor ouderen geldt dat de hypotheek meestal wel afbetaald is, maar de ondernemers zitten er middenin.

Een eigen huis is en blijft een ideale oudedagsvoorziening. Wie rond zijn 65ste een eigen huis zonder hypotheek heeft, gaat relatief zorgeloos zijn pensioen in. Dat geldt vooral voor mensen met een laag inkomen.

De heer Knops (CDA): Voorzitter. Allereerst wil ik de Minister van... – ja, van wat eigenlijk? – complimenteren met de nieuwe functiebenaming. We kregen op 5 juni een brief die was ondertekend door de Minister voor Wonen en Bouwen. Ik moet zeggen: dat spreekt me zeer aan. Ik weet niet of er al een kabinetsbesluit is genomen, maar dit geeft in ieder geval de ambitie van de Minister goed weer. Een kleinere rijksdienst en we gaan vanaf nu gewoon bouwen.

Dit is een belangrijk algemeen overleg waarin veel thema's aan de orde zijn. De heer Van der Linde zei: geen rigoureuze ingrepen in de woningmarkt. Daar ben ik het op zich wel mee eens, maar dat is geenszins een reden om achterover te leunen en alles op zijn beloop te laten, want die markt kent zeker nog een aantal problemen. We hebben de afgelopen tijd een heel aantal signalen gekregen dat het beter ging. Die signalen worden door iedereen omarmd, maar als je door die zonnestraaltjes heenkijkt, zie je toch donkere luchten. Er zijn diverse onderzoeken gedaan die ook nu op de agenda staan. De heer Van der Linde noemde een onderzoek, maar het blijkt ook uit de analyse van de Nederlandsche Bank: heel grote groepen zitten ramvast in de woningmarkt. Ze kunnen geen kant uit, hun huis staat onder water en als ze wel gaan bewegen, betalen ze daar een heel hoge prijs voor. Die kunnen ze vaak niet betalen. Achter de zonnestraaltjes, waarvan ik hoop dat ze de voorbode van een doorbraak van de zon zullen blijken, schuilt ook nog veel ellende. Daar zouden we vandaag ook over moeten spreken.

Laat ik beginnen bij de huizen onder water. Als je huis onder water staat en je moet verhuizen, dan heb je een groot probleem. Heel veel mensen kunnen dat op dat moment niet opbrengen. Echtscheiding is al eerder genoemd. Daarnaast kunnen faillissement of geen inkomen redenen zijn waarom mensen helemaal klem komen te zitten. In zijn bekende brief van 5 juni gaat de Minister in op de percentages van mensen wier huis onder water staat. Mij valt op dat daarbij drie berekeningsmethodes gehanteerd worden door CBS, DNB en de Minister zelf. Om geen appels met peren te gaan vergelijken, lijkt het mij goed dat de Minister ingaat op de vraag wat een verantwoorde methode zou zijn. Die van DNB lijkt mij, omdat ze in het midden zit, heel verantwoord. Waarom kiest de Minister toch voor een andere berekeningsmethode, waardoor hij veel lager uitkomt en de problematiek dus kleiner lijkt?

Banken financieren nog niet altijd de restschuld mee, zeker niet als die restschuld boven de «loan to value»-norm ligt. Die norm ligt nu op 104, maar zal gaan dalen. Die ruimte wordt dus steeds kleiner. Is de Minister van mening dat de banken de afspraken die daarover gemaakt zijn, onverkort moeten nakomen? Waar kunnen mensen die daarmee problemen hebben, zich melden? De Vereniging van Nederlandse Banken heeft een meldpunt geopend. Daar kunnen mensen informatie opvragen. De vraag is echter of daar ook geregistreerd wordt hoeveel mensen nu echt een probleem hebben. Dat probleem wordt breed gedeeld door de sector. De NVM maakt zich daar zorgen over. Wij krijgen ook mails van individuele mensen, maar ik heb niet het overzicht hoe groot het probleem is. Ik wil graag van de Minister een uitvoerige reactie op dit punt horen.

De afgelopen periode bereikten ons signalen dat banken zelf nieuwe normen gaan instellen en dat ze risico-opslagen gaan implementeren op het moment dat de rentevaste periodes van hypotheeknemers aflopen. Dat betekent dat mensen die vaak nu al in de problemen zitten en een huis hebben dat onder water staat, aan het einde van de rentevaste periode een boeteopslag krijgen van banken. De vraag is toch hoe zich dat verhoudt met de ambitie om de woningmarkt in beweging te brengen. Immers, dit leidt er uiteindelijk toe dat de betaalbaarheid onder druk staat en dat er nog meer mensen in de problemen komen. Gaan de banken hierin niet te ver in de opvatting van de Minister?

Over de betalingsachterstand heeft DNB gezegd dat die internationaal wel meevalt. Als je de grote aantallen ziet wel, maar als je inzoomt en kijkt naar specifieke categorieën, dan is er vaak sprake van heel grote problemen die zich voordoen, of van een opeenstapeling van problemen. Er zijn op dit moment 100.000 huiseigenaren met een hypotheekachterstand. Daar zitten 100.000 gezinnen achter, en dat zijn er al 9.000 meer dan een halfjaar geleden. De verwachting is dat dit aantal door het na-ijleffect nog zal gaan stijgen. Tegelijkertijd zien wij dat de BKR-toetsing streng is. Ik kreeg een casus van iemand die een BKR-notering had gekregen als gevolg van een faillissement. Hij had inmiddels weer voldoende inkomen, maar kan nergens meer terecht. Niet in de sociale huursector, want daarvoor is het inkomen te hoog, en niet in de private huursector, want die werkt ook met zo'n notering, dan mag je niets. En een hypotheek krijg je al helemaal niet. De vraag is of niet ook hier maatwerk van toepassing kan zijn. Iedereen die weer toegang krijgt tot de woningmarkt, is een extra impuls voor die markt.

Dan ga ik in op de zzp'ers. Het blijft een probleem dat er steeds meer zzp'ers komen en dat zij door banken steeds meer beoordeeld worden op wat zij de afgelopen jaren gedaan hebben. De banken zouden een aanvraag ook kunnen bekijken op basis van een prognose van toekomstige inkomsten, maar dat wordt in de praktijk bijna nooit gedaan. Kan de Minister hier iets tegen doen? Kan de Minister ervoor zorgen dat mensen die eerlijk hun centen verdienen en een toekomstverwachting hebben, op basis daarvan een reële hypotheek kunnen krijgen? Als we dat niet doen, zullen al deze mensen niet toetreden tot de markt.

Over het bouwsparen ga ik nu niet veel zeggen, behalve dat ik mij aansluit bij de vraag van de heer Van der Linde wat de Minister zelf vindt van die rapportage, een soort verslag zonder al te veel mening van de Minister. Wij willen daarover een rondetafelgesprek organiseren na de zomer en komen er dus nog uitgebreid over te spreken, maar de vraag is nu hoe de Minister daarover denkt.

Tot slot. De situatie van starters lijkt te verbeteren omdat de prijzen dalen, waardoor de toegang vergemakkelijkt wordt. Tegelijkertijd veroorzaken de strengere normen voor de ratio's loan to income (LTI) en loan to value (LTV) ook weer problemen voor de starters. Het is dus helemaal niet zo gemakkelijk. Als je daar nog bij optelt dat de starters over een aantal jaren te maken zullen hebben met een behoorlijke studieschuld, dan is de vraag hoe toegankelijk de woningmarkt voor starters is. Graag hoor ik een reactie van de Minister op dat punt.

De heer Monasch (PvdA): Voorzitter. Een paar weken geleden werd bericht dat de Vereniging Eigen Huis zich zorgen maakte dat de banken een tekort aan hypotheekadviseurs hebben en dat ze de aanvragen op dit moment niet aankunnen. In mijn contacten met makelaars werd dat bericht bevestigd. Als je dat een jaar geleden had voorspeld, was er tegen je gezegd: u gelooft in sprookjes en mist elke zin voor realiteit. Voor zover de politiek een bijdrage kan leveren, is dat op een gegeven moment rust en zekerheid bieden in regelgeving, in ieder geval tot en met de volgende verkiezingsdatum. Wij hopen dat deze maatregelen tot 2017 kunnen blijven doorgaan, want dat is volgens mij van buitengewoon belang voor de markt. Er zijn heel veel andere factoren, maar dat wij met de partijen die hun handtekening onder het akkoord hebben gezet, die rust hebben geboden, is volgens de PvdA-fractie een goed besluit geweest. Ik hoop alleen maar dat die aanvragen versneld kunnen worden afgewikkeld, zodat de verkoop verder gestimuleerd wordt.

Op een aantal zaken uit de stukken ga ik niet in, maar ik wil er wel mijn dank voor uitspreken dat we die stukken toegestuurd hebben gekregen. Daar heeft toch veel werk in gezeten. Ik heb er verder geen vragen over, maar ik denk aan de inkomenspositie van kopers en het stuk over het bouwsparen. Dank daarvoor. We krijgen ook rond de Leegstandswet een hoorzitting. Dit is een eerste inventarisatie. We zullen de volgende inventarisaties moeten afwachten en bezien hoe zich dat verder ontwikkelt. In ieder geval dank voor die stukken.

In een van de stukken wordt verwezen naar het feit dat de «loan to income»-ratio voor energieneutrale woningen is vergroot, mede op ons verzoek. Daar zijn wij erg blij om. Kan de Minister er iets meer over vertellen hoe zich dat op dit moment ontwikkelt? Zijn de banken daar ook toe bereid? De ruimte creëren is één, maar pakken de banken en de hypotheekverstrekkers dit ook op?

We zijn natuurlijk verheugd dat het veel beter gaat dan een jaar geleden, maar er blijven voldoende zorgpunten over. Zie alleen al de brief over de restschulden en de brief van de Nederlandsche Bank. Daar hebben wij een aantal vragen over. Er blijft zorg bestaan over de restschuld. Uit berekeningen van DNB blijkt dat als alles meezit – ik noem de prijsontwikkeling en de economische groei – de restschuldpositie misschien zal afnemen van een derde van de huishoudens naar een kwart van de huishoudens. Dat is natuurlijk nog steeds veel te veel. Nu zegt de Minister zelf dat hij in de aanloop naar de begroting nog met een aparte brief wil komen, dat hij de situatie toch nog verder wil monitoren. In navolging van mijn collega van de VVD vraag ik hem hoe hij aankijkt tegen de klachten van Vereniging Eigen Huis en andere, die zeggen dat hypotheekverstrekkers toch heel erg moeilijk doen over het meefinancieren van restschulden bij de aankoop van een nieuw huis en dat zij de ruimte die wij daartoe geboden hebben, niet echt benutten. Hoe taxeert de Minister de binnengekomen klachten?

Tegelijkertijd liggen er andere voorstellen, bijvoorbeeld van de SVN, om te bezien of de restschuld apart gefinancierd zou moeten worden, of die restschuld dus een eigen plek zou moeten krijgen in het nieuwe hypotheekproduct. Aan de ene kant heb je dan je huis en aan de andere kant zou je de financiering van de restschuld faciliteren, misschien met andere randvoorwaarden. Wij nemen in dezen op dit moment geen standpunt in, maar naar de mening van mijn fractie blijft die restschuld toch wel zorgelijk hoog en zal deze, ondanks alle positieve scenario's, ook in de komende jaren veel mensen blijven achtervolgen. Enige creativiteit is gevraagd. We moeten erover blijven nadenken wat we daaraan kunnen doen. Daarom verwijs ik bijvoorbeeld naar de mogelijkheid om de restschuld op een aparte manier te financieren. Ik hoor daar graag de mening over van de Minister, zodat we ook op dat punt ons beleid verder kunnen bepalen.

Gelukkig hebben wij met dit kabinet het taboe rondom de hypotheekrenteaftrek doorbroken en doen we iets aan de ongebreidelde aftrek. Uit de stukken van DNB blijkt toch ook weer dat 35% van Nederland een aflossingsvrije hypotheek heeft. Die mensen huren hun huis van de bank. Gelukkig zijn daar veel mensen bij die inmiddels zo veel vermogen in hun eigen huis hebben opgebouwd dat het voor hun geen probleem is, maar met name voor de jonge generatie blijft dat een probleem. DNB wijst erop dat dit feit het financiële stelsel van Nederland kwetsbaar maakt. Dat zijn geen kleine woorden. Hoe denkt het kabinet dat er ook na 2017 moet worden omgegaan met die kwetsbaarheid?

Ik pak even een vraag op die is blijven liggen bij het AO Huurmarkt. Toen heb ik er geen antwoord op gekregen. In de brief van de Nederlandsche Bank wordt verwezen naar een potje vanuit het Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW), waarin 20 miljoen beschikbaar is gesteld voor mensen die niet aan hun lening kunnen voldoen. Zij krijgen dus tijdelijk een verzachting van hun leningvoorwaarden. Wij hebben iets soortgelijks gevraagd, niet eens financieel, maar in de vorm van regelgeving, voor huurders die tijdelijk of in verband met schuldsanering in de problemen komen. We vroegen of de huur van deze mensen tijdelijk verlaagd kon worden. Wettelijke beperkingen stonden dat in de weg. Die vraag had ik gesteld in het algemeen overleg over de huurmarkt. Ik heb er toen geen antwoord op gekregen en ben vergeten de Minister daaraan te herinneren, dus doe ik dat maar op deze manier. Ik zie dat die mogelijkheid er is op de koopmarkt. Wij hebben gevraagd om een dergelijke mogelijkheid nog niet eens financieel, maar via regelgeving ook te bieden op de huurmarkt. We horen graag hoe het daarmee staat.

Dan ga ik in op de Nederlandse Hypotheek Instelling (NHI). De Nederlandsche Bank zegt wederom dat de banken te veel afhankelijk zijn van de marktfinanciering. Wij horen in gesprek met de banken dat er op dit moment voldoende geld beschikbaar is. Het is goed om te horen dat men kan lenen, ook voor hypotheken. Daarmee blijft echter onverkort het probleem bestaan dat dit altijd gaat om financieringen op korte termijn. De NHI was bedoeld om het gat tussen de kortetermijnfinanciering waar banken aan voldoen en de langetermijnfinanciering van hypotheken te vullen – er wordt vaak verwezen naar het Deense model – en om te voorzien in de zekerheid die pensioenfondsen ook zoeken voor de lange termijn. Wanneer kunnen we daar meer stukken over ontvangen? Voor ons blijft het de kern van de NHI om de langetermijnfunding van de hypotheekmarkt veel beter te garanderen.

Dan kom ik tot mijn laatste punt, het eigenwoningforfait. Dat heeft een halfjaar geleden hier in de Kamer terecht geleid tot de nodige commotie. Nu hebben wij berekeningen gekregen van de collega van de Minister, naar ik aanneem met de goedkeuring van deze Minister. Die berekeningen komen op ons wat rooskleurig over. Niemand wil kopers of huurders te veel op kosten jagen, maar als ik die berekeningen zie, heb ik het gevoel dat er wel heel erg rooskleurig afgerond en gerekend is. Sprak men een halfjaar geleden over dit onderwerp, dan werd het eigenwoningforfait voor de helft veroorzaakt door de huurstijgingen. Nu wordt er gezegd dat dit nog maar voor 0,0 tot 0,05% de oorzaak is. Hoe kan het dat een halfjaar geleden tegen de Kamer is gezegd dat de stijging van het eigenwoningforfait voor de helft verklaard wordt door de huurstijgingen, en dat het effect daarvan nu ineens minimaal zou zijn?

Er wordt gerekend met heel lage huurpercentages. Op zich ben ik daar heel blij mee, maar als ik de discussie over de huurprijzen zie, krijg ik een heel ander beeld. Ik krijg te horen dat twee derde van alle huurcontracten die dit jaar zijn afgesloten, gebaseerd zijn op de maximale huurstijging. Dan kun je toch niet uitgaan van berekeningen die uitgaan van een huurstijging van 1,1%? Als we weten dat de minimale huurstijging boven inflatie anderhalf procent is en er wordt hier geraamd met 1,1%, dan lijkt mij dat wel een heel erg rooskleurig uitgangspunt. Wij zijn er nog niet van overtuigd dat dit het reële beeld is en dat er niet aan knoppen gedraaid is om uit te komen op een zo laag mogelijk percentage. Wij willen er niet door verrast worden dat er in het najaar ineens veel hogere lasten zullen zijn voor de kopers.

De heer Verhoeven (D66): Voorzitter. Het CDA was nog niet zo heel erg overtuigd. Het is geloof ik «lauwe zonnestralen» genoemd. Ik denk dat we inderdaad ook moeten kijken naar de donkere wolken die achter ons liggen, maar de conclusie moet in ieder geval zijn dat het met de koopmarkt steeds beter gaat. De belangrijkste indicatoren wijzen daar ook gewoon op. Het aantal verkopen stijgt, de huizenprijzen zijn ook weer heel voorzichtig omhoog aan het gaan, in ieder geval in de gebieden van schaarste, en het vertrouwen onder consumenten neemt toe. We hoeven onszelf niet te prijzen, maar we mogen ons wel gelukkig prijzen dat het zo is en dat de stabiliteit er nu weer is die veel meer mensen doet denken: ik kan best instappen in deze markt.

Voor de rest beperkt ik mij tot mijn belangrijkste punt vandaag, de restschulden, want die remmen het herstel van de woningmarkt. Het is heel vervelend voor de mensen die een restschuld hebben. Bijna 1 miljoen huishoudens heeft een huis onder water staan. Nu hoeft dat lang niet in alle gevallen direct tot problemen te leiden, maar één van de vier eigenaren van een huis onder water heeft meer schuld dan huis. Als je blijft wonen waar je woont, en je kunt de hypotheek betalen, is dat eigenlijk geen probleem, maar als je noodgedwongen moet verkopen of als je wilt verhuizen naar een andere baan, dan is het een groot obstakel dat ook de doorstroming op de woningmarkt beperkt, los van alle vervelende gevolgen en gevoelens die je hebt als huizenbezitter, wanneer de schuld op je huis groter is dan de waarde van dat huis.

Hoe is het zo gekomen? Dat weten wij eigenlijk allemaal, mede dankzij het onderzoek dat wij zelf hebben gedaan of waar wij opdracht toe hebben gegeven. De banken hebben in een periode in de jaren negentig, in een periode van veel te lage rente en aangejaagd door de hypotheekrentemogelijkheden, enorme bedragen uitgeleend aan mensen die niet wisten waar ze aan begonnen. Er was toen ook sprake van onvoldoende zorgplicht door de banken. In individuele gevallen zijn er uitspraken van rechters waaruit dat ook blijkt. Vorige week hadden we een debat over rentederivaten in het mkb. Ook daar zijn er individuele gevallen waarin de rechter heeft uitgesproken dat banken op dat dossier een te rooskleurig beeld hebben voorgespiegeld aan huishoudens en kleine bedrijven. In het geval van die huishoudens gaat het om het kunnen lenen van geld voor een groter huis. De huizenprijzen explodeerden daardoor. Nu zijn banken eigenlijk heel weinig bereid om de restschulden, die mede door hun toedoen zijn ontstaan, te financieren. Zelf vinden de banken overigens dat zij er wel voldoende aan doen. Ik las een persbericht waarin stond: we zijn goed bezig. Ik vind het prima dat mensen persberichten versturen, maar in dit geval denk ik: doe er dan ook echt wat aan, zeker voor de mensen die nu niet alleen hun huis onder water zien staan, maar wie het water ook echt aan de lippen staat.

Het is voor de banken zelf overigens ook van groot belang dat er op een goede manier wordt omgegaan met die restschulden. Die banken moeten niet alleen de mensen helpen, ze moeten ook zichzelf helpen, want ze hebben gewoon te maken met inkomsten die ze niet kunnen binnenhalen als ze geen oog hebben voor het feit dat de hypotheeklasten niet meer betaald kunnen worden. Dus ik zou zeggen: laat de banken kritisch naar zichzelf kijken en realistisch naar de toekomst.

Wat betekent dit concreet? Ik wil de Minister in ieder geval vragen om met de banken te bezien wat de mogelijkheden zijn om meer ruimte en maatwerk te bieden aan de groep mensen die tegen dit probleem aanloopt. Allereerst het feit dat de restschuld nu binnen tien jaar moet worden afgelost, om de aflossingsperiode gelijk te houden aan de aftrek van de belasting. Waarom zou je niet langere termijnen kunnen hanteren, uiteraard zonder extra aftrek? De overheid hoeft daar niet voor op te draaien, maar het zou de mensen wel extra tijd geven om hun restschuld af te betalen. Kan de Minister met de banken bezien of langere aflossingsperiodes mogelijk zijn?

Het tweede is dat banken restschulden vaak niet meefinancieren. De collega's Monasch en Knops hadden het daar al over. Als alternatief krijg je dan een consumptief krediet aangeboden met hoge rentes. Onder dat stuk zit dan immers geen onderpand. Het is namelijk precies het stukje dat je tekortkomt vanwege de gebrekkige huizenwaarde. Vanuit de banken geredeneerd is dat begrijpelijk, maar is het niet ook zo dat de banken in dezen gebruikmaken van de situatie van weinig concurrentie, omdat mensen natuurlijk ook geen keuzevrijheid hebben om naar een andere bank te stappen met dat probleem? Als de lener geen andere mogelijkheden heeft, kun je als bank natuurlijk enorm zware consumptieve leenvoorwaarden stellen. Kan de Minister hier iets over zeggen? Heeft hij hier zicht op? Wat zijn de afwegingskaders bij het beoordelen van de restschulden en de rentes daarop?

Het derde punt: restschulden kunnen makkelijker worden gedragen als mensen hun pensioenpremie mogen gebruiken. Volgens mij zijn er in het pensioenakkoord afspraken over gemaakt dat mensen dat geld mogen aanwenden om de aflossing van de hypotheek mogelijk te maken. Kan de Minister de voortgang op dit gebied dadelijk mededelen?

Tot slot nog een belangrijk punt, namelijk de studieschuld. We hebben aan de ene kant een heel mooie stap gezet, zeg ik tegen de heer Knops. We hebben er met het studievoorschot voor gezorgd dat er een langere looptijd komt, waardoor de maandlasten van een studieschuld omlaag gaan. Dat geeft ruimte voor mensen die een hypotheek willen aangaan. Dat is ook geconcludeerd door de Nederlandse Vereniging van Banken en dat is heel hoopvol.

Er is echter nog een probleem, en wel dat banken zich nog steeds baseren op de volledige studieschuld. Dat is logisch, want die volledige studieschuld is leidend voor de maandlasten die iemand moet betalen, maar de banken houden geen rekening met het feit dat er bijvoorbeeld al een groot deel is afgelost. Nu heeft de aflossing van de oorspronkelijke schuld geen invloed op de hoogte van de maandlasten, maar wel op de toekomstige duur van de maandlasten. Als je al veel hebt afgelost, heb je misschien nog steeds wel € 300 per maand af te betalen, alleen hoef je dat niet meer tien jaar lang te doen, maar nog slechts twee jaar. Daar kunnen banken misschien toch wat meer rekening mee gaan houden. Is de Minister bereid om te bezien of de normen op dat punt kunnen worden aangepast, zodat bij de beoordeling van de studieschuld de werkelijke maandlasten en de aflossingsduur van de studieschuld beter worden meegewogen? Dan komt er meer ruimte voor mensen die hun studie afgerond hebben en nog met een schuld zitten, maar wel een goed perspectief hebben om een huis te kunnen kopen.

Minister Blok: Voorzitter. Ik zal antwoorden aan de hand van drie thema's, namelijk de restschulden waar veel vragen over zijn gesteld, de vragen over de manier waarop omgegaan wordt met de hypotheeknormen en een aantal vragen over diverse onderwerpen, zoals het bouwsparen en de NHI.

Allereerst de restschulden. Eigenlijk maakte iedereen de analyse dat er gelukkig weer positieve geluiden en cijfers over de koopwoningmarkt zijn. Ik vond wat de heer Monasch zei heel illustratief dat er her en der al een tekort aan hypotheekadviseurs is. Ik had dat ook gelezen. Waarschijnlijk heeft de Kamer ook in het rapport van de Nederlandsche Bank van gisteren gelezen dat DNB inmiddels een prijsstijging verwacht voor de komende jaren. Dat zijn natuurlijk slechts verwachtingen en gemiddelden. Je ziet ook nu al dat er regionaal behoorlijke verschillen zijn. Een jaar geleden hadden we deze verwachtingen waarschijnlijk nog als erg optimistisch van de hand gewezen, dus er zijn grote stappen gemaakt.

De restschuldproblematiek is nog steeds omvangrijk en knellend. Zowel de heer Van der Linde als de heer Knops vroeg hoe de omvang van die problematiek nu eigenlijk bepaald wordt. De crux zit in de vraag of je bij aflossingsvrije spaar- c.q. beleggingshypotheken de opgebouwde tegoeden meerekent. Daar is geen centrale administratie van, terwijl dat natuurlijk voor de bepaling van de financiële positie wel van belang is om zo'n tegoed mee te nemen. Het cijfer van het Centraal Bureau voor de Statistiek is dat 1,4 miljoen hypotheken onder water staan. Dat is dus zonder rekening te houden met de spaartegoeden. DNB houdt rekening met de zuivere spaarhypotheek. Daar hebben ze uit de bankenadministratie inzicht in. In 2012 is in een ASR-onderzoek een raming gedaan van de tegoeden op beleggingshypotheken. Op grond van die raming staat in mijn brief het aantal van 950.000. Het lijkt mij overigens goed om die cijfers te blijven verstrekken. Daar horen deze kanttekeningen bij. Er is nu eenmaal niet een heel harde administratie van met name de laatste categorie, de beleggingshypotheek, die toch heel omvangrijk is.

Minister Blok: Het kabinet heeft natuurlijk een heel aantal maatregelen genomen om de restschuldproblematiek te kunnen aanpakken. Bij de aanscherping van de «loan to value»-regels is expliciet gezegd dat de restschuld apart in ogenschouw mag worden genomen. De rente over restschulden is tien jaar aftrekbaar. We hebben sinds 1 januari de mogelijkheid om restschulden onder voorwaarden mee te financieren onder de NHG. De heer Van der Linde wees op de schenkingsmogelijkheid, waarvan inmiddels zo'n 34.000 keer gebruik is gemaakt. Er is een pakket aan maatregelen.

Tegelijkertijd krijg ook ik de signalen die ik eigenlijk van alle sprekers hoor, namelijk dat er nog steeds praktische problemen zijn. Sommige problemen kan ik ter plekke oplossen, bijvoorbeeld de vraag van de heer Verhoeven of er langer afgelost mag worden dan de tienjaarstermijn. Ja, dat mag, maar de renteaftrek blijft op tien jaar staan. Wat ik doe en wil blijven doen is met banken en verzekeraars de vinger aan de pols houden over hoe er nu echt gebruik wordt gemaakt van deze regeling. Een jaar geleden hebben we hier ook een overleg over gehad en toen wisten we eigenlijk niet eens welke ruimte banken boden. Door de druk die is uitgeoefend door consumentenorganisaties, door de Kamer en door mijzelf, maken de meeste banken inmiddels bekend hoe ze omgaan met de financiering van restschulden. Dan is het beeld gelukkig niet dat er helemaal niets kan, maar wel dat er eisen worden gesteld. Op zich is dat overigens juist, want de heer Verhoeven heeft gelijk als hij constateert dat de financiële crisis mede is ontstaan door het feit dat de zorgplicht in het verleden onvoldoende werd ingevuld. Het zou ook niet van een goede zorgplicht getuigen om zomaar restschulden te financieren. Dat blijft maatwerk. Ik zou de vinger aan de pols blijven houden en wil in ieder geval ook met de verzekeraars nog om de tafel zitten, omdat uit de rapportage van Vereniging Eigen Huis blijkt dat daar klaarblijkelijk een grotere terughoudendheid is dan aan de kant van de banken.

De heer Knops (CDA): Het is goed dat de minister daar zo in zit. Ik kan mij het overleg nog herinneren van een jaar geleden, waarin we tegen de minister zeiden: het is goed als u daar met de NVB als koepel van de banken over spreekt, want de banken doen niet altijd automatisch wat wij willen. De Kamer heeft in eerdere instantie rondom het Lenteakkoord een aantal normen aangescherpt. Er was heel veel voorzichtigheid. Wij hebben nu het gevoel dat we misschien wat aan de te voorzichtige kant zaten en dat er in een aantal gevallen – denk aan zzp'ers, maar ook aan mensen met een huis dat onder water staat – iets meer ruimte is, ook in het belang van de banken zelf.

Op één specifiek punt heb ik een vraag aan de minister, namelijk de toegankelijkheid van de informatie over de rechtshulpproblematiek op de websites van banken. Ik ben eens gaan kijken. Dan moet je helemaal door zo'n website heen en dan nog heb je het idee dat je niet de informatie vindt die je als consument nodig hebt, namelijk informatie over wat het in een concrete situatie voor je betekent als je moet herfinancieren, als je zou willen oversluiten. Dan raken we ook aan het punt van de concurrentie. Daar hebben we eerder over gesproken. Mijn tweede vraag aan de minister is hoe hij dat ziet met de concurrentie. Een aantal mensen zit nu gewoon gevangen bij de eigen bank. Zeker als je huis al onder water staat kom je niet zomaar meer binnen bij een andere hypotheekverstrekker of verzekeraar.

Minister Blok: Daar durf ik niet onmiddellijk op te reageren. Ik zal ernaar kijken.

De tweede vraag ging in feite over het gebruikmaken van maatwerk. Ik heb aan de heer Verhoeven toegezegd dat ik met een brief kom over de positie van zzp'ers op de hypotheekmarkt. Die brief krijgt hij voor de zomer. De reden dat dat even duurt, is precies de reden die ik net ook noemde: er is geen centrale registratie van zzp'ers. Banken registreren over het algemeen wel of iemand ondernemer is of in loondienst werkt. Daar hangt dan ergens een code aan in de administratie. Dat is ook echt maatwerk. We gaan dat uitzoeken.

In diezelfde brief wil ik ook ingaan op de vraag van de heer Monasch hoe er in de praktijk wordt omgegaan met de extra ruimte voor energiebesparing. Ik kan daar wel iets over zeggen. Ik breng zo veel mogelijk in beeld hoe dat maatwerk geleverd wordt, maar het blijft een beetje schrapen, ook wel binnen – daar moeten we elkaar eveneens kritisch op houden – de realisatie dat een belangrijke les van de kredietcrisis is dat je niet opeens alle remmen los moet gooien. De opbouw van particuliere schulden en ook de restschuldproblematiek zijn een recent verschijnsel, in die zin dat nog maar heel kort geleden iedere huizenkoper in Nederland begon met een restschuld. Het was heel raar als je dat niet deed. Je kon 125% lenen en de rest stak je in de keuken of gaf je uit in de meubelzaak of wat dan ook. Dit vraagt echt om heel zorgvuldig manoeuvreren tussen niet doorschieten, maar ook niet opeens weer onverantwoord krediet gaan verlenen.

Minister Blok: Nu maken we het de heer Knops nog ingewikkelder. In de aantallen die ik noemde, rond een miljoen, zitten beide soorten restschulden. We kunnen nu niet meer aan een restschuld zien of het iemand betreft die tussen 2000 en 2008 startte met een lening van 125% of van 100% – het laatste kwam in die tijd niet veel voor, maar voordien wel – en waarvan de waarde inmiddels is gedaald.

Dan kom ik bij de vragen die zijn gesteld rond een aantal meer technische onderdelen van hoe we omgaan met de hypotheekverstrekking.

De heer Van der Linde vroeg allereerst naar de «loan to value»-ratio (LTV), die tot 2018 met 1% per jaar wordt afgebouwd naar 100%. Het kabinet heeft daarvan duidelijk gezegd dat dit de route is en dat we bij een robuust herstel van de woningmarkt bekijken of er überhaupt nadere stappen moeten worden gezet. Die uitspraak geldt nog steeds.

De heer Knops vroeg naar het boetebeleid bij aflossingen en oversluitingen. De meeste banken hanteren 10% boetevrij aflossing. Voor de extra schenkingsmogelijkheid van maximaal € 100.000 hebben de banken eigenlijk allemaal maatwerk geleverd.

Minister Blok: Dit raakt eigenlijk de overstapproblematiek in zijn algemeenheid, want op zich vind ik het tegenover de consument zuiver om te zeggen dat diens rente bij een lager risico ook lager is. Ik vind dat we dat op zichzelf moeten toejuichen omdat het een stimulans op aflossen is. Dus dan kan ik ook niet helpen dat dat betekent dat bij een hogere schuld de rente daar ook bij past. Dat wordt natuurlijk een probleem op het moment dat iemand met de rug tegen de muur zou staan en haast willekeurig iedere rente in de maag gesplitst kan krijgen.

Ik kom op het punt waarvan ik net zei dat de ACM daar ook op heeft gewezen. Daarover ben ik met de NVB in gesprek omdat die dat probleem ook wel ziet.

Minister Blok: Prima.

Op de vraag van de heer Monasch naar de ruimte bij energiebesparing zal ik nog exacter ingaan. De gesprekken die ik daarover voer, geven als eerste indicatie aan dat de belangstelling van consumenten voor een extra lening om die reden gewoon beperkt is, dus dat dit ook heel erg met de consumentenvraag te maken heeft. Door het Nationaal Energiebespaarfonds met goedkope leningen geven wij daar natuurlijk een duw aan. Ik hoop dat nader cijfermatig te kunnen illustreren, maar het loopt niet enorm storm, zo begrijp ik van banken.

De heer Van der Linde heeft gevraagd of een overdracht van hypotheekschuld binnen het huwelijk zou betekenen dat voor het overgedragen deel de annuïtaire aflossingsplicht geldt. Dat is niet zo, althans niet wettelijk. Mogelijk is de heer Van der Linde een bank tegengekomen die dit toch bedingt, maar dat is geen wettelijke verplichting.

De heer Monasch heeft gevraagd of de brief over het eigenwoningforfait niet te rooskleurig is. Er zijn drie scenario's geschetst, uitgaande van een inflatie van 2%, waarvan je kunt zeggen dat die gezien de raming van de Nederlandsche Bank van gisteren somber is. Daarnaast zijn drie mogelijke huurverhogingen geschetst, waarvan de middelste eigenlijk overeenkomt met de feitelijke huurverhoging van vorig jaar, bovenop de inflatie. Feitelijk was die vorig jaar 1,4%, terwijl de middelste rekent met een huurverhoging van 1,5%. Hoe is het dan mogelijk dat deze brief beperkte invloeden op het eigen woningforfait laat zien, terwijl de heer Monasch, als ik het goed heb begrepen, zei dat dat voor de verkeerde helft was? Ik denk dat die helft extra geld was van het eigenwoningforfait. Zo herinner ik mij het. Het ging naar ik meen om 200 miljoen, waarvan 100 miljoen uit de huur kwam. Dit zijn percentages van het eigenwoningforfait, dus gaat het om een andere helft, om het zo maar te zeggen. Het middelste scenario is in feite een kopietje van wat er het afgelopen jaar gebeurde. Vorig jaar speelden meer factoren een rol, zoals de afronding die ongunstig uitviel. De andere scenario's liggen daaronder en daarboven.

Minister Blok: Als de corporaties en andere verhuurders dit jaar wat meer gebruik zouden maken van de inkomensafhankelijke mogelijkheid, dan zou je in scenario 3 terechtkomen. Als iedereen volledig gebruik zou maken van de inkomensafhankelijke mogelijkheid, kom je namelijk gemiddeld op ongeveer 2% uit, dus scenario 3 zit daar net iets onder.

Het eigenwoningforfait kan voor het huurdeel bij de begroting worden beoordeeld. Ik moet even checken of dat voor het ozb-deel ook het geval is, want ik meen dat de andere component niet op tijd beschikbaar is. Daar kom ik nog op terug, misschien lukt dat nog in tweede termijn.

Dan vroeg de heer Verhoeven naar het meenemen van de studieschuld bij de berekening van de leencapaciteit onder het bestaande stelsel van studiefinanciering, naar ik aanneem, want voor de toekomst moeten er nieuwe sommetjes komen. Er mag rekening worden gehouden met extra aflossingen. In dat geval kun je die 0,75% over het bedrag na extra aflossing toepassen. Doelde de heer Verhoeven nu ook nog op een andere situatie? Dat was mij niet helemaal duidelijk.

Minister Blok: Ja, dat zal ik op deze manier doen. Het waren overigens met name de banken die vroegen om de mogelijkheid om toekomstig inkomen mee te nemen. Het concrete voorbeeld dat over twee of drie jaar de lening is afgelost, leg ik ook op tafel in dat gesprek.

De heren Monasch en Van der Linde vroegen wanneer de Kamer het rapport over de Nationale Hypotheekinstelling kan verwachten. De heer Van Rutte is heel ver en wij voeren op dit moment een gesprek met de Europese Unie over dat deel waar de Europese Unie over gaat, namelijk de gevolgen voor de eerlijke markttoegang. Ik hoop daar snel uit te zijn, want dit is eigenlijk het openliggende onderwerp. Die gesprekken verlopen constructief, maar ik wil die helderheid ook hebben voordat ik met een rapport bij de Kamer kom, want dat wordt een go- of no-go-beslissing. Dan heeft de Kamer ook recht op de juiste informatie daarover. Dus so far, so good, maar dit is nog wel een belangrijk onderdeel.

De heren Van der Linde en Knops vroegen wat ik van bouwsparen vind. Dat wil ik graag nog een keer vertellen, maar dat heb ik al verteld op het moment dat ik toezegde er toch een onderzoek naar te doen. Ik heb toen aangegeven dat ik er niet zo enthousiast over ben, althans, als dit een door de overheid aangeboden mogelijkheid is. Van mijn eerste hypotheek vertel ik altijd dat die drie keer mijn inkomen was, dat ik die in 30 jaar moest aflossen en dat ik toen ook eerst een spaarrekeningetje bij een bank kon sluiten zonder dat ik afsluitprovisie of zo hoefde te betalen. Dus dat product kan ook zonder overheidsingrijpen. Ook met het onderzoek dat de Kamer heeft gekregen, wat ik op zich een interessant overzicht vind van de manier waarop andere landen hiermee omgaan, kom ik tot dezelfde conclusie die ik eerder met de Kamer heb gedeeld, namelijk dat het introduceren van bouwsparen betekent dat je nog meer besparingen gaat uitlokken, althans, als je dat stimuleert. Terwijl het een van de eigenaardigheden van de Nederlandse economie is dat er zo veel beklemd vermogen is, zoals een econoom dat noemt. Er wordt relatief heel veel in pensioenfondsen gestort, waarvan wij proberen het op een verantwoorde manier ook in de Nederlandse samenleving actief te maken. Zolang het mogelijk was, waren er heel veel spaar- en beleggingshypotheken. Dus dat beklemde vermogen is nu niet iets wat ik zou willen stimuleren.

Daarnaast kennen we in Nederland het goed werkende systeem van de Nationale Hypotheek Garantie, dus is er voor het functioneren van de woningmarkt ook geen dringende aanleiding. Ik was daarom al niet overtuigd van de noodzaak en ook na lezing van dit rapport ben ik niet overtuigd.

Minister Blok: Ik laat mij graag overtuigen. Vandaar dat ik dit onderzoek heb laten doen, maar ik zie in dat onderzoek geen enkele aanleiding om iets anders te vinden dan ik toen vond. Ik ga graag in discussie met de heer Knops. Maar dan helpt het ook als ik iemand overtuigend de voordelen hoor noemen. Die mis ik een beetje.

De heer Verhoeven vroeg naar de mogelijkheid om pensioengeld op individueel niveau in te zetten, bijvoorbeeld voor het aflossen van restschulden. Dat was naar ik meen ook het verzoek van met name de SGP in het kader van het begrotingsakkoord. Daar wordt hard aan gewerkt. Het is woest ingewikkeld, dus dat wordt waarschijnlijk na het reces. Collega Klijnsma is daarmee bezig, vanwege haar verantwoordelijkheid voor de pensioenen.

De heer Van der Linde vroeg ten slotte nog naar de pacht en in het bijzonder de erfpacht die wordt uitgegeven door het RVOB. Het Rijk is om historische redenen bezitter van veel landbouwgrond en in mindere mate ook van grond waar woningen op staan, met name recreatiewoningen, bijvoorbeeld op de Waddeneilanden. In feite is dat natuurlijk gemeenschapsgeld, dus her en der verkopen wij die grond waar die mogelijkheid zich voordoet. Dan is de standaard praktijk dat de koper zegt dat het een beetje te duur is. Van een minister, als hoeder van belastinggeld, mag u verwachten dat hij dat ook niet onder de marktprijs gaat verkopen – het geld brandt niet in de zak – en dat we ons houden aan de wettelijke regelingen voor pachtbescherming. Kortom, ik ben niet krampachtig tegen verkopen, wat je in een aantal gemeenten nog wel eens ziet. Dat is hun beleid, maar ik voel er niet voor om gemeenschapsbezit onder de prijs te gaan verkopen. Waarom zouden wij dat doen?

Hiermee hoop ik de vragen in eerste termijn te hebben beantwoord.

Minister Blok: De vraag over de huren ging over de situatie dat een huurder door werkloosheid of tegenslag een forse achteruitgang in inkomen heeft en dat de verhuurder dan de huur zou willen verlagen. Voor dat verlagen is er geen wetswijziging nodig. Die zou nodig zijn om de huur naar het oude niveau op te trekken in een hoger tempo dan wij mogelijk hebben gemaakt met de inkomensafhankelijke huurverhoging.

Ik ga nog met de Kamer in debat over de huursombenadering bij de wetswijziging. Het lijkt mij zuiver dat wij dit daarin meenemen, want anders krijgen wij allemaal losse wetswijzigingen rond hetzelfde onderwerp. De beperking zit hem in de huurverhogingsmogelijkheid.

Wat de vraag over de Nederlandsche Bank en de financiële kwetsbaarheid betreft, dat is natuurlijk de reden waarom het kabinet de maatregel heeft genomen rond het verlagen van de loan to value, het weer aflossen op nieuwe hypotheken. Ik heb zelf de overtuiging, die ik ook teruglees in de rapportages van de Nederlandsche Bank en de Europese Commissie, dat er waardering is voor de ingezette lijn en dat er ook steeds wordt gewezen op het feit dat er een broos herstel is op de huizenmarkt. De leden zeiden ook allemaal: laten wij nu rust creëren. In de rapportage van de Nederlandsche Bank lees ik nu geen aanleiding om daar extra maatregelen op te stapelen, maar in die maatwerkgevallen waar wij het net over hadden, en waarover wij niet in karikaturen moeten vervallen, zoek ik wel iedere keer het midden bij de druk die er is om te verruimen. Ik spreek ook wel eens voor een zaal hypotheekverstrekkers. Soms is die druk reëel, dan moeten wij daar ook niet krampachtig over doen. Ik heb ook verruimingen geboden in de afgelopen tijd, maar aan de andere kant moeten wij niet in de val trappen dat wij de kredietcrisis herhalen.

De heer Van der Linde (VVD): Voorzitter. Ik heb twee maanden geleden een huis gekocht. Alles wijst erop dat ik die eindelijk op de bodem heb gekocht. Daarvoor dank aan alles en iedereen!

Als wij het hebben over financiële stabiliteit naar aanleiding van de antwoorden van de minister: DNB constateert dat hoe dan ook via de NHG de Staat het grootste risico draagt op hypotheken die onder water staan. Nu zijn de normen voor de NHG aangescherpt. Verwacht de minister dan ook dat een verdere aanscherping nodig is? Ik vraag dat ook met het oog op de discussie die wij nog zullen krijgen over de NHI.

De heer Knops (CDA): Voorzitter. Ik had in eerste termijn nog een vraag gesteld over de BKR-noteringen, ook in het kader van maatwerk. Volgens mij is dat ook een mooi voorbeeld waaraan de minister, wellicht op basis van de ministeriële regeling hypothecair krediet, iets zou kunnen doen aan de starheid die hiermee gepaard gaat. Het gaat dan om vijf jaar niks meer kunnen, terwijl iemand misschien heel dynamisch is, inspeelt op nieuwe economische kansen en weer een inkomen verwerft, maar niet op de woningmarkt terecht kan. Misschien wil de minister die vraag nog beantwoorden.

Ik ga toch nog even in op de toegankelijkheid van de woningmarkt, waarover iedereen het eens is. Dynamiek en economische groei zou hartstikke mooi zijn, net als een iets ruimere inflatie, waarmee de problemen wat sneller zouden kunnen worden opgelost, ook de restschuldproblematiek. Uiteindelijk gaat het ook om de toegankelijkheid. Ik vraag de minister om een reactie op het feit dat het Nibud de LTI bepaalt, het bedrag dat iemand mag lenen ten opzichte van zijn inkomen. Ook de cijfers over 2013 en 2014 laten zien dat mensen bijna door de bank genomen 10% minder kunnen lenen dan een jaar geleden, omdat het Nibud die norm heeft bepaald en uitgaat van 5% rekeningrente, terwijl die rente op de lange termijn veel lager is op dit moment. Is dit niet een voorbeeld waarvan we ons moeten afvragen of we nu niet te veel de klepel de andere kant op laten slaan? Daardoor ontzeggen we heel veel mensen de toegang tot de woningmarkt, dan wel de toegang tot een ruimere woning die ze op zichzelf ook prima zouden kunnen betalen. Ik vraag de minister om specifiek nog op dat punt in te gaan.

De heer Monasch (PvdA): Voorzitter. Dank voor de beantwoording in eerste termijn.

Ik denk dat we waakzaam moeten zijn voor de berichten over de grote omvang van de hypotheekschuld in Nederland. Tegelijkertijd is er ook weer het heuglijke bericht dat voor het eerst in de naoorlogse geschiedenis de hypotheekschuld in omvang is afgenomen. Dat is precies de kant die we op moeten.

De minister gaf al aan dat er in dat verband 34.000 gevallen zijn die gebruik hebben gemaakt van de schenkingsmogelijkheid. Heeft de minister iets meer inzicht in die cijfers? Zijn die schenkingen gebruikt voor een aanschaf of juist om schulden af te lossen en wat was in die 34.000 gevallen het gemiddelde bedrag? Men mag schenken tot een ton. Dit zou buitengewoon nuttige informatie zijn om het succes van deze regeling verder te kunnen analyseren.

Ik gaf ook aan dat wij over de financiering van de restschuld een voorstel van SVN krijgen om te kijken of je die schuld eventueel apart zou kunnen financieren, dus los van het nieuwe huis. Nogmaals, ik neem daarin geen positie in maar ik denk wel dat het goed is om daarbij, gelet op de problematiek die volgens mij alle partijen hier delen, te bekijken of er eventueel nog alternatieven zijn die wij nu niet zien, zonder dat wij mensen weer op schulden jagen of de overheid tot te veel aftrek brengen.

Het lijkt mij prima om de mogelijkheid van een tijdelijke huurverlaging waarna men teruggaat naar het oude niveau dan te bekijken. Dat punt lag er al een tijdje, maar als de minister toezegt dat dit, als de Kamer daarvoor in meerderheid voelt, wordt betrokken bij een wetswijziging rond de huursombenadering, dan lijkt het me wel zo efficiënt om dat rond dat moment te doen.

De heer Verhoeven (D66): Voorzitter. Dank aan de minister voor de beantwoording.

Ik heb één antwoord gemist, over consumptief krediet en de concurrentiepositie die beperkt is, waardoor banken vrij makkelijk de voorwaarden hiervoor kunnen oprekken en daarmee de klant nog wat meer rente kunnen laten betalen.

Volgens mij is dit AO samen te vatten onder twee noemers. Aan de ene kant zegt de minister bij alle punten steeds dat er geen centrale administratie is en dat het lastig is om eenduidige cijfers ergens vandaan te halen, die hij bij de verschillende spelers zelf moet zien los te trekken. Aan de andere kant is er een groot verschil tussen de wettelijke speelruimte en de praktijksituatie op basis van die speelruimte. Beide aspecten leiden tot een grijs gebied waar je dan mee te maken hebt. Ik ben blij dat de minister in ieder geval over de langere looptijdmogelijkheden en het rekening houden met een deels afgeloste studieschuld concreet aan de banken en de verzekeraars gaat vragen waarom zij daarvan wel of niet gebruikmaken en in welke mate. Ik vind dat twee belangrijke punten, waarvan ik graag een indicatie krijg. Dank aan de minister dat hij dit navraagt.

Hij mag wat mij betreft best een beetje streng zijn. De corporatiesector, maar ook de bankensector, zeggen vaak in gesprekken dat ze eigenlijk alles goed doen, terwijl is gebleken dat dat lang niet altijd het geval geweest is. Er is dan ook echt geen enkele reden om aan te nemen dat ze nu wel alles goed doen. Dan kan een beetje druk van de minister die met die partijen praat geen kwaad.

Ik ben ook benieuwd naar de brief van de minister over de belangrijke categorie van de zzp'ers, dus als wij die twee antwoorden krijgen, denk ik dat wij in ieder geval weer wat meer licht op de zaak hebben gekregen.

Tot slot nog één nieuwe vraag. Er is een Europese richtlijn aangenomen over het maximeren van de boeterente bij vervroegd aflossen, dan wel oversluiten, naar het niveau van de kosten die de bank zelf maakt. Wanneer gaat de implementatie daarvan plaatsvinden? Dat is toch een belangrijk punt: een Europese richtlijn die de mensen helpt en ze weer in een betere positie brengt, naast het feit dat Nederland dit op een goede manier behandelt om het draagvlak voor Europa weer wat verder te vergroten. Dat leek mij een mooie vraag, ook passend bij mijn partij.

Minister Blok: Voorzitter. Allereerst prijs ik natuurlijk het marktinzicht van de heer Van der Linde, die zijn huis op de bodem heeft gekocht. Maar hij had natuurlijk voorkennis, want hij was op de hoogte van het degelijke beleid dat zou worden gevoerd.

De heer Van der Linde vroeg of in het kader van de oprichting van de NHI gekeken wordt naar een verdere aanscherping van de NHG. De NHG is aangescherpt in de vorm van een verlaging, weliswaar geleidelijk, in de komende jaren naar de gemiddelde woningprijs, op het niveau waarop die in het verleden ook stond. Ik heb op dit moment geen reden om aanvullende maatregelen te nemen. De NHG speelt ook weer een belangrijke rol in de toegankelijkheid van de woningmarkt.

De heer Knops had inderdaad in de eerste termijn gevraagd naar de gevolgen van een BKR-melding. Het is niet zo dat er een wettelijk verbod is om hypotheken te verstrekken als er een BKR-melding is, maar zo'n melding betekent wel dat er sprake is geweest van achterstanden of wanbetaling. Dus het is wel relevante informatie. Ik kan als wetgever dan ook moeilijk een norm gaan stellen hoe daarmee moet worden omgegaan. Een BKR-notering draag je niet levenslang met je mee, dus in die zin is er clementie, en terecht. Maar ik zie eigenlijk geen handvatten om tussentijds iets te doen. Dit is nu typisch maatwerk. Het betreft hier een afweging van de kredietverstrekker wat nu de reden was voor die achterstand of die wanbetaling en of er inmiddels weer krediet kan worden verstrekt.

Minister Blok: Ja, er wordt in individuele gevallen gekeken, dat is het karakter van de BKR. Vandaar dat ik het ook lastig vind om daarover in mijn rol als minister iets algemeens te zeggen.

De heer Knops vroeg ook naar de Nibudnormen voor loan to income en naar de aanscherping van vorig jaar op dit jaar. Het Nibud maakt op basis van de koopkrachtcijfers een berekening van de leencapaciteit. De koopkrachtcijfers over dit jaar waren nu eenmaal gemiddeld niet zo fraai. Bij de rente gaat het om de periode waarin die wordt vastgezet. Bij korte renteperiodes wordt een veiligheidsmarge gehanteerd, bij periodes langer dan tien jaar wordt de reële rente gehanteerd. Dat vind ik uit het oogpunt van zorgvuldig omgaan met je klant niet gek, want als je de rente inderdaad voor tien jaar of langer vastzet, is het risico dat je daarna bij een gestegen rente nog kunt betalen overzichtelijk, omdat er in de tussentijd ongetwijfeld sprake zal zijn van inflatie en loonstijging over zo'n langere periode. Als je kiest voor een lage rente, dan neem je gewoon een groter risico. Dan vind ik het niet zo gek dat een kredietverstrekker om die reden voor het berekenen van de leencapaciteit een beetje aan de voorzichtige kant rekent, want historisch gezien is de huidige rente laag.

Minister Blok: Volgens mij waren het twee tegengestelde effecten. Op grond van de Nibudnormen, gewoon gebaseerd op een koopkrachtberekening, is er een verkrapping van de leenmogelijkheid. Daar staat tegenover dat er door de gedaalde rente in de praktijk over het algemeen evenveel kan worden geleend. Daarbij is dan wel van belang of je kiest voor een lange of een korte renteperiode. Nogmaals, dat vind ik echt een verantwoorde benadering. Laten we hier overigens hoop ontlenen aan de verwachtingen over de ontwikkeling van de koopkracht in de komende jaren, waarover de Nederlandsche Bank gisteren ook weer wat positiever was.

De heer Monasch vroeg of het mogelijk is om al bij de begroting een inschatting te maken van de totale ontwikkeling van het eigenwoningforfait. Het bleek inderdaad zo te zijn als ik in eerste instantie inschatte. De woz-ontwikkeling is pas na de begrotingsdatum bekend. Dat is de reden waarom het niet op dat moment lukt die inschatting te maken.

De heer Monasch vroeg ook of ik een nadere uitsplitsing kan geven ...

Minister Blok: De huurindex kan ik de Kamer inderdaad verstrekken zodra die bekend is. Dat zal ik doen. De Staatssecretaris heeft ook al beloofd dat hij bij de behandeling van het Belastingplan op dit probleem zal ingaan.

De heer Monasch vroeg of ik nog verder kan uitsplitsen waarvoor de 34.000 gevallen de schenkingsmogelijkheid hebben gebruikt, voor aflossing of aankoop. Op dit moment heb ik die gegevens niet. Ik moet echt bij de Belastingdienst, die al veel geplaagd is, nagaan of die informatie te leveren is.

Dan de suggestie, mede van de SVN, om ...

Minister Blok: Vandaar dat ik daarvan ook zeg dat ik die gegevens zodra ik die heb de Kamer zal toesturen.

Dan de suggestie van de SVN om restschulden apart te financieren. Ik zie niet onmiddellijk een voordeel, want de crux in het financieren van restschulden is dat je die tegen dezelfde rente wilt kunnen financieren als de rente op basis waarvan de hypotheek is verstrekt, want anders zit je met een duurdere lening. Die mogelijkheid haal je er juist uit door dit apart te financieren, dus ik zie het voordeel niet. Ook hiervoor geldt dat ik daar graag naar wil kijken als er een concreet voorstel is dat geen belastinggeld kost, maar in eerste instantie zie ik het niet.

Op de tijdelijke huurverlaging kom ik terug.

De heer Verhoeven vroeg naar drie onderdelen waar ik op terug zal komen in de brief over maatwerk in hypotheken, het consumptief krediet, de studieschuld en de positie van zzp'ers.

Over de EU-richtlijn stelde de heer Verhoeven een goede vraag. Ik heb dat niet onmiddellijk paraat, dus daar zal ik voor zorgen.

De voorzitter:

• – de Kamer ontvangt informatie hoe in de praktijk omgegaan wordt met overstappen naar andere hypotheekverstrekkers;

• – de Kamer wordt na het reces geïnformeerd over de mogelijkheden voor inzet van pensioengelden voor de aflossing van restschulden van de lopende hypotheek.

De voorzitter: Prima, dan noteren wij dat.

Ten slotte komt er nog een reactie op de implementatie van de EU-richtlijnen over maximale boeterente.

De voorzitter: Dat wordt meegenomen in een reactie, daar hebt u gelijk in.

Zijn er nog toezeggingen die ik ben vergeten? Dat is niet het geval. Dan dank ik u allen voor uw aanwezigheid.