Nr. 5 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken1 heeft op 7 september 2011 overleg gevoerd met minister Donner van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over:

• – de brief van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties d.d. 9 juni 2011 betreffende de uitkomst van de stemming VNG over het Bestuursakkoord (32 749, nr. 2);

• – de brief van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties d.d. 21 april 2011 betreffende het Bestuursakkoord 2011 – 2015 Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Interprovinciaal Overleg, Unie van Waterschappen en het Rijk (32 749, nr. 1);

• – de brief van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties d.d. 13 juli 2011 betreffende de ontwikkelingen met betrekking tot het Bestuursakkoord (29 544, nr. 333);

• – de brief van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties d.d. 6 september 2011 betreffende de bestuursafspraken VNG (29 544, nr. 336).

Van het overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Van der Burg

Griffier: Hendrickx

De heer Heijnen (PvdA): Voorzitter. Vorige week was er enig mailverkeer tussen de commissieleden over de vraag of deze vergadering moest doorgaan. De inzet van mijn fractie was dat dit niet hoefde, maar de coalitiefracties hechtten erg aan deze bijeenkomst. Ik zou hiermee kunnen volstaan en het woord kunnen doorgeven aan de volgende spreker, maar nu wij toch bij elkaar zitten, geef ik even de stand van zaken. Wat mij betreft doen wij het debat dat voor de zomer is gevoerd met minister Donner, minister Kamp en staatssecretaris De Krom over de Wet werken naar vermogen (Wwnv) niet over. Er is toen uitvoerig gedebatteerd en de posities zijn gewisseld. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft voor dat deel een gedeelde verantwoordelijkheid met de minister van Sociale Zaken.

Dit debat stelt ons vanuit het binnenlands bestuur wel in staat om erboven te hangen en te bekijken hoe het kabinet ervoor staat. Ik moet vaststellen dat dit kabinet bijna een jaar bezig is en een stevige inzet heeft gekozen, maar dat er tot op de dag van vandaag geen akkoord is over de cao voor ambtenaren en de bestuurlijke organisatie in dit land, ondanks de vele toezeggingen van de minister om in mei, juni, voor het reces en onmiddellijk na het reces met zijn visie op het openbaar bestuur te komen. Ook is er geen akkoord met de gemeenten over het bestuursakkoord. Wel wordt ons een geweldige correspondentie toegezonden waarvan ik één zin heb onthouden uit de brief van het kabinet aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) van juli: «Een akkoord is pas een akkoord als men het ook over het laatste punt eens is.» Men is het niet alleen oneens over het laatste punt, men is het oneens over vele punten. De bezuiniging op de regionale uitvoeringsdiensten leidt ertoe dat het tot stand komen daarvan, dat al veel eerder in gang is gezet, stagneert en niet van de grond komt. Provincies die daarmee bezig zijn, worden gehinderd door het schrappen van de beloofde 100 mln. Er is geen akkoord over de AWBZ, de WMO en de financiële consequenties daarvan. Er is al helemaal geen akkoord over de beruchte paragraaf die betrekking heeft op de Wwnv. Dit kabinet praat maar levert niet, kiest een forse inzet maar heeft geen oog voor het draagvlak dat nodig is om daadwerkelijk dingen te veranderen in dit land. Dat baart ons zorgen. Het staat er niet best voor; wij hebben iedereen nodig om uit de economische dip te komen en om gezamenlijk de eurocrisis te bestrijden. Wat doet dit kabinet? Ruzie maken, ruzie maken, ruzie maken met de ambtenaren, met de gemeenten, met de provincies en met de bestuurders over de bestuurlijke organisaties. Ik dank de voorzitter in persoon dat zij mij de gelegenheid heeft geboden om namens de PvdA, vooruitlopend op wat ons de komende weken te doen staat, deze stand op te maken.

De heer Schouw (D66): Voorzitter. Het ministerschap van minister Donner gaat tot nu toe niet van een leien dakje. «Hervorming van de Randstad in impasse», «Overheid gaf veiligheid in handen van lek bedrijf», «Patstelling ambtenaren en kabinet over cao». Dat is nog maar een korte bloemlezing van de krantenkoppen over de dossiers van de minister. Daar komt nog bij de bestuurlijke chaos rond het bestuursakkoord en – collega Heijnen zei het al – de verslechterde relatie met de decentrale overheden, die het gevolg is van de opstelling van deze minister en dit kabinet. Door een gebrek aan echte hervormingen, van bijvoorbeeld de AOW en de woningmarkt, worden de bezuinigingen afgeschoven naar lagere overheden. D66 vindt dat een slechte zaak, zeker omdat er onvoldoende rekening wordt gehouden met hun positie. Ik las vanmorgen in de krant dat collega Koopmans daar nog eens een schepje bovenop wil doen door een graai in de kas van de gemeenten voor te stellen. Dat lijkt mij een extra bewijs voor de stelling dat er weinig liefde is van dit kabinet voor de gemeenten.

De hoofdvraag is: wat is de status van het bestuursakkoord? In de brief die wij gisteren van de minister ontvingen, lees ik dat het onderhandelaarsakkoord met de stap van het kabinet voor beide partijen een bindende basis biedt. Dat is een toverachtige formule en daar komt nog de list bij – «list» is dan een kwalificatie van mijn fractie – dat het pakket bestuursafspraken 2011–2015, zoals het nieuwe label luidt, eindigt met brieven aan het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Unie van Waterschappen. Maar met dat hoofdstuk eindigt het verhaal niet, want direct daarna verscheen een reactie van de VNG op de brief van het kabinet, waarin staat dat bezuinigingen op de regionale uitvoeringsdiensten onaanvaardbaar zijn. Deze week kregen we een bericht met dezelfde boodschap van de provincie Zuid-Holland. Wat is de impact van de uitkomst van de algemene ledenvergadering van de VNG voor het bestuursakkoord, dat immers ook met andere overheden is gesloten? Is er nu wel of geen bestuursakkoord met de Unie van Waterschappen, met het IPO en met de VNG? Hoe is de minister gekomen van «het akkoord is één en ondeelbaar» tot zijn lijn van «oké, als u wilt shoppen, dan shoppen we toch»? Heeft de minister nog steeds een deal met de provincie? De reactie van minister Donner, het terugdraaien van de efficiencykorting van 100 mln. op de regionale uitvoeringsdiensten, wordt door de VNG en de provincies afgewezen, want die is immers al afgeboekt door de decentrale overheden. Heeft de minister voordat hij hiermee kwam overleg gehad met de provincies? De provincie Zuid-Holland zegt in ieder geval verbaasd te zijn over die keuze. De provincies willen immers, zoals ook staatssecretaris Atsma verlangde, snel een dekkend stelsel hebben van de regionale uitvoeringsdiensten. De korting waartoe is besloten, doorkruist dat streven. Hoe kijkt de minister daar tegenaan? De provincie, en ook mijn fractie, herinnert het kabinet er fijntjes aan dat zijn motto is: afspraak is afspraak. Worden de regionale uitvoeringsdiensten en de provincies nu de dupe van de weerbarstige, koppige opstelling van de minister?

Een ander los eindje is de Wet werken naar vermogen. Die is de steen des aanstoots rondom het bestuursakkoord. Kabinet en VNG blijven op ramkoers liggen over de benodigde financiën. Gemeenten zitten financieel al moeilijk met een hoge stijging van de werkloosheid, ze dragen risico voor de uitvoering van de Wet werk en bijstand (WWB), hebben te maken met een tegenzittende vastgoedmarkt en met wat het kabinet aan bezuinigingen, veiligheidsgelden etc. heeft afgewenteld op de gemeenten. Mijn analyse is dat het kabinet, los van het geld, heel weinig kan doen zonder de medewerking van de gemeenten. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat het kabinet haar zin probeert door te drukken, terwijl het juist de komende jaren de gemeenten zo nodig heeft om de overheid slim, slank, intelligent en efficiënt te maken. Hoe staat het met de voorbereiding van het wetsvoorstel voor de Wet werken naar vermogen? Wat is de planning? Is daarin voldoende tijd gereserveerd voor gemeenten om hun verordeningen aan te passen? Ik roep nogmaals de minister op om samen met de VNG een onafhankelijke scheidsrechter aan te wijzen, die de benodigde financiën voor een goede uitvoering berekent. Ik wacht de beantwoording van de minister met belangstelling af.

De heer Koopmans (CDA): Voorzitter. Het is goed dat wij vandaag het bestuursakkoord bespreken. Er zijn twee grote pijnpunten. Het eerste is natuurlijk alles wat te maken heeft met de Wet werken naar vermogen. Daar hebben wij in de Kamer al vier keer over gesproken. Dat is het grootste pijnpunt met de gemeenten. Het grootste pijnpunt met de provincies is hoe inhoud en vorm wordt gegeven aan de herijking van het natuurbeleid. Over dat laatste hebben wij vanmiddag een AO met de staatssecretaris.

Het kunnen weleens interessante algemene beschouwingen worden. Mijn collega's vertellen in buitengewoon abstracte woorden dat het zo verschrikkelijk is, maar uiteindelijk gaat het gewoon over euro's. Wie ergens nog 100 mln. vindt, meldt het maar en dient maar een amendement in. Dan zullen wij weleens bekijken hoe het zit. Een amendement dat ertoe strekt dat het tekort groter wordt, kunnen wij niet steunen. Nederland weet, wij weten, dit kabinet weet dat wij 18,5 mld. moeten bezuinigingen. Dat komt ook bij de gemeenten, het Rijk en de provincies terecht. Het gaat niet om het neerzetten van grote verhalen en het daarbij niet leveren van euro's, maar om hoe je op een verstandige en creatieve manier deze bezuinigingen uitvoert zodat ermee te werken valt. Als je bijvoorbeeld de brief van de heer Asscher leest bij zijn rapport over de cumulatie van bezuinigingen, is het goed dat die brief mild eindigt met: ik wil wel meedenken met creatieve oplossingen. In het rapport zelf ontbreekt de creativiteit. Ik denk dat ze het op Vlieland beter kunnen. Als je niets anders doet dan bezuinigingen optellen en zeggen dat er een groot probleem is, doe je niet waartoe je als bestuurder bent neergezet, namelijk antwoord geven op problemen die er leven. Alleen maar de rekening terugleggen bij het Rijk, het beeld dat ontstaat uit het rapport, heeft natuurlijk geen enkele zin.

De heer Koopmans (CDA): Daar hebben wij oog voor. Wij hebben het voorstel gedaan om te knippen in de uitkeringen.

Voorzitter. Wij moeten ervoor zorgen dat er op het gebied van regelgeving zaken versoepeld worden. Ik laat de minister en de commissie het rapport over de ontregelde samenleving zien van het wetenschappelijk instituut van het CDA. Als wij daarmee fors aan de slag gaan, kunnen wij in Nederland heel veel geld besparen.

De heer Koopmans (CDA): Ik houd niet op en ik geloof volstrekt in wat ik zeg. Een opdracht voelen is buitengewoon CDA.

Voorzitter. Het punt van niet meer dan twee bestuurslagen die zich met een taak bezighouden is heel belangrijk. Wij willen van het kabinet binnen afzienbare tijd per departement, per beleidsveld, een plan hebben hoe dat gerealiseerd wordt. Het zijn mooie woorden, maar voor je het weet zijn wij een paar jaar verder en dat geduld heb ik niet. Ik noem een voorbeeld: de rijksheren in de ruimtelijke ordening. Die hebben wij niet meer nodig, want wij hebben op dat punt geen rijksbeleid meer. De minister van Infrastructuur en Milieu heeft daar een aantal verstandige opmerkingen over gemaakt. De gemeenten gaan over bestemmingsplannen, de provincies horen daar naar te kijken en een derde bestuurslaag is ingevolge het bestuursakkoord te veel. Dus graag een plan op dat punt.

Mijn laatste opmerking gaat over het voorstel waar de heer Schouw op doelde. Gemeentebesturen en andere overheden hebben in de afgelopen jaren regelmatig geld verloren doordat ze geld hadden zitten in Icesave en Griekse of Portugese obligaties. Hoe verstandig is dat? Ik weet het niet en met wijsheid achteraf weet iedereen het beter, maar ik vraag de minister of hij met gemeenten wil overleggen of er mogelijkheden kunnen komen waarmee gemeenten hun middelen meer lokaal kunnen inzetten. De Wet financiering decentrale overheden zou daartoe gewijzigd moeten worden Dus: van Icesave naar de buurt, van Griekse obligaties naar buurtmiddelen door middel van microkredietfondsen die ze daarvoor inzetten. Wij doen dat in bijna de hele wereld, prinses Maxima is ambassadeur, maar in Nederland zelf gebeurt het onvoldoende. Wil de minister dit op de agenda van het overleg met de andere overheden zetten?

De heer Klaver (GroenLinks): Voorzitter. Een bestuursakkoord of geen bestuursakkoord, dat was de afgelopen maanden de vraag. Het kabinet begon vorig jaar prachtig met een nieuwe ploeg vol elan en een minister-president die in communicatief opzicht afstak bij zijn voorganger. Men begon mooi met citaten als: «Ook over de grens van de politieke samenwerking tussen de fracties van de VVD, de PVV en het CDA heen, streeft het kabinet naar draagvlak voor daadkrachtig beleid in het belang voor de toekomst van Nederland.» Principes werden prachtig neergezet, maar lijken na een jaar eigenlijk al overboord gegooid: geen uitgestoken hand, maar een ramkoers met gemeenten. Het was geen oppositionele stem van 90% van de gemeenten die nee zei tegen het bestuursakkoord, maar een stem voor goed beleid om mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt ook echt aan het werk te kunnen helpen. Het was geen oppositionele stem omdat 21% van de wethouders van CDA-huize is en 19% van VVD-huize.

Met de ene hand neemt het kabinet geld weg bij gemeenten en provincies om ze met de andere hand met nog meer problemen op te zadelen. Volgens mij komt dit door een visieloze zoektocht naar geld. De heer Koopmans zei het al: het gaat toch om euro's. Nee, het gaat om mensen. Natuurlijk moet er bezuinigd worden in deze economisch zware tijden, maar dit kabinet speelt zo'n beetje alles via de korte band. Alles moet in 2015 gerealiseerd zijn, in plaats van te bekijken hoe wij de overheidsfinanciën op de langere termijn gezond kunnen houden. Er is een opeenstapeling van bezuinigingen op inburgering, arbeidsparticipatie, jeugdzorg, AWBZ, leerplusarrangementen in het voortgezet onderwijs, de Wajong en de Wet sociale werkvoorziening (WSW). Als dit kabinet zegt dat participatie de beste sociale zekerheid is, dan ondergraaft het die enorm met deze opeenstapeling van bezuinigingen. Mensen met een arbeidsbeperking komen straks immers veel moeilijker of helemaal niet meer aan het werk zonder de juiste begeleiding. Jongeren die het foute pad op dreigen te gaan, krijgen niet de hulp die zij nodig hebben. Mensen worden maar in een uitkering gestopt, in plaats van dat zij aan werk worden geholpen. Dit was alleen nog maar de paragraaf werken. Er zijn ook problemen met de natuurparagraaf. Ook daar heeft men geen overeenstemming weten te bereiken. Het adagium van dit kabinet lijkt: draagvlak is toch niet nodig, niet met de provincies, niet met de gemeenten, wij zijn de baas.

De speech van minister Donner op het VNG-congres ...

De heer Klaver (GroenLinks): Als de heer Koopmans hiermee bedoelt dat mijn partij hiervoor geen alternatieven heeft aangereikt, dan zeg ik dat mijn partij bekend staat om haar kwaliteitsoppositie. Wij doen altijd voorstellen met een financiële dekking. Het probleem is dat de keuzes die dit kabinet maakt, hartstikke vaststaan. Wij hebben aangereikt dat wij veel meer kunnen binnenhalen aan euro's op de AOW, op de woningmarkt, op rekeningrijden en op al die andere dossiers. Als de heer Koopmans daarvoor open zou staan, weten wij tal van amendementen in te dienen die de toekomst van Nederland echt beter maken.

Voorzitter. Het lijkt een trend in de politiek te zijn, niet alleen hier maar ook in Amerika, dat wij elkaar verlammen door politieke spelletjes. Wij zijn in Nederland gezamenlijk verantwoordelijk voor het algemeen belang. Daarom vind ik de term «onderhandelingen» tussen gemeenten en het Rijk eigenlijk geen goede uitdrukking. Het gaat over samenwerking: hoe kunnen wij in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid nemen? Dat leek de bedoeling van dit kabinet te zijn, maar een jaar na dato lijkt daar heel weinig van over. Een bestuursakkoord of geen bestuursakkoord, dat was de vraag. Het antwoord is Donneriaans: wij hebben bestuursafspraken.

De heer Ulenbelt (SP): Voorzitter. Het was begin juni langs de IJssel in Ulft een prachtige dag met gemeentelijke bestuurders en duizenden demonstranten, onder wie vooral heel veel mensen uit de sociale werkplaatsen. Op die heugelijke dag werd het bestuursakkoord afgewezen. De reactie van de minister was ook heel verheugend: als jullie dat akkoord niet helemaal nemen, is er helemaal geen akkoord. Heldere taal van de minister en ik was blij: het akkoord is van de baan, begin opnieuw en verzin iets anders. Maar wat lezen wij nu? Er is een bindende basis voor constructieve afspraken: de bestuursafspraken. Draaien mag van mij, als je maar de goede kant opdraait, maar hoe kwalificeert de minister zijn opstelling? De ferme taal sprak mij aan en nu draait hij. Heeft de minister overleg met de VNG en de provincies over de 100 mln. voor de regionale uitvoeringsdiensten? Is deze constructieve afspraak wel bindend?

De bestuursafspraken zijn een uitvloeisel van de bezuinigingen van 18 mld. Die zijn op hun beurt weer een gevolg van de crisis. Waar wordt de rekening van de crisis nu neergelegd? Het grootste verzet van de gemeenten was tegen het onderdeel werk. De sociale werkplaatsen afbreken, de bijstand verlagen; mensen die part noch deel hebben aan de oorzaken van de crisis krijgen via deze afspraken de rekening gepresenteerd. Terecht passen de gemeenten daarvoor. Wat gaat de minister doen met de gemeenten die dat deel niet willen uitvoeren? Wordt dit kabinet onder leiding van deze minister de dictator van de sociale werkplaatsen? Gaat dit kabinet de afbraak van de sociale werkplaatsen forceren? Of is de minister vanwege de verhoudingen bereid om opnieuw in overleg te treden met de VNG over hoe wij mensen aan het werk houden? Je kunt wel de mond vol hebben van mensen die aan het werk moeten, maar mensen in sociale werkplaatsen zijn aan het werk. Het zijn mensen met een handicap die aan het werk zijn. Daar gaan 60 000 banen verdwijnen en nu al worden er ontslagen doorgevoerd in de begeleiding enz. Wil de minister opnieuw constructief het overleg met de gemeenten voeren over hoe het verder moet met de sociale werkplaatsen?

Het gaat niet alleen om mensen, zoals de heer Klaver zei, en het gaat ook niet alleen om euro's, zoals de heer Koopmans zei. Het gaat om alle twee. Voordat ik de vraag van de heer Koopmans krijg over waar de SP de euro's vandaan haalt, zeg ik dat dit heel simpel is. Haal ze niet bij de sociale werkplaatsen. Als je de 18% meest vermogenden in Nederland 3% meer laat betalen, heb je 18 mld. In plaats van die graaiers, bonusvangers aan te pakken ... De PVV is er ook al niet meer voor om die aan te pakken, merk ik op uit de lichaamstaal.

De heer Ulenbelt (SP): Nee, u verdient ook heel veel geld en ik zou u niet als graaier willen bestempelen. Maar ze zijn er wel. Dat hebt u in het verleden ook altijd gezegd en gezien en u hebt daar werk van proberen te maken. Dat hoofdstuk is kennelijk voor de PVV afgesloten, dan weten wij dat ook weer.

Voorzitter. De tegenstelling wordt duidelijk. Mensen in de bijstand die niet aan het werk kunnen, kort men in twintig jaar tijd met € 2000. Dat is heel erg extreem en dat maakt mensen bang, net als het moeilijk worden voor mensen in de sociale werkplaats die willen werken en de dreiging dat zij onder het minimumloon moeten werken. Als dat de tegenstelling is, weet mijn partij wel waar je het geld zou moeten halen. Is de minister bereid de sociale werkplaatsen te ontzien en daarover het overleg met de gemeenten opnieuw te voeren?

De heer Brinkman (PVV): Nee, daar ben ik het niet mee eens.

Voorzitter. De PVV participeert sinds een halfjaar voor het in de provincies. Ik ben zelf Statenlid in de provincie Noord-Holland. Ook in twee gemeenten in Nederland hebben wij ondertussen ervaring opgedaan. Ik kan vertellen: er zit nog een hoop vet op de botten. Als de provincies en de gemeenten in staat zijn om dat vet weg te snijden, zouden ze juist de groepen mensen waar de heer Klaver zich, terecht, zo druk om maakt kunnen ontzien. Dat zouden de keuzes moeten zijn waar gemeenten voor staan. Snijd het eigen vet weg. Dat kan alleen maar door de gemeenten en provincies te korten in het fonds, want vrijwillig doen ze dat niet. Dat hebben ze tien, twintig, dertig jaar niet gedaan en dat zullen ze nooit doen. Ik geef een aantal voorbeelden uit de provincie Noord-Holland: 76 mln. naar Landsbanki, weg, 32 mln. in een megalomaan project gestopt, weg, 20 mln. voor een industrieterrein waar men een aantal fouten heeft gemaakt, weg. Vandaag lees ik in De Telegraaf dat gemeenten tientallen miljoenen euro's kunnen besparen door slim gebruik te maken van aanbestedingsregels. De aanbestedingsregels worden volgens Uneto-VNI en Bouwend Nederland slecht gebruikt door gemeenten. Daar ligt het geld: efficiënter ermee omgaan, niet overal allemaal met die dienstauto's rondrijden, geen prachtig mooie grote diners en weet ik veel wat. Dat is volgens mij toch de koers die de SP en GroenLinks altijd hebben gesteund.

De heer Brinkman (PVV): Het was symbolisch geweest als men wel in die dienstauto's zou rondrijden. Het feit dat men die dienstauto niet heeft geaccepteerd in de onderhandelingen – ik geloof dat u wel weet dat je altijd wat moet geven en nemen tijdens onderhandelingen – en er niet in rijdt, kunt u moeilijk symbolisch noemen.

Voorzitter. Ik zie meer dan genoeg mogelijkheden ...

De heer Brinkman (PVV): De heer Ulenbelt mag concluderen wat hij wil. Dat zal mij verder een zorg zijn.

Voorzitter. Ik en vele partijgenoten met mij hebben in de paar maanden die wij participeren in de provincie kunnen zien dat er nog ontzettend veel vet is. Als de minister definitief geen bestuursakkoorden sluit en ze gewoon oplegt – daarvoor heeft hij mijn zegen – maak ik mij wel zorgen om de lokale lasten. Ik zie een aantal, voornamelijk linkse, gemeenten, alweer de mogelijkheid aangrijpen om de lokale lasten exorbitant op te hogen. Dat is al een aantal keren gebeurd en ik ben bang dat dit nog veel erger zal worden. Kunnen wij niet gewoon een plafond afspreken waarbij de Tweede Kamer zegt: tot zover en niet verder, u zult het binnen uw eigen vet moeten zoeken en als u dat niet kunt, moet u gedwongen samenwerken in allerlei gremia, met andere gemeenten en voor de efficiency misschien wel samengaan met andere gemeenten? Dat zal andere partijen misschien weer als muziek in de oren klinken.

Mevrouw Van der Burg (VVD): Voorzitter. Is er nu een akkoord of niet? Ziet de VVD het juist dat er een akkoord is minus de punten werken naar vermogen en uitvoeringsdiensten? Zo ja, betekent dit dat met uitzondering van deze twee punten alle overheden volledig hun verantwoordelijkheid nemen en meewerken om de afspraken te implementeren? Kan de minister dan expliciet aangeven wat wordt bedoeld met de zin: «De besluitvorming over het onderhandelingsakkoord is nog niet in alle provincies (in finale zin) afgerond.»? Graag een toelichting daarop.

De VVD constateert dat dit kabinet een van de grootste hervormingen in het openbaar bestuur doorvoert door op een vijftal terreinen te decentraliseren. Hiermee wordt helder gekozen voor het dicht bij de burger leggen van die zaken, ik denk bijvoorbeeld op mijn eigen terrein aan jeugdzorg, die de burger direct raken en het meer regionaal of centraal regelen van zaken die het lokale overstijgen. De VVD vindt het een goede zaak dat verantwoordelijkheden en bevoegdheden eenduidig worden belegd bij maximaal twee overheden. Dit bevordert namelijk daadkrachtige besluitvorming en vermindert onnodige bestuurlijke drukte en administratieve lasten. Wordt dit heel consequent doorgevoerd?

In het bestuursakkoord staan goede dingen, maar de VVD heeft een aantal vragen en opmerkingen. De eerste overheid wordt expliciet genoemd. Ik heb al aangegeven dat de VVD vindt dat gemeenten de overheid is die het dichtst bij de burger staat. De VVD is echter niet van mening dat er een rangorde moet zijn tussen overheden, maar dat alle overheden even belangrijk zijn en dat het van cruciaal belang is om verantwoordelijkheden en bevoegdheden en het toezicht daarop eenduidiger toe te delen. Wat betekent «differentiatie in rijkssturing richting het decentrale niveau»? Graag een toelichting. Er wordt gesproken over spelregels voor interbestuurlijke informatie. Welke zijn dat en wat is de inhoud van het beoordelingskader interbestuurlijke verhouding? Wat is het integraal afwegingskader? Dit soort termen wordt heel gemakkelijk gebruikt in dit soort akkoorden. Ik zou het graag in normaal Nederlands willen hebben. Graag een verheldering van de minister. Wat is hedendaags burgerschap en wat is de inzet van de minister met de gemeenten met betrekking tot de gemeenschappelijke agenda hedendaags burgerschap? Ook daarop hoor ik graag een nadere toelichting.

Wij zijn erg geïnteresseerd in de stand van zaken. In het regeerakkoord zijn nog veel meer dingen in het bestuursveld te regelen. Hoe is de stand van zaken met de voortgang van de Randstadprovincie, met de infrastructuurautoriteit en hoe staat het met de taakdifferentiatie voor gemeenten? Hoe zit het met de verkleining van het aantal bestuurseenheden en het aantal bestuurders? Die hebben wij op verschillende niveaus in het regeerakkoord afgesproken.

Minister Donner: Voorzitter. Vandaag staan de bestuursafspraken op de agenda. Daarop had ik me geprepareerd, maar ik begrijp dat een aantal Kamerleden vooral alvast een voorbeschouwing wilden geven van de algemene politieke beschouwingen met het kabinet. Daarvoor ben ik dankbaar: een gewaarschuwd man telt voor twee. We weten dan al waarover het straks gaat.

De heer Heijnen constateert dat verschillende dingen die hij verwacht had, niet gebeuren. Hij noemt het bestuursakkoord en de verandering van de bestuurlijke inrichting. Hij noemt ook de onderhandelingen over de cao. Het gaat het kabinet hierbij minder om de teksten dan om de resultaten. Er is inderdaad geen cao. Dat is ook nooit de inzet van het kabinet geweest. De inzet van het kabinet is dat er gedurende twee jaar een nullijn gerealiseerd moet worden. Dat beleid ligt op koers. Dat laat onverlet dat aan het einde van dit jaar het sociaal flankerend beleid, zoals dat in cao's is vastgelegd, zal aflopen. Dan zullen de regelingen van het Algemeen Rijksambtenarenreglement van toepassing worden. Het kabinet bereidt zich dan ook voor op welke wijze het om moet gaan met het feit dat bij de uitvoering van het kabinetsbeleid het aantal ambtenaren minder zal worden. Evenzo bereidt het kabinet zich voor op welke wijze het mensen van werk naar werk kan begeleiden. Als de heer Heijnen geen cao ziet, klopt dat. Die zie ik ook niet, maar dat was ook niet de inzet van het kabinet. De inzet van het kabinet was het resultaat van het beleid.

Dit geldt idem dito voor het bestuursakkoord. De heer Heijnen zegt dat hij geen bestuursakkoord ziet. De Kamer heeft gisteren nog per brief het stuk gekregen zoals het er nu ligt. Ik heb steeds gezegd dat er pas een akkoord is als er ook overeenstemming is over de laatste punten. Dat is gerealiseerd met de gevoerde briefwisseling over de situatie die ontstaan is toen de VNG stelde dat ze de paragrafen over werk naar werk niet voor haar rekening kon nemen. De reactie van het kabinet hierop was dat de VNG inderdaad niet kan zeggen: we hebben een akkoord maar dat stuk nemen we niet voor onze rekening. Het kabinet heeft die aanwezige zorgen serieus genomen. Het heeft geconstateerd dat er, als dat nodig mocht blijken, 100 mln. extra gereserveerd is. Die was eerder in het kader van het akkoord bestemd voor de RUD's. Vooralsnog meent het kabinet echter dat dit niet nodig is. Hieruit en uit de briefwisseling nadien kan de heer Heijnen vaststellen dat alle partijen bij de onderhandelingen tot de conclusie zijn gekomen dat hiermee een basis bestaat voor uitvoering langs de lijnen die in een eerder onderhandelaarsakkoord en de briefwisseling daarover zijn vastgelegd. Derhalve hebben we de oorspronkelijke afspraken plus de briefwisseling gebonden met een gemeenschappelijk voorwoord van de vier partijen.

Er zijn dus afspraken. Zoals de bedoeling was van de onderhandelingen is hiermee het kader geschapen voor de manier waarop we omgaan met wat inderdaad een van de meest ingrijpende bestuurlijke hervormingen is van de afgelopen tijd, namelijk een decentralisatie van taken in de orde van grootte van 8,5 mld. Dat daarbij ook bezuinigingen komen, is het gevolg van de tijd waarin we leven. We kunnen eenvoudigweg niet doorgaan met iedere dag miljoenen meer uitgeven dan we binnenkrijgen omdat de gemeenten hierover anders denken.

Minister Donner: Die vindt plaats zoals dat in de brief is beschreven. Deze discussie kunnen we beter voeren nadat de stukken van Prinsjesdag gepubliceerd zijn. Ik kan dat niet binnen enkele dagen doen.

Naar Nederlands recht heb je geen overeenstemming als iets een akkoord heet. Overeenstemming heb je als er afspraken zijn. Daarom begrijp ik ook het verwijt niet dat ik plotseling een ander standpunt inneem dan ten tijde van het VNG-congres. Daar constateerde ik inderdaad dat de VNG niet kon zeggen: we kunnen ons niet vinden in een onderdeel maar we hebben wel een akkoord. Bij een akkoord geldt gewoon dat, als het niet helemaal is, het er helemaal niet is. Met de briefwisseling sindsdien zijn er over die punten afspraken gemaakt, over de manier waarop we ermee omgaan. Natuurlijk zal niemand zeggen: mooi, dit is waar we altijd naar gezocht hebben. Iedereen zal min of meer ontevreden zijn over de uitkomst, maar partijen constateren nu dat hiermee de bedoelde afspraken zijn vastgelegd, namelijk over het kader waarbinnen deze hele operatie plaats zal vinden en over de wijze waarop het kabinet en de andere overheden de komende jaren met elkaar zullen omgaan. Dat was de inzet en die is ook gerealiseerd.

Minister Donner: U vraagt of er overeenstemming met het IPO is. Die is er. Natuurlijk is er ook in de achterban nog discussie met de provincies op welke wijze daarvoor verder draagvlak gevonden kan worden, maar die overeenstemming is er. Dat is de essentie. De bestuursafspraken zijn niet met twaalf provincies afzonderlijk gemaakt maar met het IPO, de vertegenwoordigende organisatie waarin de provincies onderhandelen. Daar zijn de handtekeningen gezet. Idem dito met de Unie van Waterschappen. Er is geen akkoord met ieder waterschap afzonderlijk en ook niet met iedere gemeente afzonderlijk. Er is onderhandeld met de vertegenwoordigers en die kunnen zich vinden – zie het voorwoord – in wat er nu ter tafel ligt als bestuursafspraken. Ook op dit punt geef ik aan dat het misschien niet de term «akkoord» is maar dat het resultaat er ligt. Daarmee ligt dus ook het kader er voor een van de belangrijkste veranderingen in het binnenlandse bestuur en wordt invulling gegeven aan de verschillende afspraken over decentralisatie en de profielen van gemeenten en provincies.

Met betrekking tot de stand van zaken van de bestuurlijke inrichting kan ik slechts constateren dat ik de Kamer het bijgestelde kader over de herindeling van gemeenten al heb gestuurd. De wetsvoorstellen tot de opheffing van deelgemeenten zijn ter consultatie aan de gemeenten voorgelegd. Het wetsvoorstel tot de opheffing van de Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten-Aanvulling Plus (WGA-Plus) is in voorbereiding en daarmee ook de omvorming naar de infra-autoriteit. Kortom, ook op dat terrein zijn alle stappen die genomen moeten worden, in voorbereiding.

Ik geef toe dat het niet gelukt is om het stuk waarin het verhaal zit, namelijk de gevraagde visie, vlak voor de vakantie naar de Kamer toe te sturen. Dit komt ook omdat die visie samenhangt met het beleid van het kabinet op andere onderdelen van de economie. Hierbij gaat het dus over de presentatie en de samenhang, maar niet over de maatregelen. De Kamer kan gerust zijn: alle maatregelen op de verschillende terreinen zijn in voorbereiding of in uitvoering.

Minister Donner: Als u hebt wat u vroeg, namelijk afspraken met de koepelorganisaties, dan verlegt u snel het criterium en zegt u dat dit niet voldoende is, en dat het met ieder van de leden moet. Sinds jaar en dag hebben we de situatie dat er bestuursakkoorden worden afgesloten waarmee de afzonderlijke provincies en gemeenten zeggen het niet eens te zijn. Zo werkt het niet. Uiteindelijk geschiedt de besluitvorming ook niet bij afspraak of akkoord. De besluitvorming geschiedt bij besluiten van de wetgever en de daartoe bevoegde autoriteiten. Als we het anders zouden doen, dan zou plotseling via afspraken en akkoorden de constitutie van dit land wijzigen. Dat is niet de bedoeling.

Ik hoop dat ik zo duidelijk heb gemaakt. Men kan er natuurlijk altijd vanuit zo'n perspectief kijken dat men kan zeggen dat dit niet is wat men ervan verwachtte. Het kabinet heeft in ieder geval het gevoel dat het op koers ligt met de verschillende maatregelen.

De heer Heijnen vraagt nog naar de status van de afspraken rond de RUD-vorming. Dat is zoals gezegd, primair een kwestie van de manier waarop die vorm wordt gegeven in de begrotingsstukken. Hij kan ervan uitgaan dat over de uitkomsten, ook over de briefwisseling die heeft plaatsgevonden, het nodige overleg geweest is met als resultaat de uitkomst die ook in het voorwoord is weergegeven.

De heer Schouw hamert erop en zegt dat er geen hervorming is als het niet zijn hervorming is. Hij doelt waarschijnlijk op het ontslagrecht, en bij de woningmarkt op de hypotheekrenteaftrek. We verschillen van mening over het geheel. Ik wil er wel op wijzen dat in ieder geval sinds de stappen die het kabinet genomen heeft, er een trendverandering op de woningmarkt is bij de verkoop van woningen. Dat is ook de bedoeling. Voor het overige ligt ook de visie van het kabinet er. Ik ben gaarne bereid daarover te spreken.

De status van de bestuursafspraken heb ik uitgelegd. Voor de afspraken met betrekking tot Wwnv scheppen de voorliggende bestuursafspraken een kader. De discussie erover zal in de Kamer gevoerd worden met betrekking tot de benodigde wetgeving. Dat is uiteindelijk ook wat de resolutie van de VNG inhoudt, namelijk de constatering dat dit daar besloten zal worden en dat op die basis de VNG ook van mening is dat er wel een akkoord is. De vraag of het kabinet opnieuw gaat overwegen, moet gericht worden aan de bewindslieden van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Daarover heeft de Kamer ampel discussie gehad en daarover wil ik op dit moment geen nader standpunt innemen. Dan dreigt het gevaar dat we precies hetzelfde zeggen, maar dat ik het misschien net iets anders zeg en dat dan weer een bepaald beeld ontstaat terwijl dat nu juist markant verschilt van voorgaande kabinetten. De heer Heijnen sprak over geruzie, geruzie en geruzie, maar dat valt erg mee. Het is wel zo dat we bezuinigingen moeten realiseren in de orde van grootte van 18 mld. Niemand zegt dan: fijn, daar zat ik nou al jaren op te wachten.

Wat betreft de onafhankelijke beoordeling van de vraag wat er nu nodig is in het kader van de Wwnv: de bestuursafspraken bevatten er afspraken over. Het zou überhaupt constitutioneel gezien vreemd zijn als er met betrekking tot de uitgaven van de overheid een onafhankelijke instantie gevraagd wordt om vast te stellen hoeveel er nodig is en dat dit dan betaald moet worden. Nee, het is de procedure dat er gewoon overlegd wordt. Op dit moment is ook overleg gaande over de vraag hoe de verschillende visies in elkaar zitten. Uiteindelijk gaat het om bestuursafspraken en zullen de besturen in eerste instantie kijken of men er met overleg uitkomt. Anders zal men het door besluitvorming moeten doen. Die besluitvorming ligt in Nederland bij de begrotingswetgever.

De heer Koopmans roept op om te komen tot creatieve oplossingen. Hij verwijst naar het rapport De ontregelde samenleving. Ik kan hem geruststellen. Ik heb het zelf vorige week in ontvangst genomen en heb er enig commentaar bij geplaatst. Dat rapport neem ik zeker ook ter harte. Hij vraagt vervolgens om een monitor van de afspraken over de twee bestuurslagen. Het bestuursakkoord vormt hiervan de eerste invulling. Vervolgens wordt die invulling gegeven in andere stukken, bijvoorbeeld de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte. Op andere punten bijvoorbeeld het afschaffen van de WGA-Plus, de deelgemeenten en de andere realisaties, is de invulling onderdeel van de voorstellen die nog komen. Het lijkt me dat het wel lasten schept voor alle betrokkenen om daarvan nu een overzicht op te nemen, terwijl de punten nog in de Kamer aan de orde komen en op de deelterreinen ook aan de orde zijn. Ik stel primair voor dat we op dit moment dat proces afwachten. Dan kunnen we altijd in het kader van de begrotingsdiscussie van het ministerie van Binnenlandse Zaken kijken of er onvoldoende duidelijkheid over bestaat. Het gaat voor een deel om discussies die nog gaande zijn, bijvoorbeeld de discussie over de herstructurering van de natuurgebieden, over de veranderingen op het terrein van het openbaar vervoer en infrastructuur. Het gaat dus primair om een sectorale ontwikkeling.

Minister Donner: Ik weet niet wat ik toe kan voegen aan mijn antwoord. De strakke leiding, zoals de heer Koopmans die voorstelt, is een punt dat bij de constitutie van de kabinetten aan de orde komt met betrekking tot de verantwoordelijkheden van de verschillende ministers. Het is niet zo dat ik op het terrein van de ruimtelijke ordening de wetgeving verander. Het is wel zo dat in het overleg, ook door mij, op dat punt gelet wordt opdat hieraan uitvoering gegeven wordt. Het is niet zo dat er een verkorte weg is door het hier te bespreken met de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Dat zal ook een zaak zijn van de manier waarop de Kamer dit oppikt in het overleg met de verschillende ministers. Mijn inzet heeft de Kamer. Ik wijs er alleen op dat het minder productief is om daarover nog weer een stuk te produceren.

Het idee van de heer Koopmans over de microkredieten en de wijze waarop gemeenten die in kunnen zetten en in hoeverre daarvoor binnen de begrotingen van gemeenten en provincies ruimte is, is alleszins het overwegen waard. We hebben de Financiële-verhoudingswet (FVW) en de verschillende uitgangspunten. Die zijn weer aangescherpt, inderdaad naar aanleiding van gebleken minder verstandige beleggingen en reserveringen van gelden door gemeenten. Uiteindelijk raakt de heer Koopmans hier wel aan een wezenlijk element van de bestuurlijke inrichting, namelijk dat gemeenten en provincies hierover ook zelf beslissen. Ik zal uiteraard deze suggestie ook in het bestuurlijke overleg meegeven aan de bestuurders; niet in de zin dat dit vanuit het Rijk voorgeschreven wordt, maar dat dit wellicht een idee is om in de verschillende provincies en gemeenten te overleggen. Dat zullen ze doen binnen de daarvoor geldende kaders. De heren Heijnen en Schouw wezen er al op dat het niet gaat om zomaar middelen. Als ik middelen steek in microkredieten, heb ik ze niet meer gereserveerd. Als de wet voorschrijft dat er reserveringen moeten zijn, kan men ze niet in de vorm van microkredieten investeren. Dat zijn nu eenmaal de beperkingen die de rekenkamers aan dit soort zaken stellen.

Minister Donner: De heer Heijnen heeft niets anders bij mij kunnen beluisteren. Ik heb zeer nadrukkelijk aangegeven dat het uiteraard slechts kan binnen de kaders die de wet daaraan stelt. Binnen die kaders kunnen gemeenten en provincies het doen. Dat beluister ik bij de heer Heijnen ook. Ik zal overbrengen dat dit een gedachte is die hier bij sommigen leeft en dat anderen dit een waanzinnige idee vinden.

De heer Koopmans vraagt het aantal specifieke uitkeringen verder te verminderen. Dit sluit aan bij de uitgangspunten van het kabinet. Ik wijs er wel op dat, wanneer het kabinet uitvoering probeert te geven aan deze ideeën, dit niet steeds met grote instemming in deze Kamer en zelfs niet door meerderheden in deze Kamer ontvangen wordt. Dat belemmert die uitvoering enigszins. Ik wijs bijvoorbeeld op de Wet op het Onderwijsachterstandenbeleid, het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit, de experimenten met betrekking tot het perspectief van ex-alleenstaande minderjarige vreemdelingen voor wie de Kamer steeds zelf heel specifieke uitkeringen wil en niet via het Gemeentefonds. Dit zal een voortdurend punt van debat zijn met de Kamer, ook op dit punt.

Zeker gelet op het lot van andere landen die onvoldoende maatregelen treffen met betrekking tot bezuinigingen, is het op dit moment een eerste vereiste om überhaupt in dit land nog behoorlijk bestuur te kunnen waarborgen, dat de overheidsfinanciën op orde worden gebracht. Dat doet dit kabinet. Binnen dat kader valt uiteraard te discussiëren over de keuze die het kabinet hierbij maakt. Het is echter geen oplossing om te zeggen: we menen dat dit belangrijker is en dat er dus meer geld voor moet zijn. Derhalve blijft de beslissing overeind, namelijk wat is het kader en hoe wordt daarbinnen geopereerd. De discussie over de manier waarop de financiën worden aangewend, zal primair plaatsvinden bij de algemeen politieke beschouwingen, daarna bij de financiële beschouwingen, en vervolgens bij de behandeling van de begrotingen van de verschillende departementen, en de wetsvoorstellen. Daar kunnen we hier niet op vooruitlopen.

De heer Klaver spreekt er ten slotte over dat we elkaar lijken te verlammen door politieke spelletjes. Dat is nu juist wat we met de huidige bestuursafspraken hebben weten te voorkomen. We verlammen elkaar niet in onenigheid maar hebben geconstateerd dat we op twee punten tot procedurele afspraken moesten komen. Op die basis kunnen we verder. Ik acht dit juist een voorbeeld van een situatie waarin we elkaar niet verlammen door politieke spelletjes, maar waarin we proberen te kijken wat de resultaten zijn.

Minister Donner: Dat laatste onderdeel deel ik niet. Ik denk niet dat het verstandig is daar nu over te gaan praten. Als het kabinet het gedetailleerd zou invullen, zou de heer Klaver het kabinet evenzeer verwijten dat het over het graf heen regeert, hoewel ik betwijfel of dat het graf van het kabinet is.

De vragen van de heer Ulenbelt komen erop neer dat er gevraagd wordt of ik bereid ben, de sociale werkplaatsen te ontzien en opnieuw te overleggen. Die discussie voer ik niet. Die moet de Kamer voeren met de bewindslieden van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dat heeft de Kamer ook gedaan. Die discussie kan ik hier niet opnieuw voeren. Over de suggesties van de heer Ulenbelt over de manier waarop de bezuinigingen wellicht anders gerealiseerd kunnen worden, constateer ik dat die geen recht doen aan het feit dat de hele economie gekrompen is. Men kan het probleem dan niet oplossen door binnen de economie nog wat verschuivingen te realiseren en door de lasten te verhogen. Dit is meer een discussie voor economen en financieel specialisten. Dat zijn wij geen van beiden. Wij zijn eenvoudige noeste werkers op de vloer en deze hoge theorieën moeten we laten voor wat ze zijn.

De heer Brinkman vraagt zich af hoe het met de lokale lasten gaat als er geen akkoord is. Ik heb aangegeven dat er sprake is van afspraken. Daarin zijn onder andere de plafonds voor de ontwikkeling van de lokale lasten vastgelegd, de macronormering ten aanzien van de onroerendezaakbelasting, de wettelijke maxima op de opcenten van de motorrijtuigenbelasting en de afspraken over een beperkte lastenstijging bij de waterschappen, ook als er extra taken zijn.

Minister Donner: Het geldt nog steeds; ik ben er net nog op ingegaan: «niet helemaal» is «helemaal niet». In de discussie die gevoerd is sinds de besluitvorming in het VNG-congres, hebben beide partijen overeenstemming bereikt over de wijze waarop ze met deze situatie omgaan. Daarover bestaat helemaal overeenstemming. Dat staat in het stuk dat ik de Kamer gisteren heb doen toekomen. Derhalve zie ik niet waar die draai zou moeten zitten. Ja, de uitkomst is niet wat de heer Ulenbelt hoopte, maar dat is wat anders. Overeenstemming is er.

Ten slotte heeft mevrouw Van den Burg een aantal vragen onder andere met betrekking tot de Randstad. Zoals gezegd komt dit punt hopelijk zo spoedig mogelijk naar de Kamer. Ik geef toe – dat zei ik ook al tegen de heer Heijnen – dat dit niet helemaal gerealiseerd is wanneer de visie bij de Kamer ligt. Verschillende maatregelen zijn daarentegen al stuk voor stuk ter hand genomen. Dat geldt ook voor de vermindering van het aantal bestuurders. Er ligt al een voorstel ter advisering bij de Raad van State over de reductie van de Eerste en Tweede Kamer met een aantal leden. Dat geldt ook voor de wetsontwerpen met betrekking tot het kleiner maken van de besturen van andere overheden. Die verschillende maatregelen zijn ter hand genomen.

De term «taakdifferentiatie» wijst enerzijds op de verschillende profilering van gemeenten en provincie. Dat geeft het bestuursakkoord zelf ook al aan. Anderzijds wijst de term ook op het onderwerp van de gesprekken over het bestuursakkoord: op welke wijze er zekerheid kan bestaan over de kwaliteit van de uitvoering van de te decentraliseren taken. Het roept bijvoorbeeld ook wel degelijk de vraag op of dat door 416 gemeenten gedaan moet worden. Daarop slaat deze term waarnaar mevrouw Van den Burg verwijst. De afspraak is dat eerst gedurende een periode bezien kan worden in hoeverre gemeenten daarop zelf een adequaat antwoord vinden. Mocht dat niet het geval zijn, is de afspraak dat het dan opnieuw een punt zal zijn van overleg en eventueel van nadere regels.

De spelregels met betrekking tot interbestuurlijke lasten liggen al bij de Tweede Kamer. De tekst over hedendaags burgerschap verwijst naar wat is aangegeven in de nota over participatie, binding en burgerschap. Daarin staat ook aangegeven dat in dit najaar een agenda voor burgerschap naar de Kamer gestuurd zal worden. Hieraan zal met name door de gemeenten bijgedragen worden. Ik noem met nadruk dat dit niet een beleidsstuk is. Het is bij uitstek zo dat als je burgers weer zo veel mogelijk op dit terrein actief wilt inschakelen, activeren en mobiliseren, dat dan geen beleid kan zijn. Dat is een contradictio in terminis.

De heer Heijnen (PvdA): Voorzitter. In het bijzonder de partijen CDA en PVV werpen mist op. Ik wil die mist wat laten opklaren. De facto wordt er nu in gemeenten gesproken over pijnlijke bezuinigingen op cultuur, onderwijs, veiligheid, bibliotheken, onderhoud, maar vooral ook over bezuinigingen op de kwetsbaarste groepen. Daar ligt de relatie met het bestuursakkoord dat geen akkoord is maar inmiddels gereduceerd is tot een voorwoord waarin verwijzingen plaatsvinden naar een akkoord dat geen akkoord is, omdat niet over alle punten overeenstemming is bereikt.

De minister zegt dat het kabinet op koers is. Het kabinet is op ramkoers en loopt vast. Het loopt vast, als het gaat om de bestuurlijke organisatie. Het loopt vast als het gaat om de loyaliteit van ambtenaren die het goede arbeidsvoorwaarden moet bieden; er is geen cao. Het loopt vast als het gaat om de pensioenen, een ander dossier, en het loopt vast op het realiseren van een aantal afspraken met de loyaalste partners in dit land, namelijk de bestuurders van decentrale overheden.

Mijn vraag, een heel klein vraagje ten opzichte van deze grote woorden – dat realiseer ik me – gaat over die 100 mln. Daarover is nog een hoop uit te leggen. Mijn simpele verzoek aan de minister is om de Kamer een brief te sturen waarin hij uiteenzet hoe het precies zit met de 100 mln. efficiency, de RUD's. Waar is die 100 mln. gereserveerd; hoe; voor wat precies? Bij deze meld ik vast dat ik een VAO zal aanvragen als die brief niet komt.

De heer Schouw (D66): Voorzitter. Ik begin met complimenten te geven aan de minister voor zijn hilarische en fantastische optreden op het VNG-congres. Dat heeft me heel veel plezier gedaan. Ik zat ook in de zaal: het was echt fantastisch.

«Er is geen akkoord omdat de leden van de VNG het hebben afgewezen», dat waren harde woorden van de minister. Dat is nu anders. «De draai van Donner» heeft de heer Ulenbelt het genoemd en zo is het natuurlijk ook. Er is een akkoord, maar eigenlijk is het een koepelakkoord. Dat is wel de winst van vandaag. Het is een koepelakkoord tussen de koepels. De koepels gaan het maar aan hun achterban uitleggen en de achterban heeft een verantwoordelijkheid om te kijken wat ze van het koepelakkoord vindt.

Ik heb zomaar het idee dat de minister gezegd heeft die 100 mln. te reserveren voor mogelijke tekorten bij de gemeenten, maar misschien ook wel voor mogelijke tekorten bij de provincies, als het gaat om die uitvoeringsdiensten. Klopt dat? Is die 100 mln. niet gelabeld?

Dit debat heeft ook opgeleverd dat verschillende partijen van mening zijn dat je af en toe ongelimiteerd een greep in de kas kunt doen bij gemeenten en provincies. Daarvan ben ik geschrokken. Mijn fractie zal er in ieder geval voor waken dat dit zomaar ongeclausuleerd zal gebeuren.

De heer Koopmans (CDA): Voorzitter. Ik dank de minister voor de gegeven antwoorden. Ik heb drie punten. Ten eerste, de 90 mln. van de RUD's naar de sociale werkplaatsen vinden we wel een goed idee. Dat kan een oplossing zijn voor iets wat breed in deze Kamer gedeeld wordt. Ik begrijp dus niets van al die moeilijke vragen.

Ten tweede, de minister heeft gelijk als hij antwoordt op de vragen over de specifieke uitkeringen dat de Kamer daarbij af en toe ook zelf verkeerde bewegingen maakt. Ik zou het kabinet willen oproepen op dat punt ook vaker nee terug te zeggen.

Ten derde, ik heb net al gezegd dat ik met een motie kom over de drie bestuurslagen. Ik vind dat daar een strakke aansturing moet komen. De minister weet dat een motie altijd begint met «verzoekt de regering», dus hij hoeft zich geen zorgen te maken over het constitutionele punt.

De heer Klaver (GroenLinks): Voorzitter. Ik concludeer dat er afspraken zijn met de koepelorganisaties. Ik was zo blij met dit kabinet omdat het heeft gezegd dat het de aanval zou openen op de leemlaag. De leemlaag wordt dan gedefinieerd als al die koepelorganisaties die ertussen zitten. Er is nu een afspraak met een koepelorganisatie die niet gedragen wordt door de leden. Er zijn afspraken gemaakt, bij het pensioenakkoord precies hetzelfde, met koepelorganisaties en vakcentrales en er is geen draagvlak voor. Al is dat misschien wat prematuur maar we zullen het maandag wel zien.

De minister heeft het erover dat de woningmarkt is opgeleefd dankzij de hervormingen die het kabinet heeft voorgesteld op die woningmarkt. Kan de minister er nog kort verder op ingaan wat hij precies bedoelt met die opleving?

Ik heb genoten van de speech van de minister op het VNG-congres, die doorspekt was met uitspraken van Confucius die ik over het algemeen beter begrijp dan deze minister. Ik sluit af indachtig de woorden van de minister zelf: de gedachte van de superieure mens is vertrouwd met rechtvaardigheid, de middelmatige mens is vertrouwd met de opbrengst.

Minister Donner: Voorzitter. In eerste termijn verwijt de heer Heijnen het kabinet dat het veel zegt maar niets doet. In tweede termijn zegt hij dat het kabinet op ramkoers ligt. Dat wijst er in ieder geval op dat het kabinet wel wat doet, anders kun je niet op ramkoers liggen. Ik meen dat het kabinet niet op ramkoers ligt. Dat blijkt ook hieruit. De heer Heijnen wil een geschil creëren dat er niet is.

Er zijn inderdaad op twee punten afspraken over de manier waarop er omgegaan moet worden met die punten waarvan de uitkomst is dat men anders concludeert dan eerst. Het hele beeld van de heer Klaver dat er een akkoord ligt dat niet gedragen wordt door de achterban, is een volstrekte ontkenning van de letterlijke tekst van het voorstel van het VNG-bestuur dat aanvaard is. Hierin wordt vastgesteld dat de leden het onderhandelaarsakkoord voor hun rekening kunnen nemen. Voor één onderdeel geldt dat niet. Daarover heeft vervolgens een briefwisseling plaatsgevonden en vervolgens wordt vastgesteld dat dit de basis is waarop we verder gaan. Ik zie ook niet waarom dat nu opeens helemaal niet gedragen zou worden.

De vreemde situatie was inderdaad dat de leden van de VNG dachten: we kunnen zeggen dat er een akkoord is, maar we kunnen een deel niet voor onze rekening nemen. Daarvan heb ik gezegd dat dit niet zo kon. Dat is ook waarop het kabinet gereageerd heeft. Ik zie niet in welke eisen de Kamer nog meer aan afspraken wil stellen. Ik zie in antwoord op de heer Heijnen ook niet waarom het zo vastloopt. Ik constateer – zoals ook blijkt uit het gemeenschappelijke voorwoord – dat ieder van de partijen meent dat dit in ieder geval, hoe men er verder ook inzit, de basis is om verder te gaan. Dat is het kenmerk van afspraken.

Over de 100 mln. geef ik aan dat ik niet vooruit kan lopen op de begrotingsstukken. Ik kan de Kamer wel toezeggen dat ik zo snel mogelijk na Prinsjesdag een brief stuur over de manier waarop die 100 mln. verwerkt is, tenzij de Kamer concludeert dat dit niet nodig is als de stukken eerder uitlekken.

Minister Donner: Hiermee heb ik ook de vraag van de heer Schouw beantwoord. En nogmaals, de bestuurders zijn zich bewust van de noodzaak om te komen tot beperking van de uitgaven. Dat heeft geresulteerd in de huidige afspraken. Dat betekent dat op alle terreinen de uitwerking nog nader zal volgen. Ik zie niet dat dit gekwalificeerd moet worden als «greep uit de kas».

Ik begrijp dat de heer Koopmans nog een motie wil indienen en dat die gericht is aan de regering. Ik voel me daarmee gesterkt in de discussies binnen het kabinet. Ik hoop dat de zaken waarover de CDA-fractie niet geheel tevreden is, ook met de specifieke bewindslieden gewisseld zullen worden.

Ik heb al aangegeven dat ik mezelf reken tot de categorie «noeste werkers». Die zijn inderdaad meer bezig met de resultaten dan met goede bedoelingen. Dat is heel gevaarlijk, dat klopt, maar politiek is niet voor bange mensen.