Nr. 197 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Economische Zaken heeft op 11 juni 2015 overleg gevoerd met Minister Kamp van Economische Zaken over:

• – de brief van de Minister van Economische Zaken d.d. 9 maart 2015 betreffende het onderzoeksdeel van het Toekomstfonds (Kamerstuk 34 000-XIII, nr. 150);

• – de brief van de Minister van Economische Zaken d.d. 7 maart 2015 inzake het benutten en vermarkten van kennis, een tussentijdse review van het Valorisatieprogramma (Kamerstuk 32 637, nr. 169);

• – de brief van de Minister van Economische Zaken d.d. 9 maart 2015 met de uitwerking van het amendement van de leden Van Veen en Jan Vos dat zorgt voor aanvullend budget voor innovatief mkb (Kamerstuk 34 000-XIII, nr. 149);

• – de brief van de Minister van Economische Zaken d.d. 10 maart 2015 inzake een verkennend onderzoek door het CPB naar grondprijzen in grensregio's (Kamerstuk 32 851, nr. 19);

• – de brief van de Minister van Economische Zaken d.d. 28 april 2015 met de stand van zaken rond de uitvoering van een aantal toezeggingen, gedaan tijdens het dertigledendebat grenseffectentoets van 4 februari 2015 (Kamerstuk 32 851, nr. 25);

• – de brief van de Minister van Economische Zaken d.d. 19 mei 2015 waarin een reactie op het eindrapport van de Taskforce Wientjes inzake de voorgenomen sluiting van de Philips Lighting-vestiging in Emmen (Kamerstuk 32 637, nr. 181);

• – de brief van de Minister van Economische Zaken d.d. 8 juni 2015 over de toezegging met betrekking tot het onderzoeksdeel Toekomstfonds (Kamerstuk 31 288, nr. 474)

• – de brief van de Minister van Economische Zaken d.d. 28 mei 2015 inzake positieve ontwikkelingen in deelname van Nederlands midden- en kleinbedrijf in Horizon 2020 (Kamerstuk 32 637, nr. 183).

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Van Veen

Griffier: Thomassen

De heer Verhoeven (D66): Ik raad de heer Vos aan om de tegenbegroting van D66 nog eens goed te lezen. Mijn vraag aan het kabinet was helder. Naast meer budget wil D66 dat publiek geld voor onderzoek effectief wordt besteed. Er moet allereerst geld naar ongericht onderzoek, dat wil zeggen onderzoek op basis van wetenschappelijke nieuwsgierigheid, zonder inmenging van de politiek en zonder inmenging van bedrijven. Dergelijk onderzoek is bedoeld om onafhankelijk tot ontdekkingen te kunnen komen. Een ander deel van het geld moet naar onderzoek dat is gericht op oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen, zoals duurzame energieoplossingen, de grondstoffenschaarste en de zorg. Het topsectorenbeleid moet op het punt van maatschappelijke uitdagingen drastisch worden gemoderniseerd. Het beleid is nu te veel gericht op ouderwetse sectoren en op gevestigde belangen en leidt niet tot baanbrekende innovaties en nieuwe banen. De aandacht die er binnen de topsectoren voor maatschappelijke uitdagingen lijkt te zijn, is een wassen neus. Het is alsof je Shell vraagt om de omslag naar duurzame energie te leiden. Dat gaat niet werken. D66 wil het onderzoeks- en innovatiebeleid scherper richten op maatschappelijke uitdagingen. Als bedrijven en kennisinstellingen kunnen samenwerken om oplossingen te vinden, leidt dat tot doorbraken, werkgelegenheid en economische groei van de topsectoren.

Op initiatief van D66 bekijkt de Minister de verouderde wet- en regelgeving om start-ups de ruimte te geven. Wat is de stand van zaken? Welke wetten gaat de Minister moderniseren? Wanneer kan de Kamer de voorstellen verwachten?

De privacy van 1 miljoen zzp'ers is een terugkerend probleem. De Belastingdienst maakt van het btw-nummer van zzp'ers ongeveer een-op-een een bsn-nummer. Het enige verschil is de toevoeging B01. Tegelijkertijd zijn het privéadres en de geboortedatum van zzp'ers heel gemakkelijk uit het Handelsregister van de Kamer van Koophandel te halen. De combinatie van die informatie maakt zzp'ers heel erg kwetsbaar om slachtoffer te worden van identiteitsfraude. Het kabinet wilde een eerdere aan Staatssecretaris Wiebes gerichte motie niet uitvoeren, omdat de uitvoering ervan te ingewikkeld zou zijn. Aan de ene kant zegt de overheid dat men op identiteitsfraude moet letten en dat iemand niet zomaar een kopie van zijn paspoort moet achterlaten, maar aan de andere kant vindt de overheid het wel oké dat een deel van de persoonsgegevens van 1 miljoen zzp'ers op straat ligt en dat zzp'ers dus heel gemakkelijk slachtoffer kunnen worden van identiteitsfraude. Wil de Minister alsnog naar een oplossing voor dit groeiende probleem kijken? Er zijn immers steeds meer zzp'ers. Kan daarvoor een uitvoeringstoets worden gemaakt? Hoe kunnen privéadressen in het Handelsregister worden afgeschermd?

Uit een rapport van Graydon blijkt dat overheden nog steeds veel te laat betalen. D66 heeft een vergelijking gemaakt met het verzoek in het kader van de Wet openbaarheid van bestuur (WOB). Als een overheid te laat aan een WOB-verzoek voldoet, moet ze een dwangsom betalen. Is de Minister bereid om te onderzoeken of een dwangsom kan worden opgelegd aan overheden die na 30 dagen een rekening nog niet hebben betaald? Ik vraag dit de Minister mede namens mijn CDA-collega. De Minister heeft al veel stappen gezet om het een en ander te verbeteren, zoals het openbaar maken van de gemeenten die te laat betalen. Toch blijkt herhaaldelijk uit onderzoek dat er nog steeds te veel overheden zijn die de rekeningen te laat betalen.

Vliegveld Valkenburg zou perfect kunnen dienen als innovatiecluster voor de ontwikkeling van drones. Gisteren is men echter begonnen met de sloop van de landingsbaan, zonder dat er naar de mogelijkheden van een unmanned valley is gekeken. Is de Minister bereid om die mogelijkheden alsnog te onderzoeken en ondertussen de sloop te stoppen?

Mevrouw Agnes Mulder (CDA): Voorzitter. Het CDA sluit aan bij D66 omtrent vliegveld Valkenburg en de unmanned valley. Het CDA heeft al eerder bepleit om de mogelijkheden daarvan te bekijken.

D66 heeft al mede namens het CDA gepleit om onderzoek te doen naar het invoeren van een dwangsom. Het CDA hoort graag wat de reactie van de Minister daarop is. Verder ziet het CDA graag dat de norm voor de betalingstermijn voor overheden wordt opgetrokken van 90% binnen 30 dagen naar 95% binnen 30 dagen. Ook daar trekken D66 en het CDA gezamenlijk in op. Er zijn ministeries die 95% fluitend halen. Is de Minister bereid de betalingstermijn op te trekken? Ook de betalingstermijn van grote bedrijven en aan het mkb en zzp'ers kan beter. De betalingstermijn heeft heel veel invloed op de liquiditeitspositie van mkb'ers en zzp'ers. Het CDA heeft daar vanmorgen een rondetafelgesprek over gehad.

Mevrouw Agnes Mulder (CDA): Het CDA pleit voor een voorbeeldfunctie van de overheid. Het kabinet gaat over de overheid en haar betaaltermijnen en is mede verantwoordelijk voor het gemaakte beleid. Daarover kan ik dus wat zeggen. Ik roep natuurlijk ook de bedrijven op om de rekeningen tijdig aan elkaar te betalen. Dat is vanmorgen uitgebreid op tafel gekomen. Het is mooi dat de PvdA ook vindt dat de bedrijven op tijd moeten betalen.

In navolging van de monitor betaaltermijnen voor de rijksoverheid en gemeenten, pleit het CDA ook voor een monitor voor de betaaltermijnen van grote bedrijven om die inzichtelijk te krijgen. Daar was vanmorgen in de hoorzitting zeker interesse voor. Dit punt zou samen met VNO-NCW en het mkb kunnen worden opgepakt om te bekijken in welke vorm zo'n monitor het beste kan plaatsvinden.

Het verminderen van de grensbarrières blijft een belangrijk punt voor het CDA. De opzet van de werkgroep grensoverschrijdende arbeid is helaas vertraagd. Het CDA ziet het bericht over de voortgang ervan graag in juli tegemoet. Het CDA heeft eerder in het debat een aantal specifieke punten naar voren gebracht, onder andere met betrekking tot leerlingen van de basisberoepsgerichte leerweg (bbl) en mensen die over de grens aan het werk willen. Wat gebeurt er dan met de minimumlooneisen? Waar moet men dan allemaal aan voldoen? De Aannemersfederatie heeft bij het CDA aangeklopt en gezegd dat er heel veel praktische punten zijn. Wil de Minister die punten oppakken? Misschien kan de Minister alvast inzicht geven in de voortgang.

Ik kom op de MIT-regeling en de Borgstelling mkb-kredieten (BMKB). Het CDA is erg blij met de extra middelen voor de MIT-regeling en ook met de uitvoering samen met de provincies. In de brief staat dat de subsidieaanvraag moet passen binnen de innovatieagenda's van de topsectoren. Hoe kan het mkb invloed uitoefenen op deze agenda's? Wordt er rekening gehouden met de regionale kansen? Het CDA is benieuwd naar de voortgang van de BMKB. Is de Minister bereid de regeling uit te breiden? Het CDA denkt daarbij bijvoorbeeld aan de onderbenutting van deze regeling. Kan de regeling eventueel breder worden toegepast? Er kan bijvoorbeeld worden gekeken naar het werkkapitaal.

Ik kom op Philips Lighting in Emmen. Het past het CDA om een groot compliment te geven aan de taskforce en de heer Wientjes. De vraag is echter hoe die inspanningen worden geborgd. Volgens de brief die de Kamer van de Minister kreeg, zou er eind mei misschien meer duidelijkheid komen. Kan de Minister al iets meer zeggen over de laatste stand van zaken?

In hoeverre sluiten de fieldlabs uit de smart industry aan bij de valorisatieagenda van de overheid? Hoe ver staat het met de tien fieldlabs die er voor het mkb zouden komen? Is de financiering daarvan rond? Aanpalend is er het toegepast onderzoek waar mkb-bedrijven gebruik van maken via instituten als het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN). Is daar voldoende aandacht voor? Zijn daar voldoende financiële middelen voor, zodat het kabinet echt stappen kan maken?

Uit het onderzoek van Panteia blijkt dat er grote verschillen zijn tussen de valorisatieprogramma’s vanwege maatwerk. In het rapport wordt geconstateerd dat het leren van elkaars ervaringen en fouten eigenlijk heel lastig is. Er is bijvoorbeeld onderuitputting op het gebied van het intellectual property-beleid. Op welke wijze wil de Minister bewerkstelligen dat het gemakkelijker wordt om van elkaar te leren? Wil de Minister de onderuitputting op een andere manier inzetten, misschien binnen hetzelfde programma of voor de fieldlabs?

Bij de Kamer van Koophandel geldt het click-call-faceprincipe. Het CDA vindt dat er te weinig face in de regio is overgebleven. Hoe kijkt de Minister daarnaar?

Mevrouw Van Tongeren (GroenLinks): Voorzitter. Het lijkt er toch veel op dat de research en development (R&D) van bedrijven publiek gefinancierd gaat worden. Zo leest GroenLinks het. Het uiteindelijke doel van het Valorisatieprogramma is dat er een blijvende cultuurverandering bij de kennisinstellingen plaatsvindt. Dit heeft de economisering van het wetenschappelijk onderzoek tot gevolg, want het succes van het programma wordt gemeten in de hoeveelheid commerciële activiteiten die het oplevert. GroenLinks heeft natuurlijk geen enkel bezwaar tegen de samenwerking tussen het bedrijfsleven en het onderwijs, maar vindt het van belang dat er dan geen rendementseisen worden gesteld. Ik sluit mij enigszins aan bij wat D66 zei. Er kan bijvoorbeeld onderzoek worden gedaan naar de middeleeuwse toepassing van het Sanskriet en niet uitsluitend naar zaken die op voorzienbare termijn geld opleveren op de markt. Een professor uit Delft die onderzoek doet naar zonnepanelen vertelde mij dat hij weinig kan onderzoeken, omdat hij niet aan de eisen van cofinanciering kan voldoen. Het is een kleine nieuwe sector, waarin nog weinig grote bedrijven onderzoek kunnen cofinancieren. GroenLinks zou juist de sectoren van de toekomst vanuit het Toekomstfonds willen steunen. Het heet niet voor niets het Toekomstfonds. Hoe ziet de Minister dat? Hoe wordt de transitie gemaakt van de grote bedrijven die de weg weten en die kunnen cofinancieren, naar de nieuwe kleinere sectoren die daar lang zo handig niet in zijn en er moeilijker tussenkomen? Professoren die met een onderzoeksgroep onderzoek willen doen, hebben de grootst mogelijke moeite om te voldoen aan de cofinancieringseis.

De Demonstratie Energie Innovatie (DEI)-regel is op zich hartstikke leuk, maar hoe zit het met producten die er een beetje tussen zitten, zoals bioplastics? We willen allemaal graag af van de plasticsoep van plastic op oliebasis. De Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE)+-regeling heeft de prijzen van biomassa enorm omhooggedreven. Biomassa wordt per ton steeds duurder. Het wordt voor de groepen die uit biomassa bioplastics willen maken vreselijk moeilijk om daarmee aan de slag te gaan. Het is voor hen ook heel lastig om tussen de DEI-projecten te komen. Hoe ziet de Minister dat? Hoe zou het kabinet dit kunnen oplossen dan wel aanpakken?

Ik verzoek het kabinet te onderzoeken hoe het aandeel van innovatiesubsidies die aan verduurzaming bijdragen, kan worden vergroot. De Minister en ik hebben een jaar geleden bij de begrotingsbehandeling het een en ander gewisseld over innovatiesubsidies die eigenlijk niet zijn bedoeld om verduurzaming te stimuleren. Dat stond namelijk in de regeling. Welk aandeel van de huidige subsidies draagt momenteel bij aan verduurzaming? Ik noemde toen een paar voorbeelden van subsidies die duidelijk geen invloed hebben op verduurzaming, zoals de subsidie voor schaliegas. De Minister zei dat GroenLinks een punt had en dat hij daarnaar zou kijken. Ik ben benieuwd naar de voortgang.

Ik heb drie voorbeelden van innovatieve ondernemers die heel moeilijk in het huidige systeem komen. Het eerste voorbeeld is Fastned. Ik heb het al eerder met de Minister gehad over deze innovatieve ondernemer die steeds maar niet door Stedin wordt aangesloten. They're bleeding money. Fastned heeft drie stations kant-en-klaar staan en kan niet aan de slag. Het tweede voorbeeld is een project met gemalen. De waterschappen en de netbeheerder willen de piek in het elektriciteitsverbruik drukken. Ze lopen echter tegen allerlei wettelijke belemmeringen aan om aan de slag te gaan. De gemalen gebruiken in Nederland idioot veel stroom. De waterschappen willen dat graag veel beter timen. Ze hebben daarvoor de medewerking nodig van de systeembeheerder en de netbeheerders. Die medewerking komt moeilijk op gang. Het derde voorbeeld zijn de nokturbines. Ik heb daar al eerder aandacht voor gevraagd bij de Minister. Nokturbines zijn platliggende windmolens die op de nok van het dak kunnen worden aangebracht. Mensen die windmolens lelijk vinden, vinden nokturbines acceptabeler. Mensen die nokturbines willen plaatsen, lopen tegen plaatselijke gemeenteverordeningen aan. De Minister zou met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) kijken of het verschil tussen een staande, verticale windmolen en een platte ...

De heer Jan Vos (PvdA): Voorzitter. Ten tijde van het aantreden van dit kabinet verkeerde Nederland in een ernstige economische crisis. Bedrijven gingen en masse failliet en de werkloosheid liep razendsnel op. We kunnen ons eigenlijk geen moment in de geschiedenis van deze generatie, van deze generaties, herinneren dat zo precair was als de economische situatie toen deze Minister van Economische Zaken en dit kabinet aantraden. De huidige situatie is dat de werkgelegenheid in Nederland toeneemt en dat het aantal werklozen daalt tot 625.000. Het aantal faillissementen daalt met 15%, na een heel moeilijke en lastige periode. De economische groei neemt toe met 2%. Dat zijn de laatste cijfers van het CBS. De voorspoedige prognoses stapelen zich op. Als ik terugdenk aan alle discussies die de Kamer heeft gevoerd en aan alle kritiek van sommige Kamerleden op de wijze waarop dit kabinet de crisis heeft aangepakt – er zijn natuurlijk ook macro-economische omstandigheden die het kabinet niet kan beïnvloeden – moet ik constateren dat tweeënhalf jaar na dato een compliment voor het Nederlandse bedrijfslevenbeleid op zijn plek is.

De VVD en de PvdA hebben bij de begrotingsbehandeling een amendement ingediend om 20 miljoen euro extra ter beschikking te stellen voor innovatieve mkb'ers. Ik wil de Minister bedanken voor de brief die hij heeft gestuurd en de uitwerking die hij geeft aan het amendement. Het gaat onder andere om de MIT, een innovatieregeling waar 50,5 miljoen euro per jaar in omgaat. Daarvan is 5,5 miljoen er gekomen door het amendement. Er zijn nog steeds aanwijzingen dat de MIT overtekend zal worden door een te grote hoeveelheid aanvragen. De Minister zou later dit jaar nog bekijken of er extra geld bij moet. Wanneer kijkt de Minister daarnaar? Wanneer wordt de Kamer hierover geïnformeerd? Kan dat voor Prinsjesdag, zodat de Kamer er voor de begrotingsbehandeling van 2016 nog naar kan kijken? Het genoemde amendement kende ook bedragen toe aan de Innovatie Prestatie Contracten (IPC), 6 miljoen euro voor 2015/2016, en aan Small Business Innovation Research (SBIR). In hoeverre zijn deze regelingen op gang gekomen? Hoeveel aanvragen zijn er al ingediend? Hoeveel aanvragen zijn er toegekend?

De CDA-fractie refereerde al even aan de situatie rond Philips Lighting in Emmen en het goede werk van de taskforce. Er zijn meerdere serieuze overnamekandidaten geïdentificeerd. Philips is actief aan de slag om de overname te realiseren. De PvdA is natuurlijk verheugd over dat nieuws. Wat is de recente stand van zaken? Wanneer kan het traject worden afgerond? Het gaat de PvdA met name om de 280 arbeidsplaatsen van Philips Lighting. Worden die arbeidsplaatsen overgenomen? Welke garanties komen daarbij kijken? Op hoeveel procent schat de Minister de kans dat er daadwerkelijk succes behaald gaat worden?

Ik wil in dit verband ook graag informeren naar de uitwerking van de motie van mijn collega Mei Li Vos. Die motie ging over de bredere problematiek in de regio, dus over meer dan Philips Lighting. In de vierstedenregio zijn meerdere bedrijven aan het terugschalen en aan het renoveren. De vier gemeenten hebben een plan opgesteld, Vierkant voor werk, dat 1.500 banen moet opleveren om het verlies aan arbeidsplaatsen op te vangen. De PvdA hoopt op een snelle behandeling en een snelle toekenning van het plan. De regio heeft het plan nodig en het kan ook worden uitgevoerd. Ik weet dat er in de regio veel en hard werk is verricht. Graag verneem ik van de Minister wat de stand van zaken is en hoe hij de aangenomen motie heeft uitgevoerd.

De heer Van Veen (VVD): Voorzitter. In de aanloop naar dit algemeen overleg is mij opgevallen dat de belangenorganisaties in het bedrijfsleven bijna allemaal aangeven dat de Minister op koers ligt en dat het innoverende en exporterende bedrijfsleven tijdens de crisis een belangrijke drijver voor herstel en groei is geweest. Het bedrijfsleven zoekt nog steeds nadrukkelijk het partnerschap met de overheid als het gaat om het samenbrengen van techniek en innovatieve kennis. Men wil die samenwerkingsovereenkomst internationaal op de kaart zetten, en met smart industry zetten we Nederland op de kaart. Tijdens het vorige algemeen overleg gaf de Minister aan dat de financiering van 60 miljoen euro min of meer wordt gegarandeerd door in elk geval 15 miljoen euro matchingsgeld beschikbaar te hebben om zo EFRO-achtige gelden (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling) binnen te halen. In de Voorjaarsnota lees ik echter niets over smart industry. Dat roept bij mij de vraag op hoe actief de Minister daadwerkelijk het smart industry-concept met zijn fieldlabs ondersteunt. Uit berichtgeving blijkt dat gisteren een EFRO-aanvraag voor fieldlab SMARTfood Zuid-Holland is afgewezen. Hoe kijkt de Minister tegen de ontwikkelingen aan? Hoe beoordeelt hij het realisatieproces, met name de financiering van de fieldlabs? Wat kan de Minister doen om de aanvraag kwalitatief te ondersteunen? Hoe worden alle initiatieven in Frankrijk, Engeland en Duitsland gefinancierd, zoals AUTONOMIK für Industrie 4.0, Catapult of Smart Service Welt? Hoe groot is daarbij de Europese steuncomponent?

Ik heb samen met de heer Vos een amendement ingediend, dat tijdens de begrotingsbehandeling 2015 is aangenomen. Het amendement had als voornaamste doel de problemen van volledige overtekening bij de MIT op te vangen. De Minister gaf destijds tijdens het debat aan dat het probleem van overtekening onder controle was. Uit communicatie van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) blijkt dat de MIT-gelden voor advies- en haalbaarheidsprojecten binnen twee dagen niet een beetje maar 100% waren overtekend. Ik weet bijna zeker dat collega Vos net zo verbaasd was over dit bericht als ik. De Minister stelt dat de MIT-regel een mooi instrument is waar veel mkb'ers enthousiast voor zijn gemaakt, wat de snelle overtekening zou verklaren. Ik sluit daarom niet uit dat de MIT-aanvragen voor de R&D-samenwerkingsovereenkomsten op basis van het tenderprincipe in september ook overtekend zullen worden. Hoe kijkt de Minister naar deze situatie? Hoe kijkt de Minister naar het feit dat het Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI)-budget ook in 2014 weer niet volledig is benut? Welke consequenties heeft dat voor innoverend Nederland? Het lijkt erop dat de regionale component in de MIT steeds belangrijker wordt. De Minister heeft reeds toegezegd dat hij de Kamer na het reces rapporteert over de regionale verspreiding en de werking. Ik wil in die rapportage graag meegenomen hebben of en op welke manier het regionale element doorwerkt en op welke wijze het over de afgelopen twee jaren heeft gefunctioneerd.

In het opinieartikel van de Minister in de Volkskrant van 28 mei jongstleden lees ik dat de Minister iets gaat doen aan de btw-verrekening, met name voor mkb-bedrijven binnen Europa. Dat is een goed streven, maar iets agenderen tijdens het voorzitterschap betekent nog niet dat de barrière ook wordt geslecht. Volgens mijn berekening kan Europa op zijn vroegst in 2019 met iets komen. Kan de Minister aangeven hoe hij vanuit zijn rol nu al concreet iets kan betekenen voor de Nederlandse exporterende mkb'ers?

In een verkenning naar de verschillen in grondprijzen voor bedrijventerreinen in de grensregio's concludeert het CPB dat de prijzen in elke Nederlandse grensregio hoger zijn dan aan de Duitse kant van de grens. Het gaat om een verschil van een factor twee tot tien. De Minister schrijft dat grondprijzen niet doorslaggevend zijn voor het vestigingsklimaat in de grensregio's. Wil de Minister dit toelichten? De kapitaallasten van grond zijn namelijk een serieuze kostenpost voor een bedrijf. Welke factoren zijn dan wel van doorslaggevend belang voor bedrijven om zich voor de grensregio uit te spreken, met name voor een vestiging in Nederland?

Tot slot wil ik de Minister bedanken voor zijn bijdrage aan de door de provincie Drenthe ingestelde taskforce, die als opdracht heeft om de toekomst van Philips Lighting in Emmen te onderzoeken. Ik hoop dat er een overname plaatsvindt. Het mogelijke banenverlies in Emmen toont nogmaals het belang aan om de mogelijkheid te blijven stimuleren om ook aan de andere kant van de grens, in Duitsland, aan de slag te kunnen gaan.

Minister Kamp: Voorzitter. Het gaat behoorlijk de goede kant op met de economie. Vorig jaar bedroeg de economische groei 0,8%. De oorspronkelijke verwachting voor dit jaar bedroeg 1% of 1,5%. Ik heb vanaf het begin gezegd dat we ons niet moeten neerleggen bij 1% of 1,5% economische groei, maar dat er meer in zit voor Nederland. Ik ben blij dat de voorspellingen daarna bijdraaiden. Eerst kwamen de banken die zeiden dat de groei tegen de 2% aanloopt. Daarna kwamen de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), de Nederlandsche Bank (DNB) en nu ook het CPB. Zoals de heer Vos zei, is de verwachting voor dit jaar 2% economische groei en volgend jaar nog wat meer. Als gevolg van die economische groei ontstaat er een andere dynamiek in de overheidsfinanciën. Er komt weer ruimte. Mensen hebben meer te besteden; dit jaar 1,5% meer en volgend jaar meer. Er ontstaat meer werk. Er melden zich weer meer mensen aan voor de arbeidsmarkt, met als gevolg dat de werkloosheid niet zo snel daalt. Het gaat nu dus echt weer de goede kant op.

Het Nederlandse bedrijfsleven is ook in de crisis succesvol gebleven. Nederlandse bedrijven waren nog steeds in staat om op de wereldmarkt te concurreren en te winnen. Ze wisten hun export op peil te houden en zelfs te laten groeien. Dat is op dit moment nog steeds gaande. Het succes van het Nederlandse bedrijfsleven is in de eerste plaats aan het bedrijfsleven te danken, maar de ondersteunende rol van de overheid heeft eraan bijgedragen. De medewerkers bij de provincies, de gemeenten en het Rijk zetten zich in voor economische groei. Ook de politici en bestuurders weten daar de goede richting aan te geven. Ik ben blij met die groei. We hebben momenteel mee dat de rente, de olieprijs en de euro laag zijn. Als het even kan, moet de overheid er via een belastingherziening voor zorgen dat de economie een extra impuls krijgt, zodat de mensen meer te besteden krijgen en de lasten op arbeid lager worden. Het kabinet moet de goede beweging waar we in zitten, proberen vast te houden en te versterken. Die mogelijkheid is er volgens mij zeker.

De heer Verhoeven haalde net twee dingen door elkaar. Hij had het over het topsectorenbeleid en de grote fiscale ondersteuning. Er is helemaal geen fiscale ondersteuning van het topsectorenbeleid. Er is een generiek beleid dat voor alle ondernemers geldt en er is een topsectorenbeleid. In het generieke beleid gaat het meeste geld om. De fiscale ondersteuning valt daar voor 100% onder. Daarnaast is er het topsectorenbeleid. De positie in de wereld en de welvaart in Nederland worden bepaald door de kracht van het Nederlandse bedrijfsleven op de wereldmarkt en die wordt weer bepaald door de mate waarin het Nederlandse bedrijfsleven innovatief is, voorop kan lopen en met oplossingen kan komen voor maatschappelijke uitdagingen. Nederland kent negen sectoren die het in de wereld goed doen. Daar mogen we erg trots op zijn. Nederland is echt een heel bijzonder land. Wij zijn de nummer vijf exporteur van de wereld. Wij zijn de nummer zeven investeerder van de wereld. Wij zijn de nummer zeven exporteur van diensten in de wereld. Nederland heeft een sterke, gevarieerde economie. Ik ben er erg trots op dat er negen sectoren in Nederland zijn die de knokpartij op de wereldmarkt goed aankunnen. De bedrijven in de topsectoren maken met elkaar slechts een kwart van de economie uit, maar ze zijn wel goed voor 87% van alle innovatie en vormen de voorhoede van het bedrijfsleven die de rest met zich meetrekt. Als de op de wereldmarkt sterke exporterende bedrijven het goed doen, kunnen allerlei andere sectoren in Nederland daarvan profiteren en daarin meegaan en van de in de voorhoede extra gerealiseerde omzet profiteren en hun omzet realiseren. De naam «topsectoren» zegt mij niets. Waar het mij om gaat, is dat Nederland in staat is om op de wereldmarkt te concurreren. Het Nederlandse bedrijfsleven moet daartoe in staat worden gesteld en worden ondersteund. De overheid kan en moet daar een rol in spelen. Hoe we het noemen, is niet zo belangrijk. Het gaat erom hoe we dat doen, en dat is simpel.

Het bedrijfsleven moet er niet alleen voor staan en moet worden gesteund door de kennisinstellingen, de universiteiten, de regionale overheden en de landelijke overheid. Alle activiteiten worden samen met de bedrijven bekeken. Vervolgens wordt bekeken hoe de diverse inspanningen van de genoemde partijen omtrent onderzoek, subsidie, de buitenlandse markten bij buitenlandse reizen, het techniekpact en de human capital-agenda zodanig op elkaar kunnen worden afgestemd dat ze elkaar versterken. Het is helemaal niet zo, zoals de heer Verhoeven zegt, dat daarmee de oude industrie wordt bediend. We moeten oppassen met de benaming «oude industrie», want er zitten geweldige bedrijven bij. Is Shell een oude industrie? Het is een zeer sterk bedrijf op de wereldmarkt, met grote betekenis voor Nederland. Is Unilever een oude industrie? En ASML, dat uit Philips voortkomt? Philips zelf? Moeten die bedrijven negatief worden benaderd? Die bedrijven zijn voor Nederland van groot belang. Ze zijn heel erg actief op het punt van innovatie, verzamelen heel veel andere bedrijven om zich heen en trekken die met zich mee. Ik ben dus best blij met die bedrijven. Er worden steeds meer andere bedrijven bij het topsectorenbeleid betrokken, vanwege de betrokkenheid van de regionale overheden, de rijksoverheid, de universiteiten en de kennisinstellingen en vanwege de instelling van de grote gevestigde bedrijven. Grote bedrijven zijn erg geïnteresseerd in het erbij betrekken van andere bedrijven, zoals mkb-bedrijven en start-ups. Nederland moet de unieke kansen en de sterke economie die het op de wereldmarkt heeft, benutten. De overheden, kennisinstellingen en universiteiten moeten hun mogelijkheden optimaal benutten, in het belang van het bedrijfsleven en in het belang van onze welvaart en werkgelegenheid. Die lijn is in februari 2011 ingezet, dus al bijna vierenhalf jaar geleden. Het is verstandig om die lijn tientallen jaren vol te houden. Ik ben helemaal niet van plan om dat beleid te veranderen. Ik zal daar ook geen enkele aanzet toe geven. Ik ben wel bereid om steeds met alle betrokkenen te bekijken waar verbeteringen mogelijk zijn. De lijn van samenwerking die gericht is op export en op het benutten van je eigen kracht, wil ik echter absoluut vasthouden.

Er wordt niet alleen gekeken naar de negen topsectoren, maar ook daartussen en over de grenzen van die topsectoren heen. Juist daar komt het namelijk tot vernieuwing en kun je extra stappen maken. In de StartupDelta gaat het over alles. Bij biobased kijken we over al die sectorgrenzen heen. We zijn voortdurend op zoek naar cross-overs. De overheid stimuleert cross-overs die in verschillende sectoren bezig zijn, die worden extra ondersteund. Cross-overs nemen heel grote initiatieven. QuTech is bijvoorbeeld zo'n typische cross-over. Dit initiatief, waarmee Nederland vooroploopt in de wereld, heeft onlangs ter ondersteuning een toezegging van 135 miljoen euro gekregen. Het Advanced Research Center for Nanolithography (ARCNL) in Amsterdam is ook zo'n typische succesvolle cross-over. De ICT is over alle topsectoren heen georganiseerd. Er is een aparte trekker benoemd, die op ICT-gebied gaat bekijken hoe hij allerlei dingen aan elkaar kan verbinden. Ook bij smart industry en fieldlabs wordt over de sectorgrenzen heen gekeken, zeker ook bij het mkb. Het mkb is nog steeds de backbone van onze economie, net als in Duitsland, België en Engeland. Daar zit heel veel vernieuwing. De overheid probeert het mkb er daarom ook steeds meer bij te betrekken.

De overheid heeft twee soorten bedrijvenbeleid: het generieke beleid en het topsectorenbeleid. Bij het generieke beleid komt het mkb meer dan gemiddeld aan de bak. Er gaat een groter aandeel van de voor bedrijven beschikbaar gestelde fiscale ondersteuning naar het mkb dan dat het mkb eigenlijk aan innovatie doet. Het is dus niet zo dat de grote bedrijven worden bevoordeeld. Het mkb wordt bevoordeeld, omdat er juist in het mkb heel veel vernieuwing en vernieuwingskracht zit. Dat is weer in het belang van de grote bedrijven. Daarom richt de overheid zich daar in het bijzonder op. De mkb-bedrijven waren al flink betrokken bij het topsectorenbeleid, maar wat minder. Het kabinet heeft er daarom voor gezorgd dat in elk team dat een topsector aanstuurt, ten minste één actieve mkb'er zit. Het mkb heeft dus in elke topsector van binnenuit een sturende rol en zicht op hoe het gaat en kan dus het een en ander beïnvloeden.

Daarnaast was er de MIT-regeling om de mkb'ers erbij te betrekken. Het budget dat het kabinet daarvoor had, is een paar keer verhoogd. Het budget bedroeg 30 miljoen euro. Na de motie-Van Veen/Vos is het budget tot 50 miljoen euro gebracht, mede dankzij het goed meewerken van de provincies. Er wordt fors gebruikgemaakt van de regeling. Dat is heel erg goed. We moeten op dat punt wel het volgende voor ogen houden. Als ik op het Plein in Den Haag sta en € 5.000 ronddeel, ben ik dat in twee minuten kwijt. Als ik er vervolgens € 10.000 bij krijg om uit te delen, ben ik dat in tien minuten kwijt. Zo is het ook met het MIT-geld. Als het kabinet daar 30 miljoen euro in stopt, is het kabinet dat geld kwijt. Stopt het kabinet er 50 miljoen euro in, is het kabinet dat geld kwijt. Als de Kamer met een motie komt om er 100 miljoen euro in te stoppen, ben ik het geld ook kwijt. Maar daar gaat het niet om. De inspanningen moeten met elkaar in evenwicht zijn en als ergens meerwaarde mee kan worden gecreëerd, moet dat worden gedaan.

Minister Kamp: Ik begrijp niet waar de heer Van Veen vandaan haalt dat het accent niet op innovatie ligt maar op het verdelen van geld. De MIT-regeling waar met het amendement-Van Veen/Vos fors extra geld voor beschikbaar is gesteld, tezamen met nog enkele andere kleine regelingen, was een bestaande regeling. Het zijn allemaal prima regelingen. De voorstellen van bedrijven worden inhoudelijk beoordeeld. Zijn er innovatiebelangen, dan wordt daar een financiering voor gegeven. De Kamer heeft gezegd dat er extra geld beschikbaar moet komen voor de regeling. Er is veel publiciteit omheen geweest. Organisaties hebben zich erop voorbereid. Bij de nieuwe ronde komen er weer aanvragen. Dat wil niet zeggen dat er zomaar geld wordt rondgedeeld en dat er geen innovatiebeleid meer is. Het innovatiebeleid is in de regeling helemaal vastgelegd. De regeling wordt keurig volgens de regels toegepast.

De heer Van Veen heeft het ook over de TKI-regeling. Bij die regeling komt ook een ondersteuning van de overheid te pas voor bedrijven in de topsectoren die geld in innovatie steken. Het geld gaat niet naar de specifieke innovatie, maar komt in een soort algemene pot waaruit vervolgens door de sector gewenste ontwikkelingen worden betaald, bijvoorbeeld met QuTech. Wat er met nanolithografie gebeurt, wordt ook voor een deel uit de TKI betaald. Bij de opzet van het systeem is er een budget aan gekoppeld. Maar als je een budget hebt, betekent dat niet dat je het onmiddellijk kunt uitgeven. Daar moet eerst een regeling voor worden gemaakt. De bedrijven richten zich daar vervolgens op. Dan komen de aanvragen. Het geld voor de aanvragen wordt niet in één keer uitgegeven. Wat is aangevraagd, moet worden gerealiseerd. Naarmate de aanvraag wordt gerealiseerd, vaak over meerdere jaren, kan het geld daarvoor beschikbaar worden gesteld. Het is dus heel logisch dat de eerste jaren dat de TKI-toeslag er was, die niet voor 100% werd benut. Nu komen we daar steeds dichter bij in de buurt. Op een gegeven moment ontstaat er spanning, namelijk dat er eigenlijk meer geld nodig is dan beschikbaar is. De overheid heeft dit jaar voor het innovatiebeleid in totaliteit nog steeds een bedrag van 6 miljard euro beschikbaar. In 2019 is er 5,5 miljard euro beschikbaar. Er is dus een dalende tendens. Als het kabinet zich tegen die dalende tendens in extra richt op het mkb, daar succesvol mee is en het mkb enthousiast weet te krijgen zodat het mkb vervolgens aan zo'n regeling meedoet, dan begrijp ik niet goed waarom dat ineens niet goed zou zijn. De regeling klopt en het geld dat daarvoor beschikbaar is, wordt op een goede manier uitgegeven.

Minister Kamp: De heer Verhoeven sprak over de 1%-doelstelling voor geld dat aan innovatie wordt uitgegeven. De ambitie van Nederland is om in het jaar 2020 2,5% van het bbp uit te geven aan innovatie. Ik ken landen waar 4% wordt uitgegeven en ook landen waar veel minder wordt uitgegeven. Er moet nog wel wat gebeuren om die 2,5%-doelstelling voor elkaar te krijgen. Wat de publieke innovatie-inspanningen betreft, zit Nederland boven het OESO-gemiddelde. Bij de private inspanningen zit Nederland beneden het OESO-gemiddelde. Het kabinet probeert de publieke inspanningen zodanig te richten dat de private inspanningen worden geprikkeld en hoger worden dan het OESO-gemiddelde. Het topsectorenbeleid is daar ook op gericht. Het kabinet bedenkt dingen om bedrijven te stimuleren en probeert met het overheidsgeld dat het daarin steekt bedrijven zo veel mogelijk te verlokken meer te doen dan ze op dit moment doen. Het aandeel van de inspanningen van het bedrijfsleven voor innovatie is jarenlang achteruitgegaan. Die situatie is recent omgeslagen. Als gevolg van het succes van het beleid gaat het nu weer de goede kant op. Dat moeten we vooral vasthouden. Het kabinet zal de komende jaren nog flinke vooruitgang moeten realiseren om die 2,5% te halen. Bij de publieke inspanningen gaat het om een bedrag van op dit moment 6 miljard euro per jaar; de eerste, tweede, derde geldstroom, alles wat naar innovatie toe gaat. Dat bedrag loopt in de komende jaren af naar 5,5 miljard euro. Ondanks die dalende tendens proberen we toch die 2,5% te halen. Dat moet dus allemaal van het private bedrijfsleven komen. Het private bedrijfsleven is nu goed voor 7 miljard euro per jaar aan innovatie-inspanningen. Het kabinet wil dat het aandeel de komende jaren omhooggaat.

Het Nederlandse innovatiebeleid is succesvol. Nederland is nu de nummer vijf qua innovatiekracht in Europa. Finland, Zweden, Denemarken en Duitsland gaan ons nog voor. Ik probeer hoger op de ranglijst te komen, want the sky is the limit. Nederland zit wat dat betreft op de goede koers.

De heer Verhoeven en mevrouw Van Tongeren zeiden dat ze meer geld willen uitgeven aan ongericht onderzoek. Mevrouw Van Tongeren haalde het Sanskriet-onderzoek aan. Dat vind ik allemaal prima, er mag van alles worden onderzocht, maar ik ben geïnteresseerd in onderzoek dat de welvaart en de werkgelegenheid in stand houdt en vergroot en waarmee het kabinet de maatschappelijke uitdagingen kan aanpakken. Daar ben ik op gericht. Ik heb er niet veel op tegen dat anderen voor het Sanskriet-onderzoek zijn, maar naast het toegepaste onderzoek is het fundamentele onderzoek wel degelijk van belang, ook voor de techniek en de economie. Vandaar dat er grote aandacht is voor dat fundamentele onderzoek.

Minister Kamp: Ik ben het niet met de heer Verhoeven eens. Degenen die bij de universiteiten met fundamenteel onderzoek bezig zijn, vinden het harstikke leuk om te kijken waar de mensen mee bezig zijn die toegepast onderzoek doen. Ze vinden het ook heel leuk dat de toegepaste onderzoekers bedrijven bij de universiteiten binnenhalen. De fundamentele onderzoekers kijken naar waar de toegepaste onderzoekers en de bedrijven mee bezig zijn en welke mogelijke verbanden er zijn met het werk dat zij doen. De heer Verhoeven heeft in zijn betoog zelf het goede antwoord gegeven, namelijk dat men zich moet richten op de maatschappelijke uitdagingen. Daar gaat het uiteindelijk om. Bij het zich richten op de maatschappelijke uitdagingen zijn zowel fundamenteel onderzoek als toegepast onderzoek van belang. Bedrijven moeten ervoor zorgen dat het onderzoek tot waarde wordt gemaakt en in producten wordt omgezet, zodat uiteindelijk iedereen ervan kan profiteren in de vorm van welvaart en werkgelegenheid. De onderzoekers zien dat zelf ook zo. Die hebben er lol in.

Een andere punt waarover ik het niet eens ben met de heer Verhoeven is dat het topsectorenbeleid zich veel meer moet richten op de maatschappelijke uitdagingen. Ik ben zo vrij om hem eraan te herinneren dat ik de Kamer in november 2013 de brochure Global challenges, Dutch solutions heb gestuurd. Neem het bedrijf Philips, dat de meeste patenten in Nederland verzamelt. Ik geloof dat 30% tot 40% van alle patenten die in Nederland worden vergeven naar Philips gaan. Philips richt zich al jarenlang op wat de maatschappelijke uitdagingen in de wereld zijn en op wat het kan doen om daarvoor oplossingen te vinden. Ik heb gedacht: dat geldt niet alleen voor Philips, maar voor Nederland als geheel. Als een ondernemer geld wil verdienen, moet hij niet iets doen wat even een trend is of waar hij op korte termijn wat mee denkt te kunnen verdienen. Een ondernemer moet iets doen wat betekenis en meerwaarde heeft. Men redeneert vanuit de behoeften van de wereld, zoals veilige delta's, een vergrijzende bevolking die gezond wil blijven, veilig voedsel dat op een verantwoorde manier is geproduceerd, de overgang die we moeten maken naar duurzame energie. Dat zijn de uitdagingen waar de wereld voor staat. Als Nederland daar oplossingen voor kan bieden, sta je sterk op de wereldmarkt, verdien je geld en draag je op een positieve manier bij aan de wereld als geheel. Ik bedoel hetzelfde als de heer Verhoeven en dat bedoelen de topsectoren ook. Als de heer Verhoeven de recente stukken van de topsectoren nogmaals bestudeert, ziet hij dat de topsectoren gericht zijn op maatschappelijke uitdagingen en dat ook met overtuiging doen.

Bij de begrotingsbehandeling heb ik met de heer Verhoeven gesproken over het moderniseren van de regels. Ik was het op dat punt met de heer Verhoeven eens. Vaak zijn de regels bedoeld om de oude situatie in goede banen te leiden. Regels moeten echter nieuwe ontwikkelingen de kans bieden en stimuleren in plaats van tegenhouden. De regels moeten dus worden aangepast. Ik heb gezegd dat ik daarmee aan de gang ga. Dat doe ik ook. Ik ben van plan om de Kamer nog voor de zomer te informeren over de voortgang op dat punt, zodat de heer Verhoeven de uitkomsten kan betrekken bij zijn inbreng bij de begrotingsbehandeling.

De heer Verhoeven zegt dat het bsn van een zzp'er overeenkomt met het btw-nummer, en dat de combinatie van die gegevens met de andere gegevens van een zzp'er, die openbaar zijn via het Handelsregister, de privacy van de zzp'er aantast. Het veranderen van die nummers kun je niet zomaar even doen. Het omgaan met die nummers betreft het organiseren van je land. Er is heel veel aan die nummers gekoppeld. Nederland is een van de best georganiseerde landen ter wereld. Op het punt van die nummers doen we dus een heleboel dingen goed. De Staatssecretaris van Financiën heeft vorig jaar middels een brief op de kwestie gereageerd, die ook door de motie-Oosenbrug/Van der Linde in 2013 aan de orde is gesteld. De Staatssecretaris geeft aan dat als zo'n btw-nummer niet op het bsn zou zijn gebaseerd, het evengoed een nummer is waardoor een persoon geïdentificeerd kan worden. Als het via het bsn kan, kunnen ook via het btw-nummer dingen worden bereikt waar de heer Verhoeven voor vreest. De kans op identiteitsfraude is op dit moment niet zo groot dat het systeem moet worden aangepast. Bovendien is het zo dat als je de huidige nummersystematiek, die goed werkt, gaat wijzigen, dat tot onoverkomelijke uitvoeringsproblemen bij de Belastingdienst leidt. De Belastingdienst is een dienst waarmee het kabinet zich geen grappen kan permitteren. Het kabinet houdt de continuïteit en de uitvoerbaarheid in de gaten. Het introduceren van aparte nummers en een andere systematiek, vergroot de kans op fouten drastisch. Dan kan het kabinet de handhaving van al die grootschalige systemen die bij de Belastingdienst spelen en de goede uitvoering daarvan niet meer garanderen. De Staatssecretaris van Financiën en ik zien nu geen mogelijkheid om met een andere nummersystematiek te gaan werken.

Minister Kamp: Ik wuif het probleem niet weg. Ik geef alleen aan dat men niet het ene probleem moet lossen door een ander nog groter probleem te creëren. Als de Belastingdienst het goed functioneren van de grootschalige systemen niet kan garanderen, levert dat in Nederland echt zeer grote problemen op. Als de zaken anders moeten, moet dat uitvoerbaar zijn. Dit gaat de Belastingdienst aan en daarom moet de kwestie met de Staatssecretaris van Financiën worden besproken. Iemand staat inderdaad met zijn naam en adres in het Handelsregister, zoals ook veel mensen met hun naam en adres in het telefoonboek staan. Als er bij het Handelsregister redenen zijn om dat anders te doen, is dat mogelijk. Het kabinet heeft daar een jaar geleden een discussie over gehad, waar de collega van Veiligheid en Justitie ook bij betrokken was. Het kabinet heeft toen in beeld gebracht wat er bij het Handelsregister veranderd kan worden als het nodig is. Er zijn voldoende mogelijkheden op dat punt. Naar aanleiding van het signaal van de heer Verhoeven zal ik nog een keer nagaan of dat wat het kabinet een jaar geleden heeft geconcludeerd nog steeds geconcludeerd kan worden. Mocht dat niet zo zijn, dan laat ik dat de Kamer weten.

De heer Verhoeven zegt dat de sloop van de landingsbaan op vliegveld Valkenburg moet worden gestopt. Dat ben ik niet van plan. De heer Verhoeven vindt drones een interessante ontwikkeling waar faciliteiten voor nodig zijn. Dat realiseer ik mij heel goed. Er zijn verschillende faciliteiten, zoals het vliegveld van Maastricht dat vlakbij ligt, het vliegveld in Twente, het vliegveld in Breda dat ik vorige week heb mogen openen, het vliegveld in Woensdrecht en het vliegveld in Lelystad. Zelfs in Teuge is er een faciliteit die je kunt meetellen. Al met al zijn er in Nederland faciliteiten voor drones aanwezig en te creëren. Ik zie op dit moment geen aanleiding om de sloop in Valkenburg te stoppen.

De heer Verhoeven, ondersteund door mevrouw Mulder, zegt dat de overheid een dwangsom moet worden opgelegd als er te laat wordt betaald. Ik denk echter, net als de heer Vos, dat het probleem ergens anders ligt. De overheid moet binnen 30 dagen betalen. Dat heeft de overheid voor zichzelf vastgelegd. Zo'n 90% tot 95% van de betalingen vindt binnen die 30 dagen plaats. Ik zit daar bovenop. Ik houd mij aanbevolen voor signalen van de heer Verhoeven als er bij de rijksoverheid iets niet goed gaat. Als ik de problemen niet de aandacht geef die ze verdienen, zal ik mij daar verder mee bezighouden. Het echte probleem zit echter niet bij de overheid. Ik kan de heer Verhoeven verzekeren dat ik op de overheden blijf drukken om het beter te doen, ook op mijn eigen ministerie. Het echte probleem zit, zoals de heer Vos zei, vooral bij de grote bedrijven die macht hebben en die die voor een deel gebruiken in de onderhandelingen om de betalingstermijn steeds langer uit te stellen. Hierdoor krijgen zij liquiditeiten beschikbaar, maar missen anderen die. Ik heb met het bedrijfsleven gesproken en gezegd dat ik er wat aan wil doen. Het georganiseerde bedrijfsleven heeft tegen mij gezegd dat we eerst precies moeten weten wat er aan de hand is. Dat gaat het Ministerie van EZ eerst samen met het bedrijfsleven onderzoeken. Zodra de resultaten er zijn en het probleem en de mogelijke oplossingen scherp zijn neergezet, kunnen we daarmee aan de gang. Ik vind het een serieus probleem en ik ben zeer gemotiveerd om het aan te pakken in de geest waarover de heer Verhoeven en mevrouw Mulder spraken.

Minister Kamp: Het probleem met de dwangsom zit niet bij de overheden. Ik blijf bij de overheden drukken op de betalingstermijn en ik denk dat het probleem daar best oplosbaar is. De dwangsom heb ik volgens mij niet nodig.

Ik wil niet vooruitlopen op de monitor, maar hem ook niet uitsluiten. Ik kan de monitor op een redelijke manier bij het onderzoek betrekken. De overheid kan zo’n monitor organiseren, maar het bedrijfsleven is ook niet achterlijk. Bedrijven als Dun & Bradstreet en Standard & Poor's verzamelen die informatie al. Ik begrijp heel goed dat mevrouw Mulder een openbare monitor bedoelt waarin man en paard worden genoemd, zoals Albert Heijn, 70 dagen en V&D, 100 dagen. Dat is iets anders dan wat die bedrijven doen. We zullen zien wat er bij het onderzoek naar voren komt. Het probleem van de te lange betalingstermijnen wordt gedeeld.

Mevrouw Mulder heeft gesproken over de grensregio's en de werkgroep die ik bij een vorige gelegenheid heb toegezegd. Ik heb die werkgroep toegezegd, omdat er aan weerskanten van de grens mensen wonen en bedrijven gevestigd zijn. Iedereen heeft een cirkel om zich heen met mogelijkheden van waaruit hij vanuit zijn huis en kennissenkring actief kan zijn, ook in zijn werk. Het is natuurlijk jammer dat als iemand aan de grens woont hij maar een halve cirkel zou hebben. Ook de mensen aan de grens moeten een hele cirkel hebben. Er zitten allerlei dingen in de weg, zoals een andere taal, heel andere systemen en een andere cultuur, maar die zijn allemaal best overbrugbaar. Het moet vooral in de praktijk worden gedaan. Het is een serieus probleem, dat een serieuze aanpak vergt en dat ik niet even heel snel oplos. Er is met alle betrokkenen over de werkgroep gesproken. Er wordt gekeken hoe het een en ander het beste kan worden aangepakt. Op grond van die gesprekken wordt er een aanpak ontwikkeld. De werkgroep gaat volgens mij deze zomer aan het werk.

Minister Kamp: Ik neem het punt van de grensoverschrijdende arbeid heel serieus. Er is met alle betrokkenen gesproken over de werkgroep, want het is belangrijk dat daarvoor draagvlak is. Er moet een grondige aanpak worden gekozen, die langere tijd kan worden volgehouden. De veranderingen gaan namelijk niet heel snel. De werkgroep wordt momenteel samengesteld. Ik zal de Kamer in de zomer informeren over de stand van zaken en over de wijze waarop we verdergaan. Mevrouw Mulder kan er zeker van zijn dat ik het punt serieus bij de kop heb.

Diverse leden spraken over Philips Lighting. Er zijn terecht complimenten gegeven aan de heer Wientjes en de bestuurders in Drenthe, die het initiatief genomen hebben. De werkgroep is aan de gang gegaan en er is iets uitgekomen wat geen zeker resultaat heeft. Dat moet allemaal nog worden bekeken, maar er is wel perspectief gecreëerd. Philips heeft zelf het voortouw genomen en gezegd dat het zo'n vier tot zes maanden nodig heeft om een goede opvolger te vinden. Of dat lukt, weet Philips niet zeker, maar het doet er wel erg zijn best voor. Dat proces is nu gaande. Zowel Philips als de belangstellende partijen stellen prijs op anonimiteit. Er worden in het openbaar dus geen mededelingen gedaan over de overname. Het is de bedoeling om zo veel mogelijk arbeidsplaatsen te behouden. De heer Vos sprak over 280 arbeidsplaatsen. Dat is correct. Dat is de optelsom van de vaste medewerkers, de tijdelijke medewerkers en de mensen die bij de sociale werkvoorziening zijn ingeschakeld. Een businessplan dat perspectief geeft op het behoud van zo veel mogelijk arbeidsplaatsen, zal een van de beoordelingscriteria zijn voor de vraag met wie Philips in zee gaat voor het vervolg van het bedrijf. Ik heb er veel vertrouwen in. De heer Wientjes is er samen met enkele bestuurders uit het Drentse gebied en ondersteund door medewerkers vanuit mijn ministerie in geslaagd de zaak weer open te breken en perspectief te bieden. Ik ben ervan overtuigd dat Philips daar goed mee bezig is. Het kabinet zal de resultaten van de werkgroep moeten afwachten.

De heer Vos sprak over SBIR. SBIR is een regeling die erop is gericht dat de overheid innovatief kan inkopen. Er is geld beschikbaar om dat innovatieve uit te lokken. Bedrijven kunnen met voorstellen komen en die worden dan beoordeeld. Het beste voorstel krijgt de gelegenheid om te worden uitgevoerd. Ik meen dat er al een stuk of veertien van dat soort projecten lopen. Het accent ligt bij Rijkswaterstaat, maar ook bij enkele andere diensten. Er zijn op grond van de motie-Van Veen/Vos twee of drie projecten bij gekomen. Het kabinet is daar nu mee aan de gang, zowel met de bestaande projecten als met de uitbreiding daarvan. Het innovatief inkopen is belangrijk, net zoals de launching customer belangrijk is. De extra mogelijkheden die met de motie beschikbaar zijn gekomen, worden goed benut.

De heer Vos sprak over Vierkant voor werk. Dat is een van de programma's in Drenthe die ervoor moeten zorgen dat de economische structuur van dat gebied wordt versterkt. Er wordt op dit moment gewerkt aan twee programma's. Daar is geen budget voor in de begroting van Economische Zaken. Er zijn echter wel forse budgetten bij de INTERREG. Al met al gaat het om 1 miljard euro aan investeringsruimte. In EFRO zitten ook vele honderden miljoenen die voor een deel in de grensgebieden kunnen worden uitgegeven. Er zijn bestaande mogelijkheden binnen de EZ-begroting. Ook de provincie Drenthe is erbij betrokken. Er worden vanuit Drenthe heel goede initiatieven genomen voor de regionale economische ontwikkeling. Ik wil daar graag aan meewerken. Ik ben daarom bezig om te bekijken welke mogelijkheden ik heb om die programma's tot een succes te maken.

Minister Kamp: Ik weet dat dit voor de heer Vos en mevrouw Mulder en anderen een belangrijk punt is. Het lijkt me nuttig dat de Kamer voorafgaand aan de begrotingsbehandeling van Economische Zaken zicht heeft op de stand van zaken, zowel van de werkgroep als van de regionale ontwikkeling van Drenthe.

Mevrouw Mulder sprak over de fieldlabs. Er is inderdaad een EFRO-aanvraag van een fieldlab niet gehonoreerd. EFRO is een subsidiemogelijkheid. Het geld wordt niet zomaar beschikbaar gesteld, tenzij deskundigen de plannen beoordelen. In dit geval gaat het om Nederlandse deskundigen die een puntenstelsel hanteren om te bekijken of een bepaald voorstel aan de regeling voldoet. Het genoemde fieldlabvoorstel voldeed niet aan de criteria en is dus afgewezen, maar krijgt nog wel een tweede kans. Die zal benut moeten worden. Het kabinet zal helpen bij het verbeteren van de aanvraag. Het kabinet is op dit moment een heel eind met de fieldlabs. Er liggen al zes plannen. Drie plannen zijn bijna klaar en eentje moet er nog komen. Van de zes plannen die er liggen, functioneert er eigenlijk al één, in Marknesse. De fieldlabs, een soort proeftuinen voor smart industry, zijn een belangrijke ontwikkeling en een belangrijk onderdeel van smart industry. Ik zal daarom mijn best doen om alle tien fieldlabs tot stand te laten komen. Daar waar er geholpen kan worden, zal ik dat met plezier doen.

Minister Kamp: Als ik spreek over EFRO-aanvragen, gaat het dus om financiering vanuit EFRO. Economische Zaken heeft daarvoor een budget beschikbaar gesteld. Er zijn ook bedrijven die er zelf geld in steken. Als een bedrijf de Europese subsidiemogelijkheid wil benutten, moet er wel aan de criteria zijn voldaan. Het kost ongeveer twee tot drie maanden voordat duidelijk is of er aan de criteria is voldaan. Bovendien moeten de fieldlabs afzonderlijk worden uitgewerkt. Als een bedrijf dat niet goed genoeg doet, komt het niet door de subsidieprocedure heen. Dat vergt dus allemaal enige tijd. Die fieldlabs zijn niets nieuws, die komen niet uit de lucht vallen. Als we ze eenmaal hebben, willen we er jaren mee werken. Dat moet nu op dit moment allemaal tot stand komen. Het is mijn bedoeling om tien van die fieldlabs tot stand te laten komen. Wat ik daar zelf aan moest bijdragen, heb ik gedaan. Wat er uit EFRO beschikbaar voor moet komen, hangt van de kwaliteit van de plannen af. Waar ik kan helpen om die te ondersteunen, zal ik dat doen.

Mevrouw Mulder vroeg naar het Panteia-onderzoek. Dan praten we over een valorisatieregeling om ervoor te zorgen dat wat er op de universiteiten gebeurt, ook te gelde wordt gemaakt. Het betreft een programma van zo'n 8 miljoen euro per jaar. Er is nu nog sprake van onderuitputting, maar die zal naar verwachting de komende jaren worden weggewerkt. De universiteiten raken daar ook meer op ingespeeld. De ontwikkeling is zodanig dat ik verwacht dat die goed zal gaan. Dit is ook weer zoiets dat in gang is gezet en wat vervolgens zijn evenwicht moet vinden. Mocht het zo zijn dat het programma uiteindelijk niet goed gaat, dan heeft het kabinet genoeg andere dingen waar het geld voor kan worden gebruikt. Dan haal ik het geld weg en ga ik er iets anders mee doen. Ik heb echter de overtuiging dat als het programma kan gaan lopen, het gaat lopen.

Mevrouw Mulder vroeg naar de Kamer van Koophandel. Er is bij de Kamer van Koophandel in overeenstemming met de begroting van Economische Zaken een forse bezuiniging doorgevoerd. Er moeten veel mensen verdwijnen. Vroeger stonden er overal kantoren. Daar zijn er veel van gesloten. In plaats daarvan is er nu een permanent beschikbare website voor ondernemers. Dat is een grote verbetering. Er wordt goed gebruikgemaakt van de mogelijkheden van internet. Daarnaast zijn er nog negentien kantoren. De ondernemer kan beginnen bij de website. De website is goed en wordt steeds beter. Er zijn allerlei dingen op aangesloten. De website is een heel goede basisvoorziening. Als de website voor een ondernemer niet werkt, kan hij bellen. Werkt dat ook niet, dan kan de ondernemer naar een van die negentien kantoren gaan. De opzet zoals die nu is, is goed en die wil ik vasthouden.

Minister Kamp: De BMKB-regeling is een garantieregeling voor de financiering van bedrijven. Zoals ik heb aangegeven in mijn voortgangsbrief, kan de BMKB-regeling ook voor het werkkapitaal worden gebruikt. Ik heb bij de banken gecheckt of er op dit moment iets extra's mogelijk zou moeten zijn en of de extra stimulering nodig is. De banken hebben mij laten weten dat dat op dit moment niet het geval lijkt, maar ik houd de ontwikkeling in de gaten. Het werkkapitaal is weer een apart onderdeel. Als een bedrijf in een nieuwe voorziening investeert, is daar in elk geval de garantiestelling voor. Als een bedrijf werkkapitaal gefinancierd moet hebben, is daar in de regel de bank voor. De BMKB is echter ook bruikbaar zoals ik in de voortgangsbrief heb gezegd.

Mevrouw Van Tongeren had een vraag over bioplastic. Zij zei dat de SDE+ de prijs van biomassa opdrijft en dat het een subsidieregeling is die eigenlijk ook voor bioplastic gebruikt zou moeten worden. Ik heb geen subsidieregeling voor bioplastic. Ik heb een subsidieregeling voor duurzame energie. Als de productie van bioplastic iets te maken heeft met duurzame energie of met energiebesparing en onder zo'n energiesubsidieregeling kan vallen, dan kan het. Als het er niet onder valt, dan kan het niet.

Het is nuttig om biomassa in te zetten. Het is onderdeel van het energieakkoord. De duurzaamheidscriteria zijn ook daar op van toepassing. Biomassa kan worden gebruikt voor het bij- en meestoken. Het kabinet wil ook graag het cascadesysteem tot een succes maken. Er is al veel gaande. Ik heb bij een eerdere gelegenheid al verteld dat er in Borculo een fabriek draait, waar FrieslandCampina in totaal 0,5 miljard euro in heeft gestoken. De fabriek draait voor 100% op pyrolyseolie. Pyrolyseolie wordt uit houtsnippers gehaald. De houtsnippers worden omgezet in olie. De olie wordt per vrachtwagen vanuit Hengelo in Overijssel naar Borculo gebracht. De hele fabriek draait op die olie. Ook dat wordt via de SDE+ ondersteund. Er zijn mogelijkheden voor bioplastic binnen de bestaande kaders, maar niet buiten die kaders.

Minister Kamp: Het kan best moeilijker zijn geworden. Als het zo zou zijn dat wij veel biomassa gebruiken voor bij- en meestoken, wat overigens niet het geval is, dan drijft dat in zekere mate de prijs op. Dat is waar. Als biomassa meer gebruikt gaat worden, drijft dat de prijs misschien nog meer op, tenzij er voldoende aanbod is. Nederland heeft de wereldstandaard neergezet voor de duurzaamheidscriteria. Dat zal het mogelijk ook op de een of andere manier beïnvloeden. Ik kan dat niet overzien. Ik stel wel vast dat het pyrolyseproject, een zeer grootschalig project tussen Hengelo en Borculo, succesvol werkt.

De DEI is een regeling voor energiedemonstratieprojecten. Als een bedrijf bioplastic maakt, is dat geen energiedemonstratieproject. Als bioplastic betrekking heeft op duurzame energie en energiebesparing, zou het wel onder de DEI kunnen vallen. Ik denk echter niet dat het gemakkelijk is, want dan probeer je iets dat niet over energie gaat, onder te brengen in een energiesubsidieregeling. Lukt dat niet, dan is dat jammer. Als de grondstofprijs hoog is, moet een bedrijf daar rekening mee houden. Ik kan niet voor al dat soort dingen oplossingen vinden. Ik zie niet op welke manier ik daarbij betrokken zou moeten zijn.

Mevrouw Van Tongeren heeft gesproken over de gemalen van de waterbeheerders, over de nokturbines en over Fastned. Ik heb over die drie dossiers zo geen informatie met mevrouw Van Tongeren te delen. Ik wil wel checken wat er gaande is bij Fastned, omdat het kabinetsbeleid is dat wij graag elektrische auto's aan het rijden hebben. Daar horen ook oplaadstations bij en Fastned speelt daar in intentie een belangrijke rol in. Ik zal samen met de VNG bekijken welke toezeggingen ik heb gedaan over de nokturbines. Ik zal nagaan of die informatie al bij de Kamer is geweest. Zo niet, dan bekijk ik hoe ik die informatie snel bij de Kamer kan krijgen. Bij de gemalen van de waterbeheerders kan ik me zo niet veel voorstellen. Ik denk dat mevrouw Van Tongeren het daar al een keer over heeft gehad. Ik zal bekijken wat daaraan is gedaan.

Minister Kamp: Ik zal de heer Van Veen die helderheid proberen te geven. De financiering voor de tien fieldlabs is geregeld. Het geld moet natuurlijk wel worden toegekend, bijvoorbeeld door de EFRO. Er moet aan de voorwaarden worden voldaan. Dat is logisch. Ik zal ervoor zorgen dat de heer Van Veen het inzicht bij een passende gelegenheid krijgt. Het inzicht in de stand van zaken voor de fieldlabsfinanciering moet ruim voor de begrotingsbehandeling bij de Kamer zijn. Ik zal het op die manier doen.

De heer Van Veen had een vraag over de grondkosten. Het is waar dat de grondkosten voor een bedrijf aan de grens in Nederland hoger zijn dan aan de Duitse kant. Uit diverse onderzoeken, van Oost NV en van het CPB en uit informatie van Economische Zaken zelf, blijkt echter dat de grondprijs niet de doorslaggevende factor is. Het gaat bedrijven ook om het fiscaal klimaat, het imago van het land waar ze zitten, het imago van de regio, de beschikbare infrastructuur en alle voorzieningen die aan kavels verbonden zijn. Hoewel de grond in Nederland duurder is, worden de grote logistieke voorzieningen in ons deel van Noordwest-Europa, voor een groot deel in Nederland gebouwd. Ik zal de namen van de bedrijven niet noemen, want ik weet niet van elk bedrijf of ze dat wel willen, maar er zijn zo'n vijftien tot twintig zeer grote logistieke projecten in Nederland. Die bedrijven kiezen dus niet voor Duitsland of België, maar bouwen dat soort centra in Nederland. Het gaat om centra van 10.000 m², 40.000 m², 150.000 m² en soms om nog meer. Er wordt momenteel een stroom aan grote logistieke projecten in Nederland gerealiseerd en er worden plannen voor gemaakt. De grondprijs is zeker een factor. Voor Nederland is dat geen plus in vergelijking met het Duitse gebied vlak over de grens, dat voor Duitsland ook een beetje een uithoek is. Er zijn echter een aantal andere dingen die wel een plus zijn, waardoor zelfs ruimtevragende ontwikkelingen zoals logistieke centra, toch in Nederland terechtkomen.

De heer Van Veen vroeg aandacht voor Nederlandse exporterende mkb'ers. Die aandacht is er in grote mate. Het Dutch Good Growth Fund (DGGF) is bijvoorbeeld voor een belangrijk deel gericht op exporterende mkb'ers. De inspanningen van de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) zijn ook mede op mkb-bedrijven gericht. De MIT-regeling betrekt de mkb'ers bij de topsectoren. De topsectoren hebben een belangrijke internationale agenda, waar de mkb'ers dus ook bij worden betrokken. Iedereen die bij de overheid betrokken is bij de economie weet dat het mkb de backbone van de samenleving is. Daar zit veel vernieuwing. Het moet de aandacht krijgen die het verdient, ook voor de export. We nemen de mkb-bedrijven graag mee met de handelsmissies. Het is zelfs zo dat de meerderheid van de deelnemers aan de handelsmissies die ik aanvullend op die van mevrouw Ploumen leid, uit mkb'ers bestaat.

De heer Van Veen sprak over de onderuitputting op de TKI, de toeslag voor de innovatieprojecten. Daar heb ik al het nodige over gezegd. Voor dit jaar wordt op een bedrag van 41 miljoen euro nog een onderuitputting van 5 miljoen euro verwacht. De onderuitputting van vorig jaar die op de een of andere manier beschikbaar kon komen, is eruit gehaald door het amendement-Van Veen/Vos en heeft een bestemming gekregen op de manier waarop ik dat net heb besproken.

GroenLinks had een vraag over de subsidies voor duurzame energie en vergroening. Ik heb de tussenrapportage rond Groene Groei klaar. Die kan voor het reces nog naar de Kamer. De rapportage is deze week in een onderraad van de ministerraad behandeld en komt als het even kan vrijdag in de ministerraad, dus ik hoop de rapportage met een of twee weken bij de Kamer te hebben. Dan zal ik ook over de stand van zaken rapporteren.

De heer Van Veen had een vraag over de btw-verrekening. Hij verwees naar mijn opinieartikel dat in de Volkskrant stond. Bij uitzondering, want ik ben niet zo'n liefhebber van opinieartikelen van bewindspersonen.

Minister Kamp: Ik heb mevrouw Van Tongeren destijds gezegd dat elke subsidieverstrekking volgens de algemene subsidievoorwaarden een relatie moet hebben met verduurzaming en dat ik aan de Kamer inzichtelijk zal maken wat dat in de praktijk betekent.

De heer Van Veen sprak over het opinieartikel dat ik had geschreven. Dat artikel hield in dat landen niet steeds naar Europa moeten kijken voor de ondersteuning van ondernemers om gemakkelijker grensoverschrijdend zaken te doen. De heer Van Veen doelt op de situatie dat als een Nederlandse webwinkel in Europa klanten wil vinden en daar succesvol in is, er in 28 landen btw-aangifte moet worden gedaan. Dat is een totale onmogelijkheid die alle initiatief van de ondernemer wegslaat. De overheid moet eigenlijk naar een situatie toe dat de ondernemer btw-aangifte doet in het land waar hij actief is en dat de Europese belastingdiensten achter de schermen onderling de btw verrekenen. Ik vind het van groot belang dat dat gebeurt. Dat is niet iets wat ik heel snel voor elkaar kan krijgen, maar er moet wel in die richting aan worden gewerkt. Ik probeer dat op twee manier voor elkaar te krijgen. Ten eerste probeer ik met landen in onze omgeving, de zogenaamde Frontrunner-landen, initiatieven te ontwikkelen om de btw-aangifte tussen die landen gemakkelijker te maken. Ten tweede probeer ik de Europese Commissie zo ver te krijgen dat zij met een praktische oplossing komt, redenerend vanuit de ondernemer die in heel Europa actief wil zijn. Het punt van de heer Van Veen is mij dus uit het hart gegrepen en is van belang voor de Europese interne markt en de Europese digitale markt.