Nr. 72 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

Voorzitter: Hoogland

Griffier: Opperhuizen

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie): Voorzitter. De centrale vraag van dit debat is: waarom blijft de Staatssecretaris tegen de zin van de hele regio studeren op een spoorboog bij Bathmen en het keren van goederentreinen in Deventer? Hoe meer ik mij verdiep in de plannen voor het goederenvervoer door Oost-Nederland, hoe zwakker ik routes via de Twentelijn vind worden en hoe meer ik een langetermijnvisie mis. De Staatssecretaris heeft steeds dikkere rapporten nodig. Omwonenden weten er steeds weer gatenkaas van te maken. Het commentaar van de Commissie voor de m.e.r. op de milieueffectrapportage voor het goederenvervoer Oost-Nederland was niet mals. De aanvulling doorstaat de MER-toets ook niet, zo vrees ik. Als de Staatssecretaris zo zeker is dat het document nu wel goed is, waarom is zij dan niet bereid het opnieuw voor te leggen aan de Commissie voor de m.e.r.?

Ik lees in de milieueffectrapportage vrijwel niets over de gevolgen voor het reizigersvervoer. De NS gaat snellere intercity's aanschaffen. Daarmee wordt een aanzienlijke reistijdwinst geboekt, ook tussen de regio en de Randstad. De snelheid van goederentreinen komt echter niet boven de 100 km/u. Een goederenroute via Bathmen maakt snelheidsverbetering voor reizigersvervoer vrijwel onmogelijk. Daarvoor is deze corridor te vol. Zou dit alleen al niet genoeg reden zijn om niet voor deze route te kiezen, maar voor de Twentekanaallijnroute of, beter nog, een noordtak van de Betuweroute? De regio doet nu onderzoek naar deze noordtak. Waarom doet de Staatssecretaris hier niet aan mee?

Hoe is het mogelijk dat in de MER staat dat het keren van treinen in Deventer meer toekomstvast is dan investeren in het verbeteren van de Twentekanaallijn? Ik denk dat iedere goederen- en reizigersvervoerder deze conclusie niet zal delen. Waarom gaat de MER uit van veel hogere groeiprognoses dan ProRail zelf gebruikt in de rapportages van het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer? Waarom negeert de Staatssecretaris de optelsom van geluid bij de A1, de spoorboog en het spoor bij Bathmen? Hoe is het mogelijk dat de Staatssecretaris de geluidssituatie bij de routes langs de Twentelijn beter vindt, terwijl er langs de Twentekanaallijn twintig keer zo weinig geluidgehinderden wonen? De Staatssecretaris vergelijkt hier appels met peren en gebruikt in feite de huidige hinder op de Twentelijn om te zeggen: die paar extra goederentreinen, ach, die kunnen er ook nog wel bij. Waarom gaat de Staatssecretaris uit van een verouderd normenkader voor trillingshinder? Ik heb het nog niet eens over de ruimtelijke gevolgen, die bij de varianten met een spoorboog enorm zijn.

Ik trek mijn conclusie. De Staatssecretaris mag de omvangrijke lijst met kritiekpunten niet negeren. De ChristenUnie wil geen spoorboog bij Bathmen, maar een station. De ChristenUnie wil een definitieve streep door elke variant die via de Twentelijn gaat, zodat de inwoners van Deventer, Bathmen, Rijssen, Holten, Wierden, Borne en Almelo duidelijkheid hebben. Ik heb hiervoor zo nodig een motie klaarliggen.

Door bewoners langs de Betuweroute wordt nog veel geluidsoverlast ervaren, bijvoorbeeld in Hardinxveld-Giessendam. Is de Staatssecretaris bereid permanente geluidsmetingen te doen om te monitoren en meer inzicht te krijgen in de piekgeluiden?

Het knelpunt Zwolle-Herfte wordt aangepakt met spoorverdubbeling en een vrije kruising. Ik zou willen zeggen: eindelijk, wij hebben er lang op gewacht. De ChristenUnie wil dat de investeringen die wij nu doen, niet in de weg staan van een langetermijnvisie op de ontwikkeling van knooppunt Zwolle en van de hele bereikbaarheid van Noord- en Oost-Nederland. Ik verwijs voor de toekomst naar de intercity Enschede-Lelystad. Wanneer komt er budget om de knelpunten aan de westzijde van station Zwolle op te lossen?

ProRail wil in Heemstede twee spoorwegovergangen sluiten. Veel mensen dreigen daardoor hun ommetje kwijt te raken. Waarom kiest de Staatssecretaris niet voor het beveiligen van het Laantje van Alverna en het verbreden en openbaar maken van het Waternettunneltje, zodat dit toegankelijk wordt voor recreanten? ProRail stelt dat de overgangen niet openbaar zijn en dus gesloten mogen worden. Ze bestaan echter al meer dan 50 jaar en zijn altijd toegankelijk geweest. Daarmee zijn ze door verjaring openbaar geworden. Ik roep de Staatssecretaris op om samen met Wandelnet en de Fietsersbond tot een goede oplossing te komen.

Afgelopen week was ik bij de Valleilijn in Ede-Barneveld. Daar zijn nog tientallen onbewaakte overgangen. Wanneer gaat de Staatssecretaris dit soort onveilige situaties aanpakken en deze overgangen in ieder geval voor een deel sluiten of verder beveiligen? De regio wil op de hele Valleilijn een kwartierdienst. Dit kost 30 miljoen, maar dan hebben de reizigers geen aansluiting in Ede-Wageningen. Een goede aansluiting kost 30 miljoen extra. Veel simpeler is het om de Valleilijn door te trekken naar Arnhem. Dan is het extra geld niet nodig en wordt bovendien de exploitatie goedkoper. Is de Staatssecretaris bereid om de stoptrein Ede-Arnhem te decentraliseren nu dit aantoonbaar het beste is voor zowel de reiziger als de belastingbetaler?

Mevrouw Van Tongeren (GroenLinks): Voorzitter. Ik ben erg benieuwd naar het antwoord op veel van de vragen die gesteld zijn door mijn collega van de ChristenUnie. GroenLinks is groot voorstander van het vervoer van goederen met de trein, maar dan wel op een fatsoenlijke manier. Er zijn miljarden aan gasgeld – het debat van deze week – in de Betuwelijn gestoken. Die lijn is heel erg goed voor goederenvervoer en wordt nauwelijks of in ieder geval veel te beperkt gebruikt. Ik heb tijdens de vorige vergadering al een pleidooi gehouden om de Betuweroute zo veel mogelijk vol te rijden en, als dat nodig is, routedwang toe te passen om vervoerders zover te krijgen. Als het maar enigszins kan moeten in elk geval gevaarlijke stoffen over de Betuweroute. Lokale overheden hebben geen idee wat er over hun spoor vervoerd wordt, terwijl over de weg elk transport gemeld moet worden. Als het niet lukt om gevaarlijke stoffen over de Betuweroute te vervoeren, moet er echt fatsoenlijk overleg komen met de lokale overheden en veiligheidsregio's. Die mensen moeten weten wat er in zo'n trein zit als er iets misgaat. Mijn eerste pleidooi is dus om ervoor te zorgen dat dergelijke stoffen überhaupt niet over dergelijke lijnen worden vervoerd.

Ik sluit mij aan bij de vragen van mevrouw Dik over de Commissie voor de m.e.r.

Voor Zutphen-Hengelo ligt de toekomst nog helemaal open. Hoe wil de Staatssecretaris hiermee verdergaan? Wat zijn de financiële consequenties daarvan? Vindt de Staatssecretaris niet met GroenLinks dat personentreinen die in het midden van steden komen, voorrang moeten hebben, en dat goederenvervoer door kernen op langere termijn eigenlijk onwenselijk is?

De langetermijnagenda voor het spoor komt eraan, maar dit is wellicht het moment om een aantal duiten in het zakje te doen. Wat het beleid van dit kabinet is, maar wat zeker GroenLinks graag wil, is dat mensen uit de auto de trein in gaan. Wij hebben een aantal jaren terug steeds gehoord dat de reiziger centraal moet staan. Volgens mij stond de heer Slob op een gegeven moment in de plenaire zaal met chocoladeletters. Een van de onderwerpen in dit kader zijn de toiletten in de trein. Het duurt allemaal heel erg lang. Als ik het goed begrijp, krijgen wij in 2015 een plan van de NS om te kijken hoe wij toekomen aan die toiletten. Graag een reactie van de Staatssecretaris. Het zou echt in een veel hoger tempo moeten. Het gaat niet om iemand als ik, die het nog wel even kan ophouden, maar om mensen die niet meer kunnen reizen als zij niet zeker weten dat er een toilet is. Wij hebben die mensen in de Tweede Kamer ontvangen. Je ontneemt mensen echt mogelijkheden om vervoerd te worden. Hoe staat het met de uitvoering van de motie-Van Tongeren over stopcontacten in de trein? Lukt dat niet snel, is er dan een optie om stopcontacten op stations beschikbaar te hebben? Op Amsterdam Centraal zie je soms groepjes mensen rondom een stopcontact dat ze ergens in een plafond ontdekken. Dat mag dan even totdat ze weggestuurd worden. Is daar niet iets voor te verzinnen?

In de krant las ik dat de gele borden, waarop iedereen kan zien hoe laat een trein vertrekt, van de stations gaan verdwijnen. Daarvoor in de plaats komt er één bord per station. Wij vinden dat uiterst merkwaardig. Ik heb onmiddellijk een foto op Twitter gezet van zo'n digitaal bord op een station waarop stond: tijdelijk geen route-informatie beschikbaar. Digitale systemen vallen uit, je mobiele telefoon is leeg. Als er toch een papieren back-up wordt gemaakt – er komt immers één bord op een station – waarom dan niet op meer plekken? Mensen kunnen zo'n bord niet vinden, mensen zijn soms slecht ter been. Op de grote stations moeten mensen dan misschien kilometers afleggen om zo'n bord te vinden. Of gaat het om iets meer werkgelegenheid voor de arme, toch al overbelaste NS-staf op stations?

De heer Smaling (SP): Voorzitter. Ik heb vier onderwerpen, drie voorgerechten en één hoofdgerecht. Twee van de voorgerechten zijn al door de vorige sprekers genoemd. Het eerste betreft de toegankelijkheid van treinen voor mindervaliden. Midden 2013 heeft de Staatssecretaris toegezegd om samen met Roos Prommenschenckel om de tafel te gaan zitten om te bekijken hoe treinen toegankelijker kunnen worden gemaakt. Wij zijn benieuwd hoe het daarmee staat. Wanneer wordt de Kamer verder geïnformeerd? De Roos Prommenschenckel Foundation stelt voor om rolstoelliften in te bouwen. In andere landen zijn daar ervaringen mee opgedaan. Kan daar een proef mee worden gehouden en, zo ja, wanneer kunnen wij iets verwachten?

Over de toiletten heb ik hetzelfde verhaal als mevrouw Van Tongeren. Waarom begint de NS niet met ombouwen? Immers, het is helder dat in al het materieel toiletten moeten worden ingebouwd. Dan kan het bedrijf daar toch net zo goed meteen mee beginnen? Hoe eerder het hele materieel hiervan is voorzien, hoe beter.

Mijn derde voorgerecht betreft het nachtnet. Sommige delen daarvan zijn ernstig uitgekleed. Dat heeft vaak met onderhoud aan het spoor te maken. Over Noord-Holland krijgen wij veel klachten. Zijn er andere mogelijkheden, zodat voorkomen wordt dat de dienstregeling voortijdig wordt stopgezet? Deutsche Bahn heeft ervaring met veilig werken aan het spoor zonder het geheel dicht te gooien. Daarbij kun je denken aan mobiele werkplaatsen of afzettingen met magnetische hekken. Heeft ProRail dit soort hekken al aangeschaft? Zijn er al ervaringen mee opgedaan?

Mijn hoofdgerecht betreft de goederenroutering in Oost-Nederland. Graag een update over die MER. Toen wij vanochtend met de Staatssecretaris debatteerden over ERTMS, bedacht ik dat zij erg van de school «van grofmazig naar fijnmazig» is. Wat wij hier doen, is precies andersom. Wij beginnen met een klein stukje van de beoogde goederenroutering en laten het IJssellijndeel nog helemaal buiten beschouwing: die treinen die allemaal dwars door Arnhem moeten, die allemaal over die lawaaibrug bij Zutphen moeten, terwijl mensen uit Winterswijk en de rest van de Achterhoek ook graag een snellere verbinding richting Apeldoorn zouden willen hebben. Dat is nog helemaal niet aan bod gekomen. Ik snap die volgorde niet. Je zou eigenlijk drie MER's moeten hebben, waarbij Rotterdam en Hamburg allebei zijn betrokken. In hoeverre zijn beide grote havens geoutilleerd om containerschepen te ontvangen en hoe is op dit moment hun verbinding met het achterland? De Tweede Maasvlakte is klaar, maar wij krijgen een containerprop in Rotterdam omdat noch de weg, de A15, noch het spoor die goederen goed kan afhandelen. De derde mogelijkheid, de binnenvaart, wordt veronachtzaamd. Ik vraag de Staatssecretaris om er nog eens los van de huidige situatie in drie ruimtetijdschalen naar te kijken. Over tien jaar is de situatie misschien heel anders met een Betuwelijn die is aangesloten op het Duitse net. Ik zou het jammer als wij over tien jaar het liedje van de Talking Heads moeten zingen: we're on a road to nowhere. Wij moeten dan niet tegen elkaar moeten zeggen: hadden we tien jaar geleden maar ingeschat wat de effecten zijn van een verkeerde beslissing door sporen te elektrificeren en te verdubbelen die dwars door bebouwde kommen gaan. Kijk ook naar wat je via European Gateway Services met Hamburg kunt bereiken. Ik weet dat er concurrentie is, maar de reders zien dit ook en maken er gebruik van. Steden als Riga ontwikkelen zich ook. Bekijk het in een breed perspectief. Er wordt veel gesproken over goed bestuurlijk overleg, maar ik zie veel opstandige provincies en gemeenten, dus wat is dat goede bestuurlijke overleg waard?

Rapportages over trillingen zijn door de Raad van State niet in een erg goede sfeer ontvangen. Hoe staat het daarmee? Wat het geluid betreft, wijs ik erop dat treinen in lijnen en niet in vlakken rijden. Het gaat echt om mensen die kort op het spoor wonen. Je moet niet met gebiedsgemiddelden werken, want dat is geen relevant schaalniveau.

Wij moeten uitkijken dat wij niet de randen van het land van ons vervreemden. Wij hebben Groningen bij de hand. Zuid-Limburg kijkt met argusogen naar de compensatie voor Groningen. Wij moeten niet het gebied oostelijk van Arnhem en Zutphen ook van ons vervreemden, maar daar zijn wij wel mee bezig. Het is in de ogen van mijn fractie onverantwoord om nu zo veel te investeren in een oplossing, of het nu de Twentekanaallijn of de Twentelijn is, die suboptimaal is en die op zo veel terechte weerstand stuit.

Er wordt vaak gesproken over adaptief programmeren, maar dat is in onze optiek het dempen van de put na het verdrinken van het kalf. Dat moet je gewoon voorkomen.

De heer De Rouwe (CDA): Hoe ziet de grotere rol van de ACM eruit? Heeft de autoriteit nieuwe bevoegdheden? In de brief staat dat ze geen verplichte toetsingsrol heeft. Misschien is die rol niet verplicht, maar het zou wel buitengewoon verstandig zijn nu dit onderhands haast weggegeven wordt. Wat is er gedaan met de ACM-adviezen over de hoofdrailnetconcessie in 2011?

In december heeft de NS voor een aantal treinen om vijf voor twaalf de dienstregeling veranderd met als gevolg dat er veel herrie en gedonder was in de regio. De regionale vervoerders stonden erbij en keken ernaar. Zij konden het oplossen. Het lijkt mij een buitengewoon ongewenste situatie voor iedereen. Wat is de opvatting van de Staatssecretaris en haar rol om dit voorkomen?

Ik kom op Oost-Nederland. Volgens mij kijkt men in Bathmen in een zaal mee. Ik zou eigenlijk wel een monitor willen hebben om terug te kijken. Misschien is dat iets voor een volgende keer. Er zijn heel veel zorgen. In Bathmen en omgeving, maar ook op andere locaties zijn er ongelofelijk veel reacties op de MER gekomen. Ik heb het advies van de Commissie voor de m.e.r. gelezen. De commissie maakt filet americain van de voorstellen. Hoe gaat het nu verder met het plan? Welke rol krijgt die kritische commissie? Welke rol krijgt de regio? Aanvankelijk mocht men meedoen en meedenken. Ik vraag de Staatssecretaris om met de provincies en de gemeenten eerst een akkoord te sluiten over wat er gaat gebeuren en pas dan naar de Kamer te komen. Is de Staatssecretaris dit van plan? Mijn fractie vindt het buitengewoon jammer dat er een njet is gekomen op regiovoorstellen en voorstellen van het Rotterdamse Havenbedrijf voor de noordtak. Ik vraag de Staatssecretaris opnieuw om die voorstellen serieus mee te nemen.

De SP heeft goede opmerkingen gemaakt over de binnenvaart. Wij roepen hier altijd wel dat de binnenvaart ongeveer 10% van het spoor kan overnemen, maar ik vraag deze Staatssecretaris om een aanvalsplan te maken om dit echt te vertalen. Maak een MKBA voor de manier waarop wij de binnenvaart echt die goederen kunnen laten vervoeren. Tot op heden zijn het algemene woorden en dat is te weinig.

Ik kom op Lansingerland en de stichting Stop Geluidsoverlast HSL. De stichting heeft een uitbreiding gevraagd van een pilot voor een prototype van een kap. Wat is de reactie van de Staatssecretaris en wat is de voortgang op dit punt?

De heer De Rouwe (CDA): Nog twee punten. Wij hebben een aantal klachten gekregen van inwoners van Rosmalen, die geconfronteerd zijn met een nieuwe situatie rond het spoor en die heel veel last hebben van trillingen. Is de Staatssecretaris daarmee bekend en kan zij de Kamer informeren?

In december hebben wij een heel mooie petitie ontvangen van mensen die heel moeilijk de trein in en uit kunnen en toch graag reizen. Ik zie een goede brief van de Staatssecretaris, maar ik dring aan op voortgang en resultaat. Het moet ook in de regio echt mogelijk worden om goed in en uit te stappen, ook met een rolstoel. Graag een stevige aansporing na de brief, waarvan de richting op zichzelf goed is.

Mevrouw De Boer (VVD): Voorzitter. Een aansporing, een mooie woordkeuze. Ik begin met het goederenvervoer. Er zijn op korte termijn problemen met de beschikbare capaciteit voor goederen van Rotterdam naar het achterland. Dat heeft natuurlijk te maken met de aanleg van het derde spoor Betuweroute. Op nadrukkelijk verzoek van de VVD komt er een actieplan. Kan dit plan er al voor 1 maart zijn? Op 1 april moeten de goederenvervoerders weer ruimte aanvragen op het spoor. Het is heel belangrijk dat de goederenvervoerders helderheid krijgen over de ruimte en over de plaats waar zij die ruimte kunnen aanvragen.

D66 heeft in het vorige debat al gesproken over de gevaarlijke stoffen en ik hoorde ook van mevrouw Van Tongeren bijval. Die stoffen moeten bij voorkeur over de Betuweroute en natuurlijk over het water. Over dat laatste zijn wij het commissiebreed wel eens. Zou het mogelijk zijn om deze goederen voorrang te geven op de Betuweroute? Kan een splitsing worden gemaakt tussen gevaarlijke en minder gevaarlijke stoffen? Ik weet dat de Wet Basisnet vervoer gevaarlijke stoffen van kracht is. Daarin staan normen, maar kunnen wij nog een stapje verdergaan? Die voorrang over de Betuweroute moet natuurlijk in overleg met goederenvervoerders. Stel dat je als vervoerder stiller materieel aanschaft. Ontstaat er dan meer ruimte op het traject, ook voor andere vervoerders? Op die manier stimuleren wij natuurlijk niet dat vervoerders veiliger, stiller en duurzamer materieel aanschaffen. Misschien kan het via de AMvB Capaciteitsverdeling hoofdspoorweginfrastructuur.

Mijn volgende punt betreft de langere termijn inzake het spoorgoederenvervoer. Hoe zit het met de concurrentie tussen goederenvervoer per spoor en andere vervoersmodaliteiten? Ik heb hier al vragen over gesteld. Europa komt met normen voor de vergoeding voor goederenvervoerders. De exploitatie moet in ieder geval kostendekkend zijn. Er komt nog een lijstje van aspecten die daaronder komen te vallen. Ik maak mij zorgen over de concurrentie van het spoorgoederenvervoer. Dat wordt vandaag de dag nog steeds voor een deel gesubsidieerd.

Dan het goederenvervoer in Oost-Nederland. Ik zeg de mensen in Bathmen gedag. Zij zitten in een grote zaal ter plekke te kijken. De Staatssecretaris heeft gekozen voor zorgvuldigheid in plaats van snelheid, maar dat betekent wel dat wij nog geen duidelijkheid hebben. Dat is wel een beetje jammer. De heer De Rouwe sprak al over de procedure. Het is allemaal gatenkaas of filet americain. Er is een hoop misgegaan. Ik vind het verstandig dat de bewoners nog een keer met de Staatssecretaris om tafel gaan zitten. Ik zeg tegen de mensen in Bathmen dat wij hier vandaag geen definitief besluit nemen. Het is helder dat de bogen bij Bathmen niet onze voorkeur hebben. Maar goed, de zorgvuldigheid gebiedt te zeggen dat wij het besluit nog moeten nemen en dat wij de inspraakprocedure moeten respecteren. Er zullen vandaag geen moties worden ingediend waarmee dat definitieve besluit al wordt genomen.

Mevrouw De Boer (VVD): Wij moeten eerder naar de ChristenUnie kijken als het gaat om die verkiezingen. Ik ben indertijd duidelijk geweest en ik ben nu duidelijk. Ik wijs ook op het onderzoek naar het spoor parallel aan de N18. De provincies Gelderland en Overijssel en het Havenbedrijf Rotterdam zijn dat onderzoek gestart. Ik vind dat op zichzelf een interessante gedachte. Ik zeg erbij dat de zak geld niet klaarstaat. Misschien denken de onderzoekende partijen er anders over. Zij willen misschien wel geld beschikbaar stellen. Ik vraag de Staatssecretaris om de tijd die zij neemt om die MER zorgvuldig met de bewoners kort te sluiten, ook te gebruiken om zich een mening te vormen over dit onderzoek. Ik weet dat het heel duur is, maar misschien willen de partijen meebetalen. Het geld dat wij gereserveerd hebben voor het goederenvervoer in Oost-Nederland, is in ieder geval voor de langere termijn beschikbaar. Wie weet wat wij met elkaar nog kunnen bereiken. Dat is ook de reden waarom wij vandaag geen definitieve besluiten willen nemen en geen moties van de ChristenUnie in het kader van de gemeenteraadsverkiezingen zullen steunen.

Ik kom op de toegankelijkheid van treinen voor mindervaliden. Wij hebben ...

Mevrouw De Boer (VVD): Wij vinden het belangrijk dat mindervaliden toegang tot de stations en de trein krijgen. Dat geldt ook voor slechtzienden. Deze mensen zijn voor hun mobiliteit vaak afhankelijk van de trein.

Wat Keyrail betreft vind ik het vreemd dat voor last minute ingenomen paden een boete van 140% wordt opgelegd. Beter is het om een boetesysteem te bedenken voor het geval dat paden op het laatste moment niet worden ingenomen.

Wij willen heel graag praten over de ontwerpconcessie van de NS voordat zij voor inspraak naar belanghebbenden wordt gestuurd. De Kamer moet eerst kaderstellende input kunnen leveren.

Dan nog een toetje: de STS-passages. Hoe kan het dat hun aantal in het afgelopen jaar is toegenomen? Ook betrokken partijen begrijpen het niet. Er wordt onderzoek naar gedaan ...

Mevrouw Van Veldhoven (D66): Voorzitter. Allereerst het goederenvervoer. Alle collega's hebben al gezegd dat mensen zich zorgen maken over geluid, trillingen en risico's. Natuurlijk deelt D66 de inzet om zo veel mogelijk gebruik te maken van de binnenvaart, maar daarnaast willen wij dat de optie die door het Havenbedrijf Rotterdam wordt ondersteund, serieus wordt onderzocht. Als een optie kan rekenen op steun van zo'n belangrijke goederenvervoerpartij en in de regio wordt gezien als een alternatief, dan moeten wij dat met elkaar in ieder geval onderzoeken. Dan weten wij ook of het echt een optie is. Vervolgens kunnen wij de beste beslissing nemen.

Wij hebben het niet alleen over geluid, maar ook over trillingen. Dat is niet alleen in Oost-Nederland een issue, maar bijvoorbeeld ook in Brabant. Wordt die trillingsoverlast ook goed in de gaten gehouden?

Ik dank de Staatssecretaris heel hartelijk voor haar toezegging om gevaarlijke stoffen echt voorrang te geven in de beperkte capaciteit van de Betuweroute. Je hebt gevaarlijke stoffen en je hebt nog gevaarlijker stoffen. Laten wij ook daar goed naar kijken. In Oudenbosch sprak ik hierover met een aantal mensen. De mensen in die omgeving zijn verrast door de uitwerking van basisnet en de betekenis ervan voor hun regio. Zij zijn er vooral over verbaasd dat een aantal best practices die in de industrie bestaan, niet overal worden toegepast. Bepaalde combinaties van wagons moeten wij niet meer willen. Wij hebben er ook maatregelen voor genomen, maar er schijnen nog meer goede voorbeelden te zijn van beperking van risico's door de samenstelling van treinen. Ik heb concreet het voorbeeld van DSM genoemd. Dat bedrijf vermijdt bepaalde combinaties die elders nog wel worden toegepast. Ik noem het voorbeeld van de diesellocs die op bepaalde stukken in Rotterdam niet mogen rijden met bepaalde combinaties. Naar al die slimme ideeën moeten wij kijken. Wil de Staatssecretaris dit onderzoeken?

Wat Lansingerland betreft willen wij net als het CDA een uitbreiding van de pilot.

In het kader van de evaluatie van de spoorwetgeving wordt gesproken over de lastige overdracht van vermogensbestanddelen van ProRail naar de Staat. Waarom is dat lastig?

Wij hebben een petitie aangeboden gekregen over de inbouw van wc's in treinen. Mensen vroegen of het niet wat sneller kan. Mensen dreigen van de trein naar de auto over te stappen. Als ze eenmaal die auto weer hebben, gaan zij niet zo snel terug naar een treinabonnement. Laten wij, nu wij het besluit hebben genomen, ervoor zorgen dat die toiletten er snel komen. Een plan moet er toch eerder dan in 2015 kunnen zijn? Dat moet toch voor de zomer al kunnen? Oudere mensen, mensen met jonge kinderen en mensen met een bepaalde handicap moeten ook met de trein blijven kunnen reizen.

Vanochtend hebben wij uitgebreid gesproken over ERTMS. De Staatssecretaris zegde toe dat zij een pilot wil doen op een emplacement. In de stukken ...

Mevrouw Van Veldhoven (D66): Ik wil het onderwerp graag betrekken bij iets wat wel op de agenda staat. De Staatssecretaris heeft vanochtend toegezegd dat er een pilot komt. Ik zie dat er in Zwolle een hoop op de schop gaat. Kan de Staatssecretaris bekijken of er in dit opzicht werk met werk gemaakt kan worden?

Het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer is van groot belang. Bepaalde dorpen worden daar sterk door getroffen. Met name bij Vught zijn er nog veel zorgen over het al dan niet realiseren van een verdiepte ligging. Voor de leefbaarheid daar is dat zeer van belang. Graag een toezegging dat hiervoor naar een oplossing wordt gezocht.

Wat de concessie betreft sluit ik mij graag aan bij het verzoek van de VVD om die al vroegtijdig naar de Kamer te sturen, zodat ook wij daarop onze input kunnen leveren.

De heer De Graaf (PVV): Voorzitter. Wij danken de Staatssecretaris voor de brief over de concessie, waarom eerder door collega De Rouwe was gevraagd. Helaas staat er weinig in. Het is een gemiste kans om het parlement vroegtijdig mee te nemen in dit traject. Toch maak ik gebruik van deze mogelijkheid om het debat over de concessie alvast te beginnen. Naast de financiële paragraaf zal ook de sociale veiligheid een belangrijk onderwerp zijn voor de PVV-fractie en voor al die mensen in de trein. Het gaat niet alleen om veilige treinen, maar vooral om veilig reizen in de trein. Wij zouden graag willen weten hoe de Staatssecretaris aankijkt tegen het idee van het opnemen van een managementaanbesteding. Wij zien daarin veel positieve aspecten. Een eventuele directiewissel heeft vrijwel geen directe invloed op de werkvloer, terwijl de overbetaalde managementtop het veld moet ruimen bij tegenvallende resultaten. Wanneer er gebruikgemaakt wordt van concrete en afrekenbare doelstellingen, de zogenaamde KPI's (key performance indicators), dan weten de reiziger, de werkvloer en de top precies waar zij aan toe zijn. Die KPI's moeten niet op het hoofdkantoor worden bedisseld en veranderd wanneer de top dat nodig acht. Er moet meer transparantie komen. De duidelijkheid die hieruit voortkomt, zal het aanzien van de spoorsector significant verbeteren. Als een voetbalteam slecht presteert, gaat de trainer er als eerste uit. Pas naderhand vinden wisselingen in de selectie plaats. Dat principe begrijpt de hele sportwereld, maar in de spoorwereld ligt het anders. Als daar het team slecht presteert, krijgt de top geen bonus. Geen bonus krijgen, dat willen ze niet, dus dan worden de indicatoren aangepast. Dan worden bijvoorbeeld de punctualiteitscijfers aangepast. Dat vinden wij een perverse bonuscultuur en dat moet stoppen. Wij willen dit dus veranderen door die managementaanbesteding: de bezem erdoorheen wanneer nodig. Wat is de visie van de Staatssecretaris hierop?

Afgelopen weekend was het weer raak in Arnhem. Een conducteur vroeg een Amsterdammer naar zijn vervoerbewijs, want hij stond te roken op een plek waar dat niet mocht. De man bood niet zijn excuses aan en liet evenmin een vervoerbewijs zien. Nee, dit stuk tuig koos ervoor om ruzie te zoeken en de conducteur te schoppen en te slaan. Dit is aan de orde van de dag. Bij de PVV wennen wij er nooit aan. Het ov moet veilig zijn voor de gebruiker en het personeel. Wie de berichten van de afgelopen week in Metro en vanochtend in De Telegraaf heeft gelezen, weet dat het aantal incidenten toeneemt in aantal en felheid. Er is steeds meer geweld tegen hardwerkende conducteurs. Het lijkt erop alsof het kabinet er blind voor is. Ja, wij weten dat Minister Opstelten hiermee bezig is, maar volgens Metro heeft de spoorsector weinig vertrouwen in de aanpak. Het duurt te lang. Wij vragen ons hardop af of wij de enigen zijn die dit zien. Er wordt meer gebruikgemaakt van de OV-chipkaart, er wordt steeds meer gebruikgemaakt van toegangspoortjes, maar het aantal incidenten neemt toe. Eerder hebben de Staatssecretaris en ik al een robbertje gevochten over het verhaal dat die toegangspoortjes voor meer veiligheid zouden zorgen. Volgens de PVV is dat niet zo. Wij zien ons gelijk nu bevestigd. Wanneer legt de Staatssecretaris die bevoegdheden gewoon neer bij de mensen die dagelijks geconfronteerd worden met het geweld? De conducteurs ondervinden dagelijks last van de verhuftering. Zij hebben het vertrouwen van de top nodig om te kunnen optreden. Net als in de klas de leraar, moet op het spoor de conducteur weer een autoriteit zijn. Daar zeg je u tegen. Als hij een vraag heeft, dan geef je netjes antwoord en dan zeg je ook nog «mijnheer». Daarna zeg je: dank u wel.

De Betuwelijn houdt Nederland al decennia in zijn greep. Eerst was er grote weerstand tegen de plannen. Daarna viel de aanleg «ietsje» duurder uit. Tegenwoordig is vooral het gebruik onderwerp van discussie. De aansluiting op Duitsland is de PVV al jaren een doorn in het oog. De Betuwelijn ligt er. Laten wij er dan ook optimaal gebruik van maken. Helaas dachten de Duitsers daar iets anders over. Zij hebben nooit maar enige moeite gedaan om de spoornetten goed op elkaar aan te sluiten. Pas nu geven ze eindelijk toe en wordt een derde spoor aangelegd. Eind goed, al goed, hoor ik de Staatssecretaris denken.

De heer De Graaf (PVV): Ik heb nog zes, zeven zinnen. Past dat nog?

Wij lezen nog steeds verontrustende berichten in de brief van de Staatssecretaris. Er is een daling in het gebruik van het A15-tracé ofwel de Betuwelijn, maar twee slechte maanden zijn uit de analyse gelaten. En dan kun je vervolgens zeggen dat er 6% groei is. Dat is een manipulatieve manier van omgaan met statistiek en dat vinden wij verwerpelijk. Wat waren de werkelijke cijfers?

Ik heb vandaag een dubbele agenda, dus ik zal zo dadelijk moeten vertrekken. Ik bedoel dat ik twee dingen te doen heb. De reactie van de Staatssecretaris verneem ik graag via de Handelingen.

De heer Hoogland (PvdA): Voorzitter. Ik begin met iets positiefs. Er is een besluit genomen over Zwolle-Herfte. Ik vind het goed dat dat knooppunt nu wordt aangepakt en ik waardeer de suggestie van mevrouw Van Veldhoven om daar een experiment met ERTMS aan vast te knopen. Het is een belangrijke doorbraak, want dit knelpunt is er al lang.

In Duitsland wordt er eindelijk werk gemaakt van het derde spoor, waarmee de capaciteit wordt uitgebreid, zodat de Betuweroute beter benut kan worden. Het zorgt wel voor een tijdelijk probleem en «tijdelijk» is in dit verband vrij lang, namelijk van 2016 tot 2022. In 2016 gaat het om een halfjaar en van 2017 tot 2022 om een week per maand. Wij willen dat de gevaarlijke stoffen zo veel mogelijk via de Betuweroute vervoerd blijven worden en niet dwars door de steden van Brabant en Overijssel. Niet elke week wordt even intensief gewerkt aan het spoor in Duitsland. Volgens mij is het mogelijk om met een simpele planning meer treinen over de Betuwelijn te sturen. Wil de Staatssecretaris dit proberen te bereiken? Verder wil de PvdA dat de Nederlandse regering met Duitsland gaat overleggen om de treinen zo te leiden dat de overlast tot een minimum beperkt blijft.

Dan de goederenroutering in Oost-Nederland. Wat is de noodzaak van dat ene extra goederenpad door Oost-Nederland? Er is ooit begonnen met een scenario waarin er twee extra goederenpaden nodig waren. Lopende het proces is het afgezwakt naar één extra goederenpad. In het licht van de huidige ontwikkelingen en modaliteiten vraag ik of dat ene goederenpad nog noodzakelijk is. Wil de Staatssecretaris de Kamer daarover informeren? Wij moeten weten waarom het moet, want als het moet, is het voor alle omwonenden die potentieel de treinen langs hun huis krijgen, natuurlijk vervelend. Wij weten wat voor impact dat heeft als wij met die mensen praten.

Staatssecretaris Mansveld: Voorzitter. Er zijn veel verschillende onderwerpen behandeld. Daarbij ging het zowel over goederen als over de reiziger. Zoals bekend staat de reiziger voor mij op één, maar dit keer begin ik met het goederenvervoer. Het zou heel vervelend zijn als de mensen uit Bathmen te lang moeten wachten.

Goederenvervoer is belangrijk. Mevrouw De Boer legt elke keer terecht uit hoe belangrijk goederenvervoer is voor de economische positie van Nederland, zowel over het spoor, als over het water en de weg. De goederen die in Rotterdam aankomen, moeten natuurlijk vervoerd worden naar hun plek van bestemming. Het is een uitdaging om dit op meerdere fronten te bereiken. Wij moeten voorbereid zijn op de groei van het goederenvervoer per spoor op de langere termijn, door meer gebruik te maken van de Betuweroute, door het uitwerken van een aanvalsplan voor het goederenvervoer per spoor, dat door I en M samen met de sector wordt uitgewerkt, en door het faciliteren van het goederenvervoer tijdens de bouw van het derde spoor in Duitsland.

De heer De Rouwe heeft gevraagd of ik niet eerst een deal met de regio kan maken en pas dan een besluit wil nemen over de routering. Samenwerking en overleg met de regio is van groot belang. Dat hebben wij bijvoorbeeld ook bij Zwolle-Herfte gezien. Daarom is ook gekozen voor een uitgebreide MER-procedure, waarin bestuurders en omwonenden meerdere malen de gelegenheid krijgen om hun mening te geven. Uiteindelijk is het wel mijn verantwoordelijkheid om een besluit te nemen waarbij alle belangen worden afgewogen, ook die van hen die niet in Oost-Nederland wonen. Ik heb toegezegd dat ik, voordat ik een besluit neem, overleg zal voeren met de regio Oost-Nederland. Ik ben daar persoonlijk een aantal keren over gebeld. Iedere keer heb ik bevestigd dat er geen vrees hoeft te zijn dat ik dat overleg niet zal voeren. Ik heb in december, toen wij bijeen waren, de procedure nog een keer uitgelegd.

Mevrouw Dik-Faber vroeg of wij alle varianten rond de IJssellijn en de Twentelijn niet gewoon kunnen schrappen. Ik kan en wil daar niets mee doen, want in mijn brief van 15 november heb ik geschreven welke procedurestappen wij volgen op weg naar de beslissing. Ik heb mede naar aanleiding van een suggestie van de Kamer besloten om een extra inspraakronde voor belanghebbenden te houden over de aanvullingen op de MER eerste fase. Ik heb daarbij nadrukkelijk aangegeven dat daar een negatieve kant aan zit, namelijk dat wij daardoor pas later duidelijkheid bieden aan de regio. De regio moet tot juni wachten op duidelijkheid. Wij hebben dan de informatie beter geordend, wij hebben het MER-advies overgenomen, wij hebben een extra inspraakronde. Mij is eerst gevraagd om de Commissie voor de m.e.r. serieus te nemen en een extra inspraakronde te houden. Het is dan lastig als mij nu verteld wordt dat er sneller duidelijkheid moet worden geboden. Het is een weging geweest. Het belang van zorgvuldigheid heb ik met de Kamer gedeeld. De inspraakronde loopt tot en met deze week. Gezien het verwachte zeer grote aantal reacties, hebben wij tot eind april nodig om de reacties zorgvuldig te verwerken. Dat hebben wij de regio aangeboden. In mei zal ik bestuurlijk overleg voeren met de betrokken bestuurders en partijen. Daarna komt het moment van besluitvorming over de voorkeursvariant. Ik heb de Kamer bericht dat ik haar daarover voor 1 juni zal informeren. Als de Kamer middenin dit zorgvuldige proces voorstelt om twee varianten te schrappen, dan heb ik daar moeite mee. Dat laat onverlet dat ik er begrip voor heb dat de mensen daar op de barricade staan. Ik weet hoe men in Bathmen over het goederenvervoer denkt. Ik heb van actiegroepen allerlei zaken overhandigd gekregen. Als wij nu varianten gaan schrappen, zal dat overal waar MER-procedures lopen worden voorgesteld. Nogmaals, ik vind het vervelend dat het langer gaat duren, maar ik heb mede in overleg met de Kamer voor zorgvuldigheid gekozen. Ik verzoek de Kamer om haar oordeel over de varianten op te schorten totdat wij de afgesproken procedurestappen met inspraak en bestuurlijk overleg hebben afgerond.

Mevrouw Dik-Faber vraagt ook de MER-aanvulling niet opnieuw aan de commissie voor te leggen. Het advies van de commissie over de MER eerste fase heb ik overgenomen. Ik heb die aanvulling laten maken, ook om de onzekerheid voor omwonenden rond de vier routevarianten niet nog langer te maken door weer een adviesronde toe te voegen. Wij doen dat heel zorgvuldig. De commissie zal na afronding van de hele procedure, dus na de opstelling van de MER tweede fase om advies worden gevraagd over het hele rapport.

De heer Hoogland heeft gevraagd naar nut en noodzaak van het extra goederenpad. Eerst waren het er twee, maar met nadere prognoses is het er één geworden. De prognoses van 2012 wijzen uit dat één pad op langere termijn volstaat. Dat ene pad is wel nodig om voldoende capaciteit voor goederen te houden. Helaas bleek het alternatief van de binnenvaart op dat moment niet voldoende soelaas te kunnen bieden. Een heel nieuwe spoorlijn kost minimaal 2 miljard.

Ik heb wat de binnenvaart betreft al meerdere keren gepleit voor een betere benutting. Wij zijn met bedrijven in gesprek. Wij weten dat een deel van het goederenvervoer per trein naar de binnenvaart over zou kunnen. Maar dat vereist investeringen. Het is belangrijk om dit te blijven stimuleren. Wij moeten blijven bekijken hoe wij (gevaarlijke) goederen optimaal kunnen vervoeren. Steeds moeten wij zoeken naar het optimum qua veiligheid en snelheid.

De heer Smaling wil het hele traject Rotterdam-Duitsland onderzoeken voordat een besluit valt over de goederen door Oost-Nederland. In het kabinetsbesluit over het PHS zit een besluit over de landelijke samenhang van reizigers- en goederenvervoer. Er is dus zeker goed gekeken naar de beste routes van haven naar achterland. Het maximaal gebruikmaken van de Betuweroute is hierbij het uitgangspunt, maar ook de andere grensovergangen bij Venlo en Oldenzaal blijven nodig. Wij zullen het nooit alleen met de Betuweroute kunnen. Als wij nu een keuze maken uit de vier routevarianten, ontstaat er daarna ruimte om voor het hele traject tussen Elst en Oldenzaal een goede en gedetailleerde MER tweede fase op te maken.

Mevrouw Dik-Faber vroeg waarom het ministerie bij de MER hogere prognoses hanteert dan ProRail bij de rest van het PHS. Dat klopt niet. De actuele prognoses over de groei van het goederenvervoer die door TNO zijn opgesteld en in 2012 aan de Kamer zijn aangeboden, worden voor alle analyses in het PHS gebruikt. Overigens worden in een MER-procedure altijd de hoogste prognoses gebruikt om de maximale effecten op de leefomgeving in beeld te krijgen.

Waarom doet de Staatssecretaris niet mee aan een onderzoek naar de variant voor een nieuwe spoorlijn van het Havenbedrijf en de regio Oost-Nederland? Ik heb al eerder aangegeven dat het niet mijn keuze is om dat onderzoek te doen. Het staat iedereen vrij om zo'n onderzoek te doen. Een nieuwe noordtak is al eerder onderzocht in de jaren negentig. Zoiets blijkt minimaal 2 miljard te kosten en dat geld is er simpelweg niet. In 2012 is dergelijk onderzoek nogmaals verricht. De kosten blijven zeer hoog en het aantal treinen wordt fors minder. Een dergelijke investering voor maximaal 36 extra treinen per dag is niet te verdedigen.

Mevrouw Van Veldhoven heeft gevraagd naar Vught. In het kader van het PHS zullen er extra goederen- en reizigerstreinen door Vught rijden. De voordelen hiervan liggen op de Brabantroute en in Dordrecht, waar veel minder goederentreinen gaan rijden. Voor Vught wordt bezien hoe een goede inpassing mogelijk is. Daarbij wordt ook naar de verdiepte variant gekeken. De extra kosten voor een verdiepte ligging zijn fors. Ik ben dan ook blij dat de regio bereid is om fors mee te betalen aan een goede oplossing in Vught. In juni 2014 hoop ik een besluit over Vught te kunnen nemen.

Er zijn vragen gesteld over het derde spoor, met name over gevaarlijke stoffen. De Wet Basisnet vervoer gevaarlijke stoffen is vorig jaar door de Eerste Kamer aangenomen. Mijn streven is en blijft om het spoorvervoer van gevaarlijke stoffen af te wisselen binnen de afgesproken risicoplafonds. Daarmee staat vast dat de risico's van het vervoer voor de bebouwde omgeving beperkt blijven tot onder de wettelijke normen. In mijn recente brief over de Betuweroute staat dat ik het voorstel van mevrouw Van Veldhoven ondersteun om gevaarlijke stoffen tijdens de bouwperiode van het derde spoor zo veel mogelijk via de Betuweroute te vervoeren. Volgens mij is daartoe een voorstel gedaan in een algemeen overleg over externe veiligheid. Ik neem het voorstel mee in de uitwerking van het maatregelenpakket dat ik de Kamer na de zomer van 2014 zal toezenden. Dat pakket bevat de aanpak die ik wil volgen om tijdens de bouwperiode het goederenvervoer per spoor zo veel mogelijk te accommoderen met zo weinig mogelijk overlast. Ik zal met alle partijen overleggen, ook met de desbetreffende gemeenten. Het is geen bouwproces van enkele maanden, nee, het is een bouwproces van enkele jaren. De afspraken moeten duidelijk en transparant zijn. Mensen mogen niet ongerust worden. De Kamer kan ervan opaan dat er goed onderzoek komt, waarvan de resultaten naar de Kamer komen. Het belang is groot. Mensen willen duidelijkheid en wij willen dat gevaarlijke stoffen zo veel mogelijk over de Betuwelijn worden vervoerd.

Kunnen wij een gradatie aanbrengen in het begrip «gevaarlijke stoffen»? Die gradatie bestaat al. In de risicomodellen zit verwerkt hoe risicovol incidenten met verschillende vervoerde stoffen zijn. Als een vervoerder extra veiligheidsmaatregelen treft voor zijn materieel, waardoor de kans op falen kleiner wordt, heeft hij daar primair zelf voordeel van. Meer vervoersruimte ontstaat als de toegenomen veiligheid is verwerkt in het generieke voorgeschreven risicomodel dat voor basisnet wordt gebruikt. Aanpassing van het risicomodel gebeurt pas na grondig onderzoek van het RIVM. Na aanpassing is de extra vervoersruimte in principe beschikbaar voor elke vervoerder.

In het kader van de aanleg van het derde spoor worden ook de mogelijkheden van de binnenvaart goed bekeken. Voor een deel gaat het om kortetermijnvragen. Wat kan snel over? Ik heb hier eerder betoogd dat er al heel goed naar gekeken wordt. Wij zullen een aantal bedrijven wellicht moeten overtuigen: als je gaat investeren, bekijk dan eens of het ook op een andere manier kan. In het kader van het maatregelenpakket voor het derde spoor dat ik voor na de zomer heb toegezegd, zal ik de Kamer ook hierover informeren.

Mevrouw De Boer heeft gevraagd naar de tarieven van Keyrail in de gebruiksvergoeding op de Betuweroute voor late treinpaden. Bij aanmelding minder dan vier uur voor vertrek worden die tarieven verhoogd met 150% tot 225%. Keyrail en de goederenvervoerders hebben over de tarieven onderhandeld en zijn tot overeenstemming gekomen. De doelstelling is om de verkeersleiding enigszins te ontlasten, maar tegelijkertijd is Keyrail bij uitstek de partij die ervoor moet zorgen dat de slots vol raken en dat er slimmer wordt nagedacht voordat ProRail tot de verdeling overgaat. Sommige slots worden maar voor 30% bereden. Ik kan mij dus wel een betere verdeling voorstellen. Daar wordt nu nadrukkelijk naar gekeken. Mevrouw Van Tongeren heeft eerder gevraagd hoe het met de differentiatie zit. Ook daar wordt naar gekeken. Het kunnen duurzaamheidsaspecten zijn, het kan gaan om geluidsoverlast, het kan gaan om allerlei aspecten. Steeds moet naar een optimum worden gestreefd.

Staatssecretaris Mansveld: Ik deel de stelling dat slots zo vol mogelijk moeten komen. 70% vrije ruimte in een slot is niet optimaal.

Mevrouw De Boer heeft gevraagd naar de concurrentiepositie van het goederenvervoer per spoor ten opzichte van de andere modaliteiten. Koninklijk Nederlands Vervoer (KNV) heeft TNO een assessment laten uitvoeren naar de concurrentiepositie van het Nederlandse spoorgoederenvervoer. Het transport van containers naar drie achterlandbestemmingen staat hierin centraal. Wat bleek uit dat assessment? Dat spoorvervoer aanmerkelijk goedkoper is dan wegvervoer. De keuze tussen spoor, weg en water wordt echter niet alleen gemaakt op basis van kosten, maar ook op basis van tijd, capaciteit, beschikbaarheid en kwaliteit. Sommige goederenstromen lopen gewoon elke week op dezelfde dag, maar soms wil men er stromen tussen hebben. Dat moet mogelijk zijn. Spoor en binnenvaart bedienen daarin elk een eigen markt. Spoor is concurrerend als het gaat om grote volumes over grote afstanden tussen plaatsen met spoorvoorzieningen. Begin 2014 start het KIM een onderzoek naar de deelmarkten van spoor en binnenvaart. Dat zal breder worden. Het moet inzichtelijk maken waarom de concurrentiepositie van het spoor achterblijft. In het kader van Beter Benutten zoeken wij naar een optimum. Ik ondersteun het pleidooi van mevrouw De Boer voor het goederenvervoer.

Ik kom bij het hoofdstukje over het comfort van de reiziger. Mevrouw Van Tongeren, de heer Smaling en mevrouw Van Veldhoven hebben vragen gesteld over de voortgang rond de inbouw van toiletten. Kan het niet sneller? Ik heb met Kamer en NS afgesproken dat er zo snel als redelijkerwijs mogelijk is in alle treinen toiletten aanwezig moeten zijn. NS zal uitsluitend nog treinen kopen waar een toilet in zit. In sprinters waar geen toiletten in zitten, zal er alsnog een worden ingebouwd. Het is een ingewikkelde operatie, die voorbereiding en planning vergt. Er moeten treinen uit de dienstregeling worden gehaald etc. Er zijn 121 sprinters die geen toilet hebben. De NS is bezig met contractbesprekingen over de inbouw van toiletten en verwacht deze besprekingen binnen enkele maanden af te ronden. Ik verwacht de Kamer medio 2014, het liefst voor de zomer, over de planning te kunnen informeren. Ik ben blij dat het sowieso gaat gebeuren, maar wij moeten wel bekijken wat de planning daarbij is.

De heer De Graaf heeft vragen gesteld over de sociale veiligheid. Ik voerde toevallig vandaag een gesprek over veiligheid met een van mijn medewerkers, die een incident had meegemaakt in de trein. Je merkt dat het mensen raakt als het niet veilig is. Met sociale veiligheid op het spoor en in het openbaar vervoer moeten ov-bedrijven zelf heel bewust omgaan. Het gaat dan over buschauffeurs en conducteurs. Decentrale overheden hebben daarmee te maken in hun gemeente als dat op een station gebeurt. Zij moeten specifieke maatregelen nemen. Ik wil daarbij een ondersteunde, faciliterende rol spelen, bijvoorbeeld door het opstellen van specifieke regelgeving. In de Wet personenvervoer is voor vervoerders de mogelijkheid opgenomen om een reisverbod op te leggen aan personen die ernstige overlast veroorzaken. Dat reisverbod kan in de trein of in het stad- en streekvervoer gelden. Daarnaast wordt gewerkt aan het verankeren in de wetgeving van een verblijfsverbod – dat zijn heel technische begrippen, maar zo werkt het in wetgeving; de Kamer weet dat nog beter dan ik – voor overlastveroorzakers op treinstations en de daarbij behorende voorzieningen. De inzet van politie en het vervolgingsbeleid is de verantwoordelijkheid van de Minister van Veiligheid en Justitie. Het is niemand ontgaan dat hij in dat kader afgelopen week een werkbezoek heeft afgelegd. Ik heb begrepen dat volgende week een AO over de politie-inzet plaatsvindt. Ik was mij er niet van bewust dat dit soort AO's ook plaatsvindt, maar ik kan mij voorstellen dat de Kamer in dat overleg de vraag adresseert hoe het gaat met de politie-inzet en hoe dat lokaal wordt opgelost met een stukje handhaving.

Staatssecretaris Mansveld: Die oproep heb ik heel goed gehoord. Er vindt ook overleg plaats, voornamelijk met de vervoerders. Daarin komt aan de orde hoe daarmee wordt omgegaan en waar zij tegen aanlopen als het om reizigers gaat. Soms is het de reiziger versus de medewerker. Er zijn verschillende combinaties mogelijk wat betreft sociale veiligheid.

Mevrouw Van Tongeren heeft gevraagd hoe het zit met de toegang van mindervaliden tot de trein. Zoals bekend werk ik samen met ProRail en de NS eraan om het programma inzake toegankelijkheid uitgevoerd te krijgen. Ik heb met de Kamer afgesproken om haar jaarlijks daarover te rapporteren. De laatste rapportage stamt uit maart 2013. Als het een jaarlijkse rapportage is, biedt dat mogelijkheden, want dat houdt in dat ik de Kamer op niet al te lange termijn weer informeer. In 2013 is een aantal mooie voorbeelden te zien geweest van vooruitgang bij de toegankelijkheid. Daaraan wordt stug doorgewerkt: perrons, stations, liften, verhogingen van perrons. Zoals de Kamer weet, is hiervoor 666 miljoen uitgetrokken. Het programma ligt op schema. Ook in het treinmaterieel van de NS wordt voortdurend aan verbeteringen gewerkt. Ik heb zelf met een aantal verenigingen daarover gesproken. Het is belangrijk dat dit gebeurt. De mindervaliden moeten ook kunnen reizen. Ik dank de heer De Rouwe voor het compliment over de goede richting van de brief. Daar moet goed naar gekeken worden. Het is belangrijk dat steeds opnieuw getoetst wordt waar wat nodig is om te zorgen dat de toegankelijkheid wordt verbeterd. De NS is tevens bezig om een oplossing te vinden voor de overbrugging van de kloof tussen de nieuwe Sprinters en het perron op bepaalde stations. Ik ga ervan uit dat het ons lukt om in maart 2014 in de Kamer de rapportage en de voortgang te bespreken, zodat we ook weer kunnen laten zien dat het programma op schema loopt en eventueel waar problemen zijn.

Staatssecretaris Mansveld: We hebben het ook over een ingroeiperiode. Het is niet zo dat het allemaal de volgende dag klaar moet zijn. We moeten laten zien dat we een doel bereiken. Ik wil even goed checken, ook wat betreft ingroei, wat de NS doet en wanneer het volledig geregeld moet zijn. Ik begrijp de onrust en de vraag of het allemaal een beetje snel kan overigens goed. Het zijn immers dingen die je in de samenleving als gewoon wilt ervaren. Het betekent wel dat er geïnvesteerd moet worden en dat het daadwerkelijk gebouwd moet worden.

De heer Smaling heeft vragen gesteld over het idee van mevrouw Prommenschenckel om liften aan treinen te bevestigen. Ik ben in gesprek met de NS en heb mevrouw Prommenschenkel gesproken. We hebben een brede bijeenkomst met technische experts georganiseerd. De betreffende vereniging heet Ieder(in). Ook mevrouw Prommenschenckel heeft daar haar ideeën toegelicht en enkele zaken verhelderd. Zo is ook duidelijk geworden dat bij het type lift dat zij voorstelt, wettelijk vereist is dat er persoonlijke assistentie wordt verleend. De reiziger kan de lift dus niet zelf bedienen. Verder blijken er ook allerlei technische aspecten aan te zitten. Je kunt ze haken en ogen noemen, maar ik noem ze meestal uitdagingen. Mijn uitgangspunt is dat de toegankelijkheid zo veel mogelijk verbeterd moet worden. Daarover zijn we in gesprek. Er zullen vervolggesprekken met mevrouw Prommenschenckel plaatsvinden. Ik vind het heel goed dat mensen die zelf gehandicapt zijn, meedenken. Immers, zij zijn uiteindelijk de gebruikers ervan. Dit waren de details over haar specifieke lift.

Staatssecretaris Mansveld: Ik zal de zorgen van mevrouw Van Tongeren overbrengen.

De heer De Rouwe heeft gevraagd hoe ik ervoor ga zorgen dat de NS de dienstregeling beter afstemt met de regionale vervoerders. Mijn pleidooi is en blijft dat uiteindelijk niet «van station tot station» maar «van deur tot deur» belangrijk is voor de reiziger. Dat moet het doel zijn en dat moet het comfort zijn dat we de reiziger bieden. Om dat te bereiken moeten vervoerders intensief samenwerken. Wat mij betreft zouden vervoerders continu met elkaar in gesprek moeten zijn over de vraag hoe ze dat bereiken, en dus zeker over zaken als de dienstregeling. Ik sluit mij aan bij de motie-De Boer/Hoogland, die eerder over deze kwestie is ingediend. De afstemming van de dienstregeling 2014 van de NS met de regionale vervoerders is niet goed verlopen. Arriva en Veolia hebben mij hierover vorige week een brief gestuurd. Ik heb de NS hierop aangesproken. In onderling overleg hebben de NS en de regionale vervoerders diverse problemen in de huidige dienstregeling inmiddels zo goed mogelijk opgelost. Ik heb erop aangedrongen dat ze de rest van de problemen, toekomstige problemen en alle uitdagingen die er liggen gezamenlijk oplossen. Ik heb de NS gevraagd, het initiatief te nemen voor de verbetering van het overleg. Doel daarvan is in ieder geval om eerder in beeld te brengen welke wijzigingen gevolgen hebben voor elkaar. Ik zal Arriva en Veolia vragen om mij te informeren als het overleg niet tot de gewenste verbeteringen leidt. Ik voel mij dan wel een beetje een schooljuf. Dit hardop gezegd hebbende, vind ik dat vervoerders echt met elkaar goed eruit moeten komen. Als het goed is, hebben de vervoerders exact hetzelfde doel: de reiziger bedienen. Als een reiziger in een trein stapt, moet hij ervan kunnen uitgaan dat de vervoerders onderling voor de kwaliteit die ze bieden, overleg voeren en dat de reiziger daar soepel mee kan reizen. Ik ben van plan om in de nieuwe vervoerconcessie aandacht te besteden aan de onderlinge afstemming met andere vervoerders, bijvoorbeeld over nieuwe dienstregelingen. Als wij in ons land van deur tot deur willen reizen op de manier waarop volgens mij alle vervoersorganisaties denken over reizigers, kan ik mij niet voorstellen dat ze er niet onderling uitkomen.

De heer De Rouwe heeft gevraagd welke beelden ik in mijn hoofd heb over de hoofdrailnetconcessie. Juist om aan de behoefte van de Kamer tegemoet te komen om al vroegtijdig van gedachten te wisselen over de inhoud van de concessie, heb ik toegezegd de conceptconcessie, die voor advies naar de consumentenorganisaties en overheden gaat, met de Kamer te delen. In het verleden ging dat anders. Indertijd werd inderdaad eerst de hele ronde gedaan, waarna de concessie naar de Kamer ging. Dat doe ik niet. Ik vind dat zij gelijk naar de Kamer moet. Dat gebeurt eind maart 2014. Formeel is de voorhang bij de Kamer pas voorzien voor de zomer van 2014. Over enkele weken is het eind maart. Ik denk dat het goed is dat de Kamer nu niet enkele beelden van mij krijgt die nog beelden zijn, maar dat zij een conceptconcessie krijgt waarin zij in samenhang kan zien waartoe de beelden uiteindelijk leiden. Overigens vroegen mevrouw De Boer, mevrouw Van Veldhoven en enkele andere leden hier ook naar.

De heer De Rouwe heeft gevraagd of de financiële kaders van de nieuwe vervoerconcessie de juiste waarde weerspiegelen van de onderhandse gunning. In 2011 ten tijde van de HSA-problematiek en vorig jaar bij het maken van de afspraken over de Fyra zijn de belangrijkste financiële kaders van de vervoerconcessie overeengekomen. Die informatie heeft de Kamer gekregen. In beide gevallen is de marktconformiteitstoets uitgevoerd. Hierover is de Kamer geïnformeerd.

De heer De Rouwe sprak over de prikkels. We hebben het al eerder erover gehad: de NS krijgt een boete, maar die betalen we met z'n allen; is dat wel juist? Ik heb al eerder aangegeven dat de NS echt niet blij is met een boete. De NS vindt dat voor de beeldvorming niet al te gelukkig. Als je bij de NS werkt, is zo'n boete lastig. De heer De Rouwe vraagt of er geen andere prikkel kan komen. Ik heb aangegeven dat ik in deze concessieperiode prestatieverbetering als maatstaf gebruik voor de keuze voor de aanbesteding tot 2025. De meetpunten daarbij zijn de prestaties van de NS op de hsl en de evaluatie in de midterm review van 2019. De heer De Rouwe vroeg of we niet moeten nagaan hoe het met de concessie zit. Daarom nemen we er een midterm review in op. Die komt in 2019. Ik denk dat het goed is dat je, als je voor een periode van tien jaar zaken afspreekt, op de helft nagaat hoe het loopt. Het is de vraag of dat gelijk moet leiden tot het intrekken van de concessie. De heer De Rouwe zei zelf ook al dat je dit misschien niet direct moet doen, maar zocht naar iets zwaarders dan de prikkels. Een grote evaluatie in 2019 is belangrijk omdat we dan verder kijken in de toekomst. Mevrouw Van Veldhoven vroeg of er ook bij decentralisaties moet worden geëvalueerd en, zo ja, wanneer dat dan zou moeten gebeuren. Volgens mij is afgesproken dat dit in 2020 zou zijn. Je komt dan in een periode dat je het geheel weer overziet. Ik denk dat dit ook een prikkel is voor een vervoersorganisatie omdat dan nieuwe keuzes worden gemaakt voor de toekomst. Ik ben het met de heer De Rouwe eens dat een boete wel de juiste prikkel is. Ik ben het ook met hem eens dat je zoekt naar andere zaken dan alleen een financiële boete. Ik zou het op deze manier willen invullen, met een midterm review, waarbij we ook bekijken hoe het speelveld eruitziet, zoals de situatie in Europa. De midterm review van een concessie kan tot andere prikkels leiden of tot de afspraak dat in de tweede helft van de periode andere zaken worden gedaan. Daar zoek ik naar met de Kamer. Je moet je afvragen of je niet moet kijken naar andere impulsen in plaats van tien jaar hetzelfde doen.

De heer De Rouwe vroeg wat de rol van de ACM is en wat er met de adviezen van de ACM is gedaan. De ACM heeft in 2011 de Marktscan Personenvervoer per spoor gepubliceerd en deze meer recentelijk geactualiseerd. Elementen uit deze adviezen, zoals het vergroten van de transparantie, behoren tot mijn inzet. Ik denk dat dit belangrijk is. Ik heb aangegeven dat ik de aanbeveling van de ACM om in de concessie de toegang van andere vervoerders tot diensten en voorzieningen te regelen, met wetgeving wil regelen. Het wetsvoorstel daarover voorzie ik rond de zomer van 2014 aan de Kamer te sturen.

Staatssecretaris Mansveld: Ik ga na of het in tweede termijn kan en anders kom ik er op een andere manier op terug. Ik wil er een goed antwoord op geven.

De heer De Graaf heeft gevraagd of we eventueel willen overgaan op een managementaanbesteding van de NS. We hebben voor de periode 2015–2025 de onderhandse gunning afgesproken. Dat is gebeurd met de steun van de Kamer. Voor de periode na 2025 zijn de plannen vanuit Europa bepalend. Recentelijk waren er ook weer berichten over hoe dat in Europa loopt. Indien aanbesteding op dat moment aan de orde zou zijn, dan zou een managementaanbesteding te overwegen zijn. Op dit moment is dat echter een als-danbewering. Tot 2025 houden we ons aan de onderhandse gunning.

Ik kom bij het onderwerp geluid en trillingen. Recentelijk is hierover min of meer een ander AO geweest vanuit de invalshoek van de leefomgeving. Spoor speelt daar natuurlijk een rol in.

De heer De Rouwe en mevrouw Van Veldhoven vroegen naar de stand van zaken in de pilot geluid in Lansingerland. De pilot bestaat uit twee fasen. De eerste is het aanbrengen van geluidsabsorberende platen. De effectiviteit daarvan is gemeten en wordt uitgewerkt. De proeven lopen nog. Ik ga ervan uit dat ik de Kamer de eerste conclusies op basis van de resultaten eind februari kan melden. Dan geef ik gelijk het vervolg aan van de pilot.

Staatssecretaris Mansveld: Natuurlijk ben ik daartoe bereid. Ik zal mijn best doen om binnen vier weken die reactie te geven.

De heer Smaling heeft gevraagd naar aanpassingen rondom trillingen op het spoor in Arnhem en Utrecht. Op dit moment wordt de Beleidsregel trillinghinder spoor aangepast, zodat de vernietigde tracébesluiten van de sporen in Utrecht en het spoor in Arnhem alsnog doorgang kunnen vinden en geen vertraging zullen oplopen. Met de beoogde aanpassing zal tegemoetgekomen worden aan de opmerkingen van de Raad van State. Zo zal onder andere afgezien worden van het uitsluiten van 2% van de hoogste meetwaarde. De berekeningswijzen worden verduidelijkt, zodat er reproduceerbare metingen gedaan worden. Bij het tracébesluit wordt gekomen tot een betere beschrijving van incidenten in metingen die niet meegenomen worden. Dit alles moet leiden tot een betere reproduceerbaarheid van meetgegevens en een betere onderbouwing van het aspect trillingen in ontwerptracébesluiten.

Mevrouw Dik-Faber, die nu waarschijnlijk naar de plenaire zaal is, heeft gevraagd naar de stand van zaken rondom de elektrificatie. Het onderzoek met provincies, bedrijfsleven en de vervoerders loopt. Dit voorjaar ga ik op basis van de resultaten het gesprek aan om de mogelijkheden voor vergroening van elektrificatie te bespreken. Zoals ik al eerder heb gemeld, ligt de bal voor de financiering primair bij de decentrale overheden. Wel onderzoeken we gezamenlijke innovatieve financieringsmogelijkheden. Van een aantal daarvan heeft de Kamer al meegekregen dat stukken tracé in cofinanciering worden gerealiseerd.

Er is gevraagd welke maatregelen ik tref voor de bewoners langs het spoor in Rosmalen. Op dit moment kan ik helaas weinig voor hen doen. Ik begrijp dat enkele omwonenden op dit moment trillinghinder ondervinden en deze in verband brengen met een nieuw kunstwerk dat geplaatst is voor het spoor. Dat is gedaan vanwege de omlegging van de Zuid-Willemsvaart door Rijkswaterstaat. In het tracébesluit is het aspect trillingen niet aan de orde geweest. Er zijn voorafgaand aan de werkzaamheden geen metingen verricht. Derhalve is er geen nulmeting. Door het ontbreken daarvan kan niet nagegaan worden of er een toename is van de trillingen. Desondanks heeft ProRail onderzocht of er doelmatige maatregelen te nemen zijn waarmee de hinder als gevolg van trillingen kan worden verminderd. Deze maatregelen blijken niet mogelijk te zijn. Kortgezegd staat het de bewoners vrij om bij mijn ministerie een verzoek tot nadeelcompensatie in te dienen. Dit is de stand van zaken.

Mevrouw Dik-Faber vroeg naar de kwartierdienst op de Valleilijn en de decentralisatie van Ede-Wageningen-Arnhem. Recentelijk heeft de ChristenUnie verschillende vragen gesteld over de Valleilijn. De Kamer ontvangt deze week of volgende week mijn reactie daarop, inclusief mijn reactie op de kwartierdienst. Het onderwerp van de decentralisatie komt af en toe voorbij. Dat leeft bij een deel van de Kamer. We hebben daarover een lijn afgesproken en er is een motie over aangenomen. Tot de midterm review vinden geen nieuwe decentralisaties plaats.

Ik ben heel blij dat er een besluit is genomen over Zwolle-Herfte. Er is gevraagd of dit toekomstvast is. Ja. Er is heel bewust gekozen voor de variant die, ook als er toekomstige verdere investeringen plaatsvinden, robuust en toekomstvast is. Verdere investeringen zijn aan de westzijde voorlopig niet noodzakelijk. Ik ben heel blij dat voor deze variant is gekozen, juist omdat deze een goede keuze is in verband met mogelijke toekomstige ontwikkelingen.

Mevrouw Van Veldhoven heeft gevraagd of de pilot ERTMS waarover vanochtend in het andere AO werd gesproken, op emplacementen bij Zwolle kan worden gehouden. Ik kan daar nu niet op vooruitlopen. Ik zal bezien of dat mogelijk is. Dan kom ik er automatisch op terug bij de Kamer.

De heer Smaling heeft een vraag gesteld over het nachtnet. Enkele maanden geleden heb ik in een brief aan de Kamer de afwegingen toegelicht tussen veiligheid van de baanwerkers en de treinen voor de reizigers. Werkzaamheden voor aanleg en onderhoud zijn nu eenmaal nodig en de veiligheid van de baanwerkers is uiteraard heel belangrijk. Een collega van de heer Smaling is al eerder begonnen over de mobiele schermen en dergelijke. Ik heb ProRail en de NS gevraagd na te denken over innovatieve mogelijkheden om de treindienst zo min mogelijk te hinderen. Buitenlandse oplossingen zijn hierbij zeker interessant. Het is ook goed dat landen onderling kijken naar spoorproblemen die voorbijkomen, zeker als het gaat over onderhoud van infrastructuur. We weten allemaal dat dit overal moet gebeuren, dus waarom zou een briljant plan uit Frankrijk niet hier kunnen? Het is niet altijd toepasbaar. Dat hangt ook een beetje af van de veiligheidsnormen en dergelijke. De mogelijkheden die de heer Smaling noemde, hebben we al eerder overgebracht aan ProRail. Gezien het onderhoudsprogramma – er vindt veel onderhoud aan het spoor plaats – is het belangrijk dat men nadenkt over innovaties. Er spelen verschillende belangen naast elkaar. Ik vind dat er naar verschillende mogelijkheden gekeken moet worden. De suggesties van de heer Smaling heb ik al eerder overgebracht, maar ik zal nogmaals de moeite nemen om die onder de aandacht van ProRail te brengen.

Mevrouw Van Veldhoven sprak over ProRail en de overdracht van het juridisch eigendom aan de Staat. Zij vroeg zich af wat er zo ingewikkeld is aan de overdracht van vermogensbestanddelen aan de Staat. De overdracht resulteert erin dat het juridisch eigendom bij de Staat komt, maar het economisch eigendom bij ProRail berust. Zowel het RVOB als ProRail krijgt daarbij een rol ten aanzien van de infrastructuur. De complexiteit om daarover sluitende afspraken te maken is groter dan indertijd is gedacht. Het streven is om dit jaar de overdracht te bewerkstelligen. Het gaat meer om de techniek van de overdracht die hierbij vertragend werkt.

Er is gevraagd waarom het aantal STS-passages is toegenomen. Vanochtend hebben we het hier al even over gehad. Ik heb de cijfers over 2013 nog niet. Die zullen binnenkort in consultatie gaan. In juni kom ik altijd met de definitieve cijfers en de beoordeling daarvan. Zoals ik vanochtend in een ander AO heb toegelicht, zien we dat het aantal STS-passages niet direct verder lijkt te dalen, maar ik ken de cijfers over 2013 nog niet. Tegelijk hebben we gezien dat het aantal passages met een hoog risico wel dramatisch afneemt. Ik ben heel benieuwd hoe de verhoudingen in 2013 zijn en naar de analyse daarvan. Die komt dan ook naar de Kamer. Ik vind het heel belangrijk dat we naar een trend kijken en naar de differentiatie daarbinnen en dat we niet sec het bruto-aantal als de weg nemen. Zoals ik al zei, als het aantal STS-passages met een hoog risico zo dramatisch afneemt, doen we blijkbaar ook nog iets wat effect heeft daarbinnen. Daar kom ik dus op terug.

Staatssecretaris Mansveld: Ik heb vanochtend gezegd dat er zelfs nog een component is: de planning. Hoe ga je met de planning om? Wat gebeurt er als je de planning verandert? Ik zal daarop terugkomen in mijn reactie op het rapport en zal dat in samenhang brengen met elkaar. Die zaken hangen namelijk samen. Op het moment dat je de cijfers hebt en beoordeelt, moet je de andere componenten ertegenaan zetten, want het kan niet alleen geïsoleerd de techniek zijn. Het gaat ook om gedrag en een stuk planning. Dat gebeurt op andere plekken.

Mevrouw Dik-Faber heeft gevraagd naar de overweg bij het Laantje van Alverna bij Heemstede. Ik ben er nog nooit geweest, maar het klinkt heel romantisch. Er is uitgebreid geantwoord op schriftelijke vragen van de ChristenUnie over de opheffing van deze overweg. Ter toelichting, het betreft een private weg die alleen bedoeld is voor direct omwonenden. Tussen de omwonenden en ProRail vindt goed overleg plaats. Dat de overweg soms ook door recreanten wordt gebruikt, doet in dit geval niets af aan het private karakter. Van verjaring van de juridische status door recreatief gebruik is hierbij geen sprake, zoals ik in de beantwoording van de schriftelijke vragen heb toegelicht.

Er is om mijn aandacht gevraagd voor het feit dat de regeling geld terug bij vertraging alleen geldt bij de NS. Een dergelijke regeling is een zaak van de vervoerder en zijn concessieverlener. In de vervoerconcessie hoofdrailnet staat dat de NS zo'n regeling moet hebben. De GTBV-regeling is altijd alleen van de NS geweest. In het kader van de ketengedachte verwacht ik dat de vervoerders proberen tot een gezamenlijke regeling te komen. Er zijn een heleboel zaken die we met meerdere vervoerders gezamenlijk moeten regelen. De Kamer kent mijn inzet wat betreft de grotere problemen via het Nationaal Openbaar Vervoerberaad (NOVB). Ik zal de regionale vervoerders en de NS nadrukkelijk blijven benaderen over het feit dat we een gezamenlijk doel hebben en dat het belangrijk is dat we gezamenlijk oplossingen leveren.

Mevrouw Van Tongeren vroeg hoe het staat met de uitvoering van de motie over stopcontacten in de trein. De motie is nog niet zo oud, volgens mij van eind vorig jaar. In mijn reactie op de motie heb ik gemeld hoe ik dit onderwerp zal meenemen in de nieuwe vervoerconcessie. Het inbouwen van stopcontacten in bestaande treinen is niet zo eenvoudig. Als je midden in je huiskamer een stopcontact wilt, blijkt dat ook altijd weer heel ingewikkeld te zijn. Je kunt een verlengsnoer nemen, maar als je het mooi wilt inbouwen, moet er toch echt gefreesd worden. Stopcontacten op stations vind ik een heel interessante gedachte. Ik moest glimlachen bij het beeld van mevrouw Van Tongeren dat er een paar mensen aan een stopcontact in het dak hangen. Ik zal dit punt bespreken met de NS en ProRail. De Kamer kent mijn wens voor comfort en laagdrempeligheid daarin. Ik neem het mee en kom erop terug.

Mevrouw Van Tongeren (GroenLinks): Voorzitter. Ik dank de Staatssecretaris voor de toezegging rondom de gele borden. Voor toeristen, voor mensen die nog net iets met een loep kunnen lezen en voor momenten waarop er een storing is, is het heel handig om meer dan één geel bord per station te hebben. Ik ben benieuwd naar de uitkomst hiervan.

Ik ben blij met de toezegging dat er zal worden bekeken of het mogelijk is om stopcontacten, laadpunten, op stations te plaatsen. Dat bespaart mij een motie.

De grote zorg rond het goederenvervoer in Oost-Nederland is bij mij absoluut niet weggenomen. Ik denk niet dat ik de enige ben. We hebben nu in Groningen een grote zaak rond schadeclaims in verband met trillingen, scheuren in huizen en overlast. We willen niet dat er een soortgelijke claim komt vanwege het enorme goederenvervoer in Oost-Nederland. Mensen zeggen daar: dat is belangrijk voor de bv Nederland, maar wij bewoners zijn hiervan de dupe. Ik maan de Staatssecretaris om toch nog meer te kijken naar de mogelijkheden van de Betuweroute.

Minister Opstelten kan erop rekenen dat ik in het VAO Politieonderwerpen terugkom op de spoorwegpolitie. Dat waren mijn twee minuten, denk ik.

De heer Smaling (SP): Voorzitter. Ik nodig de Staatssecretaris uit om de draad op te pakken waar zij hem net heeft neergelegd. De Staatssecretaris zei dat zij kijkt naar de MER. In mijn optiek heeft de MER niet het juiste schaalniveau. Een MER moet tot een keuze leiden of je wel of niet linksaf slaat in Elst. Ik leg de Staatssecretaris voor om er ook op die manier naar te kijken. Er moet niet eerst een deelgebiedje worden geëvalueerd waarna op basis daarvan een voorkeursbesluit wordt genomen. Je moet ook een scenario kunnen uitstippelen waarbij er in Elst niet linksaf wordt geslagen. Dat wil ik graag toch nog even onder de aandacht brengen. Het gaat toch om 2.500 gezinnen, om een grote afname van leefkwaliteit, huizenprijzen en andere zaken. Het is geen klein bier – ik houd ook meer van groot bier – maar het is echt een heel groot punt.

Nog een klein dingetje naar aanleiding van de antwoorden op de vragen over de mindervaliden en de trein. Het schijnt dat het in andere landen wel lukt om zonder hulp met die lift de trein in te komen, zelfs in Thailand. Ik geef overigens toe dat ik gesouffleerd werd bij dit punt. Misschien kan de Staatssecretaris daar toch nog even iets over zeggen. Het is voor mij geen optie dat de NS het niet wil omdat men het te moeilijk vindt.

De heer De Rouwe (CDA): Voorzitter. Ik dank de Staatssecretaris voor de beantwoording. Ik heb gevraagd om de regio Oost-Nederland erbij te betrekken, maar ook om met de regio het besluit te nemen. Het is mooi om besluiten te nemen als ze makkelijk of positief zijn. Ik denk daarbij aan Herfte. Overigens maak ik nog een compliment voor de impuls die daar gegeven wordt; dat is echt goed. Mijn vraag was dus niet zozeer om overleg te voeren met die regio, aangezien dat vanzelfsprekend is, maar of de Staatssecretaris echt bereid is om met de regio het besluit te nemen en daarin de ruimte te bieden.

Ik kom te spreken over de binnenvaart en Oost-Nederland. Ik begrijp van ieder de goede wil om de binnenvaart optimaal te benutten, maar ik mis tot op heden een op de binnenvaart gericht plan van aanpak voor Oost-Nederland, waarbij maximaal ingezet wordt om te voorkomen dat over het spoor moet worden gegaan. De inzet van de binnenvaart is nu algemeen, maar ik zou die specifieker voor Oost-Nederland willen terugzien in een analyse om te zien wat je eruit kunt halen.

Wat het CDA betreft, moet het mogelijk worden in de toekomst om een concessie voor een regionaal net of het hoofdrailnet te ontnemen op het moment dat het niet goed gaat. Ik heb het dan niet over wissewasjes. Daar moeten we namelijk echt verre van blijven. Deze maatregel moet als stok achter de deur worden gebruikt. Ik overweeg op dat punt een motie in te dienen.

De Limburgse aanbesteding is aanstaande. Dit betreft een regionale aanbesteding waarbij de regio, maar ook vervoerders de behoefte hebben aan cijfers die de NS op dit moment moet geven. Ik vraag om een level playing field. Die cijfers moeten op korte termijn vrijgegeven worden. Anders kan er niet op een goede manier aanbesteed worden. Ook de onderzoeken naar kruissubsidies lopen nog. Die zijn toch relevant om ook andere partijen een eerlijke kans te geven. Ik vraag de Staatssecretaris om daar nader op in te gaan en te garanderen dat het daar eerlijk gespeeld kan worden.

De Staatssecretaris maakte de opmerking dat zij zich een schooljuf ...

Mevrouw De Boer (VVD): Voorzitter. Deze zomer komt het aanvalsplan waarin staat hoe de gevaarlijke stoffen zo veel mogelijk via het spoor, voornamelijk via de Betuweroute en niet meer via de andere routes, en via de binnenvaart kunnen worden vervoerd. Laten we dat plan afwachten. Ook ik mis de gerichte aanpak met betrekking tot de binnenvaart. Je kunt ook denken aan op- of overslagplekken onderweg. Deze week heeft de VVD-fractie samen met de fracties van het CDA en de ChristenUnie vragen gesteld over een op- en overslag bij Barneveld. Misschien moet je meer in dat soort termen denken in het land. Het gaat om multimodaliteit, waarbij je minder via de weg en via het spoor door de kernen gaat.

Is het mogelijk om bij de capaciteitsverdeling op het spoor na te gaan of Brussel kan bijdragen aan het zoeken naar stiller materiaal? Ik meen dat hiervoor subsidies beschikbaar zijn, maar weet dat niet zeker.

Het idee over de N18 omarmt de Staatssecretaris niet onmiddellijk. Ik zeg nadrukkelijk dat we de resultaten zeker zullen betrekken bij de uitkomsten van de MER. De Staatssecretaris zegt dat het 2 miljard kost. Een enkelspoor kan volgens mij voor 1 miljard. Hier en daar kunnen dan passeer- en rangeerplekken komen. Het gaat niet om 36 treinen, maar om 72. Het gaat om een tweede extra spoor. Daarvoor is de MER. Het gaat dus om 36 plus 36. In eerste instantie was er nog sprake van drie sporen. Dan gaat het om 108 treinen. Ik denk dat we daar in de toekomst ook naartoe gaan, omdat de goederenaanvoer vanaf de Tweede Maasvlakte groeit. Deze optie is niet oninteressant.

Ik ben blij met de toezegging dat er wordt nagegaan hoe zo veel mogelijk stations kunnen worden betrokken bij de toegankelijkheid voor voornamelijk mensen in een rolstoel. Als het in Thailand kan, kan het hier ook. Ik meen dat de SP en de VVD in het verleden al een motie hierover hebben ingediend, maar de leden die haar hebben ingediend zitten niet aan tafel.

Ik ben blij dat mevrouw Van Veldhoven namens mij een interruptie pleegde over de STS-passages. Het gaat ook om gedrag. In de auto wordt daar veel strenger naar gekeken. Ik denk daarbij aan bellen in de auto, het gebruik van een iPad, iPhone in de auto enzovoorts. Dat zou ik erbij willen betrekken.

De heer De Rouwe noemt het intrekken van de concessie als mogelijkheid. Ik denk dat we daar nu geen motie over moeten indienen, maar dat we er bij de behandeling van de concessie over moeten spreken hoe we daarmee omgaan. In een keer de concessie van de NS intrekken lijkt mij onmogelijk, want dan is er geen treinverkeer meer in Nederland, maar misschien kunnen we op onderdelen nagaan welke sancties er wel kunnen worden opgelegd. Boetes werken namelijk niet erg.

Mevrouw Van Veldhoven (D66): Voorzitter. Ik dank de Staatssecretaris voor de beantwoording. Als ik zo door de oogharen heen kijk, hoor ik veel partijen zeggen: meer over het water en minder gevaarlijke stoffen via het spoor. Is het niet zo dat het spoor altijd nog veiliger is dan het vervoer van gevaarlijke stoffen via de weg? Ik denk dat we dat punt moeten meenemen in de totale analyse van de vraag hoe we in Nederland zorgen voor zo veel mogelijk veiligheid. Bij alle inzet op «van spoor naar water» moeten we «van weg naar water» niet uit het oog verliezen, omdat we het totale plaatje in het oog moeten houden.

Kijkend naar dat totale plaatje, hoop ik dat de Staatssecretaris wat steviger wil toezeggen dat ze de tijd die ze dit voorjaar neemt om de situatie met het goederenvervoer in Oost-Nederland te onderzoeken goed gebruikt om ook de opties te bekijken die vanuit de regio zelf steun hebben. Laten we niet vlak voor de zomer nog met elkaar tot de conclusie komen dat we dat alsnog willen, want dan treedt er vertraging op. Laten we deze periode nu daar ook voor gebruiken. Daar verliezen we immers niks mee, maar dan weten we wel dat we alles goed hebben onderzocht. Graag krijg ik een heldere toezegging.

Ik deel het gevoel van mevrouw Van Tongeren dat het best vroeg is om de gele borden weg te halen. Het signaal dat de gele borden gaan verdwijnen, is bij iedereen wel geland. Mensen moeten zich realiseren dat het belangrijk is om ook op andere manieren gebruik te maken van de informatie, maar misschien kunnen we de fasering aanpassen. Zo kunnen mensen die nu nog niet zozeer in staat zijn om van al die digitale mogelijkheden gebruik te maken – en die zijn er – daar ook nog wat tijd voor krijgen.

Tot slot hoop ik nog een goed antwoord te krijgen op de twee vragen die ik aan het einde van de eerste termijn heb gesteld.

Ik kreeg nog een berichtje van mevrouw Dik-Faber – zo werkt dat digitaal – of ik haar wil verexcuseren. Zij zit vast in de plenaire zaal. Zij wil een VAO aanvragen.

Staatssecretaris Mansveld: Voorzitter. Mevrouw Van Veldhoven wilde een toezegging dat de best practices worden toegepast bij het onderzoek naar het vervoer van gevaarlijke stoffen en de verdeling van de gevaarlijke stoffen over de wagons. Daar kan niemand tegen zijn. Ik zal de sector, de vervoerders en de verladers, vragen hieraan invulling te geven.

Ik weet dat de voorzitter wil dat ik kort ben, maar Oudenbosch blinkt altijd in mijn geheugen als een replica van de Sint-Pieter. Opeens komt Oudenbosch voorbij in verband met het basisnet. In het basisnet is op de spoorlijn Moerdijk-Oudenbosch-Roosendaal ruimte gemaakt voor meer vervoer van gevaarlijke stoffen. Daardoor was men inderdaad verrast. Met de extra vervoersruimte zijn de risico's voor de omgeving nog steeds binnen de normen, maar het klopt dat daar meer is gaan rijden.

Het betoog dat ik hield naar aanleiding van de vraag van de heer Smaling, kreeg een abrupte hiccup. Ik heb al gezegd dat ik vind dat niemand zeurt. Er is gekozen voor een verlengde inspraak. Dit houdt in dat ik geen besluit kan nemen. Mensen die willen dat ik een besluit neem, vinden dat niet leuk. Dat zie je nu. Ik begrijp dat, maar ik moet wel zuiver blijven in de lijn en de redenering. Als ik nu toezeg dat we alternatieven die onderzocht worden, op voorhand eruit halen, houdt dat in dat elk MER-onderzoek dat loopt met de alternatieven die worden onderzocht, geen evenwichtigheid meer geeft in de zin dat ik aan het einde niet kan zeggen dat ik echt alle opties heb onderzocht. Dat is mijn motivatie om het te blijven doen. Ik begrijp dat dit voor een groep bewoners zeer ingewikkeld is. Dat betreur ik, maar dat is het gevolg van de keuze die we hebben gemaakt, mede op het verzoek van de Kamer.

Er is gezegd dat de liften in andere landen wel zonder assistentie mogen worden gebruikt. Ik heb net al gezegd dat er volgens de normen in de wet- en regelgeving assistentie moet zijn bij het gebruik van deze liften. Het is mogelijk dat in een ander land de wetten en de regels anders zijn, waardoor de lift wel zo gebruikt kan worden. We zoeken met de NS naar andere mogelijkheden, want uiteindelijk is het doel dat mensen die minder valide zijn, zo zelfstandig mogelijk gebruik kunnen maken van het openbaar vervoer.

Ik bevestig aan de heer De Rouwe dat ik een besluit neem in overleg met de regio. Daarbij betrek ik niet alleen de oostelijke provincies maar ook de regionale overheden in het westen en het zuiden van het land. Dat heb ik al eerder in dit proces gedaan. Ik vind dat belangrijk omdat het effect op elkaar heeft. De regio vindt dat ook niet altijd makkelijk, want uiteindelijk spelen er wellicht meer belangen. Maar dat is precies wat ik zo belangrijk vind en de reden waarom ik op die manier in overleg treed met de regio's en de vervoerders, die overal aan tafel zitten. Het is mijns inziens belangrijk dat er interactie tussen regio's is. Daarom doe ik dit op deze manier. We zullen voor 1 juni zien wat eruit komt.

De uitgevoerde onderzoeken naar de binnenvaart zullen we meenemen in de besluitvorming over de goederenroutering Oost-Nederland. Ik denk dat dit belangrijk is. Er wordt goed naar gekeken, ook in het kader van de aanleg van een derde spoor. Mevrouw Van Veldhoven maakte een goede opmerking. Weg, spoor en water moeten wel in samenhang bezien worden. We weten dat een grote bierbrouwer 600 vrachtwagens van de weg heeft gehaald en de binnenvaart op is gegaan. Dat zijn de bewegingen die we willen, maar het is ook een investering voor een bedrijf om 600 vrachtwagens van de weg te halen en binnenvaart te regelen. Het liefst gebeurt het zo snel mogelijk, maar uiteindelijk kijk je naar investeringen. Een vrachtwagen of een schip is geen investering voor vijf jaar. De afschrijvingstermijn is iets langer. Ik vind het belangrijk dat inzichten daarover worden betrokken bij besluitvorming. Ik moet voor de Kamer inzichtelijk maken dat de inzichten erbij zijn betrokken en welke rol de binnenvaart erin kan spelen.

De heer De Rouwe vroeg naar mijn reactie op het ACM-advies. Ik had verzocht om het antwoord in tweede termijn te kunnen geven, want ik meende mij te herinneren dat ik in november een heel uitgebreide schriftelijke reactie heb gegeven op de Quickscan personenvervoer per spoor 2013, die door de ACM is uitgevoerd. Dat blijkt ook zo te zijn. Ik heb deze voor mij liggen. Ik stel voor dat de heer De Rouwe die nog even doorneemt. Als er naar aanleiding daarvan nog vragen zijn, kan hij mij dat laten weten. Het is niet gewenst dat ik die brief hier ga herhalen.

Ik kom te spreken over mijn schooljufrol in het kader van de dienstregeling. Ik heb gezegd dat de NS daarin verantwoordelijkheid heeft genomen en het contact daarover is aangegaan. Ik heb daarnaast gezegd dat ik de NS hierop heb aangesproken en dat ik Arriva en Veolia zal vragen mij te informeren als het overleg tot de gewenste verbeteringen leidt. Ik wil daar wel deelnemer aan zijn, maar het kan niet zo zijn dat de communicatie via mij loopt. In het grotere geheel ligt dit soort vraagstukken daar. Daarom gaf ik daarna toelichting op mijn rol daarin. Inderdaad heb ik de NS daarop aangesproken en zal ik na dat overleg Arriva en Veolia vragen of zaken goed zijn verlopen.

De heer De Rouwe heeft gezegd dat het intrekken van de concessie een van de mogelijkheden is. Wellicht geef ik nu een verrassend antwoord, maar in theorie kan elke dag de concessie ingetrokken worden als dat op reële gronden gebeurt. Die mogelijkheid bestaat dus al. De vraag is natuurlijk wel op welk moment je zoiets gaat doen. Op het moment dat we de concessie intrekken, hebben we een klein probleem. Er zijn afspraken over hoelang nog moet worden doorgereden, maar daarna zou er een soort gat ontstaan in het Nederlandse spoor. Dat zouden we de reiziger niet willen aandoen.

De heer De Rouwe heeft een vraag gesteld over de beschikbaarheid van de cijfers van de NS ten behoeve van de aanbesteding in Limburg. De vaste commissie voor I en M heeft mij recentelijk verzocht, een brief te sturen over het beschikbaar stellen van informatie over de twee spoorlijnen in Limburg. De Kamer zal deze brief op korte termijn, nog deze week of volgende week, ontvangen. Vooruitlopend daarop – de heer De Rouwe wil weten welke beelden in mijn hoofd zitten – kan ik melden dat Limburg op dit moment alle benodigde vervoersinformatie voor de aanbesteding heeft ontvangen. De Kamer krijgt daarover dus zeer spoedig een brief.

De heer Hoogland ...

Staatssecretaris Mansveld: O, ik zie dat ik toch niet met u ga afsluiten. Anders maak ik mevrouw Van Veldhoven ongelukkig. Zij is erg accuraat in het bijhouden van de vragen die ik beantwoord. Ik pas daarom goed op mijn tellen.

De heer Hoogland vroeg of hij goed heeft gehoord dat ik «tot 2020» heb gezegd. Nee, dan vindt de midterm review plaats. Dan zal er gekeken worden. Ik heb begrepen dat in de motie wordt verzocht dat er geen nieuwe decentralisaties plaatsvinden tot 2025. Ik refereerde aan de midterm review, waarom gevraagd is door mevrouw Van Veldhoven. Ik zou niet willen suggereren dat dit in 2020 weer gebeurt. Dan vindt de midterm review plaats. De onderhandse gunning loopt tot 2025.

Dan de kruissubsidies. Bij regionale aanbesteding zal een regeling getroffen waarbij een level playing field gegarandeerd is. Daarnaast is de Minister van Financiën bezig met de bredere vraag hoe we ervoor zorgen dat kruissubsidies geen verkeerde rol kunnen spelen. De Minister kennende, ga ik ervan uit dat hij de Kamer daarover zal informeren.

Staatssecretaris Mansveld: Ik weet niet wat de stand van zaken is bij Financiën. Ik zal nagaan of dat mogelijk is. Zo niet, dan hoop ik de Kamer procedureel duidelijkheid te geven over het moment waarop dat wel komt. Dat maakt het voor mij mogelijk om de Kamer zo snel mogelijk te informeren.

Er zijn afspraken gemaakt tussen vervoerders en verladers over de combinatie van gevaarlijke stoffen. Daarmee lopen we vooruit op Europa. De belangrijkste minder verstandige combinatie is gassen plus brandbare vloeistoffen, het zogeheten BLEVE-vrij rijden. Als bedrijven daar heel goede ervaringen mee hebben, is het goed dat best practices worden uitgewisseld. Eigenlijk kom ik daarmee weer uit bij het AO over externe veiligheid. Ik neem dit punt mee. Ik denk dat dit een terecht punt is en weet dat het ook al gebeurt. De opmerkingen worden in deze context meegenomen.

Ik heb gezegd dat ik in de rapportage zal meenemen hoe gedrag, planning en techniek elkaar versterken bij STS-passages.

Ik meen hiermee alle vragen beantwoord te hebben.

Staatssecretaris Mansveld: Ik denk dat het belangrijk is dat mensen niet verrast worden. Daarbij speelt communicatie een rol. Ik zal via mijn afdeling Interne veiligheid vragen hoe daarover is gecommuniceerd met de gemeente. Volgens mij is er ook met de gemeente gecommuniceerd. Ik zal het in elk geval checken en zorgen dat dit geregeld wordt.

Het is nu de derde keer dat we het hebben over het onderzoek Rotterdam/Oost-Nederland. Ik heb eerder gezegd dat ik geen behoefte heb aan dat onderzoek en heb aangegeven waarom dat zo is. Ik heb wel gezegd dat we niet meedoen, maar ik zal er natuurlijk wel naar kijken. Een onderzoek dat er komt, kun je niet negeren, maar ik ben ook heel duidelijk over de wijze waarop ik ernaar kijk en de reden waarom ik er zo naar kijk. De hele noordtak is twee keer niet doorgegaan vanwege het feit dat die 2 miljard kost. Ik ben daarover heel duidelijk geweest. Ik vind het belangrijk dat ik zaken meeneem en dat er goed naar zaken wordt gekeken. Ik zal dat doen, maar ik wil hiermee geen valse verwachtingen wekken. Met name dat is de reden waarom ik voorzichtig ben in mijn formuleringen. Toezeggen dat ik het meeneem is een andere toezegging dan dat ik zeg: ik neem het mee, maar de Kamer weet ook in welk kader ik dit plaats en wat mijn eerdere mening hierover is.

De voorzitter: Ik ga nu even ingrijpen. We gaan nu niet de inhoud van de brieven bespreken, want dan zijn we weer een rondje verder.

Ik dank u allen voor de inbreng en aanwezigheid. Ik dank de aanwezigen op de publieke tribune voor hun belangstelling. Ik wens u een veilige terugreis, misschien wel met de trein.

• 1. Programma Hoogfrequent Spoorvervoer (PHS) Goederenroutering Oost-Nederland

Kamerstuk 32 404, nr. 67 – Brief regering d.d. 02-09-2013

Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, W.J. Mansveld

• 2. Beantwoording op vragen commissie over de Goederenroute Oost-Nederland (onderdeel van het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer)

Kamerstuk 32 404, nr. 69 – Brief regering d.d. 15-11-2013

Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, W.J. Mansveld

• 3. Toezending aanvulling op het MER 1e fase van de Goederenroute Oost-Nederland (onderdeel van PHS)

Kamerstuk 32 404, nr. 70 – Brief regering d.d. 17-12-2013

Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, W.J. Mansveld

• 4. Reorganisatie bij ProRail

Kamerstuk 29 984, nr. 443 – Brief regering d.d. 13-11-2013

Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, W.J. Mansveld

• 5. Tweede voortgangsrapportage uitvoeringsagenda kabinetsstandpunt «Spoor in beweging»

Kamerstuk 31 987, nr. 10 – Brief regering d.d. 26-11-2013

Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, W.J. Mansveld

• 6. Reactie op de petitie van het burgerinitiatief Treinen Met Toiletten (TMT) «Vlug toiletten in de trein»

Kamerstuk 23 645, nr. 557 – Brief regering d.d. 11-12-2013

Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, W.J. Mansveld

• 7. Voortgangsbrief Betuweroute en derde spoor Duitsland

Kamerstuk 22 589, nr. 319 – Brief regering d.d. 13-01-2014

Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, W.J. Mansveld

• 8. Uitkomst besluitvorming Zwolle-Herfte

Kamerstuk 33 750-A, nr. 60 – Brief regering d.d. 17-12-2013

Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, W.J. Mansveld

• 9. Aanbieding Besluit externe veiligheid in verband met het vervoer van gevaarlijke stoffen over transportroutes

Kamerstuk 30 373, nr. 50 – Brief regering d.d. 17-12-2013

Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, W.J. Mansveld

• 10. Operationele uitwerking door NS en ProRail en stakeholderproces Lange Termijn Spooragenda (LTSA)

Kamerstuk 29 984, nr. 446 – Brief regering d.d. 16-01-2014

Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, W.J. Mansveld

• 11. Voortgang van de nieuwe vervoerconcessie voor het hoofdrailnet

Kamerstuk 29 984, nr. 447 – Brief regering d.d. 21-01-2014

Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, W.J. Mansveld

• 12. Reactie op de petitie «Help de rolstoelgebruikers de trein in»

Kamerstuk 25 847, nr. 125 – Brief regering d.d. 21-01-2014

Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, W.J. Mansveld