Nr. 10 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

De wetgever kan om diverse redenen besluiten dat een bepaalde taak wordt uitgeoefend door een bestuursorgaan dat niet hiërarchisch ondergeschikt is aan een minister. De wetgever heeft dit in het verleden expliciet gedaan ten aanzien van de taken die worden uitgeoefend door de zelfstandige bestuursorganen die door het onderhavige wetsvoorstel onder de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen (hierna: Kaderwet) worden gebracht.

Zoals ook in de memorie van toelichting bij de Kaderwet is opgemerkt, is de ministeriële verantwoordelijkheid voor deze bestuurstaken niet volledig. Aan de keuze dat een bepaalde taak wordt uitgeoefend door een bestuursorgaan dat niet hiërarchisch ondergeschikt is aan de minister, is dan ook inherent de acceptatie dat de ministeriële verantwoordelijkheid voor die taakuitoefening beperkt is.

Anders dan bij taakuitoefening door een onder de minister functionerende ambtelijke dienst, heeft de minister ten aanzien van de taakuitoefening door een zelfstandig bestuursorgaan uitsluitend de bevoegdheden die de wetgever hem uitdrukkelijk heeft toegekend.

Kenmerkend voor de relatie tussen de minister en een zelfstandig bestuursorgaan is dat de minister aan dat bestuursorgaan géén individuele aanwijzingen kan geven. Achterliggende gedachte hierbij is dat bij een zelfstandig bestuursorgaan de minister verantwoordelijk is voor de wijze waarop hij sturing geeft aan en toezicht houdt op het betrokken zelfstandige bestuursorgaan, maar zich niet mag bemoeien met de taakuitvoering voor zover het individuele gevallen betreft. Dit laatste is bij uitstek het terrein van de door de wetgever geregelde bevoegdheid van het zelfstandige bestuursorgaan.

Zoals tijdens het debat op 30 juni j.l. meerdere malen is opgemerkt, is het in artikel 22 van de Kaderwet opgenomen vernietigingsrecht door de wetgever bedoeld als een ultimum remedium; een soort stok achter de deur. Artikel 22 van de Kaderwet is bij de voorbereiding van de Kaderwet uitdrukkelijk als voorbeeld genoemd van een artikel dat niet altijd van toepassing zal dienen te zijn4.

Het BTZ constateerde dat er bij meerdere departementen voornemens bestonden tot afwijken van artikel 22 Kaderwet in gevallen waarin de vernietigingsbevoegdheid in strijd zou zijn met de gewenste onafhankelijkheid ten opzichte van de minister of andere politieke organen. Het BTZ heeft geadviseerd de vernietigingsbevoegdheid zoveel mogelijk van toepassing te laten zijn en heeft daarbij gewezen op het karakter van de vernietigingsbevoegdheid als sluitstuk van de democratische controle en als ultimum remedium.

Het BTZ was evenwel van oordeel dat de grootst mogelijke terughoudendheid past bij overweging van de mogelijkheid van het vernietigingsrecht, indien een zelfstandig bestuursorgaan zijn bestaansrecht vindt in een te waarborgen onafhankelijkheid van de minister of van andere politieke organen. Het BTZ gaf daarbij aan dat van het vernietigingsrecht kan worden afgezien als een zelfstandig bestuursorgaan tot stand is gekomen om reden dat gewaarborgd moet worden dat de taak onafhankelijk van de politiek moet worden uitgeoefend. Het BTZ acht een zodanige afwijking uitsluitend valide als er redenen zijn om uit te sluiten dat de minister de vernietigingsbevoegdheid heeft, om daarmee te garanderen dat de minister deze bevoegdheid niet kan gebruiken. Dit is naar de mening van de commissie het geval als internationale verdragen of de internationale context daartoe aanleiding geven, er sprake is van markttoezichthoudende taken of het beschikken over deze bevoegdheid zich niet verdraagt met de aard van de taken. Bij dit laatste criterium heeft het BTZ met name gewezen op semi-rechterlijke taken, medisch-ethische taken en taken in de kunst- en cultuursector.

Ik hecht eraan hieraan voorafgaand twee opmerkingen te maken.

Een aantal kamerleden gaf aan dat het vernietigingsrecht van toepassing moet zijn op besluiten van het College voor zorgverzekeringen (CVZ). Dit standpunt deel ik. Het voorliggende wetsvoorstel bevat met betrekking tot het CVZ dan ook geen uitzondering op het in artikel 22 Kaderwet geregelde vernietigingsrecht.

De NZa is de markttoezichthouder op de zorgmarkt. Conform mijn toezegging tijdens het debat op 30 juni, heb ik onderzocht welke lijn wat betreft de vernietigingsbevoegdheid wordt gehanteerd ten aanzien van vergelijkbare zelfstandige bestuursorganen. Ik heb hiervoor onderzoek gedaan naar de stand van zaken bij de andere markttoezichthouders, te weten de NMa, de OPTA, de Autoriteit Financiële markten (AFM) en De Nederlandsche Bank (DNB).

Ten aanzien van al deze markttoezichthouders hebben de betrokken ministers in hun in januari 2008 ter zake gedane mededelingen6 aangegeven voornemens te zijn artikel 22 Kaderwet buiten toepassing te verklaren. De motivering is dat het niet wenselijk is dat de politiek zich ten opzichte van de betrokken markttoezichthouder kan mengen in individuele gevalsbehandeling.

Het buiten toepassing laten van artikel 22 Kaderwet ten aanzien van de NMa en de OPTA is inmiddels reeds wettelijk geregeld7.

Ik wijs erop dat thans in de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg) reeds is geregeld dat besluiten van algemene strekking van de NZa wél kunnen worden vernietigd. Vernietigingsgronden zijn: strijd met het recht of met het belang van de volksgezondheid.

De minister is primair verantwoordelijk voor de bewaking van het budgettair kader zorg. Er kunnen, om de collectieve lasten te beheersen, ingrepen in de macrokostenontwikkeling nodig zijn. De minister bepaalt dan of en zo ja, in welke sectoren wordt ingegrepen. Hij geeft in zo’n geval via een aanwijzing opdracht aan de NZa om dienovereenkomstig regels en beleidsregels te maken of aan te passen. Daaraan voorafgaand wordt de zakelijke inhoud van de aanwijzing voorgehangen bij de Eerste én de Tweede Kamer, zodat voorafgaande betrokkenheid van het parlement is gewaarborgd. De NZa is verantwoordelijk voor de precieze wijze waarop een en ander wordt uitgewerkt. Dit legt zij neer in haar beleidsregels inzake tarief- en prestatieregulering. Ook indien in bepaalde sectoren meer geld nodig is kan dit betekenen dat op aanwijzing van de minister beleidsregels moeten worden aangepast door de NZa. Budgettaire consequenties komen dus primair tot uiting in de beleidsregels van de NZa.

De beleidsregels van de NZa zijn besluiten van algemene strekking en vallen dan ook volledig onder het vernietigingsrecht zoals dat thans in de Wmg is (en blijft) geregeld (artikel 9 Wmg). De vernietiging kan onder meer plaatsvinden om reden van het belang van de volksgezondheid. Volgens vaste jurisprudentie omvat dit ook het ontbreken van voldoende financiële middelen8.

Tijdens de mondelinge behandeling op 30 juni is ook gesproken over de individuele besluiten die de NZa neemt in het kader van steunverlening aan zorgaanbieders die in financiële problemen verkeren.

Voor een goed begrip: in geval van steunverlening wordt door de desbetreffende zorginstelling en de betrokken zorgverzekeraar(s) of zorgkanto(o)r(en) een gezamenlijk verzoek ingediend bij de NZa om tijdelijk het tarief of budget van de instelling te verhogen. Indien de NZa dat verzoek goedkeurt, is dat de steun die wordt verleend. De NZa heeft de criteria voor steunverlening neergelegd in haar beleidsregels, waarbij de continuïteit van zorg een belangrijk element is. Die beleidsregel is, zoals gezegd, een besluit van algemene strekking waarvoor de vernietigingsbevoegdheid geldt. De beslissing van de NZa om in een individueel geval, na toepassing van de criteria, al dan niet steun te verlenen door tijdelijk een hoger tarief of budget toe te staan, is een bevoegdheid van de NZa. De NZa is bij uitstek geëquipeerd voor de toepassing van beleid in individuele gevallen. Alleen de NZa kan alle relevante aspecten terzake, mede op basis van bedrijfsvertrouwelijke informatie en uitgaande van de marktverhoudingen, afwegen. Ik acht het daarom niet gewenst dat het vernietigingsrecht op deze individuele besluitvorming van toepassing wordt. Degene die rechtstreeks in zijn belang is getroffen door de beslissing van de NZa in een individueel geval, kan het oordeel van de rechter vragen.

Naast tariefbeschikkingen (waaronder beschikkingen tot steunverlening) kan de NZa andere besluiten in individuele gevallen nemen. Bijvoorbeeld in geval van aanmerkelijke marktmacht. Hiervan is sprake als bepaalde zorgaanbieders of ziektekostenverzekeraars in staat zijn zich onafhankelijk van de andere marktpartijen te gedragen zodat de competitie onvoldoende op gang komt. In dit geval kan de NZa verplichtingen opleggen om het beoogde gedrag te stimuleren (bijvoorbeeld verbod op koppelverkoop, verplichting om gescheiden boekhouding te voeren of het verbieden van inkoop van onredelijke overcapaciteit).

Met betrekking tot de aanmerkelijke marktmacht, wijs ik erop dat de Wmg het mogelijk maakt dat de NZa en de NMa samen vaststellen dat een gezamenlijke behandeling door de NMa en de NZa aangewezen is. Zoals in het vorenstaande reeds is aangegeven, heeft de wetgever besloten dat individuele besluiten van de NMa niet vernietigd kunnen worden. Voorkomen moet worden dat ter zake zonder goede grond verschillende wettelijke bepalingen van toepassing zijn.

Ik concludeer dat de in de Wmg opgenomen regeling een goed evenwicht biedt tussen enerzijds de invloed van de politiek op besluiten van algemene strekking, waaronder besluiten met grote budgettaire gevolgen, en anderzijds de noodzakelijke onafhankelijkheid voor individuele besluiten van de NZa.

Ook in vergelijking met het gevoerde beleid ten aanzien van andere markttoezichthouders is er geen aanleiding om voor de NZa af te wijken. Mede gelet op het vorenstaande zijn er mijns inziens geen redenen die aanleiding vormen om de keuze die de wetgever enkele jaren geleden expliciet heeft gemaakt ten aanzien van individuele besluiten van de markttoezichthouder NZa te herzien.

Het CBG is onder meer belast met het verstrekken van handelsvergunningen voor geneesmiddelen, inclusief het indelen van de afleverstatus van het betrokken geneesmiddel (verkrijgbaar bij apotheek of drogist e.a.), de geneesmiddelenbewaking en de uitvoering van verordeningen en beschikkingen ter zake van Europese organisaties. Het CBG neemt in dat kader individuele besluiten waartegen bezwaar en beroep mogelijk is. De besluitvorming over de toelating van geneesmiddelen is binnen de Europese Unie volledig geharmoniseerd in de Richtlijn 2001/83/EG tot vaststelling van een communautair wetboek betreffende geneesmiddelen voor menselijk gebruik (hierna: Richtlijn geneesmiddelen). Deze richtlijn regelt exclusief en limitatief de (gronden voor) toelating, weigering, schorsing of intrekking van een handelsvergunning. Deze gronden zijn farmacologisch, toxicologisch of klinisch van aard. Het CBG kan alleen op basis van deze wetenschappelijke gronden besluiten nemen. Andere overwegingen of gronden zijn in strijd met de richtlijn. Waneer een besluit van het CBG door de minister zou worden vernietigd op grond van het algemeen belang, niet zijnde een wetenschappelijke grond, is dat vernietigingsbesluit in strijd met de Richtlijn geneesmiddelen. Een dergelijke vernietiging zou echter ook leiden tot een patstelling. Een vernietiging op grond van het algemeen belang kan daarna niet meer door het CBG worden «vertaald» in een nieuw besluit omdat het CBG alleen mag beslissen op wetenschappelijke gronden. Een nieuw besluit van het CBG zou dan dus opnieuw door de minister worden vernietigd op grond van hetzelfde algemene belang.

Als de minister een vernietigingsrecht zou worden toegekend, zou de minister dus in feite zélf moeten gaan treden in de weging van klinische en andere wetenschappelijke data en zou de minister zijn zienswijze daarover in de plaats moeten kunnen stellen van de zienswijze van het CBG. Het is echter niet goed voorstelbaar dat de minister die data zelf gaat beoordelen. De beoordeling en weging van die data is juist bij het CBG gelegd, omdat de daarvoor benodigde wetenschappelijke kennis aanwezig is bij het CBG (en niet bij de Minister van VWS).

Een in dit kader relevant verschil tussen de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en de verlening van een handelsvergunning voor geneesmiddelen, betreft de invloed die de overheid heeft op de vergoeding van geneesmiddelen (hetgeen niet het geval is bij gewasbeschermingsmiddelen en biociden). Beslissingen omtrent de vergoeding van geneesmiddelen worden genomen door de Minister van VWS; deze beslissingen van de minister hebben aanzienlijke budgettaire consequenties en de minister is hiervoor volledig politiek verantwoordelijk. Ik wijs erop dat een besluit van het CBG tot verlening van een handelsvergunning voor een geneesmiddel niet automatisch meebrengt dat dit geneesmiddel wordt opgenomen in het verzekerde pakket en dat derhalve voor dat geneesmiddel een vergoeding wordt verleend. Dit is een eigenstandige beslissing van de minister. Echter, een handelsvergunning is wel voorwaarde voor het kunnen nemen van een besluit omtrent de vergoeding aangezien een geneesmiddel pas in het pakket kan worden opgenomen als het in de handel mag worden gebracht. Voorkomen moet worden dat budgettaire redenen een besluit ten aanzien van een handelsvergunning kunnen beïnvloeden. In dat geval zou sprake zijn van onaanvaardbare belangenverstrengeling.

Ik ga in dit kader in op de opmerkingen van de leden de heer Van der Veen (PvdA) en de heer Zijlstra (VVD) tijdens het debat op 30 juni j.l. waarin zij aangaven dat zij het feit dat de besluiten van het CBG belangrijke budgettaire consequenties hebben, een reden vinden om artikel 22 Kaderwet onverkort van toepassing te laten zijn ten aanzien van besluiten van het CBG.

Zoals gezegd, staan de besluiten van het CBG los van de besluitvorming van de minister omtrent de vergoeding. Een besluit van het CBG dient uitsluitend op wetenschappelijke gronden te worden genomen. Dit is, zoals gezegd, ook vastgelegd in de Richtlijn geneesmiddelen. Zulks betekent dat het feit dat sprake is van een duur geneesmiddel waarvoor de minister, nu het in de handel kan worden gebracht, zou kunnen besluiten tot vergoeding, geen reden mag zijn voor vernietiging van de handelsvergunning. Dit laatste zou ongewenste belangenverstrengeling zijn én in strijd zijn met de Richtlijn geneesmiddelen.

In dit kader wordt nog opgemerkt dat uiteraard wel de mogelijkheid bestaat een geneesmiddel uit het verzekerde pakket te halen, zonder de handelsvergunning ongedaan te maken; een vernietigingsrecht is hiervoor dus niet nodig.

Naast het feit dat het vanwege budgettaire aspecten vernietigen van een besluit van het CBG in strijd is met de Richtlijn geneesmiddelen, is van belang dat er Europeesrechtelijk meerdere procedures mogelijk zijn voor de toelating van geneesmiddelen.

• – De Centrale procedure: hierbij wordt een handelsvergunning afgegeven onder verantwoordelijkheid van de Europese Commissie. Deze handelsvergunning is direct geldig voor de hele Europese Unie. Ook als artikel 22 Kaderwet onverkort van toepassing zou zijn, zou een zodanig Europees besluit – dat een handelsvergunning voor onder andere Nederland inhoudt – niet door de minister kunnen worden vernietigd.

• – De Decentrale procedure en de Wederzijdse erkenningsprocedure: dit zijn Europese procedures die berusten op het principe van erkenning van de beoordeling, gedaan door een Referentieland.

Door het CBG worden in het kader van de Decentrale en de Wederzijdse erkenningsprocedures handelsvergunningen verleend op basis van beoordelingsrapporten waarover binnen alle betrokken lidstaten overeenstemming is bereikt. Als een door het CBG verleende handelsvergunning vervolgens door de minister zou (kunnen) worden vernietigd, dient het CBG wederom een besluit op de aanvraag te nemen. Los van het feit dat er in dat geval een probleem ontstaat met betrekking tot de Europeesrechtelijk geregelde beslistermijn van 30 dagen na de overeenstemming over het beoordelingsrapport, kan het CBG zich dan uiteraard niet baseren op een ander document dan het beoordelingsrapport waarmee alle betrokken lidstaten reeds hebben ingestemd.

• – De Nationale procedure: hierbij wordt alleen in Nederland een handelsvergunning gevraagd voor een geneesmiddel waarvoor nog niet in een andere lidstaat een handelsvergunning is verstrekt of aangevraagd. Indien het CBG voor het geneesmiddel een handelsvergunning heeft verleend, kan ook in andere lidstaten via de Wederzijdse erkenningsprocedure toelating tot de markt worden verzocht. Indien de door het CBG verstrekte handelsvergunning vervolgens door de minister zou worden vernietigd, betekent dit dat de handelsvergunning die de basis vormt voor de erkenningsprocedures in de andere lidstaten achteraf komt te vervallen, hetgeen tot complexe situaties op Europees niveau zou leiden.

In het wetsvoorstel zijn wat betreft ZON uitsluitend de individuele besluiten tot subsidiëring van specifieke onderzoeksprojecten/experimenten uitgezonderd van het vernietigingsrecht. Als reden voor het buiten toepassing laten van het vernietigingsrecht ten aanzien van zodanige besluiten is gewezen op de distantie die de politiek dient te betrachten ten aanzien van de keuze van zodanige onderzoeksprojecten. Zoals ik tijdens het debat op 30 juni j.l. opmerkte, ben ik van oordeel dat de minister wel de algemene kaders ter zake moet vaststellen. In het kader van het door ZON te financieren gezondheidsonderzoek, wijst de minister de aandachtsgebieden aan waarvoor een programma dient te worden vastgesteld. Daarbij kan hij beleidsregels vaststellen met betrekking tot het doel, de inhoud en de omvang van het programma. Zowel voor de aandachtsgebieden als voor de inhoud van de beleidsregels is de minister politiek volledig verantwoordelijk. Vervolgens stelt ZON een programma vast met een beschrijving van de beoogde resultaten, de hoofdlijnen van de activiteiten en de hoofdlijnen van de wijze van uitvoering en de daaraan verbonden kosten. Het programma behoeft de goedkeuring van de minister. Ook hierop is de Minister van VWS vanuit zijn ministeriële verantwoordelijkheid uiteraard volledig aanspreekbaar.

Tijdens het debat van 30 juni kwam reeds aan de orde dat NWO een met ZON vergelijkbaar zelfstandig bestuursorgaan is. Zoals ik tijdens dat debat heb aangegeven, is NWO nog niet onder de reikwijdte van de Kaderwet gebracht. Ook is ter zake nog geen wetsvoorstel ingediend. Van OCW heb ik vernomen dat OCW niet voornemens is om voor de besluiten tot financiering van onderzoeksprojecten die thans door (de gebiedsbesturen van) NWO worden genomen een uitzondering te maken voor wat betreft het vernietigingsrecht.

Zoals ook mevouw Smilde reeds heeft aangegeven, zijn thans in de Wet op de Nederlandse organisatie voor wetenschappelijk onderzoek (hierna: Wet NWO) bepalingen opgenomen met betrekking tot de vernietiging van besluiten door NWO. In artikel 31 Wet NWO is bepaald dat besluiten van het algemeen bestuur van NWO door de Kroon kunnen worden vernietigd. Ingevolge artikel 32 van die wet kunnen de (financierings)besluiten van een gebiedsbestuur van NWO door het algemeen bestuur van NWO worden vernietigd,

De CCMO neemt besluiten in het kader van het beoordelen van bepaalde protocollen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek, het erkennen van medisch ethische toetsingscommissies (hierna: metc’s) en het fungeren als administratief beroepinstantie voor oordelen van een erkende metc.

Zowel in mijn brief van 31 januari 20089 als in de nota naar aanleiding van het verslag10 heb ik aangegeven om welke redenen politieke beïnvloeding ten aanzien van bovengenoemde besluiten moet worden voorkomen en het vernietigingsrecht derhalve voor die besluiten buiten toepassing moet blijven. Ik heb hierbij onder meer gewezen op de bijzondere ethische en maatschappelijke aspecten en de bescherming van proefpersonen, de vrijheid van wetenschappelijk onderzoek die niet door politieke beïnvloeding behoort te worden belemmerd, de onwenselijkheid van politieke invloed op de benoemingen van leden van een metc alsmede op de taak die de CCMO uitoefent in administratief beroep.

In het onderstaande ga ik in op hetgeen tijdens de plenaire behandeling op 30 juni door de betrokken leden naar voren is gebracht met betrekking tot het al dan niet van toepassing verklaren van het vernietigingsrecht voor bovengenoemde besluiten van de CCMO.

De heer Van der Veen (PvdA) en de heer Zijlstra (VVD) hebben als argument voor het introduceren van het vernietigingsrecht voor voornoemde besluiten van het CCMO gewezen op de eindverantwoordelijkheid van de minister – en daarmee ook van de Tweede Kamer als controlerend orgaan – voor het macrobudget van de zorg.

Ik wijs erop dat een besluit omtrent de erkenning van een metc geen consequenties heeft voor het macrobudget voor de zorg. Ook een oordeel in administratief beroep dan wel een positief oordeel over een individueel onderzoeksvoorstel heeft geen directe gevolgen voor het macrobudget. De CCMO verdeelt geen financiële middelen en financiert geen onderzoeken.

Er bestaan naar mijn oordeel dan ook geen budgettaire redenen om het vernietigingsrecht van toepassing te verklaren.

De heer Van der Veen heeft voorts als belangrijke reden voor het introduceren van het vernietigingsrecht voor besluiten van de CCMO gewezen op de mogelijke beïvloeding door de farmaceutische industrie.

Kennelijk vreest de heer Van der Veen dat de CCMO geneesmiddelenonderzoek met mensen zal goedkeuren ook als dit niet verantwoord is uit een oogpunt van de bescherming van proefpersonen. Ik deel deze vrees niet. De leden van de CCMO, die allen door de minister worden benoemd, geven op integere wijze invulling aan hun taak. Er is transparantie wat betreft nevenfuncties. Zoals ik ook ten aanzien van het CBG heb opgemerkt, heb ik in het theoretische geval dat een lid van de CCMO zich in de toekomst wel zou laten beïnvloeden door de farmaceutische industrie, in ieder geval het instrument van ontslag (artikel 12 Kaderwet). De minister is uiteraard volledig verantwoordelijk voor en aanspreekbaar op het gebruik dat hij maakt van het instrument van benoeming en ontslag.

Overigens worden besluiten van de CCMO niet door slechts een of enkele leden genomen, maar door de voltallige commissie die uit ongeveer 15 leden bestaat. Daarnaast is bij de vergaderingen van de CCMO een waarnemer van VWS aanwezig. Voorts worden de gegevens over het geneesmiddelenonderzoek verzameld in een Europese databank en vindt er bij geneesmiddelenonderzoek met mensen ingevolge de Richtlijn good clinical practice altijd een toetsing door twee instanties plaats, veelal door een metc en de CCMO. Ook de gegevensverzameling op Europees niveau en het systeem van duale toetsing vormen mijns inziens een extra waarborg tegen beïnvloeding door de farmaceutische industrie.

Mevrouw Leijten (SP) gaf tijdens de plenaire behandeling aan dat zij de CCMO een goede commissie vindt die integer en goed te werk gaat. Zij is van oordeel dat er geen politieke beïnvloeding moet zijn ten aanzien van de besluiten van de CCMO, maar vindt dat, juist omdat het bij de besluiten van de CCMO over ethische kwesties gaat, het daarmee politiek gevoelige zaken betreft en het om die reden goed zou zijn om als ultimum remedium het vernietigingsrecht te hebben. Zij gaf daarbij als voorbeeld een situatie waarin men politiek gezien niet wil dat een onderzoek wordt gedaan of waarin er een grens wordt overgegaan waarvoor geen politiek draagvlak is.

Ik deel de visie van mevrouw Leijten op het functioneren van de CCMO.

Ik vind het echter van groot belang duidelijk te maken dat een vernietigingsbevoegdheid van de minister voor bepaalde besluiten altijd meebrengt dat politieke beïnvloeding op die besluiten mogelijk wordt. De vernietigingsbevoegdheid is immers, ook al is het een ultimum remedium, een instrument waarmee de minister in geval van strijd met het recht of het algemeen belang kan ingrijpen. Het algemeen belang is een ruim begrip en kan onder omstandigheden ook bepaalde politieke redenen omvatten. Indien de minister over een zodanig instrument beschikt, kan hij daar gebruik van maken. Hij kan daarop ook worden aangesproken door het parlement. Het parlement kan de minister verzoeken om van dat instrument gebruik te maken en kan hiervoor eventueel een motie aannemen. Al met al worden besluiten waarvoor het vernietigingsrecht van toepassing is op deze wijze feitelijk binnen de politieke beïnvloedingssfeer gebracht. Voor de goede orde merk ik op dat dit in zijn algemeenheid ook de bedoeling is; reden waarom het vernietigingsrecht in de Kaderwet is opgenomen. Zowel door de wetgever als door de Raad van State en het BTZ is echter uitdrukkelijk aangegeven dat in sommige gevallen het vernietigingsrecht buiten toepassing zal moeten worden verklaard. Dit betreffen besluiten die om specifieke redenen los van iedere politieke beïnvloeding moeten kunnen worden uitgeoefend. Indien mevrouw Leijten van oordeel is dat er geen enkele politieke beïnvloeding plaats moet kunnen vinden bij besluiten van de CCMO, zou hieruit de consequentie moeten worden getrokken dat het instrument van het vernietigingsrecht, ook als ultimum remedium, niet op zodanige besluiten van toepassing behoort te zijn.

In artikel 3, vierde lid, van de Wet op de organisatie ZorgOnderzoek Nederland (hierna: Wet ZON) is bepaald dat ZON haar taak uitvoert in afstemming met NWO. Deze bepaling vindt zijn oorzaak in de samenhang tussen ZON en het gebiedsbestuur Medische Wetenschappen van NWO.

In 2001 is tussen ZON, NWO en het gebiedsbestuur Medische Wetenschappen een samenwerkingsovereenkomst gesloten en is het samenwerkingsverband ZonMw ontstaan. Vanaf 2006 is vervolgens het gebied Medische Wetenschappen qua organisatie in die zin geïntegreerd in ZON dat de medewerkers – niet zijnde de bestuursleden – van het gebiedsbestuur Medische Wetenschappen bij ZON in dienst zijn getreden. Het samenwerkingsverband ZonMw is zeer constructief en vruchtbaar; zo kan men door de nauwe relatie met NWO bijvoorbeeld gemakkelijk verbindingen leggen met andere wetenschapsgebieden of gezamenlijke interdisicplinaire programma’s uitvoeren. Het samenwerkingsverband ZonMw heeft zowel expertise op het terrein van wetenschapplijk onderzoek als op het terrein van meer toegepast onderzoek dat in opdracht van VWS wordt uitgevoerd. Van deze expertise profiteren zowel het wetenschappelijk onderzoek als de maatschappij, omdat ontwikkeling van kennis en de praktijk dicht bij elkaar zitten. In het samenwerkingsverband ZonMw werken ZON en NWO derhalve op constructieve en vruchtbare wijze samen.

Mevrouw Leijten (SP) vroeg om een beschouwing over de vraag hoe de minister in de toekomst omgaat met de taak die hij op grond van artikel 23 Kaderwet heeft om in te grijpen bij taakverwaarlozing.

De in artikel 23 van de Kaderwet opgenomen bevoegdheid tot het treffen van voorzieningen bij taakverwaarlozing, is beperkt tot de situatie waarin sprake is van ernstige taakverwaarlozing. Hiervan is blijkens de toelichting op artikel 23 sprake als ontwrichting van de uitoefening van de taak dreigt. Het instrument van de taakverwaarlozing is bedoeld als een ultimum remedium. In artikel 23 is geregeld dat, spoedeisende gevallen uitgezonderd, het zelfstandig bestuursorgaan eerst in de gelegenheid moet worden gesteld om zijn taak binnen een door de minister te bepalen termijn, alsnog op juiste wijze uit te voeren. Voorts moeten er geen andere middelen zijn om tot een verbetering van de situatie te komen.

Indien de minister van oordeel is dat sprake is van ernstige taakverwaarlozing, zal hij uiteraard eerst in overleg treden met het betrokken zelfstandige bestuursorgaan teneinde te beoordelen wat de oorzaken zijn van de taakverwaarlozing. In dat kader zal hij, spoedeisende gevallen daargelaten, moeten bezien of hij reeds bepaalde instrumenten heeft om een einde te maken aan de ontoereikende wijze waarop de taak wordt uitgevoerd. Zo kan hij bij een publiekrechtelijk zelfstandig bestuursorgaan besluiten een of meer leden van een zelfstandig bestuursorgaan te ontslaan indien sprake blijkt van ongeschiktheid voor de vervulde functie. Ook kan hij bezien of, afhankelijk van de concrete situatie, het stellen van beleidsregels soelaas kan bieden. Bij onvoldoende deskundig personeel, bijvoorbeeld ten gevolge van een nieuwe taak of bijzondere externe omstandigheden, kan een gesprek met het bestuursorgaan over het stimuleren van bijscholing wellicht een oplossing bieden. Tevens kan gebruik worden gemaakt van bepaalde instrumenten die reeds voortvloeien uit de specifieke regelgeving, zoals het per direct uit de handel laten halen van een geneesmiddel (bij gevaar voor de volksgezondheid) of het intrekken van een vergunning voor de betrokken taakuitvoering en het verlenen van een vergunning aan een andere organisatie.

Of deze reguliere instrumenten soelaas kunnen bieden, hangt overigens mede af van de spoedeisendheid van de situatie en de tijd die gemoeid is met de toepassing van die instrumenten alsmede binnen welke termijn van die instrumenten voldoende resultaat kan worden verwacht.

Ik heb daarmee wel tot uitdrukking proberen te brengen dat de minister, ook bij het buiten toepassing blijven van het vernietigingsrecht, niet met lege handen staat en vele instrumenten heeft, waaronder het treffen van taakverwaarlozingsvoorzieningen, om op het betrokken beleidsterrein op te treden.

Ik hoop met het vorenstaande uw vragen voldoende te hebben beantwoord.