Nr. 95 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

Voorzitter: Snijder-Hazelhoff

Griffier: Van der Sommen

De voorzitter: Welkom bij dit algemeen overleg. Ik heet de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, de Kamerleden en de aanwezigen op de publieke tribune van harte welkom. Ik doe vooraf twee mededelingen.

Ten eerste vervangt mevrouw Smits vandaag de heer Bashir, die om persoonlijke redenen een aantal weken niet aanwezig kan zijn.

Ten tweede doet het Europese Hof vanochtend een uitspraak in relatie met het onderwerp waarover wij nu spreken. Wij verwachten dat het persbericht daarover tijdens dit AO zal worden binnengebracht. Ik zal het dan uitdelen aan de leden, zodat wij er eventueel na afloop nog even over kunnen spreken. Het is geen punt van discussie tijdens dit AO.

Ik stel een spreektijd van vier minuten voor in eerste termijn. Ik zie dat daartegen bezwaar wordt gemaakt. In dat geval bedragen de spreektijden in eerste termijn vijf minuten zonder onderlinge interrupties van de fracties.

De heer De Rouwe (CDA): Voorzitter. Vijf minuten zonder interrupties maak ik niet vaak mee. Wij hebben er echter mee ingestemd dus u hoort mij niet klagen.

Voorzitter. Laat ik van mijn hart geen moordkuil maken. In de ogen van de CDA-fractie is het buitengewoon teleurstellend dat de geschillencommissie die er twee jaar geleden met veel bombarie en na druk van de Kamer en de samenleving is gekomen, op 31 december zal ophouden te bestaan. De geschillenbeslechting in Nederland is uniek in Europa. Nederland doet dat als een van de weinige landen. Twee jaar geleden waren er veel complimenten voor de luchtvaartsector die dit dapper heeft opgepakt. De complimenten lijken nu echter te veranderen in condoleances, in dit geval aan de consument, want het resultaat is dat de consumenten toch weer terug bij af zijn. Ik heb het idee dat wij weer twee jaar terug in de tijd zijn. Ik was toen ook woordvoerder, dus helaas ken ik die situatie ook. Of het nu komt door de verschillende uitspraken die er zijn geweest en die best heftig zijn voor de luchtvaartsector of doordat andere partijen niet meedoen aan de geschillencommissie, laat ik in het midden. Beide zaken zullen een rol spelen. Het resultaat is in ieder geval dat wij terug bij af zijn.

Het CDA is altijd pro-luchtvaart geweest; daar maak ik geen geheim van. Wij hebben echter ook altijd gezegd dat wij een fatsoenlijke en goede consumentenbescherming willen. Samen met de heer Roemer heeft mijn voorganger Haverkamp destijds een amendement achter de hand gehouden om een geschillencommissie af te dwingen. Zowel de heer Roemer als de heer Haverkamp heeft toen gezegd het amendement niet in te dienen omdat zij de zelfregulatie een kans wilden geven. Ik wil die historie vandaag wel even genoemd hebben, want daardoor zullen mijn volgende opmerkingen beter te plaatsen zijn. Het doel van de CDA-fractie was dat consumenten rechten hebben maar ook rechten krijgen, dat er een laagdrempelige en toegankelijke beslechting is en dat dit op individuele basis gebeurt. Die drie criteria hebben wij, maar ook andere partijen, vaak genoemd. Voor ons was en is de geschillencommissie dan ook geen doel, maar gewoon een middel om de consumentenpositie te verbeteren.

Vanuit deze korte historie kom ik bij de actualiteit van vandaag, te beginnen met het besluit van BARIN om te stoppen met de geschillencommissie. De staatssecretaris lijkt zich gewillig hierbij neer te leggen. Zijn argument is dat hij ze niet kan dwingen. Is dat wel zo? Zowel de geschillencommissie als de Consumentenbond stelt dat dit wel kan en verwijst in de brief aan de Kamer en de staatssecretaris naar de huurcommissies en naar auteursrechten, waar alle betrokken partijen kunnen worden onderworpen aan bindende uitspraken. Na afloop staat ook daar gewoon de gang naar de rechter open. De CDA-fractie verzoekt de staatssecretaris om dit voorstel met de genoemde organisaties nader te verkennen; graag een reactie.

Geschillenbeslechting via regulering heeft de nadrukkelijke voorkeur van de CDA-fractie boven het uitvechten van geschillen voor de rechter. De gang naar de rechter is voor veel consumenten een hoge drempel omdat die veel tijd en geld kost. Daarom zijn wij voor deze regulering. Dat is een ander voorstel dan het voorstel van de staatssecretaris om de inspectie een nadrukkelijke rol te geven nu er geen geschillencommissie meer is. Volgens mij is dat voorstel al eens eerder gedaan. Mijn fractie heeft toen al gezegd dat zij daarvoor zo veel mogelijk de geschillencommissie wil gebruiken. Beleid bepalen, toezicht houden, handhaven en ook consumentenklachten afhandelen; zijn dat niet te veel taken in dezelfde hand? Is dat wel zo verstandig? Binnen het kabinet is de afspraak gemaakt om de inspecties van VROM en Verkeer en Waterstaat samen te voegen in het kader van de taakstelling voor minder ambtenaren. Hoe verhoudt zich dit tot het in feite overnemen van de taken van de geschillencommissie? Dat gebeurt wel op een iets andere manier, maar de facto zie ik de verwijzing wel op die manier terug.

Mijn fractie is hierover dus zeer kritisch en vraagt zich, los van de zojuist genoemde bezwaren, af of het oorspronkelijke doel van de consumentenbescherming er wel op vooruitgaat bij de inspectie. Ik twijfel niet aan de intenties van de inspectie maar wel aan de mogelijke interventies. Kan de inspectie volgens het voorstel van de staatssecretaris bijvoorbeeld individuele compensatie voor consumenten afdwingen? Of zal de consument alsnog naar de rechter moeten stappen en daarmee dus terug bij af zijn ten opzichte van de periode waarin de geschillencommissie er nog niet was? De CDA-fractie is geen voorstander van deze situatie. Zoals gezegd is de gang naar de rechter voor veel consumenten niet realistisch vanwege de duur en de kosten daarvan. Van een echte bescherming is dan ook geen sprake. Daarmee komt toch het oude amendement van het CDA en de SP, dat ook werd gesteund door andere partijen, wat ons betreft weer om de hoek kijken.

Samenvattend wil de CDA-fractie dat alsnog wordt gekeken naar een echte verbetering van de consumentenrechten. Dit kan door het voorstel van de Consumentenbond verder uit te werken. Dit houdt in dat er een aansluitplicht komt voor alle luchtvaartmaatschappijen die op Nederland vliegen, waarbij via geschillenbeslechting kan worden gekomen tot bindende uitspraken.

Ten slotte de verordening waarover nu al zo veel te doen is, ook vandaag weer met een actuele uitspraak. Ik snap de verontwaardiging van heel veel luchtvaartmaatschappijen, want deze verordening is heel stevig. Door de rechterlijke uitspraak is zij in onze ogen ook nog eens te ver uitgedijd. Dat is echter geen Nederlands probleem, maar een probleem dat in Brussel aangepakt dient te worden. Vanaf deze plaats vraag ik de staatssecretaris nogmaals om de verordening in Europa aan te kaarten, omdat zij in onze ogen te ver de andere kant uitslaat.

De heer Van Bemmel (PVV): Voorzitter. Vanochtend stond in de Telegraaf: Schuinsmarcheerder loopt tegen de lamp door KLM. Het personeel daar blijkt privacygegevens door te spelen. Los van het morele oordeel hierover moet dit natuurlijk niet kunnen. KLM zou moeten optreden tegen zo iemand. Dat doet KLM niet. Dat vind ik op zich al heel vreemd. Hoewel het woord «schuin» wordt genoemd, hebben wij het hier over «recht».

Voorzitter. Stelt u het zich eens voor. Je hebt een jaarlang keihard gewerkt en iedere maand kromgelegen om samen met je gezin op vakantie te kunnen gaan naar een lekker warm Mediterraans land. Ter plaatse ging alles goed, met uitzondering van de eeuwig ruziënde kinderen. Maar goed, het is vakantie, zo moeten wij maar denken. Als je dan teruggaat, slaat de ellende vaak toe: geen informatie als je vertraging hebt en louter de mogelijkheid om uren te wachten op een saai vliegveld, hetgeen olie op het vuur is voor de onderlinge relatie tussen je puberende zoon en je dochter. Was het maar vakantie, zo schiet het door je hoofd. Gelukkig hebben wij de foto's nog; enkele in scène gezette momenten van dit vakantiegeluk. Waar draait het hier nu in wezen om? De consument moet uiteraard zijn recht kunnen halen. De fictieve vader in het zonet genoemde voorbeeld baalde natuurlijk enorm dat hij niet aan de terugreis kon beginnen. De informatievoorziening laat vaak te wensen over, maar dat is een taak van de luchtvaartmaatschappijen. Daar is nog een wereld te winnen en ik heb er alle vertrouwen in dat ze daar ook hard achteraan zitten. Vandaag hebben wij het over de daadwerkelijke terugkomst thuis. Dit gezin heeft recht op een geldteruggave. Daarover gaat het begin van dit betoog.

Gezegd moet worden dat Nederland altijd vooroploopt als het gaat om consumentenrechten in de luchtvaartsector. Uiteraard is ook de PVV van mening dat consumenten recht hebben op een redelijke vergoeding, maar feit is wel dat Nederland hier vooroploopt in Europa. Natuurlijk kan het allemaal beter en wij zullen ook niet nalaten om dat uiteen te zetten, maar wij moeten niet vergeten dat onze bevriende Europese buurlanden hier vaak niet zo hard aan trekken. In dit AO willen wij kijken of het achteraf allemaal wel goed is geregeld. Ook willen wij vooruitkijken of de consument vandaag en morgen zijn recht kan halen.

Een belangrijk begrip in dezen is communicatie. Het is een recht van de burger om te weten waar hij recht op heeft. Mijn fractie is van mening dat hiervoor een overheidstaak is weggelegd. Veel burgers weten niet waar zij recht op hebben. Neem bijvoorbeeld NS. In Nederland is het algemeen bekend dat je na een half uur vertraging recht hebt op een teruggave. Die algemene bekendheid zou er ook in de luchtvaart moeten komen. Ook transparantie is belangrijk. Het formulier waarover wordt gesproken in de brief van de staatssecretaris is slecht te vinden op de site. Ik heb zelf even gekeken en je moet vier keer doorklikken voordat je bij het formulier komt. Mocht ik een directe link hebben gemist, dan toont dat slechts aan dat die toch niet duidelijk te vinden was. Het standpunt van mijn fractie is dat het prominenter op de site moet. Met andere woorden: het moet gemakkelijker te vinden zijn. Laten wij wel zijn: ik weet wel hoe ik iets moet vinden maar veel burgers kijken gegarandeerd voor het eerst op de site van de Inspectie Verkeer en Waterstaat. Kortom, mijn fractie vraagt om meer klantgerichtheid en gebruikersvriendelijkheid. Is de staatssecretaris het hiermee eens? Is hij bereid om de klantgerichtheid op deze site te verbeteren?

Ook vindt mijn fractie dat een burger zijn klacht moet kunnen volgen. De PVV-fractie is van mening dat de stappen in de procedure aan de consument moeten worden medegedeeld en te volgen moeten zijn via bijvoorbeeld een beveiligd gedeelte van de site. Wij willen niet dat een toegewezen of afgewezen verzoek plotsklaps op het bord van de consument komt te liggen zonder dat hij weet wat er is gebeurd in het tussenliggende traject. Ik krijg graag een reactie van de staatssecretaris over het verbeteren van het volgen van het traject.

Dan nog iets over de Alderstafel. Bij monde van mijn collega Graus is het voorstel gedaan om ArkeFly tot deze tafel toe te laten. Mijn fractie heeft kennisgenomen van de brief van de staatssecretaris. Uiteraard wachten wij de reactie van Alders af, maar mijn fractie spreekt alvast uit dat zij BARIN liever niet aan deze tafel heeft. Zij gelooft niet in de onafhankelijkheid van deze organisatie. Wij hebben niets tegen BARIN, maar een onafhankelijke overkoepelende belangenorganisatie die aan tafel slechts het geluid laat horen van een klein gedeelte van haar achterban is niet de oplossing, zo zeggen wij. Deelt de staatssecretaris die mening? De PVV-fractie is voorts van mening dat de staatssecretaris dient terug te keren tot de kern van ons voorstel, dat gelukkig bijval kreeg van de VVD-fractie. Wij willen dat de leisure luchtvaart, oftewel de toeristenbranche, ook een stem aan de Alderstafel krijgt. Daarom zijn wij voor een uitbreiding van de tafel. Er mag een stoel worden bijgezet voor ArkeFly. Wij hopen op een reactie van staatssecretaris Atsma.

Mevrouw Dijksma (PvdA): Voorzitter. De fractie van de PvdA wil net zoals alle andere fracties dat de consument waar voor zijn geld krijgt en zijn of haar individuele recht kan halen. Dat geldt zeker ook voor de luchtvaart. Als er vertragingen zijn, moet de consument zijn recht kunnen halen en compensatie krijgen op basis van de Europese regels die zijn vastgesteld. Het gaat om een verordening uit 2004. Ik zou haast willen zeggen dat dit een zeer concreet voorbeeld is van de voordelen die de Europese Unie de consument kan bieden. De geschillencommissie die na jarenlange discussie en diverse tussenstappen – en op aandrang van de Kamer – op 1 juli 2009 tot stand is gekomen, moest een rol gaan spelen in een laagdrempelige geschillenbeslechting en een soepele afwikkeling van claims. Mijn fractie vindt het eerlijk gezegd heel vreemd om na tweeënhalf jaar tot de constatering te moeten komen dat deze geschillencommissie weer wordt afgeschaft.

Ook de rol hierin van de staatssecretaris zelf vind ik vreemd. Het lijkt een rol van ledigheid en lijdzaamheid. Waarom kijkt de staatssecretaris lijdzaam toe terwijl de geschillencommissie ten onder lijkt te gaan? De argumentatie om de geschillencommissie op te heffen roept bij ons bevreemding op. Betoogd wordt dat niet alle luchtvaartmaatschappijen te verplichten zijn om deel te nemen. Dat is raar, omdat je een aantal andere zaken – niet allemaal even populair; ik noem de vliegtaks of het ETS – natuurlijk wel degelijk aan iedereen kunt verplichten als je dat wilt. Er worden ook vergunningen op basis van de Wet luchtvaart verleend. Die kunnen aan voorwaarden worden verbonden of zelfs geschorst, zoals bij Solid Air nog op 28 september is gebeurd.

Kan de staatssecretaris nader beargumenteren waarom verplichte aansluiting niet mogelijk zou zijn? Is het advies op basis waarvan hij deze conclusie heeft getrokken, openbaar? Als dat niet zo is, kunnen wij het dan krijgen? Wil de staatssecretaris om een second opinion vragen? Waarom trekt BARIN ineens zijn steun in voor de geschillencommissie? Heeft dat echt te maken met het niet volledig aanwezig zijn van een zogenaamd level playing field? Dat lijkt mij overtrokken, want een handjevol luchtvaartmaatschappijen dat niet meedoet veroorzaakt voor een bedrijf zoals Air France-KLM, met in het laatste boekjaar een omzet van 23,6 mld. en een nettoresultaat van 613 mln., toch geen probleem om een paar duizend euro op te brengen? Kan de staatssecretaris een berekening maken van het concurrentievoordeel in eurocenten per ticket voor het handjevol luchtvaartmaatschappijen dat niet meedoet? Kortom, is dit wel een reëel argument of wordt het buitenproportioneel gemaakt en wordt zogenaamde concurrentievervalsing ingezet als argument om gewoon niet mee te doen? Is de oorzaak gelegen in het feit dat de Consumentenbond samenwerkt met EUclaim door sinds augustus een vluchtclaimservice te hebben? Men krijgt nogal wat verwijten van BARIN, onder andere dat de Consumentenbond niet meer onafhankelijk zou zijn. In de ogen van mijn fractie – ik zeg het maar zoals het is – raken die argumenten kant noch wal. De consument krijgt immers een extra mogelijkheid om zijn recht te halen. Dat vinden wij alleen maar goed. Of heeft het zogenaamd te maken met de hoge kosten van de geschillencommissie? Het zou dan om € 500 tot € 800 per zaak gaan. Is dat zo? Als het zo is, kunnen de kosten dan omlaag? Er zijn 30 vergelijkbare geschillencommissies waarnaar de staatssecretaris kan kijken.

De staatssecretaris stelt dat de inspectie eveneens een laagdrempelig alternatief is. De heer De Rouwe vroeg echter al of de consument daar ook compensatie kan krijgen. Dat er na 40 zaken eindelijk eens een boete wordt uitgedeeld, is nog iets anders dan gewoon het geld voor je ticket terug te krijgen. Als de staatssecretaris dat een alternatief vindt, zeg ik hem dat wij dat niet vinden. Als de staatssecretaris het niet doet, zal het erop neerkomen dat de Kamer het zelf regelt via het amendement dat dan uit de mottenballen moet worden gehaald. De staatssecretaris kan dus kiezen of delen. Wat de fractie van de Partij van de Arbeid betreft, verdwijnt de geschillencommissie niet van het toneel.

Mijn laatste vraag is enigszins technisch. Er is verwarring ontstaan over een nieuwe, op 16 september ingevoerde beleidsregel over de handhaving van EU-verordening 261/2004, met name over het weghalen van de blokken. Als een vliegtuig al aan een vlucht is begonnen en er zich daarna een zogenaamd vliegveiligheidsprobleem voordoet, leidt dat tot «buitengewone omstandigheden» waardoor de compensatiebedragen alsnog niet hoeven te worden betaald. Sinds drie weken zouden er ineens meer dan 30 gevallen van zogenaamde vliegveiligheidsproblemen zijn gemeld. Klopt dat? Zo ja, is het opeens heel veel onveiliger op Schiphol geworden of wordt er oneigenlijk gebruikgemaakt van deze bepaling? Wij zijn gekke Henkie niet; ik hoop de staatssecretaris ook niet. Ik vraag hem dus wat hij hieraan gaat doen.

Mevrouw Smits (SP): Voorzitter. Gelukkig is dit AO snel gepland, want het blijkt dat wij een groot probleem hebben. Wij zien de laatste maand een explosie van het aantal serieuze vliegveiligheidsincidenten met vliegtuigen die vanuit Nederland vertrekken. Het is altijd lastig om de exacte cijfers van de laatste jaren boven water te krijgen, want de veiligheid in de luchtvaart is een van de grootste geheimen die wij hebben. Gelukkig is het aantal serieuze vliegveiligheidsincidenten – dus waarbij de veiligheid van de passagiers in gevaar is geweest – de laatste jaren op de vingers van een hand te tellen geweest. Echter, de laatste maand zijn het er ineens meer dan 30. Bij meer dan 30 meldingen was sprake van een vliegveiligheidsprobleem. 30 keer heeft een luchtvaartmaatschappij een vlucht onderbroken vanwege de veiligheid. Mijn fractie is daar erg van geschrokken. Wat is er aan de hand? Waren de duizenden passagiers van al die vliegtuigen in serieus gevaar? Ik krijg graag een helder antwoord van de staatssecretaris op de volgende vragen.

Hoeveel meldingen van serieuze vliegveiligheidsproblemen in Nederland zijn er de laatste paar weken bij hem binnengekomen? Wat was er aan de hand met al die vliegtuigen? Is er een verband tussen al deze onveilige situaties? De meest prangende vraag is of er sprake is van een luchtvaartcrisis. Moeten wij Schiphol afsluiten?

Vanaf 1 januari heeft een vliegreiziger een poot minder om op te staan. Na jarenlang gesteggel was er dan eindelijk de geschillencommissie, waar mensen naartoe konden wanneer zij dachten benadeeld te worden door luchtvaartmaatschappijen. Deze geschillencommissie was door de maatschappijen zelf opgericht en is door diezelfde bedrijven nu getorpedeerd zodat zij over twee maanden niet meer bestaat. Dan wordt iedere reiziger die door vertraging die de schuld is van de maatschappij een wettelijk recht heeft op compensatie, gedwongen om naar de rechter te stappen in plaats van het eenvoudiger via de geschillencommissie te regelen. Wat de SP-fractie betreft is dat een te zwaar instrument om je recht te halen. Bovendien hebben rechters wel wat beters te doen dan zich steeds te buigen over dit soort zaken. De uitspraak staat allang vast. De laatste jaren zijn er in Nederland al duizenden zaken geweest en elke keer was de uitslag hetzelfde: de maatschappij moet betalen en de reiziger krijgt gelijk. Daarom heeft mijn voorganger Emile Roemer, zoals net al gezegd, van de Kamer brede steun gekregen toen hij de minister opriep om een geschillencommissie voor de luchtvaart te organiseren. Het kan namelijk zo veel simpeler: zorg dat deze commissie er is en dat de gang naar de rechter overbodig wordt gemaakt door de luchtvaartmaatschappijen te dwingen om te betalen.

De staatssecretaris wil dit volgens mij ook, maar er komt nog niet zo veel van. Hij heeft een dappere poging gedaan en is gekomen tot een aanpassing van het handhavingskader met nieuwe regels over compensatie voor vertraagde en geannuleerde vluchten. Nu kom ik bij het vreemde aan deze situatie. Deze aanpassing valt samen met de genoemde explosieve toename van het aantal vliegveiligheidsincidenten. Om een indicatie te geven: tot de publicatie van de nieuwe regels van de staatssecretaris in de Staatscourant op 16 september lagen er zo'n 8 600 verzoeken bij de Inspectie Verkeer en Waterstaat. Exact nul keer werd in 2010 een vliegveiligheidsprobleem geconstateerd. Sinds 16 september 2011 is een vliegveiligheidsprobleem echter reden om reizigers geen compensatie te geven voor de uitgevallen vlucht. Wat blijkt nu? In de laatste drieënhalve week zijn er al meer dan 30 keer vliegveiligheidsproblemen geweest. Dat is toch vreemd. Ik kan mij bijna niet voorstellen dat luchtvaartmaatschappijen misbruik maken van deze nieuwe regels om de reizigers geen geld te hoeven betalen. Dat zou toch schandalig zijn, zo vraag ik de staatssecretaris. Kan hij hier heel duidelijk op reageren?

Tot slot de belangrijkste vraag: hoe gaat de staatssecretaris ervoor zorgen dat reizigers vanaf 1 januari a.s. toch hun recht kunnen halen zonder voor elke toestand naar de rechter te hoeven stappen?

Mevrouw De Caluwé (VVD): Voorzitter. De aanleiding voor dit spoed-AO is de volgende vraag. Als er een lampje gaat branden nadat de blokken eraf zijn, is er dan conform verordening 261 recht op vergoeding of niet? Is het overmacht? Zoals gezegd doet het Europese Hof vandaag uitspraak in precies zo'n zaak. Het Hof volgt meestal de conclusie van de advocaat-generaal in dezen. Die stelde op 28 juni van dit jaar dat wanneer een vlucht volgens plan is vertrokken en niet op de geplande bestemming aankomt, maar weer terugkeert naar de oorspronkelijke vertrekluchthaven, de vlucht wordt beschouwd als zijnde geannuleerd. Dat geldt vanaf het moment dat de vlucht vertrekt totdat hij weer terugkomt. Als hij weer terugkomt, is hij geannuleerd. Dit staat haaks op artikel 2 van de beleidsregel van de staatssecretaris van september jl. waarin een dergelijke situatie wordt aangemerkt als een buitengewone omstandigheid waarvoor geen recht op vergoeding geldt. Precies over deze situatie spreken wij vandaag. De geldigheid van de beleidsregel over de brandende lampjes kan vanmorgen door een uitspraak van het Europese Hof teniet worden gedaan. Mijn vraag aan de staatssecretaris is hoe hij met de uitspraak van het Hof van vanmorgen zal omgaan, mocht het Hof de conclusie van de advocaat-generaal volgen.

Het doel van verordening 261 is tweeledig: enerzijds bescherming van de passagier en anderzijds het tegengaan van commerciële activiteiten die de belangen van de passagiers schaden. De insteek van de verordening is dus de bescherming van de passagier en dit moet het uitgangspunt blijven. Naar de letter van de verordening leek deze in eerste instantie alleen te gelden voor geannuleerde vluchten. Door uitspraken van het Europese Hof in twee verschillende zaken is de toepassing van de verordening echter aanzienlijk uitgebreid. Luchtvaartmaatschappijen verzetten zich tegen de conclusies van het Hof in de zaken-Sturgeon en -Wallentin, die verordening 261 ook van toepassing verklaren op respectievelijk vertragingen van meer dan drie uur en technische problemen. Diverse prejudiciële vragen liggen bij het Hof van Luxemburg voor. De uitspraken in dezen laten nog even op zich wachten.

Ik kan heel goed begrijpen dat er voor luchtvaartmaatschappijen teleurstellend weinig situaties overblijven waarin zij zich kunnen beroepen op overmacht, ook al hebben ze alles in het werk gesteld om vertragingen te voorkomen. Het is echter aan de Europese wetgever en aan de rechter om vast te stellen wat de reikwijdte van verordening 261 is en of deze in strijd is met bepalingen van het Verdrag van Montréal. Indien het Europese Hof de conclusies van de advocaat-generaal bekrachtigt, zet de staatssecretaris dan binnen Europa in op een aanpassing van verordening 261 en zo ja, in welke zin?

Dan een paar woorden over de handhaving van de regels voor compensatie. Nationale rechters hebben de uitspraken van het Europese Hof in de meeste gevallen bekrachtigd en aangegeven dat het Sturgeon-arrest als geldend recht moet worden gezien. De Duitse rechter conformeert zich evenals de Nederlandse rechter aan de uitspraken van het Europese Hof. Ik heb begrepen dat Britse en Franse rechters procedures aanhouden in afwachting van uitspraken in de prejudiciële zaken. Kan de staatssecretaris dat bevestigen? Of is geen sprake van het aanhouden van lopende zaken? Van de kant van de Britse overheid is blijkbaar zelfs gewaarschuwd voor het gevaar dat maatschappijen dan maar met een defect gaan vliegen om hoge claims te voorkomen. Veiligheid is in de luchtvaart prioriteit nummer 1 en wordt door luchtvaartmaatschappijen over het algemeen strikt gehandhaafd. Kent de staatssecretaris deze uitspraken van de kant van de Britse overheid?

Over de geschillencommissie is al veel gezegd. De Geschillencommissie Luchtvaart houdt per 31 december 2011 op te bestaan. Dit is een onwenselijke situatie. De onvrede over de toepassing van de regels van de verordening conform uitspraken van de Europese rechter, was mede aanleiding voor BARIN om zich uit de geschillencommissie terug te trekken. Het gevolg is dat passagiers nu een procedure kunnen starten via de IVW, die echter in vele gevallen nog steeds een gang naar de rechter nodig maakt. Een andere mogelijkheid is dat zij gebruikmaken van commerciële klachtenafhandelaars die in het gat zijn gesprongen. Zal de staatssecretaris zich inspannen om de geschillencommissie nieuw leven in te blazen? Mijn fractie vindt dat wenselijk.

De heer Koolmees (D66): Voorzitter. Dit AO is aangevraagd naar aanleiding van een artikel in de Telegraaf waarin wordt gesteld dat Nederlandse vliegmaatschappijen de wet proberen te omzeilen door te proberen onder de compensatieregeling uit te komen. De Inspectie Verkeer en Waterstaat ziet erop toe dat de luchtvaartmaatschappijen de verordeningen over passagiersrechten naleven. Mijn fractie heeft op dit moment geen reden om te twijfelen aan het functioneren van de inspectie. Zoals blijkt uit de brief van de staatssecretaris heeft ook de Consumentenbond bevestigd dat het optreden van de inspectie vertrouwenwekkend is. Mocht er een oneigenlijk en daardoor overmatig beroep worden gedaan op het uitzonderingsartikel over verkeersveiligheid, dan zal de inspectie aan de hand van het handhavingskader passagiersrechten luchtvaart ingrijpen. Mijn fractie heeft daar vertrouwen in.

Het consumentenrecht is wel een punt. D66 maakt zich sterk voor de consument. Voor gedupeerde passagiers dient een oplossing te worden gezocht. De staatssecretaris heeft hiertoe al actie ondernomen en heeft de consumentorganisaties gevraagd om met suggesties voor verbetering te komen. Dat juichen wij toe. Ik heb hierover wel een aantal vragen. Welke organisaties heeft de staatssecretaris verzocht om voorstellen te doen? Wanneer komen de aanbevelingen? Wil de staatssecretaris de Kamer inlichten over de gedane aanbevelingen en daarbij aangeven wat hij ermee gaat doen?

Ik sluit mij aan bij de opmerkingen van mevrouw Dijksma en mevrouw De Caluwé over de consumenten. Er is nu een loket bij de Inspectie Verkeer en Waterstaat om te bezien of de regels worden gehandhaafd. Wat betekent dit nu voor de consumenten? Kunnen consumenten hier gemakkelijk hun gelijk halen?

De Europese Commissie komt in het najaar met nieuwe regelgeving omtrent de Air Passenger Rights. Wanneer wordt deze nieuwe regelgeving verwacht? Wil de staatssecretaris de Kamer te zijner tijd inlichten over de implementatie van de nieuwe regelgeving?

In mijn ogen is er geen aanleiding om iets te veranderen aan het handhavingskader. De staatssecretaris heeft laten weten dat hij ruimte geeft aan de consumentenorganisaties om met aanbevelingen te komen als dit noodzakelijk is. Ook zal de Europese Commissie met nieuwe regelgeving komen. De enige oproep die ik aan de staatssecretaris doe is om consumentenrechten hoog op zijn prioriteitenlijstje te zetten en te houden en snel actie te ondernemen als daartoe aanleiding is.

Staatssecretaris Atsma: Voorzitter. Er is een groot aantal vragen gesteld, waarvan de meeste de consumentenrechten en de geschillencommissie raken. Er is slechts een enkele andere vraag gesteld. Het lijkt mij goed om eerst die andere vragen langs te lopen, zodat die in elk geval als afgehandeld kunnen worden beschouwd.

De heer Van Bemmel heeft gevraagd naar de positie van ArkeFly aan de Alderstafel. Wij hebben de heer Alders gevraagd om serieus te kijken naar het verzoek. Wij hebben zelf ook contact gehad met ArkeFly. De heer Alders heeft laten weten dat hij op korte termijn, in elk geval deze maand, het gesprek met de betrokkenen zal voeren. De vraag van de heer Van Bemmel ligt inmiddels dus bij de Alderstafel. Ik heb goede hoop dat wij er uitkomen op een manier die recht doet aan de positie van de verschillende betrokkenen. Mocht worden gezegd dat ArkeFly specifiek niet in beeld is, dan kan – zoals ik eerder heb gezegd – een vertegenwoordiger van BARIN worden gevraagd om aan te schuiven. In die zin wordt hierover met beide betrokkenen gesproken. De intentie is zeker om eruit te komen.

De leden De Rouwe, Dijksma en Smits hebben alleen vragen gesteld over de geschillencommissie. Mevrouw De Caluwé heeft daaraan een aantal andere zaken gekoppeld, die met name raken aan de uitspraak van het Hof die zojuist is binnengekomen. Ik kom daar straks over te spreken.

Staatssecretaris Atsma: Ik weet de exacte datum niet, maar de Kamer krijgt tussen nu en een maand antwoord.

Voorzitter. Alle andere vragen hebben betrekking op de geschillencommissie, op datgene wat wij zojuist via een persbericht tot ons hebben genomen, op de positie van de consumentenorganisaties en op de nieuwe regelgeving met betrekking tot de rechten van passagiers. Tot de heer Koolmees zeg ik dat er inderdaad nieuwe regelgeving komt. Die wordt aan het einde van 2012 voorzien. In de periode daar naartoe hebben alle lidstaten de gelegenheid om een eigen bijdrage te leveren en een eigen visie te geven. Nederland zal niet nalaten om dat te doen. Uiteraard zullen wij de Kamer hierover informeren.

Ik kom nu bij het allerbelangrijkste punt. De heer De Rouwe sprak als eerste zijn teleurstelling uit over het feit dat de geschillencommissie en de geschillenregeling niet echt van de grond zijn gekomen. Enkele jaren geleden klonken er overal felicitaties terwijl er nu een ander geluid wordt gehoord. Dat spijt mij ook zeer. In het vorige overleg met de Kamer heb ik al laten weten dat ook ik het buitengewoon teleurstellend vind dat de geschillencommissie niet datgene doet wat wij ervan verwacht en gehoopt hadden. In de kern gaat het hierom: een geschillencommissie op basis van zelfregulering werkt alleen als iedereen zich erbij aansluit. Wij hebben echter vastgesteld dat niet iedereen zich erbij wilde aansluiten. Een paar echt grote spelers van buiten Nederland wilden zich er niet bij aansluiten. Ik heb het dan over British Airways en Ryanair. Vervolgens hebben wij overwogen om een wettelijk kader hiervoor te creëren, zodat ze worden verplicht om zich aan te sluiten. In een vorig overleg heb ik uitvoerig hierover met de Kamer van gedachten gewisseld. Ik heb toen ook gezegd dat wij wellicht via de luchthavens in Nederland iedereen konden verplichten om zich aan te sluiten bij een geschillenregeling. Dat zou ook nog een optie kunnen zijn. Als het niet via de maatschappijen kan, zou het via de toegangspoorten naar Nederland kunnen.

Beide zaken zijn onderzocht. De laatste mogelijkheid kan niet. De eerste – het organiseren van een wettelijk kader – zou wel kunnen, dus die hebben wij serieus onderzocht. Het amendement waarop de heer De Rouwe wees, was daartoe een handreiking. Als je die verplichte aansluiting echter hebt georganiseerd, wat bij wet zou kunnen, moet je vervolgens de garantie hebben dat iedereen zich neerlegt bij datgene wat uit de geschillenregeling komt. Daar zit een probleem. Op grond van artikel 17 van de Grondwet is dit strijdig met het recht, want je kunt niemand de gang naar de rechter ontzeggen. Daarom zijn er grote twijfels. Je kunt iedereen bij wet verplichten om zich aan te sluiten bij de geschillenregeling, maar vervolgens kun je niemand, dus ook maatschappijen niet, het recht ontzeggen om ook naar de rechter te stappen. Dat zou in de praktijk gebeuren. De maatschappijen hebben toen gezegd: als wij ons aansluiten bij de geschillencommissie terwijl consumenten desalniettemin naar de rechter kunnen stappen, wat heeft zo'n geschillenregeling dan voor zin? Om deze discussie gaat het.

Staatssecretaris Atsma: De kracht van een geschillencommissie is dat zij op basis van zelfregulering tot stand is gekomen. Dat kan altijd; dat hebben wij hier ook betoogd. Daar zijn wij ook erg voor. Als de zelfregulering echter niet werkt, je haar afdwingt en desondanks iedereen naar de rechter blijkt te kunnen stappen – wat in de praktijk ook gebeurt – dan kan ik mij voorstellen dat maatschappijen daar niet op zitten te wachten. Je kunt dus wel een wettelijk afgedwongen geschillencommissie op papier hebben, maar als de maatschappijen er vervolgens inhoudelijk niets mee doen of de consument onvoldoende tegemoet komen, schiet dat niet op. Je moet dus zorgen voor een goede borging. De inspectie doet op dit moment op verzoek aan klachtenafhandeling.

Ik heb een aantal leden horen zeggen dat de gang naar de rechter duur is. Dat is ook zo. Een consument kan echter in tweede en derde instantie altijd met de rechter te maken krijgen. De stap naar de geschillencommissie kent een financiële drempel van, ik meen, € 50. Bij de inspectie kan iedereen terecht. De inspectie doet geen uitspraken over individuele toekenning van middelen, maar de praktijk wijst uit dat wanneer de inspectie na een individuele klacht zegt dat de kans groot is dat betrokkene via de rechter zijn gelijk kan halen, dat een geweldig belangrijk handvat is voor de individuele consument om alsnog naar de rechter te gaan. In de praktijk is gebleken dat het halen van je gelijk bij de rechter financieel niet de consequenties heeft waarvoor sommigen bang zijn. Ik wil dat toch benadrukken. De ervaring van de afgelopen anderhalf jaar maakt duidelijk dat als de inspectie, die vorig jaar overigens 9 000 klachten heeft ontvangen, dat advies geeft, dit in algemene zin altijd leidt tot de vooronderstelde uitspraak. De kans van slagen na toetsing door de inspectie is dus groter.

Ik heb tegen de Consumentenbond gezegd dat ik het dilemma deel. Ik vind het ook buitengewoon onbevredigend dat de zelfregulering niet werkt en dat de geschillencommissie geen juridisch bindend houvast biedt. Wij moeten dan naar de «next best» oplossing zoeken. Ik heb zowel mondeling als schriftelijk aan de Consumentenbond gevraagd om mee te denken over verbetering van het proces. Het verbeteren van het proces via de inspectie is in mijn beleving echt mogelijk. Je laat de inspectie een-op-een met de maatschappijen aan tafel laat zitten. Als de maatschappijen in de fout gaan terwijl zij het handhavingskader van de inspectie kennen, weet ik zeker dat men daarnaar gaat luisteren. Daarom heb ik ook gezegd dat wij moeten proberen om de drie partijen – de consument, de inspectie en de maatschappijen – tot een veel sluitender oplossing te laten komen voor het probleem van de consumentenrechten dan tot nu toe het geval is.

Ik hoorde de heer De Rouwe zeggen dat het, kijkend naar het regeerakkoord, eigenlijk raar was dat de inspectie beleid, toezicht en handhaving voor haar rekening neemt. De inspectie gaat echter niet over beleid, maar over toezicht en handhaving. Over het beleid gaat feitelijk de Kamer. Laten wij dat vooral zo houden. Wij moeten deze rolverdeling scherp houden. De inspectie gaat dus niet over het beleid. Ik sta achter de zin in het regeerakkoord dat de inspectie kleiner en slagvaardiger moet. Dat staat los hiervan, want wij hebben hieraan prioriteit toegekend. Als het systeem van klachtenafhandeling beter kan, zoals zojuist werd gesuggereerd door de heer Van Bemmel, door de voorlichting en communicatie te verbeteren, vind ik dat dit een punt van aandacht moet zijn. Daarover hoeven wij de discussie niet aan te gaan. Ik ben met de Kamer van mening dat je het voor de consument het beste moet organiseren, alleen met onwillige honden ...

Staatssecretaris Atsma: Ik ben blij dat mevrouw Smits dit excuus maakt. Ik vind dit namelijk echt niet terecht. De inspectie is op dit moment met zeventien mensen hiermee bezig. Mevrouw Smits vraagt waarom zij alleen iets over luchtvaartmaatschappijen hoort. Ik heb het echter over consumenten. Dit woord mag van mij ook ingevuld worden met het begrip «passagiers» of «reizigers». Dat maakt mij niets uit. Wij hebben het in ieder geval over consumenten. Volgens mij bedoelen wij allemaal hetzelfde. Mevrouw Smits kan mij dus niet verwijten dat ik het niet over de reizigers heb en dat ik alleen over luchtvaartmaatschappijen spreek. Binnen de inspectie werken zeventien mensen continu om alle binnenkomende klachten af te handelen. Vorig jaar waren er 9 000 klachten. Tot nu toe staat de teller lager. Die 9 000 klachten zijn afgehandeld. In die zin kun je niet zeggen dat daar dus niets mee gebeurt. Het feit, nogmaals, dat juist bij de inspectie zo veel klachten binnenkomen die ook afgehandeld worden, duidt er ten eerste op dat de inspectie laagdrempelig is en ten tweede dat men er ook vertrouwen in heeft. De uitspraken die worden gedaan en de vergoedingen die worden toegekend, bevestigen dit ook.

De discussie gaat vooral over de Sturgeon-zaken. Dan is de gang naar de rechter namelijk vaak aan de orde. Ik vind dat ook vervelend, maar ik kan niet garanderen dat het beter wordt georganiseerd door een verplichte afdwinging van de aansluiting bij een geschillencommissie. Integendeel, dubbelop heeft weinig zin. Ik zeg dit net zoals de leden van de Kamer. Dan kan de inspectie namelijk een heel andere positie kiezen. Dan doet zij nog wat zij moet doen, maar dan moet je ook de vraag stellen of de consument, de reiziger, de passagier, hiermee wel en beter gebaat is.

Staatssecretaris Atsma: Ik kijk in dit verband even naar mijn rechterburen. Kan precies in beeld gebracht worden om hoeveel Sturgeon-klachten het gaat? De klachten komen eerst binnen bij de maatschappijen. Hoeveel er daarvan naar behoren en tevredenheid worden afgehandeld, weten wij niet. Vorig jaar zijn vervolgens 9 000 klachten bij de inspectie binnengekomen. Dit jaar zitten wij ook al op vele duizenden. Hoeveel van die 9 000 klachten echt Sturgeon-klachten zijn, zoeken wij uit. Wij zullen dit aan de Kamer melden. Ik heb het aantal in ieder geval niet paraat en de personen rechts van mij kunnen dat ook niet een-twee-drie geven. Wij kunnen de Kamer daar wel een verduidelijking van sturen. Ik noemde net het aantal mensen dat vanuit de inspectie bij de afhandeling van de klachten betrokken is. Door de enorme toename aan klachten vorig jaar ontstond een enorme werkdruk. Dit werk moest worden ingelopen en daarom zitten er bij de inspectie zeventien mensen die zich hiermee bezighouden.

De SP-fractie stelde met name vragen over de vliegveiligheid, omdat er in enkele tientallen gevallen oorzaken zijn opgegeven die te maken zouden hebben met vliegonveilige situaties. Dat is echter niet aan orde. De toename heeft wel te maken met buitengewone omstandigheden die in september een piek van enkele tientallen klachten hebben laten zien. Het ging daarbij om de afhandeling van klachten uit de winterperiode, met name uit december vorig jaar. Door de grote sneeuwval zijn er toen heel veel vertragingen geweest. De klachten komen niet een-op-een de volgende dag binnen. Soms duurt het maanden voordat ze binnenkomen. Voor zover wij dit nu kunnen nagaan, is dat de belangrijkste reden van die toename. Dit heeft niets te maken met vliegonveilige situaties, maar wel met buitengewone omstandigheden. Er zijn veel buitengewone omstandigheden; dat is bekend.

Staatssecretaris Atsma: Nee, dat heb ik niet gezegd. Er is gezegd dat er tientallen meldingen zijn gedaan. Daarbij werd de vraag gesteld of het vliegen nu ineens zo gevaarlijk geworden is. De achterliggende gedachte was dat iedereen juist door de discussie rond de consumentenbescherming de vliegveiligheid als argument zou opvoeren om de claims te kunnen ontlopen. Ik heb de vraag nu in mijn eigen woorden weergegeven, maar dit was de achterliggende gedachte.

Vooraf zeg ik het volgende. Als er sprake zou zijn van vliegonveilige situaties, dan hebben wij gelukkig de inspectie. Die zou dan onmiddellijk acteren. Een van de leden der Kamer heeft zojuist het voorbeeld genoemd van een maatschappij waarbij de inspectie inderdaad in actie is gekomen. De inspectie zit er dus bovenop en grijpt in als het nodig is. Dat kan ik bevestigen. Er was echter geen sprake van vliegonveilige situaties. Ik heb alleen gezegd dat de toename van de afhandeling van klachten te maken heeft met buitengewone omstandigheden in december. Toen is er door het slechte weer heel veel vertraging geweest en zijn er heel veel klachten ingediend. Die klachten komen niet een dag later of zelfs in januari binnen. Soms zit daar wel een periode van enkele maanden tussen. De inspectie moet in principe elke klacht binnen een halfjaar hebben afgehandeld. De bestaande achterstand is ingelopen, mede door die zeventien mensen. Ik hoop dat hiermee de redenering weer rond is.

Staatssecretaris Atsma: Veel vragen zijn er volgens mij niet meer over, omdat bijna alles wat is gewisseld met name het punt van de geschillencommissie raakte. De heer De Rouwe maakte een opmerking over de commissie als middel. Die visie delen wij allemaal; dit is mijn reactie op de opmerking van de heer De Rouwe. Mevrouw Dijksma ging met name in op de EU-verordening 261/2004 over de geschillencommissie.

Mevrouw Smits heeft verder ook geen nadere vragen gesteld. Ik ben wel benieuwd naar het lijstje van die 30 incidenten. Dat krijg ik wel. Het is namelijk lastig praten over iets wat een Kamerlid heeft en wij niet. Misschien kan het lijstje even vermenigvuldigd worden, want dan kunnen wij er alsnog voor de tweede termijn naar kijken. Dan hebben wij het allemaal en praten wij over hetzelfde.

Naar aanleiding van vragen van mevrouw De Caluwé en de heer Koolmees heb ik al de gang van zaken beschreven met betrekking tot de evaluatie en de eventuele aanpassing van de passagiersrechten in Europees verband. Wij zitten daar proactief in. Wij zullen onze inzet aan de Kamer melden. De evaluatie waarnaar mevrouw De Caluwé vroeg, is zeker aan de orde.

Zojuist ontvingen wij de prejudiciële uitspraak. Die moet altijd nog gevolgd worden door een uitspraak van de rechter, in dit geval in Portugal. Als de rechter een uitspraak doet, kan ik niet anders dan mij daaraan houden. Dat zou de Kamer ook van mij moeten willen. Wij zullen die uitspraak dus moeten implementeren en de zaak aanpassen als dit nodig is. Dit is een soort als-danvraag, maar het geldt ook in algemene zin. Zodra de rechter over iets oordeelt dat aan discussie onderhevig is, is er duidelijkheid. Dan zullen wij dit als zodanig moeten vertalen. Ik zeg erbij dat het wel heel erg ver gaat als je naast materiële ook immateriële kosten moet vergoeden. Dat kan een enorme impact hebben, dat moge duidelijk zijn. Het is echter op dit moment niet aan ons om daar nu een oordeel over te geven. Daarvoor is dit alles te vers. De algemene vraag was wat ik hiermee doe. Als het nodig is, kunnen wij niet anders dan dit oordeel te vertalen in onze eigen beleidslijn. Dat zullen wij dan ook moeten doen.

De heer Koolmees vroeg welke organisaties gevraagd zijn om mee te denken. Ik heb al aangegeven dat wij met de Consumentenbond zowel mondeling als schriftelijk contact hierover hebben gehad. Wij hebben het eerst besproken en daarna schriftelijk bevestigd dat wij graag met een vertegenwoordiger van de reizigers in gesprek willen blijven over de manier waarop wij de structuur en de systematiek kunnen verbeteren. De ANWB heeft in dit kader ook een uitnodiging van ons gekregen.

Hiermee ben ik alle opmerkingen langsgelopen en heb ik alle vragen beantwoord. Ik heb geen aanvullende punten meer.

Staatssecretaris Atsma: Er moet nog een uitspraak komen van de rechter in Portugal. Wat er nu gebeurt, is niet minder relevant, maar dit moet nog wel een follow-up krijgen. Als het nodig is, zullen wij onze eigen beleidslijn aanpassen. Dat kan niet anders, omdat alle landen zich hebben te houden aan deze interpretatie van de Europese wet- en regelgeving. Als de wet- en regelgeving moeten worden aangepast, zijn wij daar hopelijk wel allemaal bij. Wij kunnen nooit om het oordeel van een rechter heen. Dat moet helder zijn.

Er is nog één onbeantwoorde vraag van mevrouw De Caluwé. Zij vroeg in hoeverre er verschillen in beoordeling zijn in de verschillende landen. Dat kan ik niet beoordelen. In algemene zin geldt dat alle landen zich moeten houden aan de Europese wet- en regelgeving. Ik weet wel dat het Verenigd Koninkrijk de klachten die het Nederlandse grondgebied of Nederlandse bedrijven regarderen, een-op-een doorstuurt. Kortom, het lijkt erop dat men daar op dezelfde wijze omgaat met het naleven van de wet- en regelgeving als hier. Ik kan mij ook niet voorstellen dat het anders is. Ik kan mij wel voorstellen dat de rechter in sommige individuele gevallen waarin hij een uitspraak moet doen op basis van een klacht van een consument, een reiziger, het verstandig kan vinden om een beslissing even af te wachten, wetende dat er een zaak hangt. Dat zou heel goed kunnen, maar ik heb daar geen zicht op. Dan moet je namelijk van 27 landen een beeld hiervan hebben en dat heb ik niet.

De heer De Rouwe (CDA): Voorzitter. Ik sprak en spreek mijn teleurstelling uit over het feit dat de geschillencommissie nu dreigt te stoppen. Daarmee is er ook teleurstelling over BARIN, zou je kunnen zeggen. BARIN stak echter juist wel de nek uit voor deze geschillencommissie. De kwaadwilligen die niet meededen, geven nu juist veel ruimte door tegen de partijen die wel wilden meedoen, te zeggen dat zij ermee stoppen. Ik zeg dit omdat anders te veel nadruk komt te liggen op BARIN die mijns inziens best wel goede stappen heeft gezet om mee te werken.

In de Kamer is allang gesproken over de vraag of je dit moet opleggen of dat je dit van onderop moet laten gebeuren. Ik citeer in dit verband minister Eurlings. Op 1 april 2008 – niet te veel letten op die datum – zei hij tijdens het debat: «Mocht het binnen een redelijke termijn onverhoopt niet lukken om tot resultaat te komen, dan ben ik het met u – de Kamer – eens dat een dergelijke geschillencommissie via wetgeving moet worden afgedwongen. Zelfs al is er dan sprake van een mogelijk minder effectief opererende geschillencommissie.» Wil de staatssecretaris dit citaat overnemen?

Verder heeft de staatssecretaris vandaag vaak het woord «Consumentenbond» in de mond genomen. Hij heeft aan die bond gevraagd om mee te denken over het IVW-loket. Als de staatssecretaris echter wil weten wat de Consumentenbond echt van deze zaak vindt, dan kan hij dit lezen in een brief die de Consumentenbond aan de staatssecretaris en de Kamer heeft gestuurd. In die brief gaat het niet over meedenken over het IVW-loket, maar over het opnieuw verkennen van de vraag of de geschillencommissie op andere manier kan worden vormgegeven. Dat is het echte standpunt van de Consumentenbond. Daar spreekt de staatssecretaris echter niet over.

Ik kom nu tot mijn conclusie. Ik roep de staatssecretaris op om met de Consumentenbond en de geschillencommissie op korte termijn opnieuw om tafel te gaan zitten om te bezien of dit toch, linksom of rechtsom, doorgang kan vinden. De brief daarvoor is er. Er zijn bovendien al veel argumenten over gewisseld. Mocht de staatssecretaris daar niet in meegaan, dan zal ik daarover een motie indienen. In dat geval zal ik hierover een VAO aanvragen.

De heer Van Bemmel (PVV): Voorzitter. Ik dank de staatssecretaris voor zijn antwoorden, met name voor de opmerking om begin november terug te komen op de Alderstafel, waarbij ArkeFly mag aanschuiven.

Ik kom even op de uitspraak. Ik hoop vurig dat de Portugese rechter dit zal afwijzen, in ieder geval voor het immateriële deel. Het vergoeden van telefoongesprekken, hotelkosten, restaurantkosten en taxivervoer is natuurlijk allemaal prachtig. Daar heeft de consument recht op; daar moet je keihard achter staan. Als je echter immateriële schade gaat vergoeden, is het einde zoek. Ik deel de mening van de staatssecretaris in dezen. Verveling, stress, relatietherapie en hondenoppas moeten niet geclaimd kunnen worden. Als je dieren hebt, moet je dat zelf regelen. «Kippen van de leg» is geen reden om een claim in te dienen. Ik hoop dat de rechter hierin zijn gezond verstand gebruikt.

Mevrouw Dijksma (PvdA): Voorzitter. Ik ben toch wel verbaasd na de antwoorden van de staatssecretaris. Hij heeft veel ervaring in de politiek. Als een ruime Kamermeerderheid van mening is dat er een geschillencommissie moet komen, moet je wel van heel goeden huize komen om dit tegen te gaan, ook gelet op de door de heer De Rouwe zojuist aangehaalde uitspraak van zijn voorganger. De staatssecretaris weet dit alles ook. Waarom doet de staatssecretaris dus zo moeilijk? Ik begrijp wel dat het onplezierig is om onwillige luchtvaartmaatschappijen – dat zijn ook de woorden van de staatssecretaris – voor het hoofd te stoten. Het kan echter wel en het levert bovendien iets op. Anders dan het voorstel van de staatssecretaris is een geschillencommissie wel een methode om consumenten een individueel recht te geven om een claim in te dienen. Dat is echter anders dan een handhavingssysteem waarbij de IVW pas na 40 overtredingen boetes oplegt. Misschien geeft de IVW in individuele casussen wel aan dat mensen een goede rechtsgang kunnen maken, maar dan nog is de drempel voor consumenten hoog.

Ik ben dus echt van mening dat de staatssecretaris de geschillencommissie wettelijk moet gaan afdwingen nu de sector kennelijk niet bij machte is om dit zelf te doen. Ik ga ervan uit dat de Kamer dit zal regelen, als staatssecretaris dit niet zelf doet. Dat is jammer, want de staatssecretaris kan het regelen, maar hij wil het kennelijk niet.

Mevrouw Smits (SP): Voorzitter. De laatste woorden van mevrouw Dijksma zijn mij uit het hart gegrepen. De staatssecretaris heeft de mogelijkheden en is daartoe ook al zeer regelmatig opgeroepen door de Kamer, niet in de laatste plaats door mijn zeer gewaardeerde voorgangers Roemer en Bashir. Ik voel me dan ook genoodzaakt om in dezen zelf het initiatief te nemen. Ik zal ernaar kijken hoe wij dit met de Kamer kunnen doen. Als de staatssecretaris dit niet doet, doen wij het. Zo simpel is het.

Ik kom nog even terug op de 30 vliegveiligheidsincidenten. Het is een beetje raar dat er meer dan 30 rapporten zijn sinds 16 september waarin de IVW schrijft dat de luchtvaartmaatschappij zich beroept op een vliegveiligheidsincident. Daarvoor waren die incidenten er niet. Ziet de staatssecretaris hierin misschien geplande acties of ideeën van de luchtvaartmaatschappij om onder de claim uit te komen? Vindt hij dat hij met zijn handhavingskader erg veel ruimte daarvoor heeft gegeven? Zou hij dat niet eens moeten aanpassen, gezien het feit dat hij het handhavingskader toch zal moeten aanpassen naar aanleiding van de uitspraak van vandaag? Ik zou heel graag antwoord krijgen op die vragen, want het is het een of het ander: ofwel is vliegen ineens heel onveilig geworden in Nederland, ofwel gaan de luchtvaartmaatschappijen heel erg creatief met deze regel om.

Mevrouw De Caluwé (VVD): Voorzitter. Over de geschillencommissie is heel veel gezegd. Ik zal daar nu niet meer op ingaan.

Er is een enorm gesteggel over de uitleg van verordening 261. Dat is niet goed voor de consumenten noch voor de luchtvaartmaatschappijen. Men weet nu niet waar men aan toe is en zoekt steeds naar oplossingen. Ik ben het eens met de staatssecretaris dat de geldende uitspraken van het Europees Hof gewoon gehandhaafd en toegewezen moeten worden. De staatssecretaris heeft aangegeven dat hij een actieve houding wil aannemen in aanloop naar de aanpassingen van verordening 261 volgend jaar. Graag hoor ik van de staatssecretaris welke insteek hij kiest en op welke termijn hij ons hierover informeert.

De heer Koolmees (D66): Voorzitter. Ik dank de staatssecretaris eveneens voor de beantwoording. Er is EU-regelgeving voor compensatieregelingen in geval van vertraging of annulering. Dat is heel erg goed. Als pro-Europese partij is D66 sowieso voor Europese regelgeving, omdat je dan een level playing field hebt. D66 kijkt uit naar de wijziging in 2012 en zal daar zeker ook een bijdrage aan leveren. D66 vindt dat de compensatieregelingen moeten worden gehandhaafd en vooral dat consumenten gemakkelijk, laagdrempelig, hun recht moeten kunnen halen. Er moeten geen blokkades worden opgeworpen.

De hoofdvraag van vandaag is wat mij betreft: is er een probleem? Daar is geen antwoord op gekomen. De aanleiding voor dit algemeen overleg was namelijk het artikel in de Telegraaf over het feit dat maatschappijen de techniek gebruiken om onder compensatieregelingen uit te komen. Ik heb nu het overzicht gekregen van mevrouw Smits. Een defect aan het inflight entertainment systeem vind ik bijvoorbeeld een reden om even te wachten, want anders kun je geen video's kijken. Ik neem aan dat de inspectie goed handhaaft en dat de maatschappijen dus niet de techniek kunnen gebruiken om onder de compensatieregeling uit te komen. Graag ontvang ik hierop een toezegging van de staatssecretaris. Als de maatschappijen dit wel doen, moet de inspectie hard ingrijpen.

Verder vraag ik mij af wanneer de staatssecretaris komt met een aanpassing van de systematiek om consumenten hun recht te laten halen bij een geschillencommissie. De staatssecretaris heeft vragen uitstaan bij de Consumentenbond en andere consumentenorganisaties. Wanneer kunnen wij een verbetering verwachten?

Ik sluit mij aan bij de woorden van mevrouw Dijksma. De fractie van D66 vindt dat de staatssecretaris er bovenop moet zitten, omdat dit een belangrijk onderwerp is. Je moet dit serieus oppakken. Graag hoor ik in de tweede termijn een proactieve staatssecretaris.

Staatssecretaris Atsma: Voorzitter. Ik deel de opvatting van de heer De Rouwe dat BARIN echt heeft geprobeerd om alle kikkers in dezelfde kruiwagen te krijgen, juist met het oog op een sluitende regeling en een geschillencommissie van onderop. Ik stel vast dat BARIN er niet in is geslaagd om iedereen binnen boord te krijgen. Dat is jammer. Daarom zou er een wettelijk kader moeten komen. Ik heb niet alleen gekeken naar de wettelijke verplichting, maar ik heb ook – dat heb ik in het begin al gezegd – bekeken of wij alle maatschappijen van buiten Nederland kunnen verplichten om zich automatisch aan te sluiten bij de geschillencommissie, bijvoorbeeld via het gegeven dat zij een Nederlandse luchthaven aandoen. Dat bleek helaas niet mogelijk. Ik herhaal nu niet alles wat ik in eerste termijn heb gezegd, maar ik stel wel vast dat het BARIN helaas niet is gelukt om iedereen binnen boord te houden.

Je kunt die aansluiting wettelijk regelen, als de Kamer het wil. Dat heb ik al eerder gezegd; ik luister namelijk goed naar wat de Kamer wil. Dat zou dus kunnen, maar lost dit het probleem van de passagiers op? Dat is maar de vraag. Als je wel een verplichte aansluiting, maar geen sluitende regel hebt waar alle maatschappijen zich aan willen conformeren, lost dit nog niets op. Je moet dus echt door de bril van de consument, van de passagier, van de reiziger hiernaar kijken. Waar is die het beste en meeste bij gebaat? Dat is het vertrekpunt. Als die garantie er zou zijn, zou iedereen ervan overtuigd zijn dat je dit zou moeten willen. De maatschappijen kunnen wel een regeling afspreken, maar als zij vervolgens geen garantie hebben dat niemand meer naar rechter stapt, dan doen zij dit niet. Die garantie kunnen wij immers niet geven. In die vicieuze cirkel zitten wij.

Ik heb goed geluisterd naar datgene wat de heer De Rouwe heeft gezegd. Ik heb al aangegeven dat wij de Consumentenbond na het gesprek in september nogmaals hebben uitgenodigd om mee te denken over een sluitende oplossing. Mijns inziens is het verstandig dat ook BARIN, zeker het gevoel binnen de Kamer geconstateerd hebbende, op korte termijn nogmaals hierbij betrokken wordt. Een wettelijk kader heb je immers niet voor 1 januari geregeld. Laten wij daar helder over zijn; dat kun je wel willen, maar dan zou er ook een gat vallen. Ik vind dat er alle reden is om beide partijen opnieuw uit te nodigen om te bezien of er niet alsnog een poging zou moeten worden gedaan om de kikkers in de kruiwagen te krijgen. Ik ben echter niet optimistisch daarover; dat zeg ik er maar meteen bij.

Mevrouw Dijksma (PvdA): Dat laatste betwijfel ik. Als men niet doof was, had men dit niet zo gedaan.

De staatssecretaris zegt dat de inspectie effectief is. Als je een vrij goedkoop ticket van misschien € 100 hebt, wil je dan wel die hele route maken? Dat is de vraag. Het gaat er niet om dat de groep mensen die zich meldt, uiteindelijk fatsoenlijk door de IVW wordt behandeld. De vraag is of er uiteindelijk niet een veel grotere groep mensen is die nu niet die gang maakt omdat deze mensen misschien een relatief goedkoop ticket hebben, waarvoor zij deze hele fuss niet de moeite waard vinden. Dat zou er wel eens achter kunnen zitten, want dit weet men waarschijnlijk niet.

Staatssecretaris Atsma: Dit zijn als-danvragen waarop mevrouw Dijksma noch ik het antwoord kan geven. Wellicht zit je dan heel snel in de situatie die door mevrouw De Caluwé werd geschetst, namelijk dat er partijen, organisaties en bedrijven zijn die zich als belangenbehartiger opwerpen voor de mensen die een relatief goedkoop ticket hebben gekocht. Dat kan ik niet beoordelen. Het maakt mijns inziens ook geen enkel verschil of je een ticket van € 100 hebt gekocht waarbij je geen waar voor de prijs geleverd krijgt of een ticket van € 1000. Dat mag geen verschil maken. De compensatie houdt natuurlijk ook rekening met de betaalde prijs.

Kortom, tot mevrouw Dijksma en mevrouw Smit heb ik gezegd wat ik ook al in reactie op vragen van de heer De Rouwe heb aangegeven. Ik heb deze leden der Kamer goed verstaan. Ik zou het jammer vinden als nu het beeld zou ontstaan dat bij het kabinet de consumentenbelangen niet hoog in het vaandel staan. Sterker nog, juist de extra investering bij de inspectie mag er toch op duiden dat het kabinet vindt dat de positie van de reiziger wel zo goed mogelijk gewaarborgd moet worden.

Ik betwijfel of een nieuw aanvullend wettelijk kader bovenop wat Nederland vanuit Europa krijgt opgelegd, een extra bijdrage zal leveren. Over de inschatting daarvan kun je van mening verschillen. Ik zal dit opnieuw aan de verschillende partijen voorleggen en hoop de Kamer binnen enkele weken daarover te kunnen berichten, zodat in elk geval ruim voor 1 januari bekend is of er alsnog een beweging te verwachten is. Mijn inzet is bekend: ik ben er altijd voor geweest. De inzet van BARIN was ook bekend: die was er ook voor. Vanwege het feit dat een aantal grote maatschappijen niet meedoet, is het een stuk ingewikkelder geworden. Nieuwe wetgeving per 1 januari zal ingewikkeld zijn.

De voorzitter: De staatssecretaris heeft een groot aantal toezeggingen gedaan. Ik lees die voor.

• 1. De Kamer wordt begin november 2011 geïnformeerd over de samenstelling van de Alderstafel.

• 2. De Kamer wordt geïnformeerd over de Nederlandse inzet voor Europese regelgeving inzake consumentenrechten in de luchtvaartsector.

• 3. De Kamer wordt binnen een maand geïnformeerd over het aantal klachten van passagiers over luchtvaartmaatschappijen dat bij de Inspectie Verkeer en Waterstaat bekend is. Daarbij zal de staatssecretaris onderscheid maken tussen gevallen waarin overmacht in het spel was en de overige gevallen.

• 4. De Kamer wordt geïnformeerd over de toename van vliegveiligheidsincidenten en de veronderstelde relatie daarvan met het gewijzigde beleid c.q. de compensatiegelden voor passagiers.

• 5. De staatssecretaris heeft toegezegd in overleg te treden met de geschillencommissie en de Consumentenbond over het al dan niet verplichtstellen van deelname aan de geschillencommissie en de Kamer binnen drie weken te informeren over het resultaat van het overleg.

Ik heb begrepen dat de heer De Rouwe een VAO zal aanvragen. Dat VAO gaat ook over het AO dat op 6 september heeft plaatsgevonden over de luchtvaart in het algemeen. Op die manier worden twee algemene overleggen met één VAO afgesloten. De heer De Rouwe heeft aangegeven dat dit na het herfstreces kan.