Nr. 122 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

Voorzitter: Lodders

Griffier: Sjerp

Mevrouw Volp (PvdA): Voorzitter. Ik heb niet zo heel veel stem, want het is griepseizoen. Over het algemeen is het zo dat hoe zachter je praat, hoe beter men luistert.

Afgelopen zaterdag was het Zero Tolerance Day, de dag waarop we stilstaan bij een afschuwelijk feit, namelijk meisjesbesnijdenis. Eigenlijk kunnen we het beter vrouwelijke genitale verminking noemen, want dat doet meer recht aan de ernst van de problematiek. Minstens 200 miljoen vrouwen en meisjes hebben een vorm van besnijdenis ondergaan. UNICEF becijferde dat. Naar schatting lopen 3 miljoen meisjes per jaar het risico hierop. We hebben hierover in het verleden met de Staatssecretaris van gedachten gewisseld. In 2005 heeft de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving een onderzoek gedaan en een aantal aanbevelingen opgesteld. Slechts een deel daarvan is overgenomen. Afgelopen donderdag heb ik met een aantal deskundigen en betrokkenen gesproken. Op basis daarvan heb ik een actieplan gemaakt. Mijn voorstel is dat ik dit aan de Staatssecretaris en de Minister meegeef, met het nadrukkelijke verzoek hierop te reageren en terug te koppelen op welke wijze zij met deze actiepunten aan de slag gaan. Het is een onderschat probleem. Zeker met de huidige toenemende vluchtelingenproblematiek komen meer meisjes uit risicolanden hiernaartoe en is het zaak dat we hierin actie ondernemen. Ik overhandig het actieplan zo aan beide bewindspersonen en heb ook een kopie voor de collega’s.

Ik zal kort ingaan op het onderwerp waar we het oorspronkelijk over zouden hebben, de meldcode en de discussie over de registratie-eis. De Staatssecretaris heeft gisteren een heel kort briefje geschreven over het nieuwe verbeterplan. Ik wil daar meer over weten, want de brief was erg summier. Ik maak me een beetje zorgen over het moment waarop de Kamer hierover op een duidelijke manier wordt geïnformeerd. Hoe gaan we verder? We komen er waarschijnlijk op terug na de toezegging en de brief, maar we moeten hier echt een stap verder mee komen. Dit gaat niet goed. Los van de discussie over stap 5 is voor de PvdA ook stap 2, het borgen van een aandachtsfunctionaris als aanspreekpunt voor collega’s, een stap die aandacht behoeft. Als er toch een verbetercommissie komt, of hoe we het ook noemen, laten we die stap dan alsjeblieft ook meenemen. We zien dat een aandachtsfunctionaris op de huisartsenposten meerwaarde heeft. Hoe kunnen we deze aandachtsfunctionaris ook breder inzetten, bijvoorbeeld op scholen en in de dagelijkse huisartsenpraktijk? Ik hoor graag of en hoe de verbetercommissie hiermee aan de slag gaat.

Mevrouw Volp (PvdA): Ik heb gezegd wat ik heb gezegd. Mevrouw Bergkamp kan er haar draai aan geven. Ik heb aangegeven dat ik meer informatie nodig heb en hoe mevrouw Bergkamp daar verder mee omgaat, laat ik aan haar.

Ik was gebleven bij het verbeteren van stap 2 van de meldcode. Ik hoor daarop graag een reactie van de Staatssecretaris.

Ik kom bij Veilig Thuis. De Staatssecretaris heeft in antwoord op mijn schriftelijke vragen over de quickscan van Defence for Children aangegeven hoe hij dit voor zich ziet, maar Defence heeft ons alweer gemaild naar aanleiding van die antwoorden. Ik deel de zorgen van deze organisatie over een aantal cruciale punten die zijn blijven liggen. Kan de Staatssecretaris ingaan op de punten die Defence noemt in de reactie, zoals het belang van landelijke aansturing en het maken van landelijke richtlijnen?

Over twintig dagen treedt het Verdrag van Istanbul in werking. Dat is mooi en belangrijk, maar er moet nog veel gebeuren. Hoe staat het ervoor? Mijn fractie heeft eerder aangegeven dat zij graag onderzoek wil naar de vrouwenopvang en de mate waarin de huidige opvang aansluit bij de behoeftes en de veranderde doelgroep. Is de Staatssecretaris bereid tot een onderzoek daarnaar? Wil hij onderzoeken of het huisverbod conform de aanbeveling van Atria kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis (Atria) mogelijk als effectief preventiemiddel kan worden ingezet?

Mevrouw Bergkamp (D66): Voorzitter. D66 maakt zich grote zorgen over het plan van de Staatssecretaris om een registratievereiste oftewel een verkapte meldplicht in te voeren. Onderbouwing en analyses ontbreken en het voorstel roept niet alleen bij het veld maar ook bij D66 veel vragen en kritiek op. Leidt het voorstel van de Staatssecretaris niet tot zorgmijding van ouders? Leidt het niet tot overbelasting van Veilig Thuis, waar al serieuze problemen zijn qua wachtlijsten? Daar hebben we binnenkort een debat over. Wij vrezen dat een kind als een speld in een hooiberg verdwijnt. Waarom zou het koppelen van gegevens nu wel werken, gezien de slechte ervaring met bijvoorbeeld de Verwijsindex Risicojongeren (VIR)? Belangrijker is wat er gebeurt na een melding. Recidive komt heel vaak voor. Moeten we daar onze aandacht niet op richten? Hoeveel middelen krijgt Veilig Thuis om de extra taak goed uit te kunnen voeren? Moeten we niet wat meer kijken naar oudersignalen? Heel veel kindsignalen zijn vaak onzichtbaar. Hoe blijft Veilig Thuis laagdrempelig? Er zijn echt veel mensen die Veilig Thuis opbellen om advies te krijgen.

We zouden een uitwerking van het plan krijgen. Daar hebben we het net over gehad. Die hebben we niet ontvangen, maar we hopen en denken dat de Staatssecretaris ervan overtuigd is geraakt dat zijn eerdere voorstel te snel en te ondoordacht was. Als dat zo is, hulde dat hij terugkeert, maar wel zonde van de onrust. Wij zijn blij als de Staatssecretaris het nu in een betere volgorde doet en eerst in overleg gaat met het veld en gebruik maakt van de beschikbare deskundigheid.

D66 staat open voor verbeteringen. Die verplichting voelen wij gezien de meer dan 100.000 kinderen per jaar die mishandeld worden. De cijfers van de quickscan meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling liegen er niet om. Er kan veel worden verbeterd. 30% van de professionals geeft aan dat hulp niet altijd beschikbaar is vanuit Veilig Thuis en dat de terugkoppeling vaak ontbreekt. Dat moet anders. Wat doet de Staatssecretaris hieraan?

Mevrouw Bergkamp (D66): Het is heel kwalijk dat mevrouw Van der Burg elke keer refereert aan het feit dat zij dit doet vanwege de kinderen die mishandeld worden. Alsof wij vanuit een andere visie niet datzelfde doel voor ogen hebben. Daar houd ik me verre van.

Mevrouw Van der Burg is nog geen Staatssecretaris of Minister. Ik kijk naar de rapportage van de bewindspersonen en daar reageer ik op. Daarin worden een aantal problemen benoemd, maar geen echte oplossingen. Daarom komt er een heel verbeterplan, ook om Veilig Thuis te verbeteren. Dat staat in de brief die is gestuurd naar aanleiding van het voorstel van Augeo. De manier waarop dit gaat, is voor mij nog een black box.

Speciaal voor mevrouw Van der Burg zeg ik nog iets over de quickscan van Veilig Thuis. Deze organisaties spelen een heel belangrijke rol in voorlichting, preventie en vroegsignalering, maar we hebben ook kunnen lezen dat ze heel afhankelijk zijn van de prioritering van de gemeente. Dat lijkt D66 onwenselijk. Welke oplossingen ziet de Staatssecretaris hiervoor? Is er voldoende budget?

D66 is verheugd dat naar aanleiding van de motie van de SP en D66 een combinatiepakket beschikbaar komt van screening, training en inspectietoezicht. D66 wil graag, waarschijnlijk met de SP, dat dit niet alleen voor de gezondheidszorg geldt, maar ook voor terreinen als onderwijs, de jeugdhulp en justitie. Maatschappelijk breed dus. Ik krijg graag een toezegging van de Staatssecretaris.

Daarnaast wil D66 dat de bekendheid van de kindcheck onder professionals wordt vergroot. Mij is gebleken dat een meerderheid hier slecht tot matig bekend mee is. Ik sluit me aan bij de woorden van mevrouw Volp. Wij vinden het ook belangrijk dat de aandachtsfunctionaris daarin een belangrijke rol en een betere verankering kan krijgen.

Deze week presenteerde de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld heftige cijfers over seksueel misbruik. Die resultaten moeten ook een prioriteit zijn van de Staatssecretaris, zeker als blijkt dat in 36% van de gevallen de dader een familielid is. Wat betekent dit voor het beleid van de Staatssecretaris in 2016? Komen er uniforme standaarden voor de Centra voor Seksueel Geweld (CSG’s)? Het is mooi dat er extra geld komt voor deze centra; dat was gisteren in het nieuws. Als dingen goed gaan, moeten we dat ook zeggen en dit is een onderwerp waar D66 erg blij mee is.

Mijn laatste vraag gaat over de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de crisisopvang. Er is onduidelijkheid of crisisopvang een algemene voorziening of maatwerk is. Gezien de soort faciliteit die geboden wordt, lijkt het ons dat het maatwerk zou moeten zijn. Anders is er geen persoonsgericht onderzoek en kan het afgewezen worden. Dat lijkt ons onwenselijk. We hopen dat de Staatssecretaris hierover duidelijkheid kan geven.

Mevrouw Keijzer (CDA): Voorzitter. Ik heb het eerder gezegd: verwar en heers. Toen sprak ik over de Staatssecretaris en zijn problemen bij de Sociale Verzekeringsbank en de persoonsgebonden budgetten. Eigenlijk bekroop mij vandaag hetzelfde gevoel. Dat is heel erg spijtig, want we hebben het over nogal een onderwerp, namelijk kindermishandeling en GIA. Ik constateer dat deze Staatssecretaris niet duidelijk is. We worden op een gegeven moment verrast met een voorstel voor het invoeren van een meldplicht. Dan vragen we hoe hij dat ziet. Allerlei instanties zijn ertegen, maar hoe ziet hij het voor zich? De Staatssecretaris doet de toezegging om de Kamer nog voor dit algemeen overleg bij brief te informeren over alle ins en outs, de registratievereisten die gaan gelden en de manier waarop de aangekondigde wetsaanpassing eruit zal zien. En dan krijgen we die brief niet. Je zult maar in de sector werken en je afvragen op welk punt je staat. Sta ik op het punt dat ik moet melden? Of heb ik de ruimte om vanuit mijn eigen expertise te bekijken welke oplossing voor dit gezin het beste is? We hebben nu een brief gekregen in reactie op het voorstel van Augeo, die trouwens net als bijna iedereen kritisch is. Daarin staat dat de Staatssecretaris constateert dat het belang van een aanscherping van de huidige meldcode wordt onderkend en dat een gedragen, herkenbare en werkbare uitwerking van de maatregelen nodig is. Dan moet je toch duidelijk zijn over wat je doet en hoe je dat doet? Ik had mezelf voorbereid op de discussie hierover, maar ik ga die niet voeren. Ik ga het niet doen, want we zijn het aan onszelf en aan alle mensen in de sector verplicht om duidelijk te zijn over wat we van hen verlangen. Zeker in deze sector is dat van belang, want als men zich niet houdt aan de richtlijnen die voor hun specifieke doelgroep gelden, is men klachtwaardig. Het is dus in het belang van de sector, maar zeker ook in het belang van kinderen en de gezinnen waarin zij wonen, om duidelijkheid te krijgen over de manier waarop wij hiermee omgaan. Ik zal bij de volgende procedurevergadering een voorstel doen om binnen een of twee weken een algemeen overleg te houden om dit wel gefundeerd te bespreken.

Ik beperk me vandaag tot Veilig Thuis. Er valt veel te verbeteren bij deze organisaties. De inspectie heeft 16 van de 26 vestigingen bezocht en geen enkele voldoet aan alle eisen. Er is onvoldoende zicht op de veiligheid van de kinderen. Daarnaast blijken vertrouwensartsen onbereikbaar te zijn en zijn er lange wachtlijsten. De Staatssecretaris reageert hier vrij gelaten op. Volgens hem is er een stevig fundament gelegd. Dat ben ik met hem eens. Hij schrijft verder dat er slechts een forse doorontwikkeling noodzakelijk is. Is dit niet het gevolg van het feit dat gemeenten allerlei nieuwe taken hebben gekregen in te korte tijd en dat ze daardoor onvoldoende tijd hebben gehad om dit goed te kunnen regelen? Is het ook niet een zaak van onvoldoende financiële middelen? Ik lees dat de Staatssecretaris pas eind deze maand laat weten hoe hij met de inspectierapporten omgaat. Kan hij garanderen dat in de tussentijd de kinderen die op de wachtlijst staan niet tussen wal en schip vallen en dat voldoende stappen worden gezet om te voorkomen dat er ongelukken gebeuren? In de voortgangsrapportage staan verschillende voorstellen om tot verbetering te komen. Ik heb er twee genoemd: de garantie dat de wachtlijsten niet tot ongelukken leiden en de financiële benodigde middelen. Ik hoor graag van de Staatssecretaris hoe dit de komende tijd gaat.

Mevrouw Kooiman (SP): Voorzitter. Iedereen wil kindermishandeling bestrijden, maar we kunnen van mening verschillen over de manier waarop. Dat horen we vandaag ook in de bijdragen. Het gaat ook wel over iets, namelijk over de manier waarop we de verplichte meldcode gaan uitvoeren. Met name over stap 5 is veel discussie. Bij stap 5 heb je alle stappen doorlopen en kun je eigenlijk niet uitsluiten dat er sprake is van kindermishandeling. De zorg uit het veld is dat als er al hulp is, die ook moet worden gemeld bij Veilig Thuis. Mijn collega’s van D66 en het CDA hebben dit punt ook al aangekaart. Is dat niet een soort georganiseerd wantrouwen tegen de hulpverlener? Dit is een punt van zorg, waarop de Staatssecretaris in zijn verdere brieven moet terugkomen. Op dit punt doet Augeo een goed voorstel. Het is een soort tussenoplossing. Dat vond ik erg slim, maar ik hoor graag een wat uitgebreidere reactie van de Staatssecretaris op dit voorstel dan ik tot op heden heb gekregen. Hier komen we echt nog op terug.

Ik laat een aantal andere punten de revue passeren. De SP probeert zich al jaren hard te maken voor hulp aan mishandelde kinderen, ook als er geen toestemming van beide ouders is. Dat is wel eens lastig. Soms is een van de ouders degene die mishandelt, en die geeft dan geen toestemming voor bijvoorbeeld traumahulpverlening. Ik doel op de dubbele toestemmingsvereiste. Als er sprake is van een vechtscheiding, wil soms de ene ouder wel toestemming geven en de andere niet. Dat kan echt tot een groot probleem leiden bij de traumabehandeling van kinderen. De Staatssecretaris heeft mij eerder toegezegd dat er in het najaar een handreiking en bijeenkomsten met juridische experts zouden komen. Ik ben heel nieuwsgierig hoe het daarmee staat. Wordt dit probleem opgelost?

Bij de begrotingsbehandeling hebben we samen met D66 een motie ingediend om ervoor te zorgen dat particuliere jeugdzorginstanties altijd onder toezicht van de Inspectie Jeugdzorg komen als jeugdzorg met gemeenschapsgeld bij deze organisaties wordt ingekocht. Deze motie heb ik aangehouden, omdat de Staatssecretaris het verder zou uitwerken. Ik wacht nog steeds met smart op de uitwerking en ik hoor graag van de Staatssecretaris hoe hij dit regelt.

Ik ben erg blij dat de Minister vandaag aanwezig is. Hij vervangt de Staatssecretaris van V en J, maar ik heb een vraag direct aan hem. Anders had ik de Staatssecretaris gevraagd met hem te overleggen, maar nu is de Minister zelf aanwezig. Er vallen helaas 50 doden per jaar te betreuren als gevolg van huiselijk geweld. Het valt me op dat er bij de politie wel een aparte zedenafdeling is, maar geen speciale afdeling voor huiselijk geweld. Er zijn wel pilots hiermee, volgens mij in Amsterdam, Rotterdam en Limburg. Dat zal de Minister wel weten. Die pilots testen of er een apart team huiselijk geweld moet worden ingericht waar ook kindermishandeling onderdeel van kan zijn. Hoe staat het met de pilots en kunnen we mogelijk overgaan tot een landelijke uitrol hiervan?

Ik heb een motie ingediend waarin verzocht wordt om niet pas te starten met een behandeling bij kindermishandeling als er een diagnose is. Het gaat met name om de KOPP-kinderen (kinderen van ouders met psychische problemen). Ook de PvdA heeft zich hierover druk gemaakt. We moeten niet wachten tot er een diagnose is. Deze kinderen hebben direct hulp en behandeling nodig. Ik zou ook over dit onderwerp een brief krijgen. Het is met smart wachten op de post van de Staatssecretaris; ik vraag hem dus wanneer deze brief komt.

Mevrouw Van der Burg (VVD): Voorzitter. Ik heb vier onderwerpen voor dit algemeen overleg. Allereerst doet het de VVD goed dat de bewindslieden breed inzetten op de verbetering van de aanpak van kindermishandeling en GIA en dat mijn Actieplan aanpak kindermishandeling is omarmd en wordt uitgewerkt. Ik zie de integrale aanpak uit mijn actieplan terug in de voortgangsrapportage. Het gaat namelijk om voorkomen, signaleren, bestrijden en behandelen, niet alleen van de dader-ouder, maar vooral van het kind. Dat ontbreekt er nogal eens aan. Ik wil een aantal aandachtspunten meegeven voor de uitwerking van mijn plan van aanpak. De implementatie van de kindcheck is bedroevend. De wet bestaat al twee jaar, maar de cijfers stemmen niet vrolijk. Nog minder vrolijk word je als je naar het justitiedomein kijkt. De tekst in de voortgangsrapportage is vaag. Ik wil dus van de Minister weten wat hij doet om hier heel snel verbetering in te brengen. Ik wil de bewindslieden ook meegeven om de broertjes en zusjes niet te vergeten en niet te focussen op het kind dat gemeld wordt. Neem dit mee in de uitwerking. Als je eenmaal mishandeld bent, is de kans op herhaling wel 50%. Dat is een schokkend cijfer. Daarom heb ik in mijn plan gezegd dat Veilig Thuis verantwoordelijk wordt voor de monitoring hiervan. Dat kunnen ze nu tot één jaar doen. Wat mij betreft moet dat met deze cijfers veel langer gebeuren, misschien wel tot het 18e levensjaar. Ook de harmonisatie van de ICT-systemen bij Veilig Thuis is een aandachtspunt. Er zijn minstens vijf systemen. Hoe zorgen we dat die op elkaar aansluiten? Ik hoor dit graag en lees het anders in de brief die nog komt.

Mijn tweede punt is het advies van diverse experts om ook stap 2 van de meldcode aan te passen. In die stap zou volgens de experts gecontroleerd moeten worden of eenzijdig kan worden nagegaan of het desbetreffende kind al voorkomt in de systemen van Veilig Thuis, de Raad voor de Kinderbescherming of de vrouwenopvang. Dit klinkt nuttig, omdat je dan beter advies kunt geven aan de adviesvrager. Wat vindt de Staatssecretaris hiervan?

Mijn derde punt zijn de ontbrekende zorgmeldingen door de politie. Uit een recent TNO-onderzoek in Nederland blijkt dat van alle aangiften en meldingen over geweldsdelicten bij de politie maar liefst 25% huiselijk geweldsincidenten betreffen. Dat zijn schokkende cijfers. Het gaat om 200.000 slachtoffers en 100.000 daders. Als er kinderen bij betrokken zijn, blijkt de politie in 33% tot 50% van de gevallen geen zorgmelding te doen bij Veilig Thuis, terwijl dit wel in het protocol staat. Dit is zorgelijk. Die kinderen zijn immers getuige geweest van een vreselijke situatie. Wat doet de Minister hieraan? Ik wil de toezegging dat dit op korte termijn op orde is.

Mevrouw Van der Burg (VVD): Wij zijn over de brug gekomen en ik ben daar heel duidelijk over geweest. Voor de fijnproevers meld ik nog dat ik geen initiatiefnota heb ingediend, maar een actieplan.

Ik heb nog één punt: de aanpak van de daders. Uit het recente TNO-onderzoek, maar ook uit allerlei andere onderzoeken blijkt dat maar 50% van de daders een strafrechtelijke of bestuursrechtelijke maatregel krijgt opgelegd. Van de anderen weten we gewoon helemaal niks. Uit heel veel onderzoeken blijkt ook dat het aantal aangiften van mensen die met huiselijk geweld te maken hebben gehad, laag is. We hebben de CSG’s geregeld. Dat is een stap in de goede richting, maar wat kunnen we nog meer doen om de vervolging boven de 50% te krijgen en om de aangiftebereidheid te verhogen?

Het tijdelijk huisverbod is een onderwerp waar de VVD heel erg op heeft gedrukt, ook richting de preventieve inzet daarvan. Wat gebeurt hiermee in het kader van de optimalisering?

Mevrouw Agema (PVV): Voorzitter. We pleiten er al jaren voor om van de laatste vijfde stap van de verplichte meldcode een meldplicht te maken, net als de VVD. Als er kindermishandeling heeft plaatsgevonden, bijvoorbeeld een vader die zijn zoon van de trap gooit die daarbij zijn enkels breekt, moet het niet mogelijk zijn dat een medewerker van een organisatie in zijn afweging bedenkt dat de kindermishandeling hierna gestopt is en dat er geen melding van dit strafbare feit meer nodig is. Als er op straat iemand mishandeld wordt, zeggen we ook niet: niet meer doen hoor! En terecht. Waarom dan wel als iemand zijn eigen kind mishandelt? Voor ons is het niet oké als geweld door de vingers wordt gezien. Ergo, thuis moet je veilig zijn. Van geweld mogen we niet wegkijken. Als er sprake is van strafbare feiten moeten we overgaan tot vervolging. Het verbaast mij dat professionals hiervan gaan steigeren. Ik sta dan ook niet aan hun kant. Ik sta aan de kant van de kinderen. Dat zouden zij ook moeten doen. Ik ben ook verbaasd over de ruis en de leugens die worden verspreid. Ik lees bijvoorbeeld dat mensen een melding aan hun broek zouden kunnen krijgen als er slechts vermoedens zijn. We weten allemaal dat dit niet zo is. Als men eenmaal bij de vijfde stap van de verplichte meldcode is aangekomen, is er geen sprake meer van vermoedens.

So far, no good, tot er ineens een meldplicht tevoorschijn getoverd werd, het gevolg van koehandel tussen de PvdA en de VVD. De PvdA kreeg het stopzetten van de eigen bijdrage bij gesloten jeugdzorg en de VVD de meldplicht. Alhoewel, de PvdA blijft toch tegen een meldplicht. Ze zijn alleen voor een aanscherping. Ik denk dat de fut uit de coalitie is en dat we dat hier weer zien. Waar wil de Staatssecretaris naartoe?

Laten we bij Veilig Thuis beginnen met de terminologie. Echt niemand snapt de naam en dat is zonde. Het Advies- en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (AMHK) is misschien een mondvol, maar iedereen begrijpt wel waar je het over hebt. Deze naamswijziging is tekenend voor een ministerie dat liever rookgordijnen optrekt dan heldere taal spreekt. Tijdens het vorige debat bleek al dat de huisartsen niet te spreken zijn over de werkwijze bij Veilig Thuis. Nu blijkt ook dat de andere professionals niet te spreken zijn over de werkwijze. Er is niet altijd hulp beschikbaar, er zijn wachtlijsten bij sociale wijkteams, er zijn achterstanden en soms horen zij niets van meldingen die zij gedaan hebben of wordt er zonder opgaaf van reden niets gedaan met een melding. Ook wordt aangegeven dat niet altijd de juiste hulp gegeven kan worden, omdat gemeenten deze niet hebben ingekocht. Veilig Thuis wijst op haar beurt naar de gemeenten en waarschuwt voor verschillen in werkwijze en voor het feit dat de aandacht voor huiselijk geweld en kindermishandeling bij gemeenten dreigt onder te sneeuwen. Ik hoor graag een reactie van de Staatssecretaris hierop.

Wij proberen meisjesbesnijdenis al jaren op de kaart te zetten, zonder enig succes. Ik ben dan ook erg benieuwd naar het puntenplan van mevrouw Volp, maar ik moet eerlijk zeggen dat ik daar niet veel van verwacht. Het kabinet schrijft dat tussen 2009 en 2014 slechts zeven zaken bij het OM zijn aangemeld en dat de houding van de ouders met betrekking tot meisjesbesnijdenis veranderd is. Om trouw te blijven aan hun eigen cultuur zouden ze hun dochter het liefste wel laten besnijden, maar ze doen het niet meer. De wet in Nederland is streng en wordt gehandhaafd, dus durven ze het risico niet te nemen. Volgens het kabinet heeft de strafdreiging in Nederland een sterke preventieve werking. Dit is een stuitende wijze van wegkijken, het is een gotspe. Van al die meisjes die jaarlijks, ook hier in Den Haag, op driehoog-achter op de keukentafel worden gelegd en besneden worden, of waarbij het gebeurt als ze gezellig op vakantie in het thuisland zijn, is er slechts driemaal een veroordeling geweest. De rest van de daders heeft dus zijn goddelijke gang kunnen gaan. Professionals voor onder andere jeugdgezondheidszorg kijken de andere kant op en melden niet. Wat vindt de Staatssecretaris van de zorgen van de activiste Zahra Naleie, die vreest dat vluchtelingen meisjesbesnijdenis weer naar ons land toebrengen? Ik zou graag het actieplan van mevrouw Volp ontvangen. Als ze echt iets wil doen aan meisjesbesnijdenis verwacht ik het volgende: een immigratiestop, een asielstop, denaturaliseren en uitzetten na de straf, hogere straffen en minimumstraffen. Dat soort dingen verwacht ik, anders gebeurt er nooit iets.

Minister Van der Steur: Voorzitter. Ik dank de commissieleden dat ze mij de gelegenheid geven om na mijn beantwoording te vertrekken. Ik laat mijn ambtelijke ondersteuning ten behoeve van de Staatssecretaris achter, zodat hij, als er in tweede termijn nog vragen zijn, die namens mij kan beantwoorden.

Allereerst dank ik mevrouw Volp voor het actieplan tegen vrouwelijke genitale verminking. Ik reageer daar uiteraard schriftelijk op, samen met de Staatssecretaris, nadat we het grondig hebben bestudeerd. Verminking van jonge meisjes en vrouwen is een thema dat bij het kabinet hoog op de agenda staat. We realiseren ons tegelijkertijd dat het in Nederland relatief beperkt voorkomt, maar dat doet niets af aan de ernst van de ingreep, of die nu in Nederland of in het buitenland plaatsvindt, zoals mevrouw Agema en mevrouw Volp zeiden en zoals ook in het stuk staat. Ondertussen zien we dat het buitengewoon lastig is om in dit soort zaken het bewijs rond te krijgen. Deze elementen zullen we allemaal in de brief meenemen. Het is goed dat dit onderwerp door mevrouw Volp weer op de agenda is gezet.

Mevrouw Kooiman merkte op dat er een aparte zedenafdeling is bij de politie. Zij vroeg of het niet wenselijk is dat er bij de politie een afdeling huiselijk geweld komt. Het goede nieuws is dat de politie de aanpak van huiselijk geweld, waaronder kindermishandeling, als een kerntaak ziet en dat deze daarom is belegd bij de basisteams. Het stoppen van het geweld is daarbij het belangrijkste uitgangspunt. Terecht merkten een aantal woordvoerders op dat met ruim 95.000 incidenten per jaar kindermishandeling absoluut onderdeel is van het dagelijkse politiewerk. Daarnaast vraagt het bijzondere samenwerking met partners. In een gezamenlijke aanpak wordt gezocht naar de meest effectieve interventie. De politie heeft besloten om een programmamanager Huiselijk geweld en kindermishandeling aan te stellen. Huiselijk geweld en kindermishandeling zijn high-impactcrimes die expliciet zijn opgenomen in de veiligheidsagenda van het ministerie, de politie, het OM en, heel belangrijk, de regioburgemeesters. Zij zijn uiteindelijk medebepalend voor de prioriteiten die binnen opsporing en vervolging wordt benoemd. De regierol ligt bij gemeenten. Dat komt in dit geval goed uit, omdat ook de regierol voor het preventiedeel vooral op gemeentelijk terrein wordt vormgegeven.

Er zijn drie pilots gestart met de zogenaamde front-office Zeden/Kindermishandeling. Mevrouw Kooiman vroeg naar de stand van zaken. Die pilots lopen in de eenheden Rotterdam, Limburg en Noord-Nederland. Het is nog te vroeg om definitieve uitspraken te doen over de resultaten. Dat weet mevrouw Kooiman zonder twijfel ook. In het voorjaar van 2016 worden de ervaringen van deze pilots bekeken en wordt een besluit genomen over landelijke invoering. Hierover wordt de Kamer in de GIA-voortgangsrapportage geïnformeerd.

Minister Van der Steur: Dat is de reguliere rapportage in de zomer.

Mevrouw Van der Burg vroeg of Veilig Thuis een check kan doen bij de Raad voor de Kinderbescherming. Het antwoord is ja. Veilig Thuis kan bij een melding altijd direct en telefonisch aan de raad vragen of de raad betrokken is bij een gezin en of er misschien een ondertoezichtstelling loopt. Dit gebeurt gelukkig ook, dus ik kan haar op dit punt geruststellen.

Mevrouw Van der Burg heeft gevraagd naar de zorgmeldingen aan Veilig Thuis, specifiek die vanuit de politie. Zij verwijst naar het onderzoek van Politie en Wetenschap, de instelling die onderdeel is van de Nationale Politie en die onafhankelijk onderzoek doet. Daar ben ik heel blij mee, want dat geeft ons de gelegenheid om dit soort zaken goed tegen het licht te houden. Het onderzoek waar het hier om gaat, richt zich op de gegevens uit één eenheid, de eenheid Amsterdam, uit 2013 en 2014. Ik wil waarschuwen dat we dit niet meteen als landelijk beeld moeten zien, maar het is niet uitgesloten dat het wel het landelijk beeld bevestigt. Het onderzoek vond plaats voor de komst van Veilig Thuis op 1 januari 2015. Door de komst van Veilig Thuis is er voor de politie één loket voor zorgmeldingen over jeugdigen en gezinnen en is Veilig Thuis de belangrijkste toegangspoort voor de verdere samenwerking met zorg en hulpverlening. Er komen gelukkig verschillende signalen uit diverse VT-organisaties dat het aantal zorgmeldingen van de politie het afgelopen jaar is toegenomen. Voor de meldingen over jeugd is dit proces al veel meer ingesleten. Die meldingen zijn kwalitatief goed. Deze worden via het systeem Collectieve Opdrachten Routeer Voorziening (CORV) gemeld aan Veilig Thuis.

Het is duidelijk dat de kwaliteit van de zorgmeldingen over huiselijk geweld nog moet verbeteren. Mevrouw Van der Burg heeft daar gelijk in. Hier wordt momenteel door de politie aan gewerkt onder leiding van de programmamanager die ik net noemde. Er wordt onderzocht in hoeverre er voor meldingen van huiselijk geweld kan worden aangesloten bij het CORV-systeem voor minderjarigen. Ik schrijf momenteel aan een reactie op het rapport op verzoek van de vaste commissie voor Veiligheid en Justitie. De Kamer kan dit op korte termijn verwachten. Misschien is het een goed idee dat ik een kopie van het rapport ook aan de commissie van VWS toestuur. Dat zeg ik toe.

Minister Van der Steur: Het goede nieuws is dat het deze week komt, tenminste als ik tijdig door de tassen kom. Daar doe ik mijn best voor. Het komt uiterlijk volgende week.

Mevrouw Van der Burg heeft gevraagd hoe we de daderaanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld kunnen versterken. Ik ben het geheel met haar eens dat de daders aangepakt moeten worden. Voor de veiligheid van slachtoffers en het laten stoppen van het geweld is strafrecht een van de opties, maar we moeten het belang van preventie en ondersteuning niet onderschatten. Dat blijkt ook uit de vragen aan de Staatssecretaris hierover. Het strafrecht, het civiel recht en het bestuursrecht maken deel uit van een veel breder interventierepertoire bij de aanpak van daders. Er is speciale aandacht voor de daderaanpak binnen de justitieketen. De programmamanager is aan het werk, bij het OM loopt een programma Jeugd, Gezin en Zeden en binnen de reclassering is een speciaal risicotaxatie-instrument en de training Beëindigen Relationeel Geweld (BORG) voor daders ontwikkeld. Door een verdere verbetering van de lokale, multidisciplinaire samenwerking kunnen we daders beter op het spoor komen en slachtoffers beter beschermen. We zetten met VWS in op de CSG’s en de collectieven tegen kindermishandeling, het huisverbod en de samenwerking van veiligheids- en zorgpartners met Veilig Thuis als spil. Net als mevrouw Van der Burg ben ik op zoek naar middelen om die daderaanpak verder te verbeteren. Die behoefte hoor ik ook bij andere woordvoerders. De onderzoeken die we aan de Kamer toestuurden, met de voortgangsrapportage over het huisverbod en over recidive, bieden hiervoor gelukkig aanknopingspunten. Ik vraag daarom bijvoorbeeld het WODC (Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum) specifiek vervolgonderzoek te doen naar daders en recidive. Ook ga ik in gesprek met alle partners die betrokken zijn bij het huisverbod, om de verschillende mogelijkheden voor verdere verbetering af te wegen, zoals mevrouw Van der Burg expliciet aan de orde stelde. In een volgende brief over de aanpak kindermishandeling en huiselijk geweld geef ik aan welke concrete verbetermogelijkheden ik zie en hoe ik die wil realiseren. Ik kijk even naast me om te horen wanneer deze komt, voordat de voorzitter dat vraagt. Dat is dezelfde brief in de zomer.

Mevrouw Van der Burg vraagt wat ik doe met de bevindingen van de Inspectie Veiligheid en Justitie. Ik heb kennisgenomen van deze bevindingen. Daarnaast is een quickscan opgeleverd door BMC in opdracht van het Ministerie van VWS. We zijn het erover eens dat hier werk van gemaakt moet worden. De bevindingen zijn daarom gedeeld met verschillende organisaties. Er is een aanpak ontwikkeld om de aandachtspunten uit het rapport samen met de betreffende organisaties te verbeteren. Gezien de verschillende uitkomsten per organisatie wordt in samenspraak met de afzonderlijke organisaties een verbeteraanpak op maat ontwikkeld. Deze richt zich op een aantal elementen. Het eerste is het voldoen aan de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Daarbij hoort ook de toepassing van de kindcheck. Verder moet de organisatie bekend zijn met het bestaan van de meldcode en de kindcheck en met het belang van de toepassing van de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. De organisaties hebben de plannen allemaal ontvangen. De eerste reacties zijn positief. We zijn met de uitvoering aan de slag. Het streven is om deze verbeteraanpak in de zomer van 2016 af te ronden. We beschrijven in de voortgangsrapportage waar we staan.

Hoe zorgen we ervoor dat de aangiftebereidheid wordt verhoogd? Daarvoor geldt dat er allereerst bekendheid moet worden gegeven aan de verschillende vormen van huiselijk geweld. Dat gebeurt bijvoorbeeld door de campagne Het houdt niet op, niet vanzelf. Dat is een indringende en zeer confronterende campagne, die zonder twijfel door de woordvoerders is bekeken. Het is goed dat we het onderwerp op die manier zeer regelmatig onder de aandacht brengen.

Daarnaast werkt de politie aan het verbeteren van het aangifteproces in het algemeen, door op een aantal terreinen de drempels voor aangifte te verlagen. In de toekomst wordt bijvoorbeeld aangifte met daderinformatie ook mogelijk via internet. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om anoniem te melden. Er wordt bij de politie ook gewerkt aan de deskundigheidsbevordering op dit specifieke thema. Aangifte is niet altijd de juiste oplossing. Soms is het stoppen van het geweld en het weer met elkaar in contact brengen van mensen een veel betere oplossing dan te grijpen naar het strafrecht, met de escalaties die daar soms het gevolg van zijn. Tegelijkertijd geldt wel dat als aangifte nodig is, aangifte moet kunnen plaatsvinden.

Staatssecretaris Van Rijn: Voorzitter. Ik dank de leden voor hun inbreng. Bij elk debat over kindermishandeling blijkt zonneklaar dat er geen enkel misverstand bestaat over het feit dat dit belangrijke onderwerp hoog op de agenda staat en moet blijven staan. We willen allemaal dat kinderen veilig kunnen opgroeien, dat kwetsbare ouderen niet mishandeld worden en dat geweld geen plek heeft in welke relatie dan ook. We willen dit op de beste manier doen, maar soms is het zoeken naar de beste weg.

We hebben in het VAO, dat hier overigens niet over ging, vooruitgekeken naar dit overleg. Daarbij ging het vooral over de vraag hoe we verdergaan met Veilig Thuis, het intensiveren van de meldcode en de verbeteringen en het verder ontwikkelen van de VT-organisaties. De Kamer heeft in de voortgangsrapportage kunnen lezen dat er een groot aantal voornemens zijn om op drie punten een aantal sterke verbeteringen aan te brengen. Het eerste punt is het intensiveren van het gebruik van de meldcode. Is de code voldoende bekend en wordt deze voldoende gebruikt? Zitten daar nog signaleringspunten in? Hoe zit het met de voorlichting en de communicatie daarover? Het tweede punt is de manier waarop we stap 5 minder vrijblijvend kunnen maken en het derde is de wijze waarop we de doorontwikkeling en verbetering van de werkwijze van Veilig Thuis vormgeven. De commissie heeft in de voortgangsrapportage gelezen welke voornemens wij op deze punten hebben. Het is een lange lijst en ik zal ze niet allemaal herhalen. Ik refereer eraan omdat we nu bespreken of de Kamer de voornemens deelt en wat de verdere ontwikkeling ervan is. De volgende stap is dat de zaak moet worden uitgewerkt, inclusief stap 5 van de meldcode, als we op hoofdlijnen overeenstemming bereiken over alle actiepunten. Ik kom daar nog op.

Er zijn twee punten waarvoor in dit debat met name aandacht is gevraagd. Het eerste is hoe het zit met de doorontwikkeling van Veilig Thuis, met name hoe Veilig Thuis zijn taak optimaal kan uitvoeren. Het tweede is hoe het gaat met stap 5 van de meldcode en hoe die minder vrijblijvend kan worden gemaakt. Ik ga eerst in op deze twee kernonderwerpen en beantwoord daarna de specifieke vragen.

Ik begin met Veilig Thuis. Ik hecht eraan om bij alle publiciteit die er is geweest over individuele rapporten, te benadrukken dat Veilig Thuis al een enorme prestatie heeft geleverd. Binnenkort ontvangen we het eindrapport van de inspecties over alle VT-organisaties. Ik heb in de afgelopen periode zowel met de wethouders als met de mensen van Veilig Thuis gesproken en uit die gesprekken kwam het beeld naar voren dat een aantal zaken gecombineerd kunnen worden: de integratie van de AMHK’s en de VT-organisaties en het geïntensiveerde beleid voor de kindermishandeling. Ook is discussie geweest over de contacten met andere diensten, zoals het OM en de politie en over de inbedding in de decentralisaties en de contacten naar de wijkteams. Er is veel te verbeteren. Daar ga ik zo op in. Er mag en moet wel gezegd worden dat de mensen van Veilig Thuis en de betreffende wethouders een grote prestatie hebben geleverd. In hun reactie op de inspectierapporten geven ze aan dat die rapporten af en toe best vervelend nieuws bevatten, omdat voor het eerst bekeken is aan welke eisen ze moeten voldoen. Tegelijkertijd zie ik het besef dat de rapportage kan helpen om de kwaliteit verder te verbeteren en dat dit ontzettend nodig is. Veilig Thuis is in de aanpak van kindermishandeling in de decentralisaties een enorme kans, een uitdaging om ervoor te zorgen dat we echt veel verder komen in een goed beleid voor kindermishandeling. Het is een van de speerpunten. Veilig Thuis is een frontorganisatie, om het maar zo te zeggen, die alle aanwezige kansen zeker tot ontwikkeling kan brengen. Ik ben trots op de mensen die er werken, omdat ze ondanks alle belasting deze inspanning al hebben geleverd.

Een groot aantal vragen betreffen de verdere kwaliteitsverbetering van Veilig Thuis. Ik heb wel eens de vergelijking gemaakt met de discussie over de publieke gezondheidszorg en de GGD’s. We zeggen daar dat er enerzijds een grote mate van vrijheid moet zijn in de lokale en soms regionale inrichting. Anderzijds moeten we samen bepalen wat kwaliteit is, hoe we die verder ontwikkelen en hoe we inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Bij de VT-organisaties spelen een aantal vraagstukken rond bedrijfsvoering. Hoe zit het bijvoorbeeld met de ICT, de werkwijze en de verwerking van de meldingen? Hoe zit het met de contacten met de diverse beroepsgroepen? Worden deze voldoende gekend, zijn ze met elkaar bekend, hoe gaan ze met elkaar om? Ook is van belang hoe de relatie met de wijkteams is. Daarom ben ik heel blij dat de VNG in overleg met de ministeries van V en J en VWS heeft besloten tot een verbeteropdracht om een programma te ontwikkelen. Dit gebeurt onder leiding van de heer Sprokkereef. We bezien hoe we al deze punten kunnen verwerken in een stevig verbeterprogramma, waarin we voor de komende periode kunnen neerzetten hoe we de uitdaging willen waarmaken. Ik ben daar erg blij mee. Het is nog heel veel werk, maar er is grote bereidheid om dit samen te doen. Het is een invulling van een van de belangrijkste aanbevelingen van de Taskforce kindermishandeling en seksueel misbruik: hoe kunnen we samen met de VT-organisaties deze kwaliteitsslag maken? Ik ben uiteraard bereid om de Kamer nader te informeren over de ontwikkeling van dit plan, de voornemens en de doorloop in de tijd, zodat de Kamer vanaf het begin kan meekijken bij de ontwikkeling van het programma. Dat lijkt mij heel goed.

Bij het minder vrijblijvend maken van stap 5 spelen steeds twee zaken. Allereerst is er geen meldplicht, hoewel dat soms wordt gezegd. Die meldplicht hebben we hier niet vastgesteld. Ook is een registratievereiste niet hetzelfde als, zoals mevrouw Bergkamp het wel eens noemde, de platte meldplicht. Dat heb ik in het vorige debat gezegd en dat herhaal ik nu. Het is wel heel essentieel dat vanuit diverse richtingen signalen komen, waarover wij moeten nadenken als we kijken naar manieren om stap 5 minder vrijblijvend te maken. Een signaal is dat we soms constateren dat beroepsgroepen weinig lijken te melden. Dat ligt vaak niet aan de beroepsgroepen, maar aan de optimalisatie van de werkwijze in onderlinge samenhang. Ik heb met de Landelijke Huisartsen Vereniging gesproken. Ik bemerk daar helemaal geen aversie tegen het melden. Wel hebben de huisartsen de wat hen betreft terechte eis dat ze, als ze melden en iets willen laten registreren, willen weten wat dit betekent voor de bestaande contacten, om welke mensen het gaat en welke follow-up en terugkoppeling er is. Het is terecht dat de beroepsgroep dit aangeeft. Men aarzelt niet omdat het niet nodig is, maar omdat er betere afspraken gemaakt moeten worden.

Het tweede punt dat meespeelt, is het feit dat er gradaties zijn in de manier waarop je tot een beoordeling van de kindermishandeling komt. Ik ga ervan uit dat er in stap 5 geen sprake meer kan zijn van geen kindermishandeling en dat er ernstige vermoedens van kindermishandeling zijn waar je iets mee moet. Men heeft het recht om te melden, maar kan ook een eigen traject starten. Dan is het goed om minstens te onderzoeken, laat ik het voorzichtig zeggen, maar liever nog te bewerkstelligen dat we dit van elkaar weten. Dat hebben we geleerd van eerdere kindermishandelingsvraagstukken, ook van de gevallen waarin het niet goed is gegaan. Ik herinner me het rapport van de inspectie over een onderzoek naar dertien calamiteiten. Het is achteraf kijken, maar overal waren wel snippers informatie en we kunnen ons nu afvragen of we, als de informatie iets meer gedeeld was, eerder bij het geval hadden kunnen zijn. Het is geen garantie, maar het is wel goed om dat te bekijken. Ik bezie met de beroepsgroepen en de VT-organisaties of een registratievereiste daarbij kan helpen. Ik heb met Augeo gesproken. Ik ben het erg met Augeo eens dat we moeten voorkomen dat elk ingezet hulptraject leidt tot registratie. Dat is helemaal de bedoeling niet. Het is wel belangrijk dat, zoals Augeo dat zegt, de beroepsgroepen voor een aantal expliciet omschreven hoogrisicosituaties aangeven hoe ze kunnen melden en dat de melding bij Veilig Thuis plaatsvindt.

Een aantal woordvoerders noemden de recidive. Melden is alleen al om dit punt heel belangrijk. Een hulpverlener die een traject inzet weet nu eenmaal meer als er een check kan plaatsvinden of er meer meldingen waren en of er sprake is van recidive. Ik wil het zo pragmatisch mogelijk neerzetten. Dat merken de commissieleden aan mijn toon. Het belang zit hem erin dat we, als er ernstige vermoedens van kindermishandeling zijn, niet achteraf zeggen: hadden we dat maar van elkaar geweten. Elke vorm is voor mij bespreekbaar. De ideeën die Augeo hierover heeft ontwikkeld, zijn zeer waardevol. Augeo heeft goed werk verricht door nu al met de beroepsgroep te praten over een goede invulling hiervan. We zullen in het verbeterproject van Veilig Thuis samen met Augeo optrekken om tot een goede invulling te komen.

Staatssecretaris Van Rijn: Ik herinner me dat de Kamer over de VIR ook vragen heeft gesteld, of die wel zo goed zou werken. Misschien speelt daar dezelfde vrijblijvendheidsdiscussie. Dat zou kunnen. Augeo vraagt welke meldingscriteria beroepsgroepen kunnen hanteren om te kiezen voor melden of voor het inzetten van een traject. Het lijkt mij heel verstandig om dat te inventariseren. Ik ga er steeds van uit dat we praten over situaties waarin een ernstig vermoeden tot kindermishandeling bestaat en waarin het logisch is dat men ofwel meldt, ofwel een hulptraject inzet en dat even laat weten. Augeo stelt terecht voor om verder in te vullen en te detailleren in welke gevallen men het ene doet en in welke gevallen het andere. Dat lijkt mij alleen maar goed.

Ik wijs er overigens op dat Augeo ook een aantal andere invullingsvoorstellen heeft gedaan, over adviesvragen van burgers, die ook heel waardevol zijn. Aan de ene kant willen we het laagdrempelige karakter van meldingen houden, maar aan de andere kant moeten we voorkomen dat burgers wel gemeld hebben maar dat er niets gebeurt. Er moet een check van Veilig Thuis op zitten om de follow-up te bekijken. Het verbetertraject onder leiding van de heer Sprokkereef beziet de werkwijze van Veilig Thuis en heeft aandacht voor de wijze waarop we een goede verbinding kunnen maken tussen de resultaten van de meldcode en de verwerking daarvan. Dat is een goed traject, waarin we de verdere invulling heel zorgvuldig bezien met alle partijen om zo tot een goed eindresultaat te komen.

De wetswijziging is met name ingegeven door privacyoverwegingen. Privacy moeten we goed regelen, maar dat geldt bij heel veel voorstellen. Het hoeft van mij niet per se, maar ik denk dat ook in de voorstellen van Augeo privacyaspecten zitten waardoor we misschien tot een wetswijziging moeten komen. Ik wil laten uitzoeken of dat nodig is.

Mevrouw Keijzer (CDA): Ik wist niet dat ik nog een interruptie had. Ze hoeven niet op, ik weet het, maar daar zit ik hier tenslotte voor.

Ik dacht op een gegeven moment: we hebben het! De Staatssecretaris zei dat er geen algemene registratievereiste is, maar alleen een verplichting in high-risksituaties. En toen praatte hij verder. Ik herhaal de vraag van mevrouw Bergkamp. Er komt alleen een registratievereiste, om maar in het jargon mee te gaan, in bijvoorbeeld die high-risksituaties op pagina 3 van de brief van Augeo. Ja of nee?

Staatssecretaris Van Rijn: Ik heb mevrouw Volp de toezegging gedaan om meer informatie te geven over het verbeterplan.

Ik dank haar voor het actieplan dat wij hebben ontvangen. We zullen het bestuderen. We kunnen niet genoeg benadrukken dat vrouwelijke genitale verminking een ernstig probleem is. Voor mij geldt dat de aanpak daarvan de grootst mogelijke effectiviteit moet hebben en dat alle ideeën en plannen, van wie dan ook, zeer welkom zijn. Ik spreek af dat ik hierop samen met de Minister van V en J een reactie zal geven.

Ik ben ook bereid om in het verbeterprogramma te bezien wat in stap 2 van de meldcode de positie van de aandachtsfunctionarissen kan zijn. Ik zeg mevrouw Volp toe dat ik haar gedachten op dit punt meeneem bij het verbetertraject van Veilig Thuis. Daarin wordt uitgebreid ingegaan op de aandachtsfunctionaris.

Sluit de vrouwenopvang in de huidige vorm aan bij de populatie en de behoeften van de populatie? In een ander debat heb ik al afspraken gemaakt over de kwaliteitsverbetering van de vrouwenopvang en de toezegging gedaan dat we niet alleen het kwaliteitsverbeteringsprogramma moeten doen, maar dat we ook moeten bekijken of dat aansluit bij de wensen en behoeften van de ontwikkeling van de vrouwenopvang. Simpel gezegd was het vroeger alleen opvang en is het nu opvang plus zorg, misschien wel zorg specifiek voor kinderen. We organiseren met de VNG en de Federatie Opvang een expertmeeting om te bezien hoe we in de toekomst niet alleen het kwaliteitsprogramma kunnen ontwikkelen maar ook om de vraag beantwoorden of de vrouwenopvang nog voldoet aan de behoeften van de populatie en de vragen in de toekomst.

Staatssecretaris Van Rijn: Uit mijn hoofd: ik dacht van wel, maar ik neem deze vraag even mee naar de tweede termijn.

Mevrouw Volp vroeg naar de stand van zaken rond het Verdrag van Istanbul. De komende periode ga ik in overleg met de VNG en de Federatie Opvang over de vraag hoe we de aanpak van geweld in huiselijke kring op lokaal niveau verder monitoren. We hebben al afspraken gemaakt. Ik noemde net de kwaliteitsimpuls. We betrekken daarbij de vraag hoe we de naleving van de verdragsbepalingen het beste kunnen monitoren. Binnenkort zal in samenwerking met de VNG juist op dit specifieke punt een factsheet worden opgesteld voor alle gemeenten. Ik neem het graag mee in het onderzoek dat we doen naar de toekomst van de vrouwenopvang.

Staatssecretaris Van Rijn: Ik weet de precieze stand van zaken niet, maar de afspraak was inderdaad dat we daar inventariseren wat de witte vlekken en de knelpunten zijn, zodat we een gericht actieplan kunnen maken. De inventarisatie is naar mijn weten in volle gang. Ik heb niet precies voor ogen op welk moment die gereed is. Misschien kan ik dat in tweede termijn melden.

Ik kom bij Defence for Children en de landelijke coördinatie en aanpak van kindermishandeling vanuit de verdragen. De algemene verantwoordelijkheid wordt op verschillende manieren ingevuld, via wetgeving, monitoring en ondersteuning in de praktijk. Ik denk dat we in de discussie over het landelijke programma, het realiseren van het verbeterprogramma voor Veilig Thuis, ook zullen zien wat we als algemeen kwaliteitskader willen beschouwen voor de VT-organisaties en wat lokaal is, specifiek en afhankelijk van de verschillende contacten die zo’n Veilig Thuis-organisatie bijvoorbeeld met de wijkteams heeft. Naast de algemene verantwoordelijkheid kunnen we in dat programma zien of er een landelijk kwaliteitskader voor Veilig Thuis naar voren komt.

Moet een handelingsprotocol landelijk verplicht zijn? Zoals mevrouw Volp weet, zijn de taken en bevoegdheden van Veilig Thuis vastgelegd in de Wmo. De Veilig Thuis-organisatie en de gemeente gaan over de invulling daarvan. Er is inmiddels onder leiding van de VNG een gedetailleerd handelingsprotocol opgesteld. De inspectie hanteert dit bij haar toezicht. Het zou kunnen dat de resultaten van het verbeterproject Veilig Thuis leiden tot andere inzichten, die gevolgen hebben voor het handelingsprotocol. Dat weten we natuurlijk niet van tevoren. Dat moet blijken uit de verdere ontwikkeling van het programma, maar het is een open vraag. Als de resultaten leiden tot andere inzichten, kunnen die ook tot aanpassing van het protocol leiden.

Mevrouw Bergkamp vraagt wat wordt gedaan om de bekendheid met de kindcheck verder te vergroten. In de voortgangsrapportage heb ik al diverse maatregelen genoemd. We maken de kindcheck en de toepassing ervan bekender bij professionals. We zijn het afgelopen jaar gestart met de huisartsen en de huisartsenposten. De komende twee jaar vindt de implementatie van de kindcheck bij de ggz plaats. Daarnaast stel ik een stappenplan op met andere beroepsgroepen, zodat zij beter weten hoe de kindcheck kan worden toegepast. We gaan de kindcheck successievelijk voor alle beroepsgroepen verder brengen.

Mevrouw Bergkamp vroeg of een aanpassing van het beleid ten aanzien van seksueel geweld nodig was. Zij verwees naar het rapport van de rapporteur. Ik ben zeer bereid om te bekijken of dit rapport aanleiding geeft tot aanpassingen. Misschien dat we de stand van zaken in de volgende GIA-rapportage kunnen meenemen.

Mevrouw Bergkamp heeft gevraagd of er voldoende aandacht is voor oudersignalen. Ik denk dat deze meer aandacht moeten krijgen. Mevrouw Van der Burg en mevrouw Kooiman vroegen daar ook aandacht voor. Ik stel mij voor dat we dit punt meenemen in het verbeterprogramma van de VT-organisaties. Ik realiseer me dat ik wel heel veel bagage op deze drager leg.

Ik kom bij het combinatiepakket voor kinderopvang en onderwijs. Dit jaar komt er binnen de sector gezondheidszorg met ondersteuning van VWS extra toezicht op de implementatie van de meldcode en de kindcheck. Volgend jaar wordt in samenwerking met de ggz de kindcheck verder ondersteund. Voor de sectoren kinderopvang en onderwijs volgt nader overleg met de inspecties. We bekijken nu hoe we een en ander verder kunnen vormgeven. Datzelfde geldt voor het justitiële terrein. We pakken het vrij breed op. We bekijken elk jaar wat de volgende stap zou kunnen zijn.

Staatssecretaris Van Rijn: We hebben zojuist de bagagedrager van de heer Sprokkereef wat verstevigd, dus ik heb het idee dat dit er ook nog wel bij kan. Mijn officiële toezegging is dat ik dit aan hem zal vragen.

Mevrouw Bergkamp en mevrouw Keijzer vragen of er extra geld nodig is voor het goed functioneren van de VT-organisaties. Het echte antwoord is dat we dat niet weten, in ieder geval nog niet. Het verbeterprogramma moet tot een goed beeld leiden van de verbeterpunten en de witte vlekken, ook in de bedrijfsvoering. Ik loop niet weg voor deze vraag, als extra geld nodig blijkt. Laten we er eerst voor zorgen dat het onderzoek en het verbeterprogramma lopen. Aan de hand daarvan kunnen we beoordelen of er extra middelen nodig zijn. We moeten weten wat de stand van zaken is. Daarna bespreken we de vraag of daarvoor aanvullende maatregelen nodig zijn.

Mevrouw Bergkamp had een specifieke vraag over de maatwerkvoorzieningen. Zij vroeg of de crisisopvang een algemene voorziening of maatwerk is. Het antwoord is dat het er een beetje vanaf hangt, namelijk van de soort zorg en ondersteuning die nodig is in een specifieke crisissituatie. In de praktijk blijkt dat als hulpverlening na de crisissituatie op gang komt en gewerkt wordt aan herstel, dit vaak gaat op basis van een maatwerkondersteuningsplan. De Wmo kent een apart artikel op grond waarvan de gemeente in spoedeisende gevallen onverwijld een tijdelijke maatwerkvoorziening moet verstrekken in afwachting van de uitkomst van het onderzoek. Er komt naar aanleiding van de crisissituatie hulp op gang. Dat is vaak maatwerk, maar in de crisissituatie zelf is dat soms dus ook het geval.

Mevrouw Keijzer vroeg naar de wachttijden. Leiden die niet tot situaties waarover we zorgen moeten hebben? De inspectie heeft geconstateerd dat bij een acuut veiligheidsrisico in een crisissituatie voor kinderen en andere slachtoffers geen wachttijd geldt. De inspecties brachten wel aan het licht dat sommige VT-organisaties geen volledig actueel beeld hebben van de veiligheid. Het is dus denkbaar dat er geen sprake is van een acute veiligheidssituatie, maar wel van een situatie die dat kan worden. Ik heb hierover gesproken met de verantwoordelijke wethouders. Ook zij vinden dit niet aanvaardbaar. Daarom is de manier waarop we beter zicht kunnen krijgen op de kwaliteit en de inhoud van de wachtlijst onderdeel van het project. Het is breder dan de situatie die als acuut wordt aangeleverd. We hebben formeel geregeld dat in acute situaties de hulp meteen start. Voor wat kan wachten, is er enige wachttijd, maar dan moet wel duidelijk zijn hoe de wachtlijst in elkaar zit.

Mevrouw Kooiman vroeg naar de stand van zaken bij de dubbele toestemmingsvereiste. In januari is een conceptstappenplan opgesteld en met de professionals en de juridische experts besproken. Over het algemeen werd het positief ontvangen. Op dit moment worden de laatste wijzigingsvoorstellen verwerkt. In de eerstvolgende rapportage meld ik de stand van zaken aan de Kamer.

Mevrouw Kooiman heeft gevraagd wanneer de Kamer de toegezegde brief over de KOPP/KVO-kinderen (kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblemen) kan verwachten. Die komt zeer binnenkort. De afstemming met partijen heeft meer tijd gekost dan was voorzien, maar ik ga ervan uit dat we tussen nu en twee weken de brief aan de Kamer kunnen toesturen.

De Wet op de jeugdverblijven is vandaag unaniem aangenomen door de Eerste Kamer. Dat betekent dat de GGD toezicht kan gaan houden op de particuliere instellingen waar jongeren langer dan een halfjaar verblijven.

Mevrouw Kooiman (SP): Ik verwacht allemaal hartjes.

Het toezicht betrof niet alleen de GGD, maar ook de inspectie. Ik hoop dat de Staatssecretaris daarop wil ingaan. Wanneer kunnen we die brief verwachten? Ik denk nu steeds aan 14 februari.

Staatssecretaris Van Rijn: Dat moet ik even uit mijn hoofd doen, maar laten we afspreken dat de brief binnen vier weken komt.

Mevrouw Van der Burg maakte enkele opmerkingen over de ICT-systemen. De bedrijfsvoering en de ICT-systemen zijn onderdeel van het verbeterproject. Veel medewerkers bij de VT-organisaties worstelen met de verschillende systemen. Dat geeft veel frustratie en ergernis. Een harmonisatie van de ICT-systemen kan een belangrijke bijdrage leveren aan de doelmatigheid en slagvaardigheid van de VT-organisaties. Dit is integraal onderdeel van het project.

Minister van der Steur is ingegaan op de vraag over stap 2 van de meldcode en het voorstel van Augeo. Hij heeft gezegd dat dit kon. Als we in het kader van stap 2 een check laten doen door Veilig Thuis in welke andere systemen een kind misschien voorkomt, moeten we juist het privacy-aspect bekijken. We nemen dit punt mee in de verdere ontwikkeling van de meldcode.

Ik kom bij de vraag over de broertjes en zusjes. Een melding kan betrekking hebben op meer kinderen in een gezin en we moeten toe naar een meer gezinsgerichte aanpak. Mevrouw Van der Burg heeft wel een punt. We hebben hierover gesproken met de VT-organisaties en het punt is door de mensen van Veilig Thuis onderstreept. Wat mij betreft nemen we dit mee in de verdere uitwerking van het niet-vrijblijvend zijn van stap 5: kijken we genoeg naar de broertjes en zusjes, de gezinssituatie, en niet alleen naar de melding of het hulptraject zelf?

Mevrouw van der Burg geeft aan dat de monitoring als onderdeel van Veilig Thuis nu onvoldoende wordt opgepakt. Dat is ook gesignaleerd in de diverse inspectierapporten. Het handelingsprotocol spreekt over monitoring na drie maanden en soms na een jaar. Mag ik de vraag over de gewenste periode van monitoring bij de verschillende soorten meldingen bij Veilig Thuis meenemen in het verbeterproject? Ik kan me voorstellen dat we heel specifiek bekijken of de monitoring lang genoeg is.

Ik heb de opmerking van mevrouw Agema over stap 5 en de ernst daarvan al onderschreven.

Er is zeker aandacht voor vrouwelijke genitale verminking en het voorkomen daarvan onder kinderen van vluchtelingen. Er is een protocol Intake JGZ voor asielzoekerskinderen van 0 tot 19 jaar van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers en de GGD. Dit schrijft voor dat alle kinderen worden gezien en dat bij vluchtelingen met kinderen uit risicolanden vrouwelijke genitale verminking een specifiek aandachtspunt is. Ik wijs erop dat Pharos naar aanleiding van de geruchten dat meisjesbesnijdenis ook in Syrië plaatsvindt, in overleg met GGD en Jeugd ggz in twee jeugd-ggz-regio’s een verkenning heeft gedaan om dit goed in beeld te krijgen. De tussenstand is dat Pharos tot nu toe geen aanwijzingen heeft kunnen vinden dat het voorkomt. We zijn zeer alert op dit punt. Ik ben het zeer met mevrouw Agema eens dat we niet genoeg aandacht aan dit verschrikkelijke probleem kunnen geven.

Mevrouw Keijzer (CDA): Voorzitter. Ik heb nog twee korte punten. Het eerste betreft de VT-organisaties en het vrij negatieve inspectierapport. Ik heb de Staatssecretaris gevraagd of er niet meer geld nodig is. Dat weet hij nog niet. Tegelijkertijd staat er in zijn brief dat niet alle VT-organisaties een actueel beeld hebben van de veiligheid van alle leden van een gezin of huishouden bij gevallen die op de wachtlijst staan. De Staatssecretaris geeft aan dat er gewerkt moet worden aan de inhoud en kwaliteit van de wachtlijsten. Dat is heel erg mooi, maar wat betekent dat voor nu? Wat wordt er nu gedaan om in de gaten te houden wie er op de wachtlijst staan en of daar risicosituaties bij zitten?

Het tweede punt is de meldplicht. Er komt geen meldplicht, zegt de Staatssecretaris vandaag. Er komen registratievereisten. Als je doorvraagt of dat de high-risksituaties zijn die Augeo noemt in de brief van 1 februari, zegt de Staatssecretaris eerst ja en vervolgens neemt hij ons mee in de verplichte meldcode et cetera. Ik heb eerder gevraagd om een uiteenzetting hierover in een brief: wanneer moet het wel, wanneer niet, en verbind het aan de aangekondigde wetswijziging. Die brief is op 14 januari toegezegd en ik neem dus aan dat we die heel snel krijgen. Ik zal via de procedurevergadering vragen om een algemeen overleg om dit punt heel precies uit te vogelen. Dit onderwerp verdient het, de kinderen verdienen het en de mensen die in deze sector werken verdienen het.

Mevrouw Bergkamp (D66): Ik vond het antwoord over de landelijke, uniforme kwaliteitscriteria voor de CSG’s nog niet helemaal duidelijk. Komen er landelijke, uniforme kwaliteitscriteria? Volgens mij niet, maar ik miste dat misschien. Het kan aan mij liggen.

Verder ben ik blij met de toezegging dat het rapport van de nationaal rapporteur over seksueel misbruik en de consequenties daarvan voor wijzigingen in het beleid in de GIA-rapportage wordt opgenomen. De Staatssecretaris geeft aan dat de combinatiepakketten – een voorstel van SP en D66 – breder worden opgepakt. Kan hij de Kamer hierover informeren via de GIA-rapportage?

Bij de crisisopvang gaf de Staatssecretaris aan dat het van de situatie afhangt. Wil hij de vraag of crisisopvang een algemene voorziening of maatwerk is met de VNG en de Federatie Opvang oppakken, omdat hierover in de praktijk onduidelijkheid bestaat? We willen daarbij juist geen risico’s lopen.

Mevrouw Kooiman (SP): Voorzitter. We begonnen allemaal met de opmerking dat we kindermishandeling willen bestrijden, maar ik heb gemerkt dat dit onderwerp heel veel geduld vraagt. Ik heb bij elk punt dat ik heb ingebracht genoteerd dat de Staatssecretaris met een brief komt. Dat is prima. Ik heb geduld, als het uiteindelijk maar tot het gewenste resultaat leidt voor de kinderen om wie het vandaag gaat. Ik wens iedereen heel veel succes met de uitwerking van stap 5 van de meldcode. Ik druk de Staatssecretaris op het hart om over een maand met een heel heldere brief te komen, want we moeten voorkomen dat we een soort spraakverwarring krijgen. Iedereen moet weten waar hij aan toe is.

Ik heb een heel aantal moties aangehouden. Ik doe de oproep om helderheid te verschaffen, ook voor de brieven die nog komen over de dubbele toestemmingsvereiste, de KOPP-kinderen en de particuliere jeugdzorg. Ik wil niet dat die moties eeuwig in de lucht blijven hangen. Ik wil dat we tot actie komen.

Staatssecretaris Van Rijn: Voorzitter. Mevrouw Keijzer vraagt of er acties zijn ondernomen aan de hand van de al ontvangen inspectierapporten. Dat is het geval. Wethouders hebben over de knelpunten gelezen en soms al actie ondernomen en extra middelen uitgetrokken. Dat bleek uit mijn overleg met hen. Er is dus al actie ondernomen, maar we krijgen het algemene rapport over alle VT-organisaties nog. Uit mijn hoofd komt dat eind februari, begin maart uit. Ik doe dat de Kamer zo snel mogelijk toekomen.

Mevrouw Keijzer vraagt mij om in de brief zo goed mogelijk te beschrijven wat we gaan uitwerken. Dat doe ik, met een kleine kanttekening. Het is heel belangrijk om ook aan te geven op welke wijze we dit met de verschillende beroepsgroepen gaan uitwerken. Het is goed om daarover zo groot mogelijke helderheid te verschaffen, ook gelet op dit debat.

Mevrouw Bergkamp vraagt of er landelijke, uniforme standaarden komen voor de CSG’s. Er zijn natuurlijk landelijke kwaliteitscriteria. Die zijn van het landelijk platform CSG’s. Gemeenten hebben bij de toekenning van de extra middelen gegarandeerd dat de centra zullen voldoen aan de landelijke kwaliteitscriteria. Mijn collega van V en J en ik houden dit de komende periode scherp in de gaten, gelet op de extra middelen die we daaraan hebben toegekend.

Mevrouw Bergkamp vroeg of ik bereid ben de combipakketten in de GIA-voortgangsrapportage mee te nemen. Daar ben ik toe bereid.

Ik zeg toe dat ik de vraag over Caribisch Nederland en de crisisopvang met de VNG en de Federatie Opvang zal bespreken.

Mevrouw Kooiman riep mij op om in de brieven duidelijk te maken waar we staan. Dat zal ik doen, al dan niet voorzien van hartjes.

Bij de KOPP-kinderen valt op dat er verschillende mogelijkheden zijn, zowel op gemeentelijk niveau als bij de zorgverzekering, maar soms ook in andere domeinen. Dit zal de Kamer in de brief lezen. Het is goed om dit precies op te schrijven. Het is een breed scala.

Mevrouw Van de Burg schroefde de verwachtingen van het verbeterplan voor Veilig Thuis nog wat verder op, voor zover dat nog niet gebeurd was in dit overleg. De mensen die zich hiermee bezig houden hebben vandaag uitgebreid meegeschreven, dus ik ga ervan uit dat die bagagedrager in ieder geval aanwezig is. Gelet op de gesprekken die we hebben gevoerd met de wethouders, de VNG, de VT-organisaties en de heer Sprokkereef heb ik er alle vertrouwen in dat hij een verdere impuls kan geven aan de kwaliteit van Veilig thuis. Dit is een van de frontorganisaties om de kansen van deze decentralisatie verder te brengen. Ik kan dat niet genoeg benadrukken.

Ik zeg mevrouw Agema toe om haar vraag en opmerking met mijn collega te bespreken.

De voorzitter: Hiermee is een einde gekomen aan de tweede termijn van dit algemeen overleg. Ik heb de volgende toezeggingen genoteerd:

• – In de volgende voortgangsrapportage Kindermishandeling/GIA, te ontvangen voor de zomer, wordt de Kamer over een heel aantal zaken bericht. De lijst is niet geheel uitputtend: de pilot front-office Zedenmisdrijven bij de politie, de kindcheck, het preventief tijdelijk huisverbod met de uitkomst van de gesprekken met experts en eventueel implicaties en de uitkomst van gesprekken met de programmamanager inzake meldingen door de politie bij Veilig Thuis. Deze komen voor rekening van V en J. Bij VWS betreft het de stand van zaken vrouwenopvang naar aanleiding van de expertmeeting, het rapport van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Misbruik, het Veilig Thuis-verbeterprogramma, monitoring en de dubbele toestemmingsvereiste. Dit is een korte samenvatting. Het verslag vermeldt alle onderwerpen.

De voorzitter: Waarvan akte.

• – De Minister van V en J en de Staatssecretaris van VWS reageren schriftelijk op het actieplan van mevrouw Volp.

• – De Kamer wordt binnen een maand bericht over de uitwerking van het verbeterprogramma voor de verdere invulling van stap 5 van de meldcode.

• – De Kamer ontvangt zeer binnenkort een brief over de KOPP/KVO-kinderen.

• – De Kamer wordt binnen vier weken per brief bericht over toezicht op particuliere jeugdzorginstellingen door de Inspectie Jeugdzorg, mede in relatie tot de aangenomen wetgeving en de motie-Kooiman.

• – De vraag van mevrouw Agema wordt doorgeleid naar de Staatssecretaris van V en J.

De voorzitter: Er zijn goede afspraken gemaakt. Er komt sowieso een reactie op het actieplan van mevrouw Volp. Daarbij is ook Ven J betrokken. De toevoeging van mevrouw Kooiman is een heel goede.

Dan komen we aan het eind van dit algemeen overleg. Na het voorlezen van de toezeggingen rest mij de Staatssecretaris van VWS, de ambtelijke ondersteuning en de Kamerleden te danken voor hun inbreng en bijdrage aan het debat. Ik dank de mensen op de publieke tribune en de mensen die het debat op een andere manier hebben gevolgd voor hun belangstelling.