Nr. 77 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken en de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid hebben op 1 april 2015 overleg gevoerd met Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over:

• − de brief van de ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, van Veiligheid en Justitie en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 23 december 2013 inzake de Voortgangsbrief Discriminatie 2013 (Kamerstuk 30 950, nr. 63);

• − de brief van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties d.d. 14 augustus 2014 inzake de nazending van bijlagen bij de Voortgangsbrief Discriminatie 2013 (Kamerstuk 30 950, nr. 74);

• − de brief van de ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en van Veiligheid en Justitie d.d. 11 februari 2015 inzake de Voortgangsbrief Discriminatie 2014 (Kamerstuk 30 950, nr. 76).

Van dit overleg brengen de commissies bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Berndsen-Jansen

Griffier: Hendrickx

Mevrouw Karabulut (SP): Voorzitter. Dan doen we het staccato.

Antisemitisme, moslimdiscriminatie, homodiscriminatie en rassendiscriminatie nemen alle toe. De spanningen nemen toe, net als polarisatie, vooroordelen en helaas ook racisme en discriminatie. We kunnen niet spreken van afname of vooruitgang, maar helaas op dit moment wel van achteruitgang wat betreft gelijke behandeling. We hebben deze zaken dus nog niet overwonnen. Daarbij moet ik direct zeggen dat er gelukkig vanuit de samenleving, maar ook vanuit de politiek genoeg goede en nodige initiatieven zijn om het tij te keren. Immers, dit zullen we met z'n allen moeten doen.

De groei van discriminatie en racisme zie je terug in de cijfers. De bewindspersonen schrijven ons dat er een nieuw actieplan zal komen voor het komende jaar. Dat is goed en hard nodig. Wanneer kunnen we dat verwachten en wat zullen de speerpunten zijn? Een actieplan is goed. De Minister van Sociale Zaken doet stevige uitspraken, wat ook nodig is, maar kan ik het kabinet wel serieus nemen? Het heeft namelijk een geloofwaardigheidsprobleem. Twee zaken stuiten mij tegen de borst. Het kabinet spreekt met gespleten tong. Hoe moet ik anders de uitspraken van de Minister-President uitleggen dat Mohammed zich bij discriminatie maar moet invechten en de Minister-President niets kan doen aan discriminatie? De vicepremier zegt tegelijk dat we streng moeten zijn tegen discriminatie.

Een van de belangrijkste routes die het kabinet kiest om discriminatie te bestrijden, is het bevorderen van de aangiftebereidheid en het maken van zaken van discriminatie. Vorig jaar al sprak ik mijn zorgen uit en vroeg ik informatie over het aantal aangiften en discriminatiezaken bij het OM. Uit cijfers die wij eind vorig jaar kregen bleek al dat het dramatisch was: van de 3.600 incidenten die bij de politie werden gemeld, kwamen 83 zaken bij het OM. In De Monitor van afgelopen zaterdag zagen we de zaak van Gerrit Tholenaars, die na media-aandacht wel wordt opgepakt door het OM. De Minister wimpelde deze problematiek vorig jaar een beetje af met een verwijzing naar de Minister van Justitie. Het gaat mij er niet om waar de verantwoordelijkheid ligt, maar ik wil wel een verklaring. Deelt de Minister mijn mening dat dit merkwaardig is? En, veel belangrijker, ik wil niet alleen een verklaring maar ook een oplossing.

Het Landelijk Expertise Centrum Discriminatie (LECD) is opgedoekt. Ook dat kaart ik aan. In een intern rapport, dat wij niet hebben, maar De Monitor wel, noemt het landelijk expertisecentrum het achterblijven van de aanpak van discriminatiezaken zeer opvallend en zorgelijk. Kent de Minister dat rapport en, zo ja, kunnen wij dat van hem krijgen? Hoe duidt hij dat rapport?

In dit verband kom ik toch nog even terug op taal en toon. Daar gaat het allemaal ook vaak om. Vindt de Minister mij, Mohammed of Aïcha, nieuwkomers, zoals de Minister-President Nederlanders met een diverse achtergrond noemt, of neemt hij hier afstand van? Dat is ook belangrijk wanneer we het hebben over gelijke behandeling. We willen dat mensen zich niet als slachtoffer opstellen. Dat is terecht. Natuurlijk moet je je best doen. Maar we zijn wel gelijkwaardig. Als je hier bent geboren en getogen en je je alles hebt eigengemaakt, ben je op een gegeven moment echt geen nieuwkomer meer.

Helaas vallen we nog steeds over de incidenten: joden die zich onveilig voelen en die uitgescholden worden op straat, vrouwen met hoofddoek die aangevallen worden en heel veel grotere en gore uitingen op internet. Ik heb hier een aantal van voorbeelden van internet waar echt heel, heel lelijke en ernstige zaken over moslims worden geuit.

Mevrouw Karabulut (SP): Ik vraag de Minister wat we hiermee moeten. Moeten mensen aangifte doen? Welke rol heeft Facebook, waar het in dit geval om gaat, hierin? Dit is een complex, maar wel heel belangrijk en reëel probleem.

Ik kom tot een afronding. Hoe staat het met de discriminerende rector Akgündüz van de Islamitische Universiteit Rotterdam? Deze man is met zijn hatelijke uitspraken over vrouwen, niet- en andersgelovigen rectoronwaardig, maar hij zit er nog steeds.

De Minister zei gisteren in de media dat de overheid natuurlijk een rol heeft in het bestrijden van arbeidsmarktdiscriminatie. We hebben samen met D66 een amendement ingediend. Hoe meer handhaving, hoe beter. Wanneer komen de uitgewerkte plannen naar de Kamer?

Tot slot.

De heer Kuzu (Groep Kuzu/Öztürk): Voorzitter. Discriminatie is een ernstige zaak en kan echt niet meer. Helaas constateren wij nog dagelijks voorbeelden van discriminatie. Zo zagen wij deze week nog de uitspraak van burgemeester Jan Boelhouwer van Gilze en Rijen, die 2.400 Turkse Nederlanders stigmatiseert en openlijk discrimineert. Een bestuurder mag zich daaraan niet schuldig maken. Hij sprak de woorden dat alle Turks-Nederlandse inwoners van zijn gemeente op de hoogte zijn van illegale praktijken maar hierover zwijgen. Hiermee stelt die burgemeester dus dat al zijn Turks-Nederlandse inwoners zich begeven in het criminele circuit. Hoe kan het dat een burgemeester nota bene over zijn eigen inwoners dergelijke uitspraken doet? Een burgemeester heeft bij uitstek een voorbeeldfunctie. Het is daarom extra verontrustend dat Jan Boelhouwer deze uitspraken doet.

Wij pleiten voor een ketenaanpak van discriminatie, van constatering tot aan strafmaatregel. Net zoals je kunt stoppen met roken of drinken, kun je stoppen met discrimineren. Dat is het eerste aspect van de ketenaanpak: bewustwording. Wij bieden mensen die zich schuldig maken aan discriminatie ook de mogelijkheid tot lering. Aan alcoholisten kan, wanneer zij de fout ingaan, een Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (EMA) worden opgelegd. Wij pleiten voor een EMD, een Educatieve Maatregel Discriminatie, want ook mensen die zich schuldig maken aan discriminatie of racisme zijn wat ons betreft te genezen. Een EMD is een praatgroep onder begeleiding van professionele trainers. Een EMD kan door de rechter worden opgelegd wanneer men zich schuldig maakt aan zichtbare vormen van discriminatie. Is de Minister bereid om te onderzoeken of een dergelijke maatregel kan en, zo ja, om die eventueel te implementeren?

Het tweede aspect in de keten is de meldingsbereidheid. Die kunnen we verhogen door mensen beter te informeren over de mogelijkheden om een klacht in te dienen of aangifte te doen, maar dan moeten de politie en de instanties waar melding wordt gemaakt, deze klachten serieus gaan nemen. Is de Minister bereid om bij de politieorganisatie specifiek aandacht te vragen voor het beter in behandeling nemen van aangiften van discriminatie?

Het derde aspect is de registratie. Mensen die zich schuldig maken aan discriminatie of racisme moeten wat ons betreft opgenomen worden in een zogenaamd R-register. Uitingen van racisme worden daarin geregistreerd. Het moet voor een geregistreerde onmogelijk zijn om bij een overheidsorganisatie te werken. Hetzelfde geldt voor mensen die niet alleen discrimineren op basis van ras, maar ook op het gebied van seksualiteit of geslacht. Het OM dient meer capaciteit te krijgen om tot vervolging over te gaan. Zo zal uiteindelijk ook de meldingsbereidheid van de gediscrimineerde toenemen. Wil de Minister daarop inzetten?

Als sluitstuk van de keten pleiten wij voor zwaardere straffen. Het steekt ons dat er voor de racistische opmerkingen bij de Oranjeselfie van Leroy Fer slechts drie boetes zijn uitgedeeld. Vindt de Minister dit passend? Is hij bereid om zwaardere sancties en straffen in te zetten bij bewezen discriminatie?

Imponerende voorbeelden waaruit blijkt dat discriminatie nog steeds dagelijks voorkomt, zijn gevallen van arbeidsdiscriminatie. We hebben onlangs nog een situatie binnengekregen van het bedrijf Yacht, waarvan de rijksoverheid de grootste opdrachtgever is. Het voorbeeld sluit aan bij de cijfers van het CBS die in de Volkskrant stonden. Hieruit blijkt dat personen met een niet-westerse komaf nog altijd een stuk minder kans hebben op werk dan hun westerse leeftijdgenoten. Het gaat in dit geval om de zaak van de heer Dogan, die ook in de zaal aanwezig is. Hij solliciteerde vorig jaar mei op een vacature bij Yacht. Hij werd na 26 uur afgewezen op basis van zijn motivatiebrief en cv. Gelukkig liet de heer Dogan het daar niet bij zitten. Hij solliciteerde nog een keer met een vrijwel identiek cv, maar ditmaal onder een valse, oer-Hollandse naam: Van Dongen. U raadt het al: deze heer Van Dongen werd in tegenstelling tot de heer Dogan wel uitgenodigd voor een gesprek terwijl cv en motivatie exact hetzelfde waren. Ik zal straks het dossier aan de Minister overhandigen. Minister Asscher heeft zelf eerder aangegeven dat bedrijven die zich schuldig maken aan discriminatie, aan de kant moeten worden gezet. Als bewezen wordt dat in deze zaak sprake is van discriminatie, dan wordt het tijd dat de overheid geen zaken meer doet met het grote bedrijf Yacht.

Discriminatie is gif in onze samenleving. Vandaag hebben deze ministers het tegengif in handen. Ik hoop dan ook dat er serieus wordt ingegaan op de maatregelen die wij hebben voorgesteld.

De voorzitter: Nee, mevrouw Karabulut, interrupties gaan in tweeën.

Het woord is aan mevrouw Van Ark van de VVD-fractie.

Mevrouw Van Ark (VVD): Voorzitter. Ik ben er trots op dat ik in een land leef waarin het verbod op discriminatie in het eerste artikel van de Grondwet staat. Het is heel belangrijk dat discriminatie verboden is en door tussenkomst van de rechter aangepakt wordt. Maar het is nog beter om discriminatie te voorkomen. Dan gaat het om het wegnemen van belemmeringen, maar ook om het weerbaar maken van mensen. Wat ons betreft is het de taak van de overheid om wetten te maken die gelijke rechten borgen en de taak van de samenleving om hieraan invulling te geven.

Gezien de duur van het AO zal ik mij beperken tot een viertal groepen die zo hun eigen dynamiek hebben als het gaat om discriminatie. Allereerst vrouwen. We hebben al bijna een eeuw kiesrecht voor iedereen in Nederland, maar er is nog steeds geen vanzelfsprekend gelijkwaardige positie, met name op de arbeidsmarkt. Ik zal niet het algemeen overleg over emancipatie overdoen, want daarin hebben we uitgebreid van gedachten gewisseld met de Minister van OCW en overigens ook met die van SZW, maar op dit vlak is nog een hoop werk te doen. Dat werk ligt niet zozeer op het bordje van de overheid. De VVD is tegenstander van quota of databases die door de overheid worden geregisseerd, maar het is wel van belang dat vrouwen samen met hun partner bewuste keuzes maken en dat er een maatschappelijk debat plaatsvindt.

Een tweede groep waaraan ik aandacht wil besteden, zijn mensen met een niet-Nederlandse achtergrond. Ook hierbij ziet de overheid toe op discriminatie. Mijn collega's zeiden het al: dat is soms hard nodig. Maar zelf het heft in eigen hand nemen loont. Soms moet je dubbel zo hard werken, maar alle mogelijkheden zijn er in Nederland. Ik zeg het mijn partijleider na dat je dan in Nederland burgemeester van Rotterdam kunt worden.

Mevrouw Van Ark (VVD): Het is maar goed dat ik over mijn eigen woorden ga, want wat ik heb gezegd wordt nogal verdraaid. Ik ben begonnen met uit te spreken dat ik trots ben op onze Grondwet. De Grondwet, die discriminatie verbiedt, is uitgewerkt in heel veel wetten die staan voor de gelijke rechten van mensen in Nederland. De rechter kan aangeven wanneer discriminatie aan de orde is en kan daarvoor strenge straffen opleggen. Mensen kunnen zich bij een groot aantal instanties melden. Dat gebeurt ook, en dat is goed. Tegelijk zie ik dat je als overheid niet alles kunt afdwingen. De samenleving kent ook zo haar eigen dynamiek. Er is wel degelijk een normatief debat nodig, maar dat moet ook in de samenleving plaatsvinden. Dat gebeurt: op scholen, bij verenigingen en bij bedrijven. Dat is goed. Je kunt twee dingen doen. Je kunt bij elk probleem in de samenleving naar de overheid kijken, maar er is een grens aan wat je met wetten en regels kunt opleggen en afdwingen. Ik denk dat we in Nederland een heleboel dingen goed opleggen en afdwingen, maar er zijn ook zaken die je in de samenleving moet bespreken. Er is ook een verschil tussen gediscrimineerd worden en je gediscrimineerd voelen. Beide zijn erg; feelings are facts in dit geval. Ik heb echter gezien in De Monitor en gelezen in de rapportages dat als mensen een vervelende ervaring hebben, het in gesprek gaan al heel erg helpt bij het vinden van een oplossing. Als mensen bijvoorbeeld tijdens het uitgaan tegen de muur gezet worden en een klap op hun kop krijgen omdat ze homo zijn en ze het wagen zich in een uitgaansgebied te begeven waar bepaalde mensen dat niet zint, dan moet de overheid heel sterk optreden. Dat doet de politie ook. Daar ben ik trots op.

De volgende groep waaraan ik aandacht wil besteden, zijn de LHBT'ers. Bij hen is heel veel bereikt aan emancipatie, wat zeer behulpzaam is bij het voorkomen van discriminatie. Denk daarbij aan het huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht, maar recentelijk zeker ook het annuleren van de enkelefeitconstructie. Daar is nog een hoop te doen aan acceptatie. Ik noem de gay-straight alliances op scholen, maar ook een initiatief als dat van de KNVB voor homoacceptatie op het veld als goede initiatieven om te voorkomen dat er gediscrimineerd wordt. Hebben de projecten in Rotterdam rondom Roze in Blauw laten zien dat de aangiftebereidheid is toegenomen? Dat is van groot belang.

Ook mensen met een beperking hebben te maken met discriminatie. Op dit terrein hebben we heel belangrijke stappen gezet met de hervormingen in deze periode door te kijken naar wat mensen wel kunnen in plaats van naar wat ze niet kunnen en door meer in te zetten op maatwerk. We voeren op dit moment gesprekken over het VN-verdrag. Kortheidshalve wil ik het daarbij laten, maar ik denk dat dit een belangrijke stap is omdat je ook daar de discussie krijgt over het maatwerk. Waar een stoeprand voor iemand met een visuele beperking heel belangrijk is, is die voor iemand met een rolstoel juist belemmerend. Ook hier moeten we ervoor zorgen dat de samenleving belemmeringen wegneemt.

Ik rond af. Dat wil ik graag doen met de woorden van mijn collega Malik Azmani in een persoonlijk interview dat hij heeft gegeven en dat ook een antwoord had kunnen zijn op de vraag van de heer Kuzu. «Het komt altijd op jezelf aan. Ik ben niet iemand die de makkelijkste weg kiest. Mijn boodschap is: Je hebt in een situatie met een taalachterstand en een andere cultuur twee opties. De ene is dat je je slachtoffer voelt, maar dat brengt je niet verder. De andere is dat je wat harder moet lopen dan de ander. Dat is misschien niet rechtvaardig, maar het is niet anders. Daar kun je dus wel heel ver mee komen.» Mijn collega Azmani geeft de kern aan, namelijk dat discriminatie voorkomt, maar altijd in combinatie met een werkwoord: aanpakken, voorkomen en het hoofd bieden.

De heer Schouw (D66): Voorzitter. Het is goed dat we hier vandaag over dit onderwerp praten met twee zeer goed ingevoerde ministers en dat er grote belangstelling voor dit onderwerp is vanuit de Kamer. Mijn fractie vindt dat juist deze twee ministers zich het afgelopen jaar van hun goede kant hebben laten zien om dit onderwerp echt goed aan te pakken. Dat is een eerste compliment. De ene Minister kent mij beter dan de andere en weet dat na een compliment altijd weer een paar vragen komen. Maar als ik dat niet zou doen, zou ik waarschijnlijk een verwijt van de Minister krijgen.

Laat ik beginnen met wat we afgelopen zondagavond allemaal zagen in De Monitor. Dan blijkt dat er eigenlijk nog wel wat werk aan de winkel is als het gaat om discriminatie. Maar een paar procent – mijn medewerker heeft dat eens precies uitgezocht en achterhaald dat het gaat om 2,4% – van bij de politie geregistreerde discriminatiefeiten leidt tot instroom bij het Openbaar Ministerie. Mevrouw Karabulut zei het net al: met ruim 80 van de 3.600 aanmeldingen gebeurt iets. Dat is heel raar. Het is wel heel bijzonder dat zo'n minuscuul klein deeltje van het aantal aanmeldingen leidt tot doorstroming naar het Openbaar Ministerie. Actie is dus wel noodzakelijk. Begrijp ik goed dat het kabinet zegt dat het WODC onderzoek gaat doen naar omvang, aard en afdoening in discriminatiezaken? Ik vind dat wat procedureel. Er moet zicht komen op een soort handelingsperspectief. Een kind kan zien dat hier een heel groot probleem is. Is hier sprake van een verstopping? Misschien is er wel te weinig budget, te weinig prioriteit, te weinig menskracht bij het OM. Er moet dus wat gebeuren. Het voorstel van de D66-fractie zou daarom zijn om de tafel van Ronald en Lodewijk te maken. Zet de mensen van het OM en de politie bij elkaar. Neem met hen krachtig door hoe dit komt en wat we eraan kunnen doen. Dan weten we de dag nadat die tafel is gehouden wat we eraan kunnen doen. Dan hoeven we oplossingen niet weg te stoppen in procedures en onderzoeken van het WODC. Ik vind dit te ernstig om te zeggen dat we er onderzoek naar gaan doen, want dan zitten we hier volgend jaar weer. Deze tafel is dus mijn eerste voorstel.

Er komt nog een tweede tafel aan. Die gaat over discriminatie op de arbeidsmarkt. We kregen ter voorbereiding op dit AO een prachtige brief van het College voor de Rechten van de Mens. Daarin is nog eens heel simpel de problematiek geschetst. Driekwart van de autochtonen heeft op dit moment een baan. Bij de mensen met een migrantenachtergrond is dat twee vierde, dus de helft. Daar zit dus een kwart verschil in. Dan kun je redeneren dat dit aan die mensen zelf ligt, bijvoorbeeld vanwege taal of een verkeerde opleiding, maar dit lijkt mij een iets te simpele conclusie, zeker als je dit plaatst in Europees perspectief. Deze scheefheid laat zich, zo lees ik in dezelfde brief, in geen enkel ander Europees land zien. In Nederland is dus iets bijzonders aan de hand. De overheid heeft een taak om daar wat aan te doen. Die bijzonderheid heeft klip-en-klaar te maken met arbeidsmarktdiscriminatie. Dat werd vanmorgen bevestigd door onze ambassadeur Mirjam Sterk, ons voormalige Kamerlid, die daarover uitspraken deed in de Volkskrant. Mijn voorstel is om een tweede tafel in te richten over arbeidsmarktdiscriminatie. Daaraan nemen deze twee ministers en een aantal betrokkenen plaats. Er wordt dan krachtig gekeken wat er gebeurt en wat de oplossingen daarvoor zijn. Ook hiervoor geldt weer dat we het niet moeten wegstoppen in allerlei procedures.

U zit naar mij te kijken, voorzitter?

De voorzitter: U bent het nu kwijt. Dank u wel.

Het woord is aan de heer Bisschop van de SGP-fractie.

De heer Bisschop (SGP): Voorzitter. Ik vrees dat ik de vier minuten spreektijd volledig nodig heb, dus ik begin direct aan mijn spreektekst.

Het tegengaan van ongelijke behandeling en het bestrijden van discriminatie zijn belangrijke thema's. Toch is de SGP van mening dat we hier in Nederland in bepaalde opzichten soms doorslaan. Zo ongeveer elk thema wordt in een gelijkheidsmal geperst alsof artikel 1 van de Grondwet het enige, basale grondrecht is waarmee we in Nederland te maken hebben. Wat bedoeld is om de vrijheid van burgers te beschermen door het definiëren van grondrechten, mensenrechten wordt soms een middel om diezelfde vrijheid te beknotten. Andere, niet minder wezenlijke rechten worden dan gemakkelijk aan de kant gezet. Vandaag wil ik voor vier thema's, die deels zijn onderbelicht in de voorliggende stukken, wat meer aandacht vragen. 1. Discriminatie wegens handicap. 2. Discriminatie wegens afkomst, waarbij ik mij voornamelijk focus op antisemitisme. 3. Discriminatie wegens vrouw zijn. 4. Discriminatie wegens godsdienst.

Allereerst het thema handicap. Het Europese verdrag spreekt nadrukkelijk van de noodzaak om het recht op leven te beschermen. Het Nationaal Actieplan Mensenrechten rept er met geen woord over. De vraag is: waarom niet? Het verzoek is om dit thema in de volgende rapportage gewoon als zodanig op te nemen. Ik noem één voorbeeld om het belang daarvan te onderstrepen. Onderzoek wijst uit dat 90 tot 95% van de ongeboren kinderen bij wie het syndroom van Down wordt geconstateerd, wordt geaborteerd. Dat is bijna 100%! Vaak is het argument dat zo'n kind geen leven heeft. Naar onze overtuiging is dat een volledig achterhaalde visie. Vinden wij het normaal dat dit zo is? In de stukken staat dat iedereen het recht heeft om als individu beoordeeld te worden op grond van eigen keuzen, talenten en verantwoordelijkheden. Wat betekent deze zin heel concreet voor nog niet-geboren kinderen met het syndroom van Down? Het mag toch niet alleen een obligatie belijdenis met de mond zijn terwijl het kwaad gewoon doorgaat? Wat gaat het kabinet doen om ook deze kinderen een eerlijke kans te geven?

Dan antisemitisme. Collega Dijkgraaf heeft vorig jaar een motie ingediend over de noodzaak van de bestrijding van antisemitisme op Europees niveau. In deze brief komt hier een korte reactie op, maar de motie wordt zodanig samengevat dat zij niet meer over antisemitisme gaat maar over non-discriminatie. Natuurlijk is dat een belangrijk thema, maar daarbinnen is antisemitisme een thema dat bijzondere focus verdient. Vervolgens wordt in de hele internationale paragraaf nauwelijks nog een woord aan antisemitisme als zodanig gewijd. Waarom wordt die motie niet loyaal uitgevoerd in de zin dat er expliciet aandacht gevraagd wordt voor en focus gelegd wordt op antisemitisme? Wanneer wordt er serieus en zelfstandig werk gemaakt van de bestrijding van antisemitisme? Wat wordt er concreet gedaan met dit thema in de op te richten High Level Group? Welke acties worden er internationaal ondernomen om sluimerend en openlijk antisemitisme stevig te bestrijden? Je komt het tegen op het voetbalveld, maar ook in moslimkringen. We moeten de problemen eerlijk benoemen en die in gesprekken met deze gemeenschappen niet wegzetten onder de algemene noemer van discriminatie. Dan nemen we dit vraagstuk niet serieus genoeg. Wie kijkt naar de toename van het aantal antisemitische incidenten die gemeld worden, lopen de rillingen over de rug, ook als je kijkt naar de aard van de incidenten. Wij zijn heel benieuwd naar het onderzoek dat deze maand komt over de triggerfactoren van antisemitisme in het onderwijs. Er moet ook in het onderwijs serieus werk gemaakt worden van lessen tegen antisemitisme en over de Holocaust. Juist als de populatie op een school daar moeite mee heeft, is dat des te meer op zijn plek.

Het derde onderwerp betreft vrouwen. Een ander voorbeeld waarin de gelijkheidsmal nogal eens zijn werk doet, is de omgang met vrouwen in Nederland. Als vrouwvriendelijke partij die de SGP is, heb ik gisteren aangekondigd dat ik vandaag met een voorstel zou komen om serieus te overwegen om meisjes een jaar eerder de ruimte te geven om een rijbewijs te halen.

De voorzitter: De heer Bosma heeft geen behoefte aan een vervolgvraag.

Het woord is aan de heer Marcouch van de Partij van de Arbeid-fractie.

De heer Marcouch (PvdA): Voorzitter. Discriminatie is een ziekte die mensen in onze samenleving vernedert en kapotmaakt. Afgewezen worden omdat opleiding, vaardigheden of ervaring tekortschieten is beroerd, maar je kunt er iets aan doen. Je kunt jezelf verbeteren. Afgewezen worden omdat de werkgever zijn oren laat hangen naar klanten die geen hoofddoekjes of kleurtjes over de vloer willen, is onoverkomelijk. Je geloof, herkomst of geaardheid verloochenen betekent innerlijk onveilig worden en je productiviteit verliezen. Moet de vernederde non-mainstream zich in zijn eentje invechten? Dat gaat dus niet. Ook in zijn of haar omgeving ontstaan angst, wantrouwen en haat. Dat is wat discriminatie teweegbrengt. Dat is waar onze samenleving aan kapotgaat. Geen wonder dus dat de hele Tweede Kamer en zowel de Minister van Binnenlandse Zaken als die van Sociale Zaken present zijn. Ook de Minister van Veiligheid en Justitie heeft een taak, want discriminatie is strafbaar en bovendien alomtegenwoordig, zo weet de Minister van Onderwijs sinds het onderzoek van de Anne Frank Stichting.

Om een metafoor te gebruiken: de nieuwkomer moet inderdaad invoegen op de snelweg, maar de invoeger staat er niet alleen voor. Niet alleen zijn er verkeersregels die bescherming bieden, maar ook zijn er vooral leiders op de snelweg die hoffelijk genoeg zijn om ruimte te bieden aan de invoeger. Ziet de Minister van Binnenlandse Zaken dat ook? Vangt hij de geluiden op uit de gemeenten en provincies van groeperingen en bewegingen die zich actief verzetten tegen discriminatie? Zijn de gemeentelijke meldpunten daar centra voor? Hoe gaat het eigenlijk met ze? Wil de Minister met gemeenten overleg voeren en de gemeentelijke meldpunten waar die versnipperd en onderbezet zijn, opnieuw positie geven? Kan de Minister ze bijvoorbeeld liëren aan de tien politie-eenheden?

Discriminatie een hoge prioriteit toekennen, helpt. Dat hebben we geleerd van de aanpak van huiselijk geweld. Zijn Onze Ministers bereid om de energie die nu zo sterk wordt gestoken in reeksen van onderzoek, die fixatie, te verleggen naar concrete doelen tegen discriminatie zoals ik al eerder in mijn aangenomen motie heb bepleit? We hebben nu een handleiding voor aangifte. Ook met moskeebesturen zijn de ministers in gesprek geweest. Er is een overeenkomst om bij discriminatoir geweld de aangifte te voorzien van een vinkje om in de praktijk duidelijkheid te krijgen over de hoeveelheid. Maar nog steeds gebeurt het dat discriminatoir geweld geregistreerd wordt als eenvoudige mishandeling of als baldadigheid. In de praktijk gaat het helaas nog steeds op veel fronten mis. Exemplarisch zijn mijn ervaringen met de Zeeuwse Leila Kallal, die mij vorig jaar te hulp riep. Het uitzendbureau weigerde haar een stage omdat ze wellicht ooit een hoofddoek zou gaan dragen. Haar school kwam niet voor haar op en het politiebureau poeierde haar af. Laat Onze Ministers juist bevorderen dat persoonlijke inzet, moraal en wet elkaar vooruithelpen bij het invoegen op de snelweg.

De meldpunten die Minister Plasterk kan versterken, kunnen heel goed de morele steun gebruiken van de werkgevers van Minister Asscher. Het is heel goed dat Onze Minister van Sociale Zaken bij zakenpartners van de overheid het discriminatieverbod bedingt. Het ministerie kan, zoals ik in eerdere overleggen al heb bepleit, nog een flinke slinger geven aan de eigen personeelshuishouding. Het is te toetsen zonder grote onderzoeken en ambitieuze streefcijfers. Het kan zoals de gemeente Gent dat doet. Die checkt het discriminatieverbod voor zakenpartners door bijvoorbeeld mysterysollicitanten in te zetten. Nederlandse bedrijven kennen dit fenomeen als mysteryshoppers, een geliefd bijbaantje voor studenten. Voelt de Minister iets voor het idee van mysterysollicitanten of heeft hij een andere methode op het oog?

De heer Schouw (D66): De heer Marcouch zei: als de heer Schouw goed geluisterd had in het begin. Maar ik heb in het hele betoog niet gehoord van de heer Marcouch – ik heb dus wel goed geluisterd – dat de Partij van de Arbeid-fractie het eigenlijk een onverstandige uitspraak vond. Ik vat het even samen, maar de heer Marcouch zegt dat het een onverstandige uitspraak is van de Minister-President. Dat ben ik met hem eens. Dat siert de heer Marcouch ook.

Ik wil mijn tweede interruptie ook gebruiken, voorzitter. Mag dat?

De heer Bosma (PVV): Voorzitter. We praten vandaag verder over zaken die dramatisch zijn verergerd door de massa-immigratie die we de afgelopen 40 jaar hebben gekend. Die massa-immigratie heeft tal van negatieve effecten voor de samenleving. Denk aan overlast, het teren op uitkeringen, jodenhaat, homohaat, overlast voor vrouwen, vrouwbesnijdenis en polarisatie. Zij levert een enorme bijdrage aan de misdaad zoals we in de uitzending van Opsporing Verzocht van gisteren maar weer even zagen. In het gedeelte in Nederland waar de islam heerst en op heel veel plekken in Europa zijn er no-goareas et cetera. In Brussel zijn twee jongetjes van 7 jaar op straat in elkaar geslagen omdat ze ham aten. We zien heel veel van dit soort zaken en zij zijn nauw gerelateerd aan de islam. Joden kunnen geen keppeltje meer dragen, joodse scholen worden bunkers, joden worden ondergespuugd en er wordt geen Holocaustonderwijs meer gegeven in geïslamiseerde buurten.

Ernst Verduin heeft Auschwitz overleefd. Hij heeft daar de moefti bijvoorbeeld nog gezien. Hij gaat bij scholen langs om te vertellen over wat hij heeft meegemaakt. Het antwoord op de vraag of hij ook bij zwarte scholen langsgaat, luidt: nee, daar voel ik mij niet veilig. Iemand die ik ken, zei dat hij zijn zoon heeft verteld om dat hij zijn mond moet houden als de moslims in zijn klas de joden de schuld geven. Net als allerlei bobo's van de Partij van de Arbeid, heeft de voorganger van Minister Plasterk, de heer Ed van Thijn, 30 tot 40 jaar lang geroepen dat moslims de nieuwe joden zijn. We hebben nieuws voor de heer Van Thijn: joden zijn de nieuwe joden.

We zien homo's die de grote steden moeten verlaten en elders moeten gaan wonen. Zij worden aangevallen, overvallen en in elkaar geslagen en gaan weer terug in de kast. Taxi's worden gebruikt als vallen voor homo's. Ik citeer: er zat zo'n € 60 in mijn portemonnee; daar schiet je helemaal niets mee op; het waren twee Marokkaanse jongens van rond de 20 jaar. In die zin was het dus eigenlijk heel voorspelbaar.

We zien ook geweld uit mohammedaanse hoek gericht tegen vrouwen. We mogen daar helaas niet zo veel vanaf weten. Als de gemeente Amsterdam onderzoek doet naar het lastigvallen van vrouwen op straat mogen we wel de etniciteit of de achtergrond van de slachtoffers weten, maar niet die van de daders. Dat is blijkbaar te gevoelig. Als Het Parool over hetzelfde onderwerp iets schrijft, heeft die Amsterdamse krant wel tips voor vrouwen: (1) kleed je zedig – kleed je dus in een leuke jutezak – en (2) leer Arabische scheldwoorden om de aanvallers te woord te kunnen staan.

Ook in het Poldisonderzoek – we komen daarmee meer op de zaken die vandaag op de agenda staan – ontbreekt de achtergrond van de daders als het gaat om jodenhaat en homohaat. Ik zou die achtergrond graag willen weten. Er wordt geschreven over het geboorteland, maar dat vind ik niet zo interessant. Ik denk dat heel veel Turken en Marokkanen zich daaraan schuldig maken en velen daarvan zijn in Nederland geboren. Ik interesseer met niet voor het geboorteland; ik wil weten wat de achtergrond van de daders is.

Het is niet zo gek dat dit allemaal gebeurt. We kennen allemaal de cijfers: 47% van de moslims wil geen homo als vriend, 40% van de moslims zegt dat joden niet te vertrouwen zijn en 1 miljard moslims over de hele aardbol willen de sharia invoeren. Er zijn heel veel cijfers. We hebben die mensen binnengehaald dankzij de progressieve elites die ons hebben aangepraat dat het een culturele verrijking zou zijn en we betalen daar nu allemaal een gruwelijke prijs voor. Als Nederland nog een monocultureel land was geweest, hadden we dit soort ellende in een veel bescheidenere mate gekregen.

De elites, dit kabinet en in het bijzonder de Partij van de Arbeid stimuleren juist discriminatie en racisme, bijvoorbeeld door het meewerken aan de bouw van moskeeën. In Gouda werkt een PvdA-wethouder bijvoorbeeld mee aan een muur die moslims moet scheiden van vrouwen, want dat is in strijd met hun ideologie. De Partij van de Arbeid vindt dat prima. Hoofddoekjes worden op het congres van de Partij van de Arbeid gepresenteerd. De heer Wouter Bos heeft een trotse bezitter van een hoofddoek naast zich. Van de week was er een mooi bericht over het onderzoek van Ruud Koopmans en de strekking daarvan was: hoofddoek is de beste voorspeller van fundamentalisme, jodenhaat, homohaat, haat tegen het Westen en het toejuichen van de sharia. Dat vindt allemaal plaats onder die hoofddoekjes en de PvdA knuffelt daarmee.

De heer Bosma (PVV): De heer Asscher komt wel in actie als vier mensen een ludieke actie hebben die ziet op een moskee – de PvdA was altijd een groot voorstander van burgerlijke ongehoorzaamheid – maar als PVV'ers massaal politiek geweld tegen zich krijgen, dan merk ik niets van hem.

Mijn geachte voorganger, de heer Marcouch, is een groot voorstander van quota, bijvoorbeeld bij de politie.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Voorzitter. Ik zal proberen om wat constructieve ideeën aan te dragen om te bekijken hoe de samenleving wat toleranter zou kunnen worden.

Het is droevig om te constateren dat discriminatie toeneemt vandaag de dag. Dat blijkt ook uit de monitor. Onverdraagzaamheid is gif voor de samenleving en kan mensen ernstig schaden. Collega's hebben daar ook al aan gerefereerd. Ik zal twee onderwerpen benoemen in mijn bijdrage, namelijk: antisemitisme en arbeidsdiscriminatie.

Laat ik beginnen met antisemitisme. Ik heb een aantal bezoeken gebracht aan joodse synagogen, ook de afgelopen weken weer. Ik constateer dat de situatie nog niet helemaal op orde is, ondanks het feit dat het kabinet, daartoe gestimuleerd door de ChristenUnie, er extra geld voor heeft vrijgemaakt, namelijk 1,5 miljoen voor de komende vier jaar. We zijn blij met de stappen die zijn gezet – de joodse synagogen zijn dat ook – maar uit Amsterdam en Amersfoort heb ik berichten gekregen dat het daar nog niet op orde is. Ik zeg niet om welke locaties het gaat – dat kan ik onderhands doen – want daar stellen de betrokkenen geen prijs op in verband met de veiligheid.

Je hoort daar de vreselijkste verhalen met name over orthodoxe joodse scholen. Klassen kunnen in Amsterdam niet met het openbaar vervoer naar Artis omdat ze dan bespuugd en uitgescholden worden. Het is toch enorm triest dat anno 2015 de joodse gemeenschap hier niet over straat kan in zelfgekozen kledij. Wij moeten ons dat als samenleving enorm aantrekken en er alles aan doen om die haat tegen te gaan.

Ik heb de quickscan van de bewindslieden ook gezien. Zij constateren daar zelf ook in dat het antisemitisme is toegenomen in de eerste tien maanden van 2014. Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) komt vandaag ook met cijfers naar buiten die een toename van het antisemitisme laten zien. Het centrum spreekt van een groei van 66% in 2014 – dat zijn schokkende cijfers – en meldt dat er in de drie zomermaanden evenveel meldingen van antisemitisme zijn geweest als in het hele jaar daarvoor. Dat zegt nogal wat.

Ik kom op een aantal concrete vragen. Ik heb al de berichten over Amsterdam en Amersfoort al even genoemd. Weet het kabinet hiervan? Wil het contact opnemen met de joodse gemeenschappen aldaar?

Wij zijn blij met de 1,5 miljoen euro die is uitgetrokken, maar dan blijven er nog steeds honderden euro's over die ouders van joodse kinderen moeten bijdragen aan de beveiligingskosten. Ik blijf er namens de ChristenUnie op aandringen dat de Staat zijn verantwoordelijkheid moet nemen en dat niet de ouders die beveiligingskosten voor de kinderen die daar naar school gaan, zouden moeten betalen.

De quickscan hebben we inderdaad gekregen. Daarin zien we een stijgende lijn, maar wordt dit nu ook standaard geregistreerd bij de politie zoals de Minister van Justitie ons eerder heeft toegezegd? Kan er een vakje worden aangevinkt om aan te geven dat het gaat om incidenten die te maken hebben met antisemitisme? Ik krijg daar graag een reactie op.

Een andere suggestie die ook werd gedaan tijdens de rondetafelgesprekken die we georganiseerd hebben en waar de collega's ook bij aanwezig waren, was: zou het niet een idee zijn om burgerpolitie te laten meelopen met mensen, orthodoxe joden, die regelmatig bespuugd en beledigd worden? Daardoor krijgt de politie de mogelijkheid om daders, antisemieten, een keer op heterdaad te betrappen. Al doen we dat maar steekproefsgewijs. Gelet op het feit dat mensen dit bijna elke dag moeten meemaken, geef ik de Minister van Justitie via de twee hier aanwezige bewindslieden, deze suggestie mee.

Ik kom op het onderwijs. Het CIDI pleit voor een meldplicht. Dat lijkt me te ver gaan. Ik vraag me ook af of dat tot een betere vertrouwensrelatie leidt met de ouders en de kinderen. Maar wat kan er wel gedaan worden om scholen en leraren beter uit te rusten om antisemitisme en radicalisering tegen te gaan? Is de Minister het met de ChristenUnie eens dat scholen, leraren, het lesgeven over de Holocaust niet mogen vermijden? Kunnen we daar een duidelijk antwoord op geven? En op welke wijze gaat de Minister ingrijpen als dat toch gebeurt? Van de Anne Frank Stichting hebben we gehoord dat 10% van de leraren zegt dat de Holocaust op hun school wordt ontkend. Wat gaat de Minister daaraan doen? Ik hoorde van een joodse school in Amsterdam dat die in het kader van het project «Op bezoek bij de buren» leerlingen van mbo-scholen gewoon uitnodigt om op bezoek te komen en om de stereotypen en de vooroordelen te bespreken. Hoe gaan we de good practices die er ongetwijfeld ook zijn op andere scholen, uitrollen bij andere scholen in Nederland? Ik hoor daar graag een reactie op.

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Voorzitter. Sinds enkele weken brokkelt de secondelijm die bij het aangaan van de coalitie tussen VVD en Partij van de Arbeid was aangebracht, zienderogen af. Er is onenigheid over asielbeleid, over samenwerking met dictators en ook over de aanpak van discriminatie. Premier Rutte zegt dat hij er niets aan kan doen als mensen gediscrimineerd worden. Hij vindt dat allochtonen zich maar moeten invechten, terwijl de hier aanwezige Minister Asscher discriminatie terecht nooit wil accepteren. De gemene deler van die drie gevallen is dat partijpolitiek wordt bedreven over de ruggen van kwetsbare mensen. Wat het meningsverschil tussen de premier en de vicepremier anders maakt, is dat in dat geval de eenheid van kabinetsbeleid in het geding is. Kan de Minister aangeven welke koers het kabinet kiest? Is dat de koers dat discriminatie nu eenmaal niet op te lossen is en dat allochtonen zich maar moeten invechten of is dat de koers dat discriminatie onacceptabel is en keihard bestreden moet worden? Kan de Minister ook aangeven of hij zijn antwoord namens het hele kabinet uitspreekt of alleen namens het PvdA-smaldeel? Ik krijg daar graag een reactie op.

Ik wil de aanwezige ministers en via hen de collega's in het kabinet ook graag aanspreken op hun rol in het ontstaan van het huidige klimaat ten opzichte van minderheden in ons land. Is het kabinet van mening dat een uitspraak van de premier dat gediscrimineerde allochtonen zich maar moeten invechten, een steunend signaal is aan deze mensen? Of deelt het de inschatting van de GroenLinks-fractie dat mensen door dit soort uitspraken eerder vervreemdt raken van de maatschappij en dat zij daardoor het gevoel krijgen dat zij in de kou worden gezet?

Ik ben geschrokken door de berichtgeving in de monitor waaruit blijkt dat van de 1.600 aangiftes er maar 83 in behandeling zijn genomen door het OM. Dat versterkt nu niet bepaald het vertrouwen van mensen in de rechtsstaat. Delen de ministers de mening van GroenLinks dat er meer moet worden ingezet op het vervolgen vanwege discriminatie, zodat mensen in de toekomst niet afzien van een aangifte omdat er toch niets mee gebeurt? De ministers hebben in hun voortgangsbrief van 2014 immers de mond vol over het belang van meldingsbereidheid. Is het kabinet bereid om er bij het Openbaar Ministerie op te wijzen dat de argumentatie dat discriminatiezaken juridisch lastig zijn, onvoldoende is om af te zien van vervolging. Graag krijg ik daar een reactie op.

GroenLinks wil graag dat het diversiteitsbeleid in het Nederlandse bedrijfsleven beter en actiever wordt. Niet alleen allochtonen zijn ondervertegenwoordigd in de top, maar ook het aantal vrouwen in de top is nog altijd beschamend. Van de directieleden is slechts 9% vrouw en minder dan 2% allochtoon. Ook blijkt uit cijfers van het CBS wederom dat allochtonen in het algemeen veel moeilijker aan een baan komen. Hoe staat de regering tegenover een plicht voor grote bedrijven om in hun jaarverslag verantwoording af te leggen over het gevoerde diversiteitsbeleid middels een verplichte diversiteitsclausule? Als bedrijven inzichtelijk maken wat hun inspanningen zijn om diversiteit in het personeelsbestand te krijgen en om gelijke kansen op hogere posities te creëren, kan de overheid bijvoorbeeld bij het selecteren van haar partners in het bedrijfsleven letten op deze inspanningen om zo de emancipatie te bevorderen. Je doet dan wel zaken met bedrijven die het goed doen en niet met bedrijven die het slecht doen. Dat is gewoon een kwestie van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Ook het idee van de heer Marcouch om mysteryguests in te zetten om te toetsen of bedrijven discrimineren, vind ik heel interessant. Ik ben benieuwd naar de reactie van het kabinet hierop.

Minister Plasterk: Voorzitter. Van alle artikelen in de Grondwet staat er maar een gegraveerd op de buitenkant van ons parlement. Dat is niet artikel 22 waarin het recht op vrijetijdsbesteding is vastgelegd, maar artikel 1 van de Grondwet. Dat artikel is zo kort dat ik het nog wel even kan voorlezen: «Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.»

Dat is de basis van onze samenleving en ons bestel. Het is niet zo dat discriminatie onwenselijk is of dat dit liever niet zou moeten gebeuren; het is niet toegestaan, het is verboden en het mag niet voorkomen. Dat is het uitgangspunt van het land waarin wij leven.

Er is geen tijd om uit te weiden, maar laat ik kort het volgende zeggen. Ik ben bioloog zoals de Kamer weet en ik weet dat er bij sociaal levende dieren, bij tribale dieren, een sterke neiging bestaat om onderscheid te maken tussen «zelf» en «niet zelf». Dat kan vaak ook in een split second gebeuren zoals ook blijkt uit de psychologie. Er zijn ook overheidscampagnes gevoerd die dat bij mensen zichtbaar wilden maken door middel van foto's waarvan je op het eerste gezicht denkt dat iets gebeurt, maar waarop iets heel anders in beeld blijkt te zijn als je goed kijkt. Het nut daarvan is om mensen ervan te overtuigen dat je soms te snel een oordeel klaar hebt. Ik zeg dat om te benadrukken dat de neiging om te bepalen wie er bij «zelf» hoort en wie niet, diep in de mens zit. De basis van onze samenleving is echter dat iedereen ongeacht godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras of geslacht bij «zelf» hoort en het recht heeft om op dezelfde manier behandeld te worden. Er zijn wel meer dingen die diep in onze natuur zitten, maar die toch niet worden toegestaan in een fatsoenlijke samenleving. Daarom is het ook goed dat we een rechtsstaat hebben en dat wij daar permanente aandacht aan besteden, want dat gaat dus allemaal niet vanzelf.

We houden het dus goed in de gaten. Uit de monitoring die de Kamer is toegestuurd, blijkt dat het helemaal nog niet zomaar de goede kant opgaat met discriminatie en dan druk ik mij nog wat voorzichtig uit. Discriminatie neemt op onderdelen toe. Er werd net uitgebreid gesproken over antisemitisme. Er werd ook gezegd dat moslims zich gediscrimineerd weten. Er werd gesproken over discriminatie van vrouwen. Er is net uitgebreid aandacht besteed aan discriminatie van homo's. Dat zijn dus heel diverse grondslagen en op basis van geen daarvan mag onderscheid worden gemaakt. Het is dus zorgelijk als dit wel gebeurt.

Er werd gevraagd om een actieplan discriminatie. Dat hebben we, maar het is inderdaad goed om dat actieplan te herijken. Dat zullen we dit jaar dus ook doen. Daarbij zullen we verschillende zaken meenemen. Ik noem de midterm review over emancipatiebeleid met betrekking tot lhbt's en bij vrouwen, die de Minister van OCW onlangs naar de Kamer heeft gestuurd. Ik noem het onderzoek dat de Minister van V en J laat uitvoeren naar het verloop van discriminatiezaken in de strafrechtketen. Ik kom hier overigens later in mijn betoog nog nader over te spreken naar aanleiding van specifieke zaken. Ik noem voorts het onderzoek dat de Minister van SZW laat doen naar de effectiviteit van diverse lokale en maatschappelijke interventies. En ik noem ten slotte het project Kenniskamer antidiscriminatie, waarbij er dit voorjaar vanuit gedragswetenschappelijk perspectief zal worden bestudeerd welke oorzaken en beïnvloedingsmogelijkheden van discriminatie er zijn. Dat is misschien ook de tafel waar de heer Schouw naar verwees. Dat project zal waarschijnlijk ook nuttige informatie opleveren voor een nieuw herijkt actieprogramma antidiscriminatie. Wij hebben het voornemen om dit najaar met dat actieprogramma te komen.

Er zijn nog andere signalen. Zo heeft het College voor de Rechten van de Mens onlangs aangegeven dat het steeds vaker wordt gevraagd om gevallen van racisme te beoordelen. Ik hoef al die signalen niet op te roepen, maar die wijzen allemaal dezelfde kant op: dat het probleem niet kleiner maar eerder groter wordt en dat we er dus zeer alert op zullen moeten zijn. We moeten ons daarmee niet alleen richten op slachtoffers die zich bewust moeten zijn van de grenzen die de wet stelt, maar ook op het feit dat iedere burger zich moet realiseren wat er in de wet en in de Grondwet staat en daarnaar moet handelen. We accepteren niet dat mensen vanwege bepaalde persoonskenmerken niet als gelijken worden behandeld, zich daardoor gekwetst en onbegrepen voelen en zich terugtrekken. Dat is slecht voor de maatschappij en leidt uiteindelijk tot ontwrichting.

Wij zullen dat actieprogramma dus herijken. Ik heb de termijn al genoemd waarop we met die herijking zullen komen.

Wij voeren ondertussen natuurlijk al een flink aantal maatregelen uit. We komen bijvoorbeeld met een brede publiekscampagne om aandacht te vragen voor dit onderwerp. De website www.discriminatie.nl wordt binnenkort geactualiseerd. Op die website zal nieuwe informatie worden gegeven, waaronder een handreiking discriminatie met de bedoeling om mensen wegwijs te maken. Ze weten dan waar ze naartoe moeten als zij geconfronteerd worden met discriminatie. Die campagne zal voor de zomer gelanceerd worden.

De voorzitter: Ik zie dat er nog twee mensen willen interrumperen. Misschien is het verstandig om de Minister eerst in de gelegenheid te stellen om wat antwoorden te geven. Als de leden niet tevreden zijn over die antwoorden, kunnen zij alsnog interrumperen. We moeten om 15.30 uur gewoon stoppen. Ik kan daar ook niets aan doen, ik heb de planning niet gemaakt. Ik wist ook niet dat er zo veel woordvoerders zouden komen. We moeten dus echt een beetje efficiënt vergaderen.

Ik stel dus voor om de Minister nu eerst de gelegenheid te geven om wat antwoorden te geven. Daarna zal ik de interrupties verzamelen.

Minister Plasterk: In het kader van het actieplan zal ook gekeken worden naar de antidiscriminatievoorzieningen (ADV's). De heer Marcouch en anderen hebben daar al vragen over gesteld. Wij onderzoeken dat en er komt een rapportage over. Die zal ook als bouwsteen dienen voor dat herijkte actieplan.

Het bestrijden van discriminatie blijft ook de volle aandacht houden van de politie en het OM. Dat valt natuurlijk onder de verantwoordelijkheid van de Minister van Justitie, maar ik signaleer dat vanuit mijn coördinerende rol. Ik zal vanuit die rol ook antwoord geven op een aantal vragen die betrekking hebben op juridische aspecten. Homo-emancipatie en de bestrijding van homodiscriminatie maken deel uit van de portefeuille van de Minister van OCW, de arbeidsmarkt en specifieke onderwerpen die aan integratie raken vallen onder SZW en zodra de strafbaarheid aan de orde is, komt de Minister van Veiligheid en Justitie in beeld. Dat mag echter nooit een bezwaar opleveren voor het voeren van een effectief antidiscriminatiebeleid. We hebben op dat gebied dus een nauwe samenwerking. Het is niet mogelijk om het halve kabinet hier aan tafel te hebben. Daarom zal ik mijn uiterste best doen om de vragen op het gebied van justitie zo goed mogelijk te beantwoorden.

Tot zover mijn inleiding. Ik ga over op de specifieke vragen. Mevrouw Karabulut heeft gevraagd wanneer het herijkte actieprogramma zal verschijnen. Dat zal dit najaar het geval zijn. In de Voortgangsbrief Discriminatie 2014 is een handreiking discriminatie aangekondigd. Die handreiking zal voor de zomer beschikbaar zijn, en wel bij de start van de antidiscriminatiecampagne.

De heer Marcouch heeft opgeroepen tot een actief kabinetsbeleid. Ik heb al gezegd dat er dit najaar een herijkt actieprogramma zal komen. Er is bij de politie veel aandacht voor het antidiscriminatiebeleid. In het voorjaar van 2015 komt de Nationale Politie met een visiedocument, waarin aandacht zal worden besteed aan een betere politieaanpak van discriminatie. De aanpak van discriminatoir geweld is een onderdeel van de Veiligheidsagenda 2015–2018. De politie zet ook in op een divers bestand van het eigen politiepersoneel. Toen ik homo-emancipatie nog in mijn portefeuille had, viel het mij altijd op dat er juist bij de politie – waar je dat misschien niet meteen zou verwachten – een buitengewoon actief beleid op dit punt gevoerd werd. Dat is goed.

De heer Marcouch heeft voorts gevraagd naar de rol van de ADV's. Gaan we dat stelsel revitaliseren en hoe gaan we daarmee om? Het is belangrijk dat mensen weten waar ze terechtkunnen. Daarvoor zijn lokale meldpunten opgericht. Die worden aangeduid als de antidiscriminatievoorzieningen. Ik doel dus op die ADV's als ik het heb over lokale meldpunten. Als mensen discriminatie ervaren maar twijfelen over aangifte of als ze meer informatie willen over discriminatie, dan is er altijd ondersteuning voor hen. De drempel is laag, maar nog niet iedereen weet die meldpunten te vinden. Daar moet dus nog het een en ander aan gebeuren. Dat zal ook een onderdeel zijn van de campagne. Goede ondersteuning betekent dat mensen dicht bij huis alle ondersteuning en informatie moeten kunnen krijgen. Ik heb niet het beeld dat gemeenten dat verwaarlozen, maar het kan zeker beter. Ik zal onderzoeken of dat beter kan en daar in het kader van het herijkte actieprogramma op terugkomen.

De heer Marcouch heeft ook nog gevraagd of ik iets ga doen conform de aanpak tegen huiselijk geweld. Daarop is eerder actie ondernomen. Ik denk dat het wel een mooie illustratie is van iets waarvan je niet moet wegkijken, maar wat je hoog op de agenda moet zetten. Overheidsinstanties zoals de meldpunten die ik noemde maar ook het College voor de Rechten van de Mens staan paraat voor mensen die problemen met discriminatie ervaren. Maar inderdaad, er kan nog wel het een en ander gebeuren aan de bekendheid ervan. Op dat soort terreinen gaan we de komende tijd veel doen.

Mevrouw Karabulut (SP): Dat is een uitstekend voorstel.

De Minister zegt dat hij na de zomer met een campagne en een actieplan komt. Die campagne behelst vooral het aansporen van mensen om er wat mee te doen, om aangifte te doen. De Minister is echter met een grote boog om de hamvraag van mij en anderen heen gelopen. Die ging over het feit dat er heel vaak niets gebeurt met een aangifte of dat mensen die aangifte willen doen, weggestuurd worden. Daarmee voed je cynisme. Welke oplossing heeft de Minister hiervoor?

Minister Plasterk: Ik onderstreep de woorden van de heer Bisschop. Ik heb verwezen naar de Grondwet, waarin staat dat discriminatie verboden is. Daaraan vooraf gaat natuurlijk het feit dat het überhaupt voorkomt. Ik heb al in mijn inleiding gezegd dat het soms diep in de menselijke structuur zit om onderscheid te maken. Het is dus belangrijk dat in het onderwijs en in campagnes aandacht wordt besteed aan de vraag hoe het überhaupt bij iemand opkomt om een ander te discrimineren. Dat zou ik in de termen van de heer Bisschop de horizontale component noemen. Die gaat vooraf aan de eigenlijke handeling, het moment waarop het helemaal fout gaat en iemand een strafbaar feit pleegt.

Ik had overigens al antwoorden klaarliggen op de vragen die zojuist nogmaals per interruptie werden gesteld. Ik kijk even wat er nog meer komt.

Minister Plasterk: Ik wil op de eerste paar vragen ingaan bij het blokje justitie. Dat zal ik zo meteen doen. Ik ga eerst in op de interrupties die betrekking hadden op mijn eerste blokje. Ook in het verlengde van mijn reactie op de interruptie van de heer Bisschop, kan ik tegen de heer Marcouch zeggen dat ik juist die horizontale beweging zeer waardevol vind. We moeten dus niet alleen maar vanuit het strafrecht ernaar kijken, maar we moeten ook oog hebben voor mensen die in de samenleving proberen om op allerlei manieren discriminatie te bestrijden. Ik neem aan dat collega Asscher hier ook nader op zal ingaan vanuit de integratiegedachte. Het kabinet hecht daar grote waarde aan.

Ik kan de heer Voordewind bevestigen dat antisemitisme een onderdeel van het herijkte actieplan zal uitmaken. Ik heb antisemitisme in mijn inleiding ook al had genoemd als een van de zorgelijke ontwikkelingen.

Ik kom op de vragen die de portefeuille van de collega van V en J betreffen. Ik zal proberen om die vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. Een belangrijke vraag luidt: wat gebeurt er nadat er aangifte is gedaan en wat is het verschil tussen het aantal meldingen en het aantal gevallen waarbij daadwerkelijk tot vervolging is overgegaan? Mevrouw Karabulut en de heer Kuzu hebben hier zelfs per interruptie nogmaals naar gevraagd. Over deze materie is al het een en ander aan de Kamer geschreven. De politie en het OM registreren niet hetzelfde. Bij meldingen is er bijvoorbeeld niet altijd sprake van een dader, van een verdachte. Dan meldt iemand een geval van discriminatie. Dat wordt dan als melding genoteerd. Maar je kunt natuurlijk niet vervolgen als je niet weet wie de dader is geweest. Niet alle als discriminatoir ervaren uitingen zijn natuurlijk per definitie daadwerkelijk strafbaar. Dat hangt van de aard af. De politie registreert bovendien per melding, terwijl het OM per feit registreert. Er kunnen verschillende meldingen over hetzelfde feit komen. Daarmee is die hele zaak natuurlijk niet zomaar weggepoetst. Dat moet ook niet. Vandaar dat die cijfers zorgvuldig in beeld worden gebracht. Er is wel het een en ander in de bijlage bij de voortgangsbrief aan de Tweede Kamer opgenomen, maar het is belangrijk dat juist deze cijfers nader worden onderzocht. De Minister van Justitie zal in de loop van dit jaar de Kamer informeren over de uitkomsten van de kwantitatieve analyse. Daarbij worden de getallen in de justitieketen meegenomen en wordt duidelijk waarop actie wordt ondernomen, of er voldoende actie op wordt ondernomen en waar ruimte voor verbetering is. Daar wordt dus nog op teruggekomen.

Mevrouw Karabulut (SP): Voorzitter. Ik neem aan dat deze interruptie wordt beschouwd als een vervolgvraag op mijn eerdere interruptie.

Ik word hier ontzettend kriegel van. Vorig jaar voerden wij precies hetzelfde debat met de Minister van Sociale Zaken. Hij verwees toen ook naar de Minister van Justitie. In de stukken wordt melding gemaakt van hetzelfde debat uit 2012. We zitten inmiddels in 2015. Ik vind het prima dat het kabinet het allemaal gaat uitzoeken, maar het kan niet zo zijn dat het kabinet enerzijds een publiekscampagne gaat starten en mensen oproept om aangifte te doen en er werk van te maken, terwijl diezelfde overheid anderzijds niet thuis geeft. Ik wil derhalve voorstellen om niet te wachten tot nader onderzoek, maar om gewoon aan de slag te gaan. Laat mensen weten waar zij zich kunnen melden in het geval zij niet geholpen worden, om welke reden dan ook. Ik weet best hoe het werkt. Dat heeft echt niet te maken met onwilligheid, maar dat komt blijkbaar door de complexiteit. Het kabinet komt na drie jaar niet weer weg met de uitspraak: we gaan het onderzoeken, mañana, mañana. Dit kan echt niet!

Minister Plasterk: Nee, ik ben het daar niet mee eens. Ik verwijs daarbij naar de argumentatie die ik zojuist gegeven heb.

Mevrouw Karabulut vroeg wat de Minister met discriminatie op het internet doet. De Minister van Veiligheid en Justitie heeft vandaag de schriftelijke antwoorden op de Kamervragen over datzelfde onderwerp naar de Kamer gezonden. Ik wil daar, zeker ook gezien de tijd, gemakshalve naar verwijzen.

Mevrouw Van Ark heeft vragen gesteld over het netwerk Roze in Blauw voor lhbt's en over het investeren in de toename van de aangiftebereid. In elke politieregio is nu een Roze in Blauw-aanspreekpunt benoemd. In de praktijk blijkt dat contact met Roze in Blauw drempelverlagend kan werken voor het doen van aangifte. Dat programma heeft bij de politie dus alle aandacht.

De heer Voordewind heeft een specifieke vraag gesteld over de beveiliging van joodse en religieuze instellingen. Er worden momenteel aanvullende beleidsmaatregelen genomen ten aanzien van joodse instellingen. Die zijn passend bij de huidige dreiging en risico's. De beveiliging van de joodse objecten vindt plaats onder lokaal bevoegd gezag. Zoals bekend, adviseert de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) over die beveiligingsmaatregelen. Dat gebeurt in nauwe samenspraak met vertegenwoordigers van de joodse gemeenschap. De maatregelen worden genomen zolang dreiging en risico daartoe aanleiding geven en worden zo nodig aangepast. Zoals bekend, doen we in het openbaar geen mededelingen over de precieze maatregelen. Indien de dreiging en het risico daartoe aanleiding geven, zullen door de overheid ook passende beveiligingsmaatregelen worden genomen ten aanzien van overige religieuze instellingen. Dat geldt voor alle religieuze objecten.

De heer Bosman heeft nog vragen gesteld over de quota.

Minister Plasterk: Ik ben mij scherp bewust van het verschil tussen beide heren.

De politie werkt aan het bevorderen van diversiteit binnen het korps. Daarbij worden wel streefcijfers gehanteerd, maar geen quota.

Ik ben de heer Bisschop nog een antwoord verschuldigd op de vraag waarom in het Nationaal Actieplan Mensenrechten abortus niet is opgenomen. Hij noemde ook de getallen over het syndroom van Down. We zouden waarschijnlijk wel een aparte middag over die discussie kunnen voeren. De heer Bisschop is zich er natuurlijk van bewust dat die discussie niet zozeer betrekking heeft op de vraag welke mensen wel en welke mensen niet beschermingswaardig zijn, maar op de vraag in welk stadium van de zwangerschap een aantal lichaamscellen overgaat tot het zijn van mens. Daarbij realiseren we ons allemaal dat het natuurlijk ook nog een gradueel proces is. Daarom is het een complexe discussie. Die discussie moet een plek hebben, maar niet in het Nationaal Actieplan Mensenrechten. Ik realiseer me dat de heer Bisschop daar principieel andere opvattingen over heeft, omdat hij het menselijk leven vanaf de conceptie als volwaardig en beschermingswaardig beschouwt. Dat is een respectabele opvatting.

Voorzitter. Ik houd de beantwoording bewust kort, zodat mijn collega Asscher in ieder geval niet helemaal voor niets hiernaartoe is gekomen.

De voorzitter: Ik stel voor om de vragen die hier niet beantwoord kunnen worden, schriftelijk te beantwoorden. Dan kunnen die antwoorden bij de heropening van dit debat onderdeel uitmaken van de beraadslaging. Ik realiseer me dat dit een belasting is voor het ambtelijk apparaat. Maar als het moet, dan moet dat maar.

Zijn er nog vragen blijven liggen voor de Minister van Binnenlandse Zaken?

Minister Asscher: Voorzitter. Dank u wel. Door heel veel Kamerleden is terecht aangegeven wat discriminatie doet met mensen, dat discriminatie vernedering en een kwetsuur kan opleveren, omdat het gaat over wie je bent en wat je gelooft. Dat zijn geen dingen die je gemakkelijk kunt beïnvloeden. Soms zie je dat juist ook terug doordat de mensen de vernedering ervaren dat hun vader, moeder of kind gediscrimineerd of antisemitisch bejegend wordt. Ik vind de beschrijving van Martin Luther King heel aangrijpend. Hij vertelt in een interview hoe hij iedere dag met zijn dochter langs een pretpark rijdt en er op een gegeven moment niet onderuit komt om zijn dochter, die daarnaartoe wil, te vertellen dat zij daar niet naar binnen mag. De pijn die hij beschrijft, is een pijn die mensen ook in ons land ervaren als zij te maken krijgen met discriminatie.

Daarom moet de norm ook heel duidelijk zijn. De norm is dat het niet acceptabel is. Het is niet acceptabel als mensen anders worden bejegend, als mensen gediscrimineerd worden op grond van hun ras, hun overtuiging, hun geaardheid, hun geslacht of wat dan ook. Iedere Nederland verdient het om te weten dat de overheid die norm vooropstelt en probeert te beschermen.

Ik wil mijn bijdrage beginnen met het beantwoorden van de vragen over het interview met de Minister-President in Metro. Daarover zijn heel veel vragen gesteld. Ik merk dat er vooral onzekerheid is over de eenheid van het kabinetsbeleid. Die onzekerheid en ongerustheid wil ik wegnemen. Laat voor iedereen duidelijk zijn dat discriminatie niet acceptabel is. De overheid heeft een belangrijke rol daarin. De overheid heeft de rol om haar burgers te beschermen, normen te stellen, grenzen te trekken en die te handhaven. We zijn niet voor niets streng tegen criminaliteit, we zijn niet voor niets streng in de eisen die we aan mensen stellen en we moeten ook streng zijn tegen diegenen die discrimineren. Vandaar dat nog voordat het voortreffelijke idee van een tafel bij mij geland was, we vorig jaar een Actieplan arbeidsmarktdiscriminatie hebben gepresenteerd. Dat is nu in uitvoering. Over twee weken wordt een algemeen overleg over dat specifieke onderwerp gehouden. Dat gaat dus over discriminatie op de arbeidsmarkt, een ongelooflijk belangrijk onderwerp.

Hoe zit het dan met dat interview, zullen sommigen mij misschien vragen. De leden krijgen geen tijd meer voor interrupties, maar anders zouden ze dat vragen. In het interview zegt de Minister-President: ja, maar ik kan het niet oplossen. Dat is ook waar. We weten dat vooroordelen niet met een wet of door de overheid zijn uit te bannen. We weten dat discriminatie niet zal verdwijnen. Dat is ook zo. Vandaar dat ik vind dat de samenleving, het bedrijfsleven en de overheid samen in actie moeten komen tegen discriminatie. En zelfs dan zal discriminatie niet verdwijnen. Het punt blijft echter belangrijk. Het mag niet zo zijn dat het slachtoffer verantwoordelijk is voor de bestrijding van discriminatie. Dat moet helder zijn. De Minister-President heeft in het interview zijn keuze gemaakt als het gaat om de punten die hij wil benadrukken, maar ik zeg hier namens het voltallige kabinet dat het grote waarde hecht aan de strijd tegen discriminatie, racisme, moslimhaat en antisemitisme.

Minister Asscher: Ik heb niet voor niets mijn betoog op een bepaalde manier opgebouwd. Ik heb eerst uitgelegd wat het betekent als je gediscrimineerd wordt, wat dat met iemand doet. Een van de belangrijke beloften van de Nederlandse samenleving is dat ieder mens het recht heeft om te allen tijde als individu behandeld te worden. Dat betekent dat je wordt aangesproken op je gedrag, op je inzet, op wat je allemaal doet en op het feit dat je je niet kunt verstoppen achter kenmerken van een groep. Maar het betekent ook dat je er recht op hebt om niet beoordeeld te worden vanwege je naam, je geloof of je uiterlijk. Dat is niet vanzelfsprekend, zelfs niet in onze vrije samenleving. Je ziet dat er voorbeelden zijn van discriminatie. Je ziet dat er vooroordelen zijn. Sterker nog, de meeste mensen hebben wel in enige zin last van vooroordelen. Iedereen heeft er dus recht op om als individu beoordeeld te worden, of je nu Mohammed heet of Jan.

De Minister-President heeft gezegd dat dit recht vervolgens niet overal gegarandeerd wordt. Ook waar de overheid een norm stelt, waar we met z'n allen een norm stellen, wordt die niet door iedereen gehanteerd. Dat zie je ook bij andere vormen van misdaad. We hebben een duidelijke norm dat diefstal niet is toegestaan, en toch gebeurt het. Dan moet je dus niet zeggen dat die norm niet bestaat. Nee, dan moet je bekijken hoe je ervoor kunt zorgen dat je kinderen opvoedt met de gedachte dat je niet mag stelen. Ik denk hierbij een beetje aan de ketenbenadering van de heer Kuzu. Je moet vervolgens handhaven als er gestolen wordt. En dan nog zal diefstal niet verdwijnen. Dat betekent niet dat de norm, de waarde waar je van uitgaat, niet belangrijk is, maar dat betekent dat je die met kracht moet blijven uitdragen.

Nieuwkomers in de samenleving hebben altijd de taak om zich te verdiepen in die samenleving, om daar deel van uit te maken. Dat is ook onderdeel van het integratiebeleid voor nieuwkomers die zich in ons land vestigen. Maar Nederlanders die hier geboren en getogen zijn en een voornaam hebben die anders luidt dan Jan, hebben dezelfde rechten als andere Nederlanders.