Nr. 252 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Veiligheid en Justitie heeft op 19 juni 2014 overleg gevoerd met Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie over:

• − de brief van de Minister van Justitie en Veiligheid d.d. 5 juni 2014 met de reactie op het verzoek van het lid Segers om informatie over de aanslag bij het Joods Museum in Brussel (Kamerstuk 29 754, nr. 245).

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Van Toorenburg

Griffier: Hessing-Puts

De heer Segers (ChristenUnie): Voorzitter. Wij leven in een land waarin leden van de Joodse minderheid zich afvragen of er een toekomst voor hen is en of zij hier veilig kunnen wonen. Er zijn leden van de Joodse gemeenschap die deze vraag negatief beantwoorden en zeggen dat ze hier niet meer veilig kunnen wonen. Dat is een heel pijnlijke situatie. Er staan cabines voor Joodse instellingen en beveiligers moeten voor de veiligheid van de kinderen van joodse scholen zorgen.

Het dreigt nog erger te worden. Het is dramatisch wat één teruggekeerde Syriëganger in Brussel kan aanrichten en wat de impact daarvan is. Er zijn meer dan 100 Syriëgangers vanuit Nederland, die op een goed of slecht moment terugkomen met alle risico's van dien. Het doet mij het ergste vrezen. Het is van belang te doen wat wij kunnen. Ik heb drie punten: de bekostiging van de beveiliging, de Europese samenwerking en preventie.

De bekostiging van de beveiliging is een onderwerp waar wij het vaker over hebben gehad en waar wij niet helemaal zijn uitgekomen. De beveiliging komt voor een deel voor rekening van de overheid. Een ander deel komt voor rekening van de ouders van leerlingen van de joodse school, die daar een fors bedrag voor moeten neerleggen. In zijn brief schrijft de Minister dat de beveiliging is aangescherpt. Ik bedank hem voor die maatregel en voor het overleg met de Joodse gemeenschap. Het is inderdaad van groot belang dat er onmiddellijk overleg plaatsvindt, als de onrust na zo'n incident als in Brussel groeit en daarmee alle zorgen voor de toekomst groeien. Dit gaat nog wel een paar jaar duren. In The Telegraph staat een bericht over de training van leden van de Islamitische Staat van Irak en al-Sham (ISIS) die terugkeren naar Europa om deel te nemen aan hun ideologische strijd. Wij moeten het ergste vrezen. Kan de Joodse gemeenschap op ons rekenen? Het is een kleine gemeenschap, maar juist in het opkomen voor kleine minderheden zit de kracht van een beschaving. Die staat op het spel. Kunnen mensen veilig joods zijn in ons land?

Ik heb navraag laten doen naar de manier waarop andere Europese landen de beveiliging regelen. Heeft de Minister daar een goed overzicht van? Volgens mijn informatie komt de beveiliging van Joodse instellingen in het Verenigd Koninkrijk, de Scandinavische landen en Duitsland grotendeels voor rekening van de overheid. Het is goed om in Europees verband te bekijken welke verantwoordelijkheden de respectievelijke overheden nemen en of wij niet uit de pas lopen.

Wij krijgen binnenkort een nieuwe dreigingsanalyse. Ik ga uit van de kundigheid van onze veiligheidsdiensten en ik ga ervan uit dat ze die analyse op een goede manier maken. Er is een bijzondere omstandigheid: het feit dat er een strijd plaatsvindt in Syrië en Irak, waaraan veel Europese jongens deelnemen, die terugkeren en die in staat zijn tot een aanslag zoals die in Brussel. Wij hebben te maken met een bescheiden, kleine gemeenschap met grote zorgen en hoge kosten voor beveiliging, die zij voor een deel zelf moet opbrengen. Wil de Minister met deze bijzondere situatie in het achterhoofd opnieuw het gesprek aangaan met de diensten, de verschillende gemeenten en de gemeenschap zelf? Kunnen wij een onderscheid maken tussen objectieve en subjectieve veiligheidsbeleving? Nogmaals, ik ga uit van de kunde van de veiligheidsdiensten, maar er is ook zoiets als subjectieve veiligheidsbeleving. Er zijn grote zorgen. Men weet dat er eenzame wolven rondlopen, zoals de man die in Brussel heeft toegeslagen.

Het gaat niet alleen om Amsterdam, maar ook om andere plaatsen. In Leiden, Amersfoort en Utrecht zijn ook doelwitten of mensen die zich een doelwit voelen. Ook daar zijn zorgen, zeker als in Amsterdam de beveiliging wordt opgeschroefd. Graag aandacht daarvoor.

Mijn tweede punt heeft betrekking op de Europese samenwerking. De dader in Brussel was in Frankrijk wel in het vizier, maar in België niet. Dat is een zorgelijke situatie. Hoe vindt de samenwerking plaats? De Minister schrijft erover dat er een goede samenwerking is, maar bij de eerste de beste aanslag die wij hebben moeten betreuren, gaat het mis. Dit is zeer zorgelijk.

Wij kunnen eindeloos veel beveiligen. We moeten doen wat wij kunnen om iedereen de veiligheid te geven die hem toekomt. Dat is een belangrijke overheidstaak. Tegelijkertijd is het symptoombestrijding. Komt antisemitisme ergens uit voort? Zijn er bronnen van antisemitisme? Is er een voedingsbodem voor antisemitisme? Het pijnlijkste is misschien wel dat de voedingsbodem breder en de grond blijkbaar vruchtbaarder is voor dit kwaad, dan lange tijd het geval was. Antisemitisme raakt veel beleidsterreinen van veel bewindspersonen: onderwijs, media, veiligheidsdiensten, beveiliging, politie, justitie, integratie en geestelijke verzorging in gevangenissen. Het is ontzettend belangrijk dat daar deradicalisering plaatsvindt in plaats van radicalisering. Is het een goed idee om een deltaplan op te stellen tegen het kwaad van het antisemitisme, om niet alleen aan symptoombestrijding te doen, maar om echt naar de wortel hiervan te gaan, ook in overleg met bijvoorbeeld de islamitische gemeenschap waaruit dit voortkomt, en één bewindspersoon daarvoor verantwoordelijk te maken en te doen wat wij kunnen?

Mevrouw Berndsen-Jansen (D66): Voorzitter. Voordat ik begin, moet ik mij verontschuldigen; ik moet om 19.00 uur weg, want ik heb vanavond nog een vergadering.

De brief van de Minister roept wat vragen op. Wij kennen in ons land een stelsel bewaken en beveiligen, een abstract begrip. Hieronder vallen ook objecten die niet tot de rijksdienst behoren. De dreiging van terrorisme lijkt reëel. Wij kijken dan niet alleen naar de ontwikkelingen in Syrië en Irak. Ook in ons land en onze buurlanden is de dreiging hoog. Na de aanslag in het Joods Museum in Brussel zijn er zorgen en gevoelens van onveiligheid bij de Joodse gemeenschap. Joodse instellingen in Amsterdam krijgen daarom tijdelijk extra beveiliging. Deze gemeenschap, maar eigenlijk heel Nederland, maakt zich zorgen en heeft net als D66 veel vragen. Sinds wanneer is de dreiging tegen de Joodse gemeenschap bekend? Was er voor deze aanslag sprake van gevaar en waren in Nederland al gerichte beveiligingsmaatregelen genomen? Is de dreiging voor de Joodse gemeenschap groter dan voor andere doelgroepen? Worden andere gemeenschappen bedreigd? In hoeverre zijn de mogelijke doelwitten bekend? Zijn er voldoende mogelijkheden om tijdig tegen aanslagen op te treden?

Volgens de laatste cijfers zijn er zo'n 100 Nederlandse jihadisten naar het buitenland gegaan en zijn er zo'n 20 teruggekeerd. Ook in België, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk hebben mensen zich bij de terreurgroepen aangesloten. Volgens cijfers van Europol betreft het in Europa zo'n 1.200 tot 2.000 personen. Die mensen kunnen ook in Nederland een aanslag plegen. Samenwerking tussen veiligheidsdiensten, burgers en organisaties op nationaal en internationaal niveau is daarom van wezenlijk belang. Hierover is recent in de JBZ-Raad gesproken en de Minister heeft daarbij de samenwerking in Europa aan de orde gesteld. Kan hij aangeven hoe in Europees verband onlinerekrutering en radicalisering tegengegaan kunnen worden? Gebeurt dit gecoördineerd op Europees niveau of afzonderlijk door landen onderling?

Afgelopen dinsdag sprak een hoogleraar terrorisme zijn zorgen uit. Hij zei dat wij onvoldoende greep op de jihadgangers krijgen en dat het gevoel van urgentie te weinig aanwezig is. Volgens hem ligt dit niet aan de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de politie, maar vooral aan de prioriteit die justitie en politiek aan dit onderwerp geven. Hoe zorgt het kabinet ervoor dat de aandacht voor terrorisme en radicalisering in politiek, bestuur en samenleving toeneemt? Politie en OM hebben voldoende opsporingsmiddelen, maar onderzoeken worden gestopt door gebrek aan strafrechtelijk bewijs en soms door capaciteitsproblemen en gewijzigde prioriteiten. Terrorisme bestrijd je niet met wetten maar met mensen. Hoe worden de problemen met de capaciteit en het bewijsmateriaal opgelost? De bezuinigingen op de AIVD, waar het afgelopen jaar bij de begrotingsbehandeling veel over te doen is geweest, moeten nu toch wel ongedaan gemaakt worden. Ze zijn enigszins verzacht, maar wil je dit grote probleem tackelen, dan heb je een goede inlichtingen- en veiligheidsdienst nodig. Is de Minister bereid om de bezuinigingen op de AIVD terug te draaien?

Mijn fractie wil het kabinet graag steunen in zijn inzet om binnen de kaders van de wet de veiligheid van alle Nederlanders en van specifieke doelwitten van terroristen te garanderen. Wij vertrouwen erop dat er alles aan wordt gedaan om tijdig in te grijpen, om nationaal en internationaal samen te werken en om de huidige knelpunten op te lossen.

De heer Marcouch (PvdA): Voorzitter. Veiligheid is de hoeksteen van de vrijheid om te zijn wie je bent, om je geloof of godsdienst te belijden of je mening te uiten. Zonder veiligheid geen vrijheid. Al heel lang kennen wij het fenomeen antisemitisme, haat tegen Joden, die bijvoorbeeld in bepaalde buurten en wijken niet vrij kunnen rondlopen met een keppeltje. Gelukkig is daar de afgelopen jaren heel veel op ingezet, zowel vanuit de overheid als vanuit de gemeenschappen zelf. In Amsterdam ken ik bijvoorbeeld goede samenwerkingsverbanden van leden uit de Joodse, islamitische en Marokkaanse gemeenschap. Antisemitisme lijkt zo nu en dan toe- en dan weer af te nemen. Zo nu en dan lijkt het ver weg van ons. Het laatste schokkende en afgrijselijke incident was weliswaar in Brussel, maar dan komt het toch heel erg dichtbij. Die haat blijft blijkbaar niet bij opvattingen en ideeën alleen, maar uit zich in een daad als de aanslag in Brussel.

Ik begrijp uit de brief van de Minister dat er adequaat is gereageerd op risicotaxaties door het beveiligen van instellingen en het nemen van allerlei maatregelen. Dat hoort ook zo. De veiligheid van mensen en instellingen, in dit geval Joodse instellingen, is in de kern de taak van de overheid en een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. Het is de taak van de overheid om ervoor te zorgen dat een acute dreiging weerlegd wordt en dat mogelijke doelwitten beveiligd worden.

Collega Segers zei het net: veiligheid kent twee kanten. Je hebt een objectieve kant waar je incidenten probeert te voorkomen, dan wel op te lossen. Dat is natuurlijk van belang. Tegelijkertijd kent veiligheid ook een subjectieve kant, namelijk een gevoel van onveiligheid, van angst. Het idee dat je continu moet leven in de angst dat je te maken krijgt met een onverwachte aanval of, in je meest afgrijselijke fantasieën, met zo'n aanslag als in Brussel, is misschien bijna erger. Die angst lijkt mij niet alleen een verantwoordelijkheid van de Joodse gemeenschap of de samenleving, maar ook van de overheid. Wat kunnen we doen aan die subjectieve onveiligheid? Hoe kijkt de Minister daartegenaan? Is de Minister bereid om in het gesprek met de gemeenschap te bekijken wat gedaan kan worden aan de voedingsbodem en de reële ervaringen?

De heer Marcouch (PvdA): Ik was volgens mij niet alleen duidelijk over kinderen, maar ook over volwassenen. Ik zit bij dit overleg omdat het mij raakt dat een bevolkingsgroep in onze samenleving bang moet zijn omdat zij Joods is. Dit is de realiteit en die wil ik verbeteren. Ik merk dat collega De Graaf dit onderwerp graag gebruikt voor zijn eigen haatcampagne. Dat verwerp ik ook. Als wij het hebben over voedingsbodems, moeten wij intolerantie en haat op allerlei niveaus, in alle gemeenschappen, bestrijden. Dat moeten we zeker in de opvoeding doen, want het begint ergens. Het zou ontzettend helpen als de PVV stopt met haar fascistisch-racistische agenda en haar haatcampagne tegen bevolkingsgroepen, tegen moslims en Marokkanen. De heer De Graaf deed daar recentelijk uitspraken over. Dat is ook een realiteit waarmee ik te maken heb. Hij heeft vrienden die antisemitisch zijn, die de Holocaust verheerlijken en met wie de PVV op Europees niveau samenwerkt. Ook dit probleem moeten wij Europees bestrijden. Daar hoor ik de heer De Graaf niet over. Ik kan alleen maar constateren dat de heer De Graaf en zijn PVV ontzettend hypocriet zijn en bijdragen aan de voedingsbodem die deze haat voedt. Kom bij mij niet aan met dat soort verhalen.

Voorzitter. Ik maak uit de brief van de Minister op dat hij heel alert en scherp is op allerlei dreigingen. Binnenkort zal er een algemeen overleg plaatsvinden over de manier waarop omgegaan kan worden met jihadisten, Syriëgangers, etc. Het lijkt mij evident dat de overheid de taak en verantwoordelijkheid heeft te voorkomen dat er incidenten plaatsvinden, maar ik vind het net zo belangrijk dat de Minister en het kabinet werk maken van het aanpakken van de voedingsbodem, maar ook van de angst die er heerst. Die is niet te onderschatten als het gaat om veiligheidsbeleving. Ik hoor daar graag een toelichting op.

De heer Dijkhoff (VVD): Voorzitter. Dat de Joodse gemeenschap, haar mensen en instellingen meer beveiliging nodig hebben dan andere gemeenschappen, is helaas niets nieuws. Dat is een treurige traditie. De overheid heeft al lange tijd de rol ervoor te zorgen dat die beveiliging adequaat is. Toen vorig jaar de terreurdreiging voor het gehele land omhoog schoot, werd het risico voor de Joodse gemeenschap er niet minder op. De dreiging komt vanuit streng-islamitische, jihadistische hoek. Het is algemeen bekend dat Joodse instellingen een gewild doelwit zijn voor deze mensen. Dat is al erg genoeg. Het is treurig dat wij hiermee te kampen hebben en dat mensen zich bedreigd en onveilig voelen in een vrij en veilig land als Nederland. Het venijnige is dat je het risico met maatregelen kunt beperken en verkleinen, maar dat er altijd een risico overblijft. Er is altijd nog een extra maatregel die je kunt nemen. Hoe bepaalt het ministerie wanneer sprake is van een beheersbaar risico en een adequaat niveau van beveiliging?

Een ander punt is het gevoel van onveiligheid. Dit is het venijnige van terreur. Zodra er een terreurrisico is, kom je niet meer van dat gevoel af. Elke maatregel die je neemt om het risico te verkleinen, is tegelijkertijd een trieste onderstreping van het feit dat het risico er is. Hoe veilig je je ook voelt, als je langs een container loopt waar beveiligers in zitten, word je er meteen aan herinnerd dat je bedreigd wordt. Dat is het venijnige van terreur. Hoe gaat de Minister om met de gevoelens die er leven? In welke frequentie worden de dreigingsanalyses geüpdatet en de maatregelen bijgesteld om te zorgen voor een adequate beveiliging?

Dit waren de defensieve maatregelen. Als je kunt identificeren waar de dreiging vandaan komt – en dat kunnen wij steeds beter – is er meer ruimte voor offensieve maatregelen. Het is zaak om mensen met een dergelijk gedachtegoed, die bereid zijn om over te gaan tot actie, stevig op de huid te zitten en bij iedere snipper bewijs meteen voor de rechter te brengen. Dit hebben wij het afgelopen jaar gedaan, in tegenstelling tot wat de hoogleraar zei die werd opgevoerd en die de urgentie miste. Als je pas vorige week de krant bent gaan lezen, heb je wat gemist, ook de debatten van het afgelopen jaar. Er is met instemming van een brede Kamermeerderheid veel gebeurd om maatregelen aan te kaarten en wetten aan te scherpen. Ik hoor graag van de Minister hoe het hiermee staat en of wij er voorrang aan kunnen geven, zodat onze wetten geschikt zijn om deze dreiging te lijf te gaan.

De wet is papier; daarna komt het aan op de uitvoering. Welke initiatieven onderneemt de Minister om met collega's van landen om ons heen deze dreiging adequaat tegen te gaan? Wordt er breder gedacht, bijvoorbeeld in de zin van contrapropaganda? Mensen die hier in veiligheid en vrijheid opgroeien zijn kennelijk op een zodanige manier te beïnvloeden dat zij hun eigen leven in de waagschaal stellen om die vrijheid te bevechten. Ik kan er met mijn pet niet bij, maar het gebeurt. Wellicht zijn ze ook beïnvloedbaar voor het betere signaal dat het bestrijden van de waarden, die door de jihadistische hoek worden uitgedragen als verwerpelijk, tot niets anders leiden dan terreur en ellende, hoe strak geregisseerd en professioneel die campagnes ook zijn. Wat ontwikkelt de Minister om niet iedere keer een stap achter te lopen bij een dreiging als deze?

Ik hoor graag wat wij in een breder verband tegen antisemitisme doen. Een concrete dreiging naar een bepaalde groep is erg zorgwekkend. Het is echter ook erg zorgwekkend dat een breed deel van de bevolking de latent aanwezige mening heeft, of op zijn minst in de mening berust, dat antisemitisme niet verwerpelijk is, bewust kan worden uitgedragen en niet kan worden tegengesproken. Hoe gaan wij ervoor zorgen dat de norm is dat iedereen, ongeacht zijn afkomst, vrij en veilig kan zijn en dat er geen ruimte is voor mensen die op welke manier dan ook onderscheid maken op grond van geloof, etnische afkomst of andere zaken?

De heer Van Raak (SP): Voorzitter. Ik voer al een flink aantal jaren discussies over terrorismebedreiging en ik moet zeggen dat ik de dreiging nog nooit zo reëel heb gevoeld. Ook in het jaarverslag van de commissie-stiekem staat dat er veel en vaak over dit onderwerp is gesproken. Ik weet ook dat de AIVD zich ernstig zorgen maakt. Met name Joodse instellingen lijken het doelwit te zijn.

Ik ben de Minister dankbaar voor zijn brief. Ik lees daarin dat de overheid bereid is om in te grijpen en steun, hulp en beveiliging te bieden als er ook maar enige aanleiding is om te denken dat er een dreiging is. Klopt dat? Klopt het ook dat daarbij eerder te veel beveiliging wordt geboden dan te weinig en dat daarbij geen enkel risico wordt genomen?

De dreiging is reëel. Er zullen in de toekomst niet tientallen, niet honderden, maar duizenden jongeren naar Europa terugkeren uit landen als Syrië. Kopenhagen ligt vlak bij Amsterdam, zoals Marseille dicht bij Brussel ligt. Duizenden jongeren, jongens en meisjes, wellicht slapende cellen, kunnen overal in Europa in actie komen. Het is al eerder gevraagd. Lopen onze geheime diensten wat achter in de samenwerking en worden mensen niet in het vizier gehouden als zij van het ene naar het andere land gaan? Er zijn allerlei maatregelen mogelijk, maar de enige maatregel die echt helpt is de mensen die terugkeren goed in de gaten houden, ze op de hielen zitten, niet uit het oog verliezen, proberen te zien wat ze denken en proberen te voorkomen wat ze willen doen. Dat kost ongelofelijk veel mensen en middelen en vraagt om ongelofelijke investeringen bij de geheime diensten. Wil de Minister contact opnemen met de Minister van Binnenlandse Zaken en zeggen dat een bezuiniging van 25% onverantwoord is? In zo'n hoge mate bezuinigen op de AIVD leidt tot het verlies van operationele capaciteit, die decennia lang is opgebouwd, terwijl er op dit moment juist capaciteit moet worden opgebouwd. Wij moeten deze jongens en meisjes in de gaten houden. Dit kost heel veel mensen en geld. Als wij het echter niet doen, zijn de rampen niet te overzien.

Dit geldt ook voor het internet. Deze jongeren laten zich vaak leiden door een soort knip- en plakideologie die zij op internet terugvinden. Dat betekent dat onze geheime diensten fora en netwerken in de gaten moeten houden. Daarom kunnen wij op dit moment geen operationele capaciteit bij de AIVD verliezen en moeten wij langdurig en grootschalig investeren. Dit is een verantwoordelijkheid van deze Minister. Ik vraag hem om dit over te brengen aan zijn buurman van Binnenlandse Zaken.

Het is heel belangrijk om te achterhalen waarom deze jongens en meisjes dit doen. Vaak zijn het mensen die geboren en opgegroeid zijn in Nederland en die hun familie, hun buurt en hun land verlaten om in een vreemd land hun geluk, of ongeluk, te zoeken en terugkeren om aanslagen te plegen. Hoe ontstaat dit sektarisch gedrag in kleine clubjes die zich afsluiten van de wereld, waarin er een strijd om zuiverheid is die kan leiden tot radicalisering en het gebruik van geweld? Hoe werkt dat? Hoe werkt dat in de koppies van deze jongens en meisjes? Hoe kan dit gebeuren? Er zijn boekenkasten en bibliotheken volgeschreven, maar ik denk dat alleen de geheime diensten, de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), de politie en burgemeesters in kaart kunnen brengen wat deze mensen beweegt en wat er in hun hoofd omgaat. Heeft de Minister daar een idee van? Is er een analyse van te maken? Heeft de Minister een idee waarom jongeren zo weinig worden tegengehouden door hun eigen familie of waarom de familie of omgeving daar niet in slaagt of dat niet wil? Is de Minister bereid veel kritischer dan nu te kijken naar de ronselpraktijken op internet, maar ook naar die in de buurt? Meestal vinden die ronselpraktijken niet eens plaats in de moskee, maar voor de moskee, op het pleintje. Is de Minister bereid om de mogelijkheden te bekijken om deze ronselaars het land uit te zetten, zoals in Frankrijk en andere landen gebeurt?

De heer De Graaf (PVV): Voorzitter. Kan de Minister helderheid geven over de niet-Joodverklaring die bedrijven die zaken met Saoedi-Arabië doen, aan dat land moeten overleggen? Als dit klopt, heeft Saudi-Arabiëganger Timmermans het wellicht al aan de kaak gesteld. Zo ja, wat waren de uitkomsten daarvan? Als je, zoals Minister Timmermans, islamofobie en antisemitisme op één lijn stelt, hoe onterecht ook, dan moet het bestrijden van antisemitisme tegen joodse medewerkers in Nederland toch je eerste prioriteit zijn? Moeten diplomaten en ministers ook zo'n verklaring afleggen als zij Saoedi-Arabië binnen willen komen? Graag krijg ik hierover opheldering van de Minister.

Antisemitisme is een naar het Avondland geïmporteerd probleem. Sinds de islamitische massa-immigratie moeten joodse scholen beveiligd worden en worden lessen over de Holocaust van het rooster geschrapt. Dat komt gewoon door de islam en niks anders. De gevolgen van dit importprobleem zien wij in filmpjes waarin door moslimjongeren wordt gezegd: ik haat Joden, klaar. We zien het op foto's van peutermeisjes die de ontvoering van drie Israëlische jongeren verheerlijken, of bij de rare salafist uit de Haagse gemeenteraad die vanmiddag openlijk de barbaren van ISIS verheerlijkte en aanmoedigde. Is dit verrijking of ziet de Minister dat anders?

De heer De Graaf (PVV): De heer Segers kan stuitend vinden wat hij wil. Ik vond zijn artikeltje in de Volkskrant van vanochtend stuitend, waarin hij antisemitisme relateert aan de opstelling van Israël in het Midden-Oostenconflict. Dat is een judaskus aan de Joodse samenleving in heel West-Europa. Daar moet de heer Segers zich voor schamen. Wij hebben afstand genomen van de heer Le Pen. Zelfs zijn eigen dochter, de partijleider met wie wij samenwerken, heeft dit gedaan. Die Poolse partij heeft geen fraaie uitspraken gedaan. Als het nodig is omdat er tot samenwerking besloten wordt, wat nog lang niet zeker is, zal daar ongetwijfeld afstand van genomen worden. Dat zien wij dan. Over dat andere punt heb ik de heer Segers niet gehoord.

Voorzitter. De beveiliging van Joodse instellingen als topprioriteit heeft de PVV vaker bepleit. De aanslag op het Joods Museum in Brussel en de aanval van moslims op een bus vol Joodse peuters in Antwerpen bewijzen de noodzaak en urgentie van een dergelijke maatregel. Ook willen wij een specifiek onderzoek instellen naar antisemitisme binnen de islamitische gemeenschap. De heer Van Raak heeft dat met heel veel woorden ook gezegd. Inzicht krijgen in de achtergronden, het draagvlak en de praktische steun voor het antisemitisme binnen de parallelle islamitische samenleving is cruciaal. Of denkt de Minister daar anders over?

Kent de Minister het zinnetje: «Man Zafirtum bihi min rijaal al-Yahuud, fa-qtuluuh.»? Graag een helder antwoord. Dit is Arabisch. Toen Mohammed Medina wilde zuiveren van de laatste Joodse stam, leidde hij de moordpartij op alle mannen van die stam. Onthoofding was hun lot, zelfs nadat ze zich hadden overgegeven. Die moraal zien we terug in de beelden die de navolgers van Mohammed op internet zetten, vanuit Syrië, de Levant, Kenia, Somalië en Nigeria. Zij zijn het, die de islamitische opdracht om de Dar al Islam uit te breiden het beste uitvoeren. De grenzen van dit zogenaamde Huis van de Vrede worden al 1.400 jaar getekend met het bloed van de vernederde, onthoofde, opgeblazen of gestenigde tegenstanders en 73% van de Nederlandse moslims heeft daar waardering voor. Ziet de Minister hier wellicht enige dreiging, of loopt dat wel los?

Gezien het uitsluitende karakter van de islam is alles in Nederland mogelijk doelwit van een aanslag, elk gebouw, elke instelling. Hoe gaat de Minister met deze dreiging om? We hebben te maken met geïnstitutionaliseerde haat, gedreven door de islam die wekelijks wordt geïnfuseerd in kinderen en volwassenen in de madrassa's en op zo'n 415 veelal gesubsidieerde plekken, waar iedere vrijdag de mensen wordt ingepeperd dat je vijf keer per dag het gebed moet aanvangen met: leid ons niet op het pad van de dwalenden, – dat zijn volgens de uitleg de christenen – en niet op het pad van degenen op wie god vertoornd is. Dat zijn de joden. Zo denkt elke moslim zeker vijf keer per dag even aan de joden en de christenen, en natuurlijk niet in positieve zin. Dat is niet het juiste kompas op de weg naar integratie in de westerse open society die ons allen zo lief is. Hoe kijkt de Minister aan tegen de opdracht die iedere moslim in het leven moet vervullen?

Het geweld tegen joden komt in West-Europa uit de islamitische hoek. Er zijn veel wijken in West-Europa waar islamitische kolonisten het nederzettingenbeleid geslaagd hebben uitgevoerd. In die broedplaatsen bekokstoven echte moslims hoe Mohammed op de puurste wijze nagevolgd kan worden. Kijk naar Samir Azzouz, de Tsjetsjeniëganger, die de 350 doden in Beslan een groot feest noemde. Neem Mohammed Bouyeri, die Theo van Gogh slachtte en neem Mehdi Nemmouche. Of neem Toulouse, waar een Mohammed lookalike de zwangere Eva Sandler in rouw dompelde, of Parijs, waar vorige week ternauwernood een aanslag werd verijdeld. Al deze aanslagen en ook de twee die ik eerder noemde, dragen het zegel van de profeet. Kan de Minister uitleggen wat hij in zijn brief bedoelt met een aanslag «in de context van de jihadistische ideologie en strategie»? De Minister zei een aantal weken geleden in de Tweede Kamer dat de jihad niets met de islam van doen heeft. Vindt de Minister dit nog steeds? Graag krijg ik een heldere visie van de Minister op dit punt.

Iedere partij die op 27 oktober 2010 de motie-Halsema steunde, waarin stond dat het tegengaan van islamisering geen doelstelling van beleid mocht worden, heeft boter op het hoofd aangaande het toegenomen islamitisch gefundeerde antisemitisme in Nederland. Op de SGP, Van Klaveren en de PVV na, heeft iedereen hier aanwezig kilo's boter op het hoofd. Dankzij hen zitten we nu hier. Ieder woord dat gesproken is of nog gesproken wordt, is doordrenkt met de tranen van de krokodil, die van de heer Segers voorop.

Er zijn sterke aanwijzingen dat met name Qatar en Saoedi-Arabië de oorlogskas van de jihadisten van ISIS spekken. De PVV wil weten of deze aanwijzingen kloppen en welke maatregelen de regering tegen deze regimes gaat ondernemen.

Ik herhaal het verzoek om de beveiliging van Joodse instellingen per direct over te nemen en de administratieve detentie van Syriëgangers met de hoogste spoed mogelijk te maken, zodat hun, in geval van een dubbel paspoort, het Nederlandse paspoort afgenomen kan worden en ze uitgezet kunnen worden. Wij verzoeken de regering, misschien in een motie, om antisemitisme voortvarend aan te pakken en daarbij de-islamisering met prioriteit tot doelstelling van het beleid te maken.

De heer Van der Staaij (SGP): Voorzitter. Op de agenda staat een algemeen overleg over de beveiliging van Joodse instellingen. Ik merk dat het onderwerp door de voorgaande sprekers in een breed perspectief wordt geplaatst, zelfs in een mondiaal perspectief. Ik zal er ook een steentje aan bijdragen. Overal in het Midden-Oosten stijgen rookwolken op van de brandhaarden die er woeden: een felle strijd in Syrië, een snelle opmars van ISIS in Irak, aanslagen. De geur van rook en gevaar is echter ook in ons eigen land te ruiken, van jihadistische oproepen op internet tot terugkerende terroristen die er niet voor terugdeinzen aanslagen te plegen, zoals op het Joods Museum in Brussel waarbij vier doden vielen. De reden om te spreken over de beveiliging van Joodse instellingen heeft alles te maken met die internationale ontwikkeling. Ik kan mij voorstellen dat het terrorisme iedereen vrees inboezemt, maar in het licht van de aanslag op het Joods Museum moeten wij de gevoelens van onveiligheid onder de joodse medeburgers serieus nemen. De aanslag laat zien welke risico's er voor deze groep zijn. Wij hebben daar al langere tijd op gewezen. Wij hebben een ereschuld om juist onze joodse medeburgers een veilige plek in Nederland te bieden. Daarover hebben wij in 2010 een uitvoerig debat gehad en in 2011 is er een rapportage van het kabinet geweest. Wij hebben toen met brede steun van de Kamer een motie aangenomen waarvan ik de eerste ondertekenaar mocht zijn. In die motie werd gezegd dat wij in het licht van de geschiedenis en de ernstige en verontrustende uitingen van antisemitisme, een zelfstandige en integrale aanpak van antisemitisme wilden en de regering verzochten om een keer per jaar de Kamer te informeren over de ontwikkeling in de bestrijding van antisemitisme en concrete acties om antisemitisme terug te dringen. Die motie staat nog steeds. Iedere keer bestaat de neiging om die op te nemen in grotere en bredere actieplannen voor alle dingen die verkeerd zijn in de wereld, maar dan verwatert het ook weer makkelijk. Wij hechten er juist aan om dit punt eruit te lichten en zelfstandig aandacht te geven. Wil de Minister op die voet, vanuit die motie, doorgaan met de zelfstandige rapportages en acties om antisemitisme terug te dringen?

De fysieke veiligheid is een belangrijk punt. Ik sluit mij kortheidshalve aan bij wat de heer Segers zei over de verantwoordelijkheid van de overheid, het gesprek aangaan met de Joodse gemeenschap en kijken naar ervaringen in andere landen, zodat de kosten niet onevenredig op die kleine gemeenschap drukken. Op dit punt trekken we goed samen op.

Veiligheid is meer dan een politiebus of een zak met geld. Ik heb afgelopen maandag een gesprek gehad met het Joods Maatschappelijk Werk. Dit is een heel andere categorie, maar die heeft wel iets te maken met de sociale veiligheid. Het verraste mij hoe de Holocaustervaringen doorwerken in de derde generatie. Ook bij de Minister van VWS zullen wij aandacht vragen voor die kant van veiligheid en het gevoel van veiligheid.

De jihadistische websites en oproepen vormen mede de basis voor de voedingsbodem voor terrorisme en antisemitisme. Uit een uitzending van Nieuwsuur eerder deze week bleek dat er meer kan en moet gebeuren tegen oproepen om mee te doen met ISIS en andere terroristische groepen. Die preventieve kant moeten wij niet vergeten. Kan de Minister providers aanspreken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid om die oproepen tegen te gaan en te verwijderen? Klopt het dat de providers daar erg terughoudend in zijn? Ik vind de houding dat er een gerechtelijk bevel moet zijn omdat men anders niet weet wat er mis is, teleurstellend. Als dingen evident zijn of aangedragen worden, mag je toch vanuit de maatschappelijke verantwoordelijkheid van providers verwachten dat ze daarop actie ondernemen? Graag krijg ik een reactie van de Minister.

Vinden registratie en bestraffing van antisemitische incidenten door het OM intussen sneller plaats dan in de tijd van eerdere debatten die wij hierover hadden?

Enkele weken geleden is een SGP-motie aangenomen om aard, omvang en hardnekkigheid van het antisemitisme aan de orde te stellen. Gelukkig is die door de Kamer breed ondersteund. Wat doet de Minister om dit onder de aandacht van zijn Europese collega's te brengen?

Ik laat het bij deze beperkte opsomming omdat de Minister al heel wat te beantwoorden heeft, als ik alle vragen van de vorige sprekers op mij laat inwerken. Het onderwerp is het waard.

De heer Van Klaveren (GrBvK): Voorzitter. Wij spreken vandaag over de beveiliging van Joodse instellingen in Nederland. Helaas is het voeren van dergelijke discussies in ons nationale parlement bijna 70 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog blijkbaar nog nodig. Zoals professor Van der Horst al stelde, vindt het hedendaags antisemitisme in Europa zijn oorsprong vooral in de islam en zijn gewelddadige opdracht voor jihad. Het onderliggende stuk bij dit debat is dan ook een brief over de recente moordpartij in het Joods Museum in Brussel door een uit Syrië teruggekeerde jihadstrijder. Dat het antisemitisme in Brussel een groot probleem is, mag ook blijken uit het onderzoek van de heer Elchardus die vaststelde dat meer dan de helft van de islamitische jeugd in Brussel antisemitische ideeën heeft.

Ook in Nederland is de situatie precair, zeker voor orthodoxe joden. De directeur van de Stichting Bij Leven en Welzijn, die al 40 jaar Joodse instellingen en evenementen beveiligt, stelt dat het wachten is op een aanslag op Nederlands grondgebied als de overheid niet snel ingrijpt. Een reclame voor de musical over Anne Frank werd besmeurd met hakenkruizen en antisemitische teksten. Het is bekend dat een op de vijf geschiedenisdocenten in de Randstad de Holocaust niet in de klas durft te bespreken.

Het wetenschappelijk onderzoek Antisemitism Worldwide wees al op de link tussen het groeiend antisemitisme en de groeiende invloed van de islam. Waar de islamitische gemeenschap groeit, groeit het antisemitisme ook, aldus het rapport. Het is een ongemakkelijke conclusie, maar juist daarom moeten wij er de ogen niet voor sluiten.

De toename van het antisemitisme en het aantal misdrijven is niet alleen schokkend maar ook heel duur. Joodse kinderen kunnen alleen een dagje naar Artis als er particuliere beveiliging wordt ingehuurd. Een kind naar een joodse school sturen, heeft een prijskaartje van € 1.200 per kind per jaar. Niet alleen de portemonnee staat onder druk, ook de persoonlijke vrijheid komt steeds vaker in het gedrang. Het toenemende antisemitisme is voor een aantal orthodoxe joden inmiddels reden om ons land te verlaten, geen keppeltje meer te dragen of zich niet langer te kleden naar hun overtuiging. Deelt de Minister onze visie dat deze situatie onacceptabel is?

Ik denk dat iedereen hier de overtuiging heeft dat antisemitisme keihard aangepakt en bestreden dient te worden. In de praktijk zien wij echter dat hiervan niet echt iets terechtkomt. Aangifte doen heeft zelden zin of het gewenste effect. In de bekende zaak met de antisemitische Turkse jongeren uit Arnhem, die hun Jodenhaat luidkeels en ongegeneerd op televisie ventileerden, weigerden het OM uiteindelijk te vervolgen; graag een reactie van de Minister op deze onzalige beslissing van het OM.

Het antisemitisme tiert welig en wij weten hoe gevaarlijk dat is, helemaal na de slachting in Brussel. Ik bepleit vandaag wederom om de Joodse gemeenschap tegemoet te komen in de enorme kosten voor de beveiliging. Veiligheid is een kerntaak van de Staat en mag daarom niet worden afgeschoven, zoals nu gebeurt. Vandaag bepleit ik ook dat de bezuiniging op de veiligheids- en inlichtingendiensten wordt geschrapt.

Mijn fractie wil dat het probleem bij de bron wordt aangepakt. Het is een geaccepteerd juridisch principe dat de veroorzaker van geleden schade de schade vergoedt. Daarom stel ik voor, nu de registratie van antisemitisme bij de politie eindelijk wordt verbeterd, dat mensen die veroordeeld worden voor antisemitische delicten meebetalen aan de beveiligingskosten voor Joodse instellingen. De boetes die uitgedeeld worden, kunnen gestort worden in een fonds voor beveiliging van Joodse instellingen, dat eventueel kan worden ondergebracht bij het Schadefonds Geweldsmisdrijven, dat al bestaat. Hoe staat de Minister tegenover dit idee?

Mevrouw Van Toorenburg (CDA): Voorzitter. Onlangs werden de kindertransporten vanuit het Nationaal Monument Kamp Vught herdacht. Aan het eind van de oorlog zijn 1.269 kinderen afgevoerd uit Vught. Twee dagen gingen de treinen naar de vernietigingskampen. Het is altijd een verschrikkelijke herdenking, waar ik al dagen van tevoren mee bezig ben. Bij die herdenking sprak de opperrabbijn. Hij vertelde over de manier waarop hij als Joodse man in Nederland leeft. Hij zei dat hij al jaren tegen ervaringen aanloopt die hem het gevoel gaven dat hij niet erg welkom is, maar dat het de afgelopen jaren erger is geworden. Hij zei dat het ergste is dat hij wordt nagescholden door kinderen van een jaar of acht, negen, tien. Het was heel treffend dat hij zei: hadden die kinderen die mij nu naschelden maar kunnen spreken met de kinderen die in 1944 zijn afgevoerd. Dat was heel ingrijpend. Hij vroeg: waar kan ik eigenlijk terecht wanneer ik zie dat in een gezin kinderen met haat worden opgevoed, ik kan de Raad voor de Kinderbescherming bellen als ik huiselijk geweld zie of hoor, ik kan over andere zaken klagen, maar waar kan ik terecht als ik zie dat een kind in een gezin wordt voorbereid op een diepgeworteld haatgevoel? Ik vond dat een goede vraag, die ik vandaag aan de Minister stel. Ik vind het belangrijk dat de noodkreet van de opperrabbijn wordt gehoord.

Als directeur van een jeugdinrichting heb ik vaak met verbazing gekeken naar de gevoelens van de jongens die bij mij vastzaten. Ooit zat een jongen vast die Geert Wilders wilde doden. Wij hebben gesprekken met die jongen gevoerd en eigenlijk zag je vrij snel dat hij een totaal betekenisloos leven had en dacht: als ik zoiets uithaal, dan krijg ik misschien betekenis in mijn leven. Dat zie je ook bij de jongeren die vertrekken naar afschuwelijke landen waar oorlogen en burgeroorlogen worden gevoerd. Hoe zorgen wij ervoor dat die jongens, die iedere keer dreigen af te glijden, en hun ouders bij de kraag worden gepakt om ervoor te zorgen dat ze een maatschappelijk aanvaardbaar bestaan opbouwen, zodat ze betekenisvol zijn binnen onze grenzen en niet die waanzinnige gedachte hebben dat ze elders betekenisvol moeten leven? Deze twee hartenkreten wil ik naar voren brengen.

Dan de koude kant van dit debat: de kosten. Wij spreken over de beveiliging van Joodse instellingen. Met de heer Segers en anderen is ook de CDA-fractie van mening dat wij moeten bekijken hoe de instellingen ondersteund kunnen worden in de kosten. De overheid neemt in toenemende mate een belangrijk deel voor haar rekening. Ik vind dat de heer Van der Staaij het mooi zei. Eigenlijk hebben wij een ereschuld om ervoor te zorgen dat de overheid haar steentje bijdraagt.

Het kan niet zo zijn dat, als de grootste branden in de wereld woeden, wij de AIVD niet op oorlogssterkte hebben en dat de AIVD door reorganisaties en de samenwerking met de MIVD meer naar binnen gekeerd moet zijn dan gericht op jongeren die straks terugkeren uit die afgrijselijke gebieden. Een dringende oproep: maak een nieuwe afweging, draai de bezuinigingen op de AIVD terug en zorg ervoor dat de AIVD de jongeren die terugkeren naar Nederland in het snotje kan houden. Dit om te voorkomen dat zich een drama voltrekt, zoals onlangs kort over de grens gebeurde.

Minister Opstelten: Voorzitter. De aanleiding voor dit debat is een trieste. De bijzondere positie van de Joodse gemeenschap binnen onze samenleving is vanavond aan de orde. De aanleiding om daarover nadrukkelijker te spreken dan eerder, is natuurlijk de vreselijke moord en de aanslag bij het Joods Museum in Brussel op 24 mei jl. Het is een vreselijke daad en de gedachten van het kabinet gaan uit naar de families van de slachtoffers. Ik heb dit in het overleg met mijn Belgische collega aan haar overgebracht. Wij, de diensten, ikzelf en de NCTV, hebben direct de noodzakelijke maatregelen getroffen en contact gelegd met de verschillende Joodse organisaties, de politie en het OM. Vervolgens is dit contact op 30 mei geïntensiveerd, toen bekend werd dat de verdachte was opgepakt en dat hij zich had aangesloten bij een jihadistische groep die strijdt tegen het Syrische regime. Daarom wordt ervan uitgegaan dat dit kan worden geplaatst in de context van de jihadistische ideologie en strategie, zeg ik tegen de heer De Graaf. Deze gegevens hebben wij op dit moment en die heb ik van mijn Franse collega gekregen.

De aanslag in Brussel illustreert de dreiging die uitgaat van de terugkeer naar het Westen van jihadisten die hebben deelgenomen aan de strijd in Syrië. Op basis van die informatie hebben alle diensten wederom alert gereageerd en hebben wij de maatregelen geïntensiveerd die wij bij de instituten van de Joodse gemeenschap hadden genomen. Ik wil dat in het debat centraal stellen. Wij hebben daarbij rekening gehouden met, zoals de heer Segers zei, het objectieve dreigingsbeeld. Op basis van dat dreigingsbeeld moet je die maatregelen nemen. Wij hebben die extra maatregelen ook genomen omdat wij gevoel hebben voor het aanwezige meer subjectieve onveiligheidsgevoel. Wij hebben dat gedaan met verschillende lokale bestuurders en niet alleen met die van Amsterdam. Het gaat onder andere om Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Amstelveen. De blik is altijd op Amsterdam gericht, dat is logisch, maar er is meer dan dat. Wij hebben wederom de contacten met de Joodse gemeenschap geïntensiveerd. Ik hoef niet te vertellen met wie allemaal, want die kent de Kamer ook. Met hen hebben wij nadere afspraken gemaakt.

Wij hebben wel gezegd dat elke maatregel tijdelijk is. Ik heb dat beeld later laten wegnemen, want het geeft het idee dat de maatregelen morgen gestopt kunnen worden. Dat zijn wij absoluut niet van plan en daar is ook helemaal geen aanleiding voor. Sommigen hier hebben gezegd dat deze dreiging niet zomaar weg is. Je kunt ook zeggen dat elke maatregel tijdelijk is. Wij hebben dit besproken in het overleg met de burgemeester van Amsterdam, die, op hetzelfde moment dat ik de brief naar de Kamer stuurde, een brief aan de raad van Amsterdam heeft gestuurd. Ik zeg nog een keer tegen de heer Segers dat ik die brief niet eerder wilde sturen, omdat ik het correct vond om eerst het overleg met de burgemeesters en de Joodse instituten over de maatregelen af te ronden en daarna de Kamer te informeren. De prioriteit en de focus lagen op het nemen van de juiste maatregelen. Wij hebben afgesproken hoe wij verder gaan. In het verlengde van wat de Joodse gemeenschap toekomt en het bestel dat wij hanteren, heeft de burgemeester van Amsterdam in de brief geschreven dat hij het gesprek met mij wil voortzetten. Dat komt goed uit, want dat wil ik ook met hem, de andere burgemeesters en de Joodse gemeenschap. Het loopt nu zo dat wij met elkaar een structureel veiligheidsplan voor de Joodse gemeenschap en de instituten maken en daarin meenemen wat nodig en redelijk is, welke kosten redelijk zijn en wie welke kosten betaalt. Ik heb tijdens het debat over antisemitisme de Kamer de toezegging gedaan, dat ik met Amsterdam dit gesprek voer en de Kamer hierover zal informeren. Ik zeg toe dat ik dat na het zomerreces afgerond heb.

Minister Opstelten: Het gaat om de feiten en wat er aan de orde is en dat de Joodse gemeenschap het vertrouwen krijgt dat zij op de overheid mag rekenen. Dit overleg loopt nu en dat moet goed gebeuren. Het gaat in de eerste plaats over de maatregelen, maar ook over geld. Ik denk dat de informatie in september komt, want ik weet wanneer de Kamer terugkomt van reces. Dan zijn wij al aan de slag.

Ik kom bij het punt van het antisemitisme. Het is goed dat de heer Segers dit op de agenda zet. Wij hebben daarover een debat gehad, dat ik niet ga herhalen. Ik heb vellen vol met wat wij toen hebben afgesproken, maar dat weten wij allemaal. Collega Asscher is de primair verantwoordelijke, maar ik vind het goed dat de heer Segers zegt dat je daarin schouder aan schouder vanuit verschillende verantwoordelijkheden moet opereren en niet moet zeggen: dat is Asscher, ik zal het morgen met hem bespreken en u hoort nog van hem. Ik heb daar zelf een verantwoordelijkheid in te nemen, net als mijn collega's Bussemaker, Schippers en Staatssecretaris Van Rijn. Minister Asscher heeft als coördinerend Minister op het gebied van rassendiscriminatie periodiek overleg met de Joodse organisaties over het actieplan en andere onderwerpen. Ik leg een verband tussen wat de heer Segers en de heer Van der Staaij zeiden. Dat vond ik een heel goed punt. Er is in een motie afgesproken dat het kabinet elk jaar op het punt van maatregelen en actie tegen antisemitisme laat zien wat het doet, wat het vindt, gaat doen en wat het heeft gedaan. Ik kan mij niet voorstellen dat mijn collega's als ik ze morgen informeer, zeggen: wat heb je nou weer toegezegd? Ik ga dat doen. Misschien loopt het al, maar ik krijg de indruk dat de heer Van der Staaij vindt dat het een beetje is weggelopen. Ik kan mij niet voorstellen dat dit het geval is.

Minister Opstelten: In dat verband zijn er ook rondetafelgesprekken georganiseerd waarin collega Asscher dit met anderen bespreekt. De jaarlijkse voortgangsbrief hierover komt in december. Die zullen wij bespreken met de scherpte die daarvoor noodzakelijk is.

De heer Van Klaveren vroeg of ik kan regelen dat veroordeelde antisemitisten een schadevergoeding storten in een fonds waaruit de beveiliging van Joodse instellingen kan worden betaald. Ik acht dit niet wenselijk en niet nodig. Dit gaat over financiering door de overheid. Die moet gewoon haar taken op het terrein van de veiligheid van de burgers uitvoeren, met inachtneming van de redelijk te achten eigen verantwoordelijkheid van burgers. Daar ga je niet allerlei fondsen voor inrichten, dat doe je gewoon. Dat is mijn conclusie.

Minister Opstelten: De heer De Graaf vroeg wat ik doe aan de bestrijding van antisemitisme in de islamitische gemeenschap. In Nederland mag je binnen de wettelijke normen denken, zeggen en geloven wat je wilt. Mijn collega Asscher en ik spreken de gemeenschap erop aan zich open te stellen voor de verschillende meningen en vooral met elkaar in gesprek te blijven over de waarden die de gemeenschappen met elkaar en Nederland verbinden. Wij verwachten van de gemeenschappen dat zij zich uitspreken tegen de jihadstrijd en religieuze intolerantie en dat zij openstaan voor andersdenkenden en niet-gelovigen. In de debatten hierover komt altijd aan de orde dat we hierover met de vertegenwoordigers uit de moslimgemeenschap spreken.

Wanneer wordt er specifiek onderzoek gedaan naar het antisemitisme binnen de islamitische gemeenschap? Het onderzoek van de Anne Frank Stichting stelt dat antisemitische uitingen door jongeren voor het overgrote deel worden gedaan door autochtone jongeren die supporters zijn van betaalde voetbalclubs. Een deel van de antisemitische uitingen wordt veroorzaakt door jongeren die worden beïnvloed door het conflict in het Midden-Oosten. Beide factoren worden meegenomen in het onderzoek naar de achterliggende triggerfactoren onder jongeren, dat collega Asscher heeft ingesteld. Daarnaast wordt gekeken naar de thuisomgeving van jongeren. Dat geldt dus ook voor een islamitische thuisomgeving.

De heer De Graaf vroeg naar de bestrijding van antisemitisme in de islamitische gemeenschap. Ik heb daarover net het nodige gezegd. Wij moeten iedereen daarop aanspreken, zonder aanziens des persoons. Het triggerfactorenonderzoek zal begin 2015 worden afgerond.

De heer Dijkhoff vroeg hoe de internationale dreiging van antisemitisme wordt aangepakt en wat Nederland op internationaal niveau doet aan de bestrijding daarvan. Nederland wil de bestrijding van antisemitisme naar aanleiding van het Jagland-rapport aan de orde stellen in de EU en de Raad van Europa.

Ik vind het belangrijk om in te gaan op wat mevrouw Van Toorenburg zei. Ik vond dat zeer indrukwekkend. Ik denk dat iedereen tijdens dit soort ontmoetingen dat soort gedachten heeft. Bij wie men in hemelsnaam terecht kan, is inderdaad de kern. Daar is geen ambtelijk antwoord op te geven en geen nota over te schrijven. Het is toch altijd de instantie die je vertrouwt. Je kunt natuurlijk iedereen ergens naartoe verwijzen, naar de Raad voor de Kinderbescherming, naar een wijkagent of naar het onderwijs. De ouders moeten hun verantwoordelijkheid nemen, maar het is niet zeker dat dit gebeurt. Je kunt je wenden tot het lokaal gezag, maar als dat te ver weg is, is dat feitelijk niet mogelijk. De instanties moeten ook gevoel voor de antwoorden hebben. Dat vind ik de klaroenstoot die uit het betoog van mevrouw Toorenburg kwam: instanties en functionarissen, let daarop, registreer dat. Ik zeg in alle eerlijkheid dat er geen kant-en-klaar adres is te geven.

Minister Opstelten: Dat zal ik zeker doen. Het klimaat in het gesprek over jihadreizigers is daar ook naar. Een keer in de maand hebben mijn collega Asscher en ik de bazen van de AIVD en de NCTV en de burgemeesters aan boord en spreken wij alle dossiers door. Ik vind dit een goed thema om daar aan de orde te stellen.

Ik kom bij de aanpak van de jihadgangers en de terugkeerders. Niet om daarvan weg te blijven, maar als punt van orde zeg ik dat wij vrijdagmorgen over een week komen met een uitgave van het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) plus een beleidsreactie van het kabinet daarop. Daarin geven wij diepgaander dan tot nu toe aan, aanvallend en niet defensief, wat wij vinden dat moet gebeuren en wat wij op dit thema doen. Ik ben gaarne bereid om er daarna met de Kamer over te spreken. Ik zal er nu vast een paar dingen over zeggen.

Als een hoogleraar zegt dat dit geen prioriteit van de politiek of het kabinet is, moet ik dat met kracht bestrijden. Elke dag en op elk moment dat het nodig is, heeft dit ten volle onze aandacht, niet alleen van mij, maar ook van mijn collega's en van de verantwoordelijke diensten. Helaas is het een onderwerp dat naar verwachting niet snel zal verdwijnen. Het is een duurzaam dreigingsbeeld, dat niet door een aantal maatregelen is opgelost. Het heeft de volle aandacht en prioriteit van het kabinet en alle diensten.

Ik wil vijf punten noemen, zonder ze verder uit te werken. Dat gebeurt in de brief over de jihad in het kader van de integrale aanpak van het jihadisme en de jihadgang. Het eerste punt is samenwerking en informatie-uitwisseling. Ten behoeve van de integrale aanpak vindt intensieve nationale en internationale samenwerking en informatie-uitwisseling door politie en inlichtingendiensten plaats. Reisbewegingen, contacten en andere relevante zaken worden gedeeld om zo deze dreigingen het hoofd te bieden. De internationale samenwerking tussen die diensten is uitstekend.

Het tweede punt is de risicoreductie. De risico's van elke terugkeerder worden in kaart gebracht en op basis daarvan worden strafrechtelijke, bestuurlijke of maatschappelijke maatregelen getroffen. Een onderscheid tussen softe en harde maatregelen is daarbij irrelevant. Alleen resultaat telt. Soms kun je door een softe benadering, door te verhinderen dat iemand gaat, enorm veel leed voorkomen.

Het derde punt is inzet van alle bestaande maatregelen. Uitreizen wordt met alle beschikbare middelen ontmoedigd en belemmerd, zoals signalering door het Schengen Informatie Systeem (SIS), bevriezing van tegoeden, paspoortsignalering en interventiemaatregelen op lokaal niveau. Van alle ruim 100 uitgereisde Syriëgangers wordt bekeken of strafrechtelijke vervolging op welke grond dan ook mogelijk is.

Het vierde punt is internet. Onlineactiviteiten van jihadisten ter ondersteuning van de jihad worden gedwarsboomd met alle mogelijke juridische, bestuurlijke en maatschappelijke middelen. Internetbedrijven is gevraagd hieraan bij te dragen. Ik kom daar straks naar aanleiding van een vraag specifiek op terug.

Het vijfde punt is voorkomen van de aanwas. Bij de aanpak wordt samengewerkt met eerstelijns professionals in velerlei disciplines en het brede maatschappelijk middenveld, moslims en niet-moslims. Het doel hiervan is om radicalisering te signaleren, nieuwe aanhang van deze jihadistische beweging te voorkomen en de verspreiding van de radicale boodschap een halt toe te roepen. Dit zijn de vijf kernthema's waarop wij in ons actieprogramma terugkomen.

Minister Opstelten: Er is een bewijs nodig dat men in vreemde krijgsdienst heeft gevochten. Wij hebben daarover eerder gesproken. Het OM is continu bezig om dit te bekijken. Alle terugkeerders worden in persoon gevolgd en zijn bekend. Er wordt maatwerk verricht voor wat met hen kan en moet gebeuren. Elke jihadganger is onderwerp van onderzoek van het OM of de dienst. Er vindt vervolging plaats als die opportuun is. Meer kan ik daarover niet zeggen. De heer De Graaf moet het vertrouwen hebben dat onze diensten dat doen.

Er werd gevraagd wat wij op Europees niveau doen. Wat doet Nederland aan de dreiging van de Syriëgangers? Doet Nederland dat intergouvernementeel of vragen wij voortdurend aan Commissaris Malmström of zij maatregelen wil nemen? Wij vinden het effectiever om het intergouvernementeel te doen. Donderdag een week geleden heb ik voor de JBZ-Raad een heel goed overleg gehad onder leiding van mijn Belgische collega Milquet en met mijn Duitse, Franse, Zweedse en Deense collega's. Continu proberen wij elkaar te vinden en gemeenschappelijk te opereren. Het heeft geen zin als Nederland allerlei maatregelen neemt en België en Engeland niet. Wij hebben onze eigen methodieken en ervaringen en wisselen die uit. Wij komen met een actieprogramma met elementen, eigenlijk de hoofdlijnen van onze aanpak, die wij met die landen uitvoeren. Dat betekent informatie uitwisselen, contracommunicatie en het neerzetten van het contraverhaal en de contrabeelden in Nederland. De Engelsen gebruiken daarvoor ongelofelijk interessante en boeiende zaken. Wij komen met dat soort zaken om het hard en duidelijk aan te pakken. Daarnaast gaat het ook om een antwoord op de vraag waarover mevrouw Van Toorenburg sprak: wat brengt mensen ertoe om dit te doen? Wij zullen 8 juli a.s. in Milaan proberen met acht collega's het actieprogramma vast te stellen. Daarmee komen wij naar buiten en wij zullen de Kamer daarover informeren.

Minister Opstelten: Ik heb daar het nodige over gezegd. Als men het wist in België, betekent dat niet dat daarmee de aanslag had kunnen worden voorkomen. Dat wil ik wegnemen. Dat kunnen wij niet zeggen. Daarnaast moet de samenwerking tussen de intelligence, met alle diensten, de geheime diensten en de politiediensten, beter. Wees blij dat wij dat zeggen. Iedereen kan zeggen dat dit eerder had moeten gebeuren. Ik wil dat niet tegenspreken, maar ik richt mij op de feiten.

De samenwerking is ook internationaal gericht op het optreden tegen de jihadistische groepen op het internet. Ik ben het ermee eens dat jihadistische uitingen kunnen leiden tot aanwas. Om dit te keren, wordt geïntervenieerd door het laten blokkeren en anderszins wegnemen van die kwalijke uitingen. Het is daarbij essentieel dat de bedrijven die dit faciliteren, meewerken. Ik heb bedrijven opgeroepen dit te doen. Veel bedrijven hebben hun bereidheid hiertoe aangegeven. Internationale samenwerking is daarbij essentieel. Daarom heeft de Europese Commissie de oprichting van een publiek-privaat platform tot stand gebracht. Ik heb zelf het initiatief genomen voor het European Joint Initiative on Internet and Counterterrorism, dat is gericht op het versterken van de Europese samenwerking op dit terrein. Overigens wordt de daad bij het woord gevoegd. Recent is door de NCTV het bedrijf GlobalHost gevraagd deze facilitering af te zetten tegen de eigen voorwaarden en te toetsen. Vandaag heeft de NCTV een gelijksoortig verzoek gedaan voor de jihadistische website De Ware Religie.

Minister Opstelten: Dat is een goed punt. Toevallig heeft UPC vanochtend in een overleg vanochtend nee gezegd, maar Google zei ja. Wij blijven erop aandringen om die bedrijven achter dit beleid krijgen. Wij leggen ons ook niet neer bij het standpunt van UPC. Het DTN en de beleidsbrief gaan op 30 juni a.s. naar de Kamer. Ook dit punt krijgt daarin aandacht. Het gaat dus niet om volgende week vrijdag maar om maandag.

De heer De Graaf vroeg of ik opheldering kan geven over een niet-Joodverklaring die door Saoedi-Arabië zou worden gevraagd. Mij en mijn collega van Buitenlandse Zaken is niets bekend van een niet-Joodverklaring. Deze geldt niet voor Nederlandse diplomaten.

De heer Segers (ChristenUnie): Voorzitter. Ik heb dit algemeen overleg aangevraagd, omdat ik met veel anderen de veiligheid van de Joodse gemeenschap urgent vind. Er zijn nog steeds grote zorgen over de beveiliging, zeker in het licht van de terugkeer van Syriëgangers. Een van de grootste graten in de keel was de bekostiging van de beveiliging van Joodse instellingen. Ik had in mijn achterhoofd dat het weleens een VAO kon worden, maar nu de Minister heeft gezegd dat hij opnieuw gaat praten – hij gebruikte het woord «doorbraak» – met de gemeenten en de Joodse gemeenschap, dank ik hem daarvoor. Ik zal geen VAO aanvragen omdat dit een belangrijke toezegging is. Mij is er veel aan gelegen dat wij en de overheid onze verantwoordelijkheid voor veiligheid waarmaken. Wij wachten de berichten in september af en zullen dan wellicht opnieuw het gesprek aangaan.

Het tweede was het deltaplan, eigenlijk de uitvoering van de motie-Van der Staaij. Daarvan heeft de Minister gezegd dat hij dit gaat oppakken en dat dit naar de Kamer komt. Ook voor die toezegging dank ik hem.

Het is heel zorgwekkend dat de Europese samenwerking niet goed is gegaan. Het voornemen is om die heel snel te verbeteren. Mijn laatste vraag is naar het onderzoek naar de achtergronden van antisemitisme. De Minister zei dat er onderzoek naar triggerfactoren wordt gedaan. Ik weet dat dit onderzoek wordt uitgevoerd, maar het is oppervlakkig. Je kijkt naar het laatste duwtje richting een antisemitische daad. Als wij onderzoek doen, moeten wij ook naar bronnen en diepliggende achtergronden kijken. Ik heb er zorgen over of het voldoende is om alleen maar naar de trigger te kijken of dat het een diepgravender onderzoek moet zijn. Wij moeten symptomen bestrijden door naar de bronnen te gaan. Ik dank de Minister voor zijn bereidheid om beide ter hand te nemen.

De heer Van Raak (SP): Voorzitter. Ik bedank de Minister ervoor dat hij zegt dat er een nieuwe situatie, een reële dreiging, is en dat dit aanleiding is voor een nieuw gesprek met de Joodse instellingen. Daar ben ik blij mee.

Ik heb begrepen dat de Minister niet bereid is om zijn buurman, de Minister van Binnenlandse Zaken, aan te spreken. Dat zullen wij dan volgende week maar zelf doen. Je moet ook alles zelf doen hier! Ik wil de Minister op het hart drukken – dat zal ik volgende week ook bij de Minister van Binnenlandse Zaken doen – dat de samenwerking tussen geheime diensten niet op orde is. De Minister zegt van wel, maar dat is niet zo. Als iemand uit Frankrijk in Brussel een aanslag pleegt en vervolgens toevallig in de bus van Amsterdam naar Marseille bij een reguliere drugscontrole met een kalasjnikov in zijn tas wordt opgepakt, is dat geen professionele en goede samenwerking tussen geheime diensten. Ik wens de Ministers veel succes met het maken van plannen op papier, maar er zal in het denken en de cultuur van de geheime diensten iets moeten veranderen.

De heer De Graaf (PVV): Voorzitter. Ik heb de Minister de naam van Cecilia Malmström horen noemen en dat er overleg met deze dame komt. Volgens deze dame zijn wij zelf schuldig aan de jihad. Er is dus wat missiewerk voor de Minister te verrichten. Gisteren was op een van haar websites van de Europese Unie haar Engelse speech te lezen, waarin stond dat wij zelf medeschuldig zijn aan de jihad.

Ik zie bij de Minister een zeer grote terughoudendheid, misschien moet ik het wel een bewuste blinde vlek noemen, aangaande de benoeming van de ideologische achtergronden van het antisemitisme, vooral van die in de islam, want daar liggen de grote ideologische achtergronden. De jihad wordt nog steeds niet als islamitisch betiteld. Je moet de ideologische achtergronden kennen voor je het probleem aan kunt pakken. Ik wil in navolging van de heer Segers, niemand die dat verwacht, de Minister daartoe oproepen. Doe niet alleen onderzoek naar de triggerpunten, maar ga dieper en kijk beter naar de ideologische achtergronden. De wereld die zich dan opent, is een schrikbarende wereld. Dat moet iedereen weten, zeker een Minister.

Ik roep de Minister op om het actieplan goedkoper te houden. De heer Van Raak heeft net als ik gezegd dat er een gat zit, waardoor de aanslag in Brussel heeft kunnen plaatsvinden. Iemand is van de radar verdwenen, uit beeld geraakt. Als je de grenzen dichtdoet, als je mensen die weggegaan zijn niet laat terugkomen en de reeds teruggekeerden oppakt, heb je veel meer controle. Dat scheelt een hoop samenwerking en Nederland wordt er veiliger van.

De heer Van der Staaij (SGP): Voorzitter. Ik bedank de Minister voor zijn welwillende beantwoording. Ik sluit mij aan bij degenen die zeiden dat het goed is dat de Minister sprak over een doorbraak in het overleg over het beveiligingsplan voor Joodse instellingen en de financiering daarvan. Het is ook een goede zaak dat de Minister aangeeft dat hij bereid is op grond van de eerder aangenomen motie jaarlijks te rapporteren over antisemitisme en de bestrijding daarvan. Wij zien uit naar de aangekondigde beleidsplannen voor het bestrijden van de jihadisten, de terugkerende en uitreizende jihadisten die een gevaar kunnen vormen voor de veiligheid.

Het is heel goed dat de Minister en de NCTV de providers blijven aanspreken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid om websites te blokkeren en niet toe te kijken als via internet opgeroepen wordt tot de jihad. Zoals de Minister aangaf, kan Nederland dat niet in zijn eentje. Je moet breder, Europees en internationaal, de samenwerking zoeken. Wij wachten dat met belangstelling af.

De heer Van Klaveren (GrBvK): Voorzitter. Ook wij zijn blij te horen dat de Minister opnieuw gaat onderhandelen en in gesprek gaat met de Joodse gemeenschap om te bekijken wat er mogelijk is voor de beveiligingskosten. Ik hoop dat dit er uiteindelijk toe leidt dat die beveiligingskosten niet langer zo enorm op die gemeenschap drukken.

Ik wil nogmaals bepleiten om in deze tijd van groeiend extremistisch gevaar de bezuiniging op de veiligheidsdiensten te schrappen. Onder andere als gevolg van de jihadgang naar Syrië is bezuinigen op de AIVD een van de onverstandigste dingen die je kunt doen.

Mevrouw Van Toorenburg (CDA): Voorzitter. Het is goed dat de Minister opnieuw gaat praten over de kosten en ondersteuning voor de beveiliging. Wij wachten dat met spanning af. Het is ook goed dat hij opnieuw in gesprek gaat om te onderzoeken waar de trigger zit, maar ook wat verder de voedingsbodem is en dat hij daarbij de noodzaak om te bekijken wat je ertegen kunt doen, meeneemt.

Ik heb toch nog een vraag over de providers. Als een provider vrij bot de meest afschuwelijke dingen doorgeeft, wat kunnen wij daar concreet tegen doen? Ik denk dat dit een dermate zorgwekkende situatie is, dat je meer van providers mag verwachten dan dat zij die dingen alleen maar als een brievenbus doorgeven.

Minister Opstelten: Voorzitter. De heer Segers vroeg naar het onderzoek naar de triggerfactoren. Daarbij komen de achterliggende en meer diepgaande oorzaken en aanleidingen aan de orde. De heer Segers wordt daarin bediend. Ik zal die vragen zeker aan collega Asscher overbrengen.

Ik doe geen herhaling van zetten wat betreft de AIVD. Ik zal collega Plasterk zeggen dat hij volgende week een vraag krijgt en welke dat is.

Mevrouw Malmström is bij dat overleg, maar het is in de eerste plaats een intergouvernementele samenwerking, die de Commissie steunt. Ik heb haar die uitspraak niet horen doen.

Als de provider niet vrijwillig meewerkt, is het mogelijk dat het OM strafrechtelijk ingrijpt. Die afweging is mede afhankelijk van de bewijslast. De NCTV kan dan de «notice and take down»-procedure volgen. De site wordt dan geblokkeerd. Dat is de opzet: eerst meewerken, dan wordt door de NCTV een beroep op de providers gedaan om de website weg te nemen. Gebeurt dat niet, dan is het OM aan bod. Die maakt de afweging. Ik kom daar in de beleidsbrief op terug.