Nr. 169 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Buitenlandse Zaken1 en de vaste commissie voor Defensie2 hebben op 15 en 16 juni 2011 overleg gevoerd met minister Rosenthal van Buitenlandse Zaken en minister Hillen van Defensie over:

• – de artikel 100-brief van de ministers van Buitenlandse Zaken en van Defensie d.d. 1 juni 2011 inzake de Nederlandse bijdrage aan piraterijbestrijding (29 521, nr. 168).

Van dit overleg brengen de commissies bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Eijsink

Griffier: Van Toor

De heer Ten Broeke (VVD): Voorzitter. Dank voor de uitleg over de splitsing van onderwerpen. Dat is helaas noodzakelijk, omdat de brieven van het kabinet die betrekking hebben op de onderwerpen die we nu helaas pas volgende week kunnen bespreken, ontijdig kwamen. Zij konden vervolgens in het kader van de voorbereiding niet op deze agenda worden geplaatst. Ik maak vast het voorbehoud dat de VVD-fractie wel opmerkingen zal maken over dit onderwerp als het gaat om gevaren die onze koopvaardij bedreigen. Dat hebben we altijd gedaan. Die opmerkingen staan los van het instemmen met een artikel 100-brief zoals we die hebben gekregen. Dat we die beoordeling los daarvan zullen maken, daar heb ik eigenstandige vragen over. Voor mij is het noodzakelijk om de problematiek in zijn geheel te blijven bekijken. Het zou heel vreemd zijn als we dat ineens niet meer zouden doen. Het zou goed zijn als het kabinet die les ook een keer ter harte zou nemen.

Nederland neemt al sinds 2008 deel aan de piraterijbestrijdingsoperatie. Het kabinet stelt voor dit tot en met 2012 te verlengen. Dat lijkt mij op zich verstandig, omdat het kabinet in verschillende beleidstukken aangeeft dat de piraterijbestrijding weliswaar een heel oude oorlog is, maar tegelijkertijd ook een heel moderne oorlog. Van Defensie wordt vaak gezegd dat het de vorige oorlog bestrijdt, maar dit is een heel nieuwe. We hebben daar als VVD vorige week bij de beleidsbrief van de minister van Defensie uitgebreid bij stilgestaan. Dit is het type oorlog dat we de komende jaren zullen willen en moeten blijven voeren. Dit is een permanente opdracht voor het Nederlandse kabinet, die tijdelijk wordt aangelengd tot het niveau waarop we het eigenlijk doen. De ministers kennen de opvatting van de VVD. Wij zijn van mening dat dit kabinet snel zijn zegeningen moet tellen en tot het oordeel moet komen dat dit een permanente aanpak vergt.

De vorige keer hebben wij ingestemd. Afhankelijk van de beantwoording van beide bewindspersonen is de verwachting dat we dat nu weer kunnen doen, omdat de operatie in feite niet veel wijzigt. Het gaat voor European Union Navy Force (EUNAVFOR) Atalanta weer om twee schepen, de Hr. Ms. Zuiderkruis en de Hr. Ms. Van Amstel. De eerste van september tot november 2011, de tweede van april tot mei 2012. Voor de NAVO-operatie Ocean Shield gaat het over de Hr. Ms. Tromp en Hr. Ms. Evertsen. Natuurlijk gaat het ook over de onderzeeboot, waarover we hier in het openbaar niet teveel zullen zeggen. Wij zijn van mening dat deze een belangrijke bijdrage levert.

De grond voor deelname vindt het kabinet in de piraterij als niet-aflatende dreiging. Daarmee geeft het al aan waar het om gaat. Een niet-aflatende dreiging, ik zou wel permanente dreiging durven zeggen. Het is in ieder geval permanent voor de duur van dit kabinet. Ik zit te wachten tot dit kwartje valt. Een duidelijke volkenrechtelijke basis vindt het kabinet in de VN-resoluties 1851 (S/RES/1851 (2008)) en 1950 (S/RES/1950 (2010)) en artikel 100 van het VN-Zeerechtverdrag. Wij onderschrijven dat.

We vinden het interessant om te lezen dat de minister van Defensie van mening is dat een meer robuust optreden op zijn plaats is. Ik herinner me drie jaar geleden een debat met een CDA-vertegenwoordiger, waarbij ik hetzelfde voorstelde. Ik werd toen ongeveer gekapitteld. Dat zal iets te maken hebben met de constellatie waar het CDA destijds mee te maken had. Ik ben blij dat deze minister van mening is dat hij wat robuuster kan optreden. Die CDA’er was overigens niet de heer Knops. Die is gelukkig van een ander garnituur en zit, nog gelukkiger, in een andere constellatie. De minister heeft het over optreden op het land, wellicht. VN-resoluties geven die mogelijkheid. Ook het aanpakken van moederschepen is geoorloofd. We spreken zeker over 60 stuks. Wat ons een beetje bevreemdt, is dat de minister van Defensie aan de ene kant Rambo op het strand wil spelen, maar aan de andere kant niet bereid is agenten of mariniers aan boord van koopvaardijschepen te zetten. Daar zijn ze uiteindelijk voor bedoeld. Ik ben benieuwd hoe hij de knoop in deze redenering gaat oplossen. Resolutie 1851 spreekt over all necessary measures op Somalisch grondgebied. Dat is iets anders dan means. Ik wil graag van de minister weten hoe hij zich dat voorstelt. Met het mes tussen de tanden, of niet.

Het is nadrukkelijk in het Nederlandse belang. Dit belang wordt alleen maar groter. Wie kijkt naar de koopvaardij ziet dat we heel hard, heel veel economisch belang aan het verliezen zijn. Dit kabinet wordt vaak verweten dat het in het buitenlandse veiligheidsbeleid economische belangen centraal stelt. Als er één ding is wat we niet doen is dat het wel. Dan zouden de ministers andere keuzes hebben gemaakt. Als we echt onze economische belangen centraal stellen, zouden de ministers eindelijk meters gaan maken op de terreinen waarvan ze weten dat de VVD daar al heel lang op aandringt. Een Kamermeerderheid dringt daar trouwens op aan. Dat is dat we voor de koopvaardij een oplossing gaan bieden. Die is er vooralsnog niet.

Jaarlijks varen tussen de 20 000 en 30 000 schepen door de Golf van Aden. Daarvan zijn er nog 450 onder Nederlandse vlag. De bijdrage aan bestrijding van piraterij is een bijdrage aan het handhaven van de internationale rechtsorde. Onze Grondwet kent nog altijd dat bijzondere artikel en daar zijn wij voor. Op dit moment zijn er maar liefst 550 gegijzelden. Piraten hebben een steeds groter verspreidingsbereik. Ik ben vorige week op bezoek geweest bij de rederij die grote platforms verscheept. Ik heb gesproken met die Oekraïense schipper en ik heb gezien in welke onmogelijke situatie die mensen worden gebracht. Met elf matrozen aan boord proberen ze langs de kust van India te varen. Als ze dan worden aangepakt door piraten, hopen dat ze een keer worden gered, als ze al op tijd hun panic room hebben bereikt. Ze hebben voor vijf dagen voedsel. Het kost veel geld, want aan boord van die schepen zit een ongelooflijke hoeveelheid verzekerde waarde. De VVD is van mening dat de minister serieus met de reders om tafel moet gaan. Volgens mij zijn veel partijen deze mening toegedaan. We zien nu twee partijen die zich beledigd voelen. Ik zal er niet in treden of die beledigingen terecht waren of dat ze ook geuit zijn. Ik wil erop aandringen dat de minister nog deze week met de reders om tafel gaat, en ons volgende week bij het volgende algemeen overleg laat weten of hij eruit kan komen. Ik ben ervan overtuigd dat zij een groot gedeelte van zijn financiële bezwaren kunnen wegnemen. Als het nodig is ga ik erbij zitten en bied een borrel aan. Misschien dat de minister het zelf wil doen aanstaande vrijdag. Hij heeft reden voor een feestje heb ik begrepen. Als het maar snel gebeurt.

Ik wil van de minister van Buitenlandse Zaken weten hoe het zit met het opschorten van de overeenkomst die de Europese Unie (EU) had met Kenia. Kenia heeft een overdrachtsovereenkomst. Onderdeel van de noodzaak om de piraten te kunnen berechten is dat we dat in de regio kunnen doen. Kenia heeft deze overdrachtsovereenkomst opgezegd en gaat het van geval tot geval bekijken. Dat is drie keer niets. Ik zag tegelijkertijd een brief binnenkomen van het ministerie van Buitenlandse Zaken, waaruit bleek dat Nederland Kenia nog altijd zo’n 14,5 mln. aan ontwikkelingshulp geeft. Een groot deel hiervan is begrotingssteun en ondersteuning van de rechtsorde. Dit lijkt me geen ondersteuning van de rechtsorde. Ik ben benieuwd of het ministerie van Buitenlandse Zaken in bilateraal verband eindelijk werk gaat maken van het onder druk zetten van deze landen, die veel geld ontvangen maar daar niet zoveel mee doen, althans niet als het gaat om de berechting van piraten. En gaat dit ook via de Europese lijn gebeuren?

De heer Knops (CDA): Voorzitter. Debatten over de Nederlandse deelname aan de bestrijding van piraterij behoren helaas inmiddels tot een terugkerend ritueel. Helaas, omdat piraterij een hardnekkig probleem is. De situatie in de Golf van Aden en op het vasteland van Somalië geven ons weinig hoop dat deze inzet de komende jaren niet meer nodig zal zijn. Daarom steun ik de heer Ten Broeke bij zijn oproep in structurele oplossingen te gaan denken. Op het moment dat we dit bespreken worden 550 zeevarenden gegijzeld door piraten die hun actieradius verruimen en steeds bruter opereren. De vrees onder reders en hun scheepsbemanningen zit er goed in. De economische schade is ongekend groot. Gelukkig zit er een kabinet dat het probleem van de reders erkent en bereid is actie te ondernemen om de Nederlandse schepen een veilige doortocht te bieden door dit van rovers en piraten vergeven gebied. De beveiliging van die schepen staat volgende week op de agenda. Dat wil ik op dit moment buiten beschouwing laten.

Het zal niemand verbazen dat het CDA deze inzet tegen piraten in beginsel steunt. We hebben daar een aantal redenen voor, die we een en andermaal hebben geuit. Tijdens het debat over de bijeenkomst van de EU-defensieministers werd al een inkijkje gegeven in de initiatieven die op het vasteland nodig zijn om piraterij effectief te bestrijden. Welke vorderingen worden op dit moment gemaakt binnen de EU om deze inzet van de grond te krijgen? Het is eigenlijk bizar dat de georganiseerde piratenbendes tot dusverre vanaf het vasteland ongestoord hun gang konden gaan, terwijl VN-resolutie 1851 lidstaten macht geeft om alle noodzakelijke maatregelen te nemen, te land, ter zee en in de lucht, ook op Somalisch grondgebied. Dat zeg ik temeer, omdat zowel de NAVO als de EU kampt met tekorten aan benodigde capaciteiten, zoals onderzeeërs, patrouillevliegtuigen en helikopters. De piraten verleggen hun operatiegebied steeds verder, door gebruik te maken van moederschepen. De NAVO stelt er drie tot zes fregatten tegenover, de EU zeven. Hoe effectief kunnen deze operaties blijven in het kat-en-muisspel met piraten die hun tactiek ook telkens aanpassen? Waarom leveren sommige lidstaten geen of te weinig bijdragen? Graag een reactie.

De situatie in Somalië is op dit moment dramatisch. In de jaren dat wij over dit onderwerp praten, is die voor zover mogelijk alleen maar slechter geworden. Gewapende en terroristische groeperingen als Al-Shabaab, gelinkt aan Al Qaida, hebben het er feitelijk voor het zeggen. Lichtpuntje is dat topterrorist en vriendje van Bin Laden, Fazul Abdullah Mohammed, afgelopen zaterdag naar de andere wereld is geholpen. De door het Westen gesteunde regering is te zwak om de bevolking ook maar een glimpje hoop op stabiliteit te bieden. Ondertussen groeit het aantal mensen dat afhankelijk is van humanitaire hulp schrikbarend snel. De vraag rijst dan ook of de steun van de internationale gemeenschap aan de overgangsregering nog wel productief is. De CDA-fractie leest met instemming dat de EU de duimschroeven aandraait. Welke concrete resultaten worden nu van deze regering geëist? Welke strategie volgt de EU als vooruitgang de komende maanden opnieuw uitblijft? Lichtpuntje is Somaliland. Daar is sprake van een effectieve overheidsstructuur en daar is het piraterijprobleem volledig onder controle. En dat terwijl dit niet erkende land het vrijwel zonder enige vorm van ontwikkelingssamenwerking (OS) moet doen. Die relatie is er dus niet echt. De staatssecretaris voor OS prees president Mohamed hiervoor terecht bij zijn bezoek aan Somaliland vorige week. Nederland draagt via het United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) een miljoen bij aan de nieuwe gevangenis voor piraten. Dat vinden wij een goede zaak. Welke mogelijkheden ziet het kabinet nog meer om de zaak ten goede te keren?

De berechting van piraten wordt wel genoemd in de brief, maar blijft een beetje onderbelicht. Wij zien ook dat het stroef verloopt in de regio. Internationaal zijn de handen niet op elkaar te krijgen voor het tribunaal dat de ambtsvoorganger van de minister van Buitenlandse Zaken al eerder op de agenda heeft gezet. De ambitie om hierop in te blijven zetten moet er vanuit Nederland blijven, zeker voor een minister en een kabinet die mensenrechten zien als speerpunt in het beleid. Hoe staat het met de inzet voor een tribunaal? Hoe groot is de capaciteit om piraten op te vangen in omringende landen?

Ik vind het opvallend dat in de brief waar het gaat om de inzet van de schepen, wordt gesproken over de intentie om ze uit te rusten met een boordhelikopter. Alleen de Hr. Ms. Zuiderkruis wordt er gegarandeerd mee uitgerust. Je moet de regels goed lezen, want er staat intentie, van plan. Alleen bij de Hr. Ms. Zuiderkruis is het wat mij betreft taaltechnisch gezien definitief. Ik vind dat heel bijzonder, want in een aantal paragrafen wordt uiteengezet hoe belangrijk de taak van de helikopters is. Tegelijkertijd blijft het een beetje in de lucht hangen wat er gaat gebeuren. Dat is voor een helikopter wel toepasselijk. Als je weet dat die helikopter direct bijdraagt aan de slagkracht, de bewegingsvrijheid van piraten kan beperken en als extractiemiddel kan dienen, wil ik deze ministers vragen om in de richting van de Kamer heel duidelijk toe te zeggen dat die helikopters aan boord komen. Ik heb de brief goed gelezen, ook de datum. Hij is op 1 juni geschreven, dat is voor het notaoverleg van 6 juni, waarbij een aantal moties is ingediend. Dat kan de reden zijn, maar de minister heeft er sinds 1 juni vijf helikopters bij gekregen. Nu ja, gekregen, die moet hijzelf voor een deel financieren. De Kamer heeft dit in overgrote meerderheid gesteund. Wellicht dat het een oplossing zou kunnen bieden. Graag een reactie van de ministers op dat punt.

De heer Irrgang (SP): Voorzitter. Een delegatie van de SP-fractie was vorige maand op bezoek in Kenia. Daar hebben we het vluchtelingenkamp Dadaab in Noord-Kenia bezocht. Daar zijn vele tienduizenden vluchtelingen. In het kamp zitten drie keer zoveel mensen als waar het maximaal op is berekend in tentjes en hutjes van afgedankt plastic in mensonterende omstandigheden. Het zijn bijna allemaal Somaliërs. Je wordt daar letterlijk met de neus op de feiten gedrukt. De eerste slachtoffers van de al decennia durende oorlog in Somalië zijn de Somaliërs zelf. De hopeloosheid is misschien nog wel erger dan de omstandigheden, die ook al verschrikkelijk zijn. We spraken met een vrouw en een jong kind. Die vrouw was geboren in het kamp. Daar zit de derde generatie vluchtelingen, omdat de oorlog in Somalië niet ophoudt. Ze hebben geen perspectief in Kenia, want ze mogen er niet werken. Dit is de zoveelste illustratie van de open deur dat de oorlog tegen de piraterij niet wordt gewonnen op zee. Ik vind het belangrijk om het te blijven herhalen. Het Britse Chatham House heeft een deskundige, de heer Middleton. Die zei laatst dat piraten op zee kunnen worden achtervolgd, maar alleen kunnen worden uitgeroeid op land. Dat is een formulering die oorlogszuchtig klinkt, en misschien ook wel zo wordt opgevat in een deel van de Kamer als ik mijn voorgangers hoor spreken, maar niet zo bedoeld is. Het is eigenlijk hetzelfde als wat de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) bedoelt. Alleen een politieke oplossing, niet een militaire, kan uiteindelijk een oplossing bieden voor het probleem van de piraterij.

De SP-fractie heeft in het verleden steeds de missies voor de kust van Somalië gesteund. Als wij nu de uitlatingen van de minister van Defensie horen, in onder andere het Algemeen Dagblad (AD) over sabotageacties op land, beginnen wij zo langzamerhand te twijfelen of dit kabinet niet de heilloze weg opgaat van bemoeienis met de Somalische burgeroorlog. Daar zal dit onvermijdelijk toe leiden. Ik weet niet veel af van het Somalische conflict, maar dit weet ik wel. Somaliërs zijn heel goed in oorlog voeren met elkaar, maar als er één manier is om dat te stoppen is dat een buitenlandse interventie. Dan keren ze zich ogenblikkelijk verenigd naar die buitenlander. Black Hawk Down is een film die dat mooi illustreert. Mooi is hierbij overigens niet het goede woord. Daarom is mijn vraag aan de minister van Defensie wat hij bedoelt met zijn uitlatingen. Ik lees in de brief niets over sabotageacties op land. Zijn daar plannen voor? Sluit het kabinet dit nadrukkelijk uit? Dat is voor mijn fractie van belang om de afweging te maken of wij deze missies blijven steunen. Ik zeg de minister een ding. Als dit werkelijk de kant is die het kabinet op wil, stelt de minister de steun van de SP-fractie serieus in de waagschaal. Ik neem aan dat hij wel prijs stelt op die steun.

Het is ontzettend moeilijk om in Somalië tot een politieke oplossing te komen na twintig jaar oorlog. We hebben vernomen van het bezoek van de staatssecretaris aan Somaliland. We moeten aansluiten bij een regering die wel functioneert, in tegenstelling tot de overgangsregering tussen aanhalingstekens. Ik ben het eens met de opmerkingen van de heer Knops daarover. Zo heb je een mogelijkheid piraten daar te berechten en op te sluiten. Een andere mogelijkheid in die uiterst uitzichtloze situatie wordt misschien genoemd in het laatste rapport van Instituut Clingendael, Enhancing Maritime Security Governance, over marinemissies tegen Somalische piraten. Dat zegt dat de internationale gemeenschap zou moeten kijken naar de veel kansrijkere optie van een gedecentraliseerde benadering. Aansluiten bij Somaliland in het noorden is dat in feite al. Misschien liggen er in Zuid- en Centraal-Somalië, waar zelfs geen regering is, ook mogelijkheden. Een gecentraliseerde regering past niet bij de Somalische cultuur. Misschien kun je, ook bij bestrijding van de piraterij, aansluiten bij nonstate actors, niet statelijke partijen, die wel in staat lijken om te kijken naar de behoefte van hun eigen achterban, clan of subgroep. Dat is ook de suggestie van Clingendael. Wellicht biedt dat meer perspectief om ook op land te werken aan de bestrijding van piraterij.

De heer Irrgang (SP): We hebben gezien wat militaire interventie op land in Somalië heeft betekend. Dat heeft de oorlog alleen maar verergerd. De Ethiopische inval heeft de humanitaire situatie alleen maar verslechterd, met steun van de Verenigde Staten, zo zeg ik tegen de heer Ten Broeke. Hij gaat de heilloze weg op van interventie op het Somalische vasteland. Dat zal de positie van de mensen daar alleen maar verder verslechteren. Daar waarschuw ik hem voor. Dat zou hij eens moeten doorschouwen, en zich realiseren wat het in de context van de Somalische cultuur en geschiedenis betekent. Daar zou hij de minister van Defensie kritisch over moeten bejegenen. Dat is althans mijn opvatting.

Ik constateer dat het Nederlandse kabinet in 2010 meer dan twee keer zoveel geld uittrok voor de bestrijding van piraterij dan voor humanitaire hulp aan de Somaliërs die slachtoffer zijn van deze oorlog. Misschien dat we ons kunnen afvragen of dit met elkaar in verhouding staat. Deze vorm van symptoombestrijding is natuurlijk ontzettend duur, maar het levert geen bijdrage aan een structurele oplossing. Natuurlijk moet je iets op land doen, voor zover dat mogelijk is. Juist daarom heb ik verwezen naar initiatieven die het kabinet zelf al neemt in Somaliland, maar ook naar de suggesties die door Clingendael worden gedaan. De stekker moet uit de overgangsregering worden getrokken. We moeten kijken naar dingen die wel werken.

Mevrouw Hachchi (D66): Voorzitter. Dank aan het kabinet voor de artikel 100-brief. Nederland zal langer deelnemen aan de antipiraterijoperaties voor de kust van Somalië. De dreiging van Somalische piraterij is groot en wordt steeds groter. De piraten breiden hun operatiegebied uit. Ze worden steeds geavanceerder. De fractie van D66 heeft de antipiraterijmissies altijd gesteund, maar heeft nog enkele opmerkingen en vragen over de verlenging die wordt voorgesteld.

Het kabinet zegt meer resultaten te willen zien bij het bestrijden van de piraterij. Het spant zich in om steviger op te treden tegen piraterij, bijvoorbeeld met meer proactieve acties, zoals sabotage van middelen. Dit is goed. Het is ook goed dat andere landen als Engeland, Duitsland en Frankrijk dit initiatief steunen. Ik vraag de minister deze bril voor structurele oplossingen nog wat aan te passen. Zijn focus blijft gericht op piraterij, wel in brede zin gelukkig, terwijl het fundamentele probleem zich op het land bevindt. Somalië heeft nu te maken met grote onveiligheid en ernstige droogte. In de laatste zes maanden is het aantal mensen dat humanitaire hulp nodig heeft met 20% gestegen tot 2,4 miljoen. Dat is een derde van de bevolking. De Somalische autoriteiten zijn niet in staat in het land voor veiligheid en basisvoorzieningen zorg te dragen. Ze zijn ook niet in staat om gezag uit te oefenen in waar Somalische piraten gelegerd zijn. Mijn fractie wil dat het kabinet deze problematiek meeneemt in het beleid. Geschat wordt dat zo’n 1400 Somaliërs rechtstreeks betrokken zijn bij de piraterij voor de kust van Somalië. Dat is een betrekkelijk laag getal voor de enorme problemen en kosten die zij veroorzaken. Ieder jaar wordt er voor honderden miljoenen euro’s aan losgeld betaald. Het kost reders miljarden aan extra verzekeringskosten. Het kost de EU en NAVO miljarden aan marinekosten. We hebben volgende week een debat over piraterij in algemenere zin. De artikel 100-brief die op tafel ligt moet in dat licht worden beschouwd. Staatssecretaris Knapen was verleden week in Somaliland. Hij zei dat Somaliland een voorbeeld kan zijn voor de rest van Somalië. Het is belangrijk dat instabiliteit en piraterij niet overslaat.

Er komt een integrale brief van dit kabinet over piraterij. Mijn eerste vraag is wanneer we deze brief kunnen verwachten. Ik hoop dat zowel de woordvoerders OS als de Defensiewoordvoerders zullen debatteren met de staatssecretaris en de minister. Ik zie de bewindspersonen vragend kijken. In een vorig debat is een toezegging gedaan dat er een brief zou komen, in overleg tussen minister Hillen, staatssecretaris Knapen en minister Rosenthal, om integraal aan te geven hoe zij tegen de problematiek rond piraterij en in Somalië aankijken. Naar mijn weten is die brief in de maak. Mijn vraag is wanneer ik die kan verwachten. Wellicht dat staatssecretaris Knapen daar meer van weet.

Mevrouw Hachchi (D66): Dat is niet de brief die ik bedoel. Ik bedoel een andere integrale brief. Het zou kunnen zijn dat staatssecretaris Knapen hierin de leiding heeft. Er is een brief in de maak.

De minister heeft diverse malen gesuggereerd dat hij militaire actie op de grond acceptabel vindt. De heer Irrgang verwees daar ook naar. Ik neem aan dat hij hetzelfde interview bedoelt. In dat interview werd de vraag gesteld of de militairen ook het land op zouden gaan. De minister antwoordde dat hij natuurlijk niets zei over de inzet van special forces, maar dat het heel plausibel klonk. Erop en eraf, want er zullen geen grondtroepen actief blijven. Einde citaat. Wat bedoelt de minister precies met heel plausibel? Kan de minister aangeven of de VN-resoluties 1846 en 1851 hier het mandaat voor geven? Zo niet, is de mogelijkheid voor dit soort acties in zicht met het internationaal rechtelijk mandaat? Ik lees namelijk in de brief niets over special forces of iets dergelijks. Krijgen wij een nieuwe artikel 100-brief als Nederland hieraan mee gaat doen?

Humanitaire acties zoals die van het World Food Programme (WFP) zijn voor hun transporten over zee afhankelijk van militaire escortes. Daarnaast vormt de bestrijding van piraterij een concrete bijdrage aan de handhaving van de internationale rechtsorde. Vrij bevaarbare zeeroutes zijn voor de handel, zeker ook voor Nederland, van groot belang. Mijn fractie zal blijven pleiten voor structurele oplossingen op het land. Somalië heeft een 3D-benadering nodig: defensie, diplomatie en development.

De heer De Roon (PVV): Voorzitter. Maandag jongstleden is na een gijzeling van tien maanden en na betaling van 2 mln. dollar losgeld het onder Indiase vlag varende schip MV Suez met 22 koppen bemanning aan boord door de piraten vrijgelaten. Twee dagen later, afgelopen woensdag, is dat schip wederom door piraten aangevallen. Gelukkig kon MV Suez deze keer ontsnappen, maar dat was niet dankzij de inspanningen van welke marine dan ook. Dit incident sterkt mijn fractie in de overtuiging die wij allang hadden. De Nederlandse inspanningen ter bestrijding van piraterij voor de kust van Somalië en de aangrenzende wateren moeten worden voortgezet en uitgebreid om maximale effectiviteit te bereiken. De gebeurtenissen met MV Suez laten ook zien dat bescherming door marines toch te kort blijft schieten en niet voorziet in alle situaties in alle gevallen. Dat is geen verwijt, maar een constatering. De berechting en bestraffing van piraten blijft een zorgelijk punt. Zie ik het goed dat we op dit moment alleen op de Seychellen kunnen rekenen als het gaat om berechting in de regio? En dat nog slechts in beperkte mate, omdat ook de Seychellen op dit moment niet weten waar ze naar toe moeten met de piraten aan wie de rechter een straf heeft opgelegd. Kunnen de EU en Nederland ontwikkelingshulprelaties met landen in de regio opzeggen als die het vertikken een deugdelijke berechting en bestraffing van piraten te verzorgen? Wil het kabinet die weg inslaan? Zo nee, waarom niet?

Kunnen alle piraten die worden aangehouden in de EU- en NAVO-operaties straks worden ondergebracht in de gevangenis die de VN nu bouwt in Puntland en Somaliland? Wat wordt de capaciteit daarvan? Zijn er inschattingen voor de benodigde capaciteit? Kan de minister die met ons delen? Mijn fractie is geen voorstander van een Europees leger. Dat moge bekend zijn, maar ik moet het toch herhalen. We zijn ervoor beducht dat EU-operatie Atalanta een soort precedentwerking in die richting zal hebben. Wij zien liever dat de Nederlandse inzet in de NAVO-operatie Ocean Shield wordt verdubbeld, ten koste van onze inzet in Atalanta. Mijn vraag aan de bewindslieden is welke bezwaren zij daar tegen in willen brengen.

Ik heb er al eerder op gewezen dat meer nodig is dan Atalanta en Ocean Shield. Het vorige kabinet wilde daar nooit aan. Zo hield het bijvoorbeeld altijd de boot af als het ging om het plaatsen van mariniers op Nederlandse koopvaardijschepen ter verdediging tegen piraten. Gelukkig heeft dit kabinet een iets meer open houding op dat punt. Het is nog geen open doors, maar er is wel iets meer openheid. We zullen daar graag volgende week verder over spreken met het kabinet. In dat kader vraag ik of de bewindslieden ons iets kunnen vertellen over de brief die ook door het Nederlandse kabinet in het vooruitzicht is gesteld over het plaatsen van particuliere, bewapende beveiligers aan boord van koopvaardijschepen. Kunnen we die brief nog verwachten voor dat overleg van volgende week? Dat zou ik graag willen weten.

De heer De Roon (PVV): Is het kabinet bereid de noodzaak onder ogen te zien van acties tegen piratennesten op het land, al of niet samen met bondgenoten? Uit het interview in het AD zou je kunnen vermoeden van wel, maar ik wil dat hier graag expliciet bevestigd hebben. Anders dan de SP zien wij dit wel graag gebeuren. Wij zien graag dat de piratennesten op het land worden aangepakt, want we vinden dat er voor piraten geen safe haven hoort te zijn. Piraten moeten zich nergens veilig weten. Wij denken dat de VN-resoluties daartoe de mogelijkheid bieden. Ook dat wil ik graag bevestigd zien door de ministers. Als zij dit vinden en willen, willen zij dan met onze partners in de piraterijbestrijding gaan bespreken of en hoe dergelijke acties tegen piratennesten op het land kunnen worden uitgevoerd en willen ze ons daarover informeren?

Met veel genoegen las ik het relaas over het Duitse fregat Niedersachsen, dat recent, ik dacht vorige week, met behulp van helikopterinzet twee snelle piratenboten tot zinken heeft gebracht. Ik vermeld het nog maar even, meneer Knops. Mijn fractie is van mening dat we de piraten hun middelen zoveel mogelijk moeten ontnemen. Tot zinken brengen is in onze ogen een buitengewoon probaat middel. Dat geldt niet alleen voor de snelle boten die worden gebruikt om koopvaardijschepen aan te vallen, maar ook voor de piratenmoederschepen. Is er, naar het oordeel van de bewindslieden, ruimte in de Veiligheidsraadresoluties om dit te doen? Als dat niet kan, waarom worden die piratenmoederschepen dan nooit in beslag genomen? Dat schijnt in ieder geval wel te kunnen. De inzet van helikopters is, zo begrijp ik bij de aanstaande uitzending van de schepen, niet gegarandeerd. Mijn fractie voelt er veel voor dat dit wel zo is. De redenen zijn verwoord door de heer Knops, die hoef ik niet te herhalen. Wij zien daar veel in. Ik houd de minister van Defensie nog even voor, dat zijn ambtsvoorganger ons in het algemeen overleg van 17 november 2008 heeft gemeld dat uitzending van Hr. Ms. De Ruyter zonder helikopter zonder meer verantwoord was. Hij zei erbij: in tegenstelling tot Hr. Ms. Evertsen. Hr. Ms. Evertsen maakt nu ook weer deel uit van de schepen die uitgezonden moeten worden. Dat roept bij mij het beeld op dat het wenselijk is dat Hr. Ms. Evertsen wel een helikopter meekrijgt. Graag een reactie op dit punt.

Mevrouw Peters (GroenLinks): Voorzitter. Dit steeds terugkerende debat over de verlenging van piratenmissies begint een treurige rituele dans te worden, met vast herkenbare inbrengen. De ene woordvoerder wil een helikopter, de andere beveiligingsteams aan boord van koopvaardijschepen, een derde wil dat de oorzaken op het land worden aangepakt. Enzovoort enzovoort en hier zitten we weer. Interessant vond ik de rapportage van de VN-rapporteur die de kosten van de internationale gemeenschap voor het bestrijden van deze piraterij bij elkaar op heeft geteld. Het kost de internationale wereld per jaar ruim 5 mld. aan militaire begeleiding, polissen die de mensen die varen moeten afsluiten, de verloren koopwaar en losgeld. Dan vind ik het, in het derde jaar dat we om de zoveel maanden zo’n piratendebat voeren, tijd om te kijken of er niet een kosten-batenanalyse kan worden gemaakt van de investeringen die we doen in deze manier van symptoombestrijding. Die is onmisbaar, maar brengt ons geen stap verder. Baten zijn natuurlijk dat jaarlijks ongeveer 450 Nederlandse schepen zonder al te veel risico door die wateren kunnen. Daar moet je het volgende bij optellen. De piraterijaanvallen nemen toe en de situatie op het land, waar de oorzaken van de piraterij liggen, wordt slechter. De paar politieke instituties die internationale steun krijgen bakken er helemaal niets van. Het is een drama. Humanitaire noden worden erger, het vluchtelingenprobleem neemt toe. Is wat twintig jaar internationale interventie, militaire missies, steun in allerlei vormen en bemoeienis met Somalië heeft gebracht, wel effectief? Ik denk dat het antwoord nee is.

Het kabinet schrijft in de brief dat deze vorm van piraterijbestrijding desalniettemin een concreet voorbeeld is van het toepassen van internationaal recht in de praktijk. Ik denk dat dit een beetje te zonnig is beschreven. Wat we al jarenlang met Somalië proberen is een groot, pervers falen van internationale inspanningen. De piraterij is een symptoom van oorlogseconomie. De oorzaken ervan liggen op het land. Zoals het kabinet schrijft, moeten we die zoeken in armoede, honger, conflict, rechtsstatelijkheid en pas in veel latere instantie in het gebrek aan berechting van piraten. Dit is natuurlijk wel wenselijk, maar de hoofdoorzaken heb je daarmee niet te pakken.

Ik zeg ook niet dat ik weet hoe je dan aan die armoede, honger, conflicten, rechtsstatelijkheid en straffeloosheid moet werken. Ik maak me wel zorgen als de EU verdere steun aan Somalië afhankelijk gaat stellen van vorderingen op het gebied van stabiliteit en straffeloosheid. Dat klinkt als goede voorwaarden, maar niemand weet hoe je Somalië moet helpen die straffeloosheid en het gebrek aan stabiliteit tegen te gaan. Of acties op het land zullen helpen, waag ik te betwijfelen. De minister van Defensie fantaseerde daar al over, of speculeerde, of was het een concreet voorstel? Als twintig jaar interventie in Somalië niets heeft kunnen bewerkstelligen, weet ik niet hoe Nederlandse troepen die het land niet zo goed kennen, goed en effectief zullen weten te opereren tussen die clanstructuren, Al-Shabaab en gevaarlijke Islamitische milities. Graag hoor ik een toelichting van het kabinet wat er precies met die speculatie wordt bedoeld. Graag hoor ik ook een toelichting over waarop de EU-verklaring van zes landen die voorstellen de piraterij ook op het land aan te pakken, is gericht. Kan de African Union Mission in Somalia (AMISOM) geen rol spelen? Wat doet AMISOM? Ik weet dat AMISOM in ieder geval veel verkeerd doet. Zij maken veel burgerdoden en jagen grote delen van de bevolking tegen zich in het harnas. AMISOM wordt getraind door de Amerikanen met onder andere Nederlandse steun. Gaat er misschien iets mis in de training? Moeten we denken aan een mensenrechtencursus?

Ik vraag ook aandacht voor het falen van het handhaven van het wapenembargo naar Somalië. Ik begrijp dat er veel toevoer is vanuit Jemen, ook een land in conflict. Wordt daar internationaal enige actie op ondernomen?

Mevrouw Eijsink (PvdA): Voorzitter. De PvdA-fractie vindt dat schepen en bemanning zo goed mogelijk moeten worden beschermd, omdat de veiligheid van de bemanning van koopvaardijschepen en de handelsbelangen van grote waarde zijn. Atalanta en Ocean Shield spelen een belangrijke rol in de aanpak van piraterij, maar het is nog niet genoeg. De situatie lijkt verder te verergeren. In geografische zin wordt het gebied waarin de piraten opereren steeds uitgebreider en het optreden van piraten lijkt zich te radicaliseren. De urgentie om Nederlands transporten zo goed mogelijk te beveiligen is groot en wordt steeds groter. Daarom moet er worden gewerkt aan andere mogelijkheden om Nederlandse schepen te beveiligen, zoals het VPD waar we volgende week over spreken. We ontvangen ook zeer binnenkort van het kabinet het advies naar aanleiding van de AIV-commissie De Wijkerslooth. Dat is niet onbelangrijk. Mijn fractie krijgt echter het gevoel dat we alles in plakjes en zeer laat krijgen toebedeeld. Dat is niet goed voor een goed en gewogen debat in de Kamer en voor een goede inzet van rederijen voor de betrokken mensen. Toezeggingen moeten tijdig worden nagekomen. De Kamer mag zelf wel eens een grotere vuist maken om het kabinet daarop aan te spreken, zo niet aan te pakken waar dat kan. Ik zou daar een groot voorstander van zijn. De Kamer moet niet zomaar een algemeen overleg verzetten, omdat we niets hebben ontvangen en er dan pas een week later over praten.

Ik haal een paar dingen uit de brief. Ik ga niet alles herhalen, maar sluit bij veel zaken aan bij collega’s. Het is toch een andere situatie als je ook voorzitter bent en naast de minister zit, om vragen te durven stellen. Ik durf er toch nog een paar te stellen aan de ministers naast mij.

Ik sluit aan bij de opmerkingen die gemaakt zijn over de fundamentele problematiek. We hebben dit debat al eerder gevoerd. Van jaar tot jaar slepen we ons zo ongeveer voort tot we ja zeggen tegen het zoeken van de fundamentele oplossing op het land. We krijgen het niet gedaan, ook niet met «Nederland waarschuwt nu voor de laatste keer». Dat is allemaal realiteit. Wat ook realiteit is dat we verder moeten zoeken naar middelen, capaciteit en mogelijkheden, als we weten dat de inzet van Nederland met dit soort schepen zich mogelijk langer voort zal zetten. Het is niet meer incidenteel, het neigt naar structureel. Dit wil mijn fractie wel onder ogen zien, maar de PvdA vraagt met nadruk om hier heel goed naar te kijken. We kunnen niet wegkijken van het ene en ons richten op het andere. Graag een reactie daarop.

Er is al verwezen naar VN-resoluties 1846 en 1851. In 1851 staat «alle noodzakelijke maatregelen te nemen op Somalisch grondgebied en in het Somalisch luchtruim voor de bestrijding van piraterij en gewapende overvallen op zee.» Dat is een heel breed mandaat. De vraag is wat we daar allemaal mee kunnen en mogen. En wat gaat Nederland er allemaal mee doen? Ik denk dat onze inzet duidelijk is.

Ik sluit meteen aan bij EU-operatie Atalanta. Daar staat dat in 2011 en 2012 naar verwachting ten minste – en dan wordt een aantal landen genoemd – een bijdrage zullen leveren aan de NAVO-operatie. Dan is natuurlijk wel de vraag wanneer dat duidelijk is. Mijn volgende vraag vind ik ook heel belangrijk. We komen in dit soort situaties een beetje terecht in «costs lie where they fall» omdat we ook met de NAVO-inzet te maken hebben. Natuurlijk is het gericht op het bewaken van onze eigen schepen. Desalniettemin is het zo dat het, als we ons in het gebied bevinden, onze plicht en verantwoordelijkheid is andere schepen te ondersteunen. Dat staat ook in de internationale verdragen, die wij als PvdA graag en goed naleven. Graag een reactie daarop.

De onderzeecapaciteit is niet zichtbaar, die zit onder zee. We weten er niet zoveel van. Wat wel duidelijk en ook opmerkelijk is, is dat de kosten daarvan al wel in 2011 worden berekend, terwijl de inzet in 2012 is. Het zijn van die kleine dingetjes die in een jaarverslag naar voren komen. De kosten worden voor dit begrotingsjaar berekend, terwijl de inzet in 2012 is. Ik vind het prima als de minister mij kan uitleggen hoe ik dat straks kan vinden. Dat is voor ons van belang om het te kunnen nacalculeren.

Ik ben heel nieuwsgierig naar de reactie van de minister op de inzet van helikopters. Ook ik ben het met collega Knops eens dat we deze discussie al heel lang voeren in de Kamer. Dat heeft niet alleen te maken met de bescherming van onze bemanning. Het heeft ook te maken met de internationale afspraken en het toetsingskader. Let wel, het is een artikel 100-brief die we vandaag bespreken. Die brief gaat ook langs de lijnen van bescherming van onze eigen bemanning, die we inzetten. Dat betekent dat we goed kijken naar het beschermen daarvan. We hebben de zoveel-minutencodes. Dat is niet onbelangrijk. Ik ben heel nieuwsgierig naar de reactie van de minister.

Minister Rosenthal: Voorzitter. Dank aan de woordvoerders voor hun inbreng in de eerste termijn. Na het maken van een paar algemene opmerkingen zal ik de vragen die op mijn terrein zijn gesteld beantwoorden.

De dreiging van piraterij is er, zwaar en hardnekkig. Ik hoef de kengetallen niet te noemen. Die staan in de brief en zijn door sommige woordvoerders ook genoemd. De actieradius van de piraten neemt toe, maar geslaagde kapingspogingen nemen af. De militaire inzet blijkt wat dat betreft behoorlijk effectief te zijn. Ik veroorloof me ook de opmerking dat het bij piraten niet om een soort geuzen gaat. Het gaat een gezelschap dat bestaat uit criminele organisaties aan de ene kant, netwerken die ver doorlopen in het kustgebied, en de frontsoldaten aan de andere kant, die de zee op worden gestuurd. Daar bestaat in de beeldvorming vaak een misverstand over. Dit is een buitengewoon onprettige constellatie. Het beeld van enkele lieden met woeste haren en geuzenkledij is een misverstand. Daarachter zitten criminele organisaties.

Het gaat bij het bestrijden van de piraterij voor de inzet van Nederland ook om het escorteren van humanitaire en AMISOM-transporten naar het vasteland. Collega Hillen zal daar ook over spreken. Dat zeg ik tegen diegenen die, op zichzelf begrijpelijk, negatieve punten noemen over de rol van de 12 000 AMISOM-militairen. Ze doen ook het goede werk. Veel punten over de bestrijding zelf worden door collega Hillen besproken. Ik kom bij mijn vragen.

Natuurlijk ligt de oorzaak van alles in hoge mate op het land. Dan zou je dus graag willen dat de oplossing voor een belangrijk deel ook op het land wordt gevonden. Daar hebben diverse woordvoerders aan gerefereerd. Hoe zit het op het land? De Kamerleden weten dat we in een uiterst fragiele situatie zitten, nog fragieler dan we hadden. Daar is kort aandacht voor gevraagd. Al Qaida-kopstuk Abdullah Mohammed is in Somalië doodgeschoten. Dat is een gevoelige klap voor Al Qaida in Oost-Afrika. Het lost de zaken niet op. Op 8 juni is er een overeenkomst gesloten in Kampala tussen de parlementsvoorzitter en de president om de politieke impasse te doorbreken. Aftreden van premier Mohamed, afkomstig uit Buffalo in de Verenigde Staten, is voorzien. Zo gaat dat. Er moet een nieuwe premier komen. Belangrijk in die pogingen om de politieke ontwikkeling echt op gang te krijgen, is dat president Museveni van Uganda als een soort garantiesteller van de overeenkomst wordt gezien. Daar kun je allerlei vragen bij stellen. Waar het om gaat is dat het land in een nieuwe situatie komt. Daar moeten we niet meteen ons soort beelden van hoe wij het doen op projecteren. Dat zeg ik ook tegen de heer Irrgang, die het heeft over de op zichzelf zeer interessante beleidsbrief van Instituut Clingendael. Dat zit daar ook in verweven. Het gaat erom te komen tot inperking en zoveel mogelijk regulering van de vreselijke conflicten en strijd. Vervolgens doen we pogingen om te komen tot power sharing. Dan kom je uiteindelijk terecht waar je zou willen wezen. Het is een buitengewoon ingewikkelde en lastige zaak. Op 10 juni is door een zelfmoordaanslag van Al-Shabaab de minister van Binnenlandse Zaken van de TFG is gedood. Dat is de politieke situatie waarmee we te leven hebben.

Er is een aantal vragen gesteld over hoe we, als we dan piraten weten te overmeesteren, daar in de regio mee omgaan. Dat is geen fraai beeld. Het zij gezegd, in Somalië moet je er niet mee aankomen. Je moet je voor zover mogelijk richten op Somaliland en Puntland. Een aantal landen in de regio, zoals de Seychellen, Kenia en Mauritius, is helaas niet bereid om verantwoordelijkheid te dragen voor de tenuitvoerlegging van opgelegde straffen, die vaak meer dan twintig jaar zijn. We hebben daar al eerder over gesproken. Positief is wel dat de Seychellen een post trial transfer agreement heeft gesloten met de Somaliërs, maar het loopt allemaal buitengewoon moeizaam. We proberen met Mauritius dichterbij te komen, maar het is er nog niet. Het ziet er niet 100% goed uit.

De enige realistische mogelijkheid om detentiecapaciteit voor piraten te creëren en overdracht van piraten vlot te trekken, is in de relatief stabiele regio’s Somaliland en Puntland. Daarvoor is inmiddels brede steun. Ik zeg er meteen bij dat wanneer het gaat om detentiecapaciteit, er op dit moment twee gevangenissen worden gerenoveerd. Een is in Puntland, een in Somaliland. Beide zitten boordevol. De VN is bezig met nieuwbouw voor in eerste instantie 300 gevangenen per gevangenis. Dat is een capaciteit van 600. Het VN-programma voor de bouw en renovatie van gevangenissen is geëntameerd en wordt aangezet door de heer Lang. De woordvoerders kennen hem, hij bewaakt de voortgang van de zogenaamde piraterijkamers.

Ik moet de Kamer tot mijn droefenis melden dat het, als het gaat om het internationale tribunaal waar mijn collega-voorganger Verhagen zo sterk voor heeft gepleit in de afgelopen jaren, trekken aan een dood paard is. Ik kan de Kamer uitvoerig vertellen welke factoren er toe leiden dat de conclusie is dat het een dood paard is, maar ik noem de trefwoorden: juridische complicaties, budgettaire complicaties, locatiekwesties en tijdrovendheid. Of dit overtuigend is hoor ik wellicht in tweede termijn, maar dit zijn de feiten.

Twaalf lidstaten leveren op dit moment een bijdrage aan de missies waar we het nu over hebben. Dat is een redelijk aantal.

Bij de vraag van mevrouw Hachchi over de integrale brief over de piraterij kom ik niet verder dan dat in reactie op het AIV-advies op 1 april 2011 een brief is uitgegaan. We hebben het VPD-beleidskader. Daar werd net aan gerefereerd, maar dat is niet wat zij bedoelde. Na uitkomen van het advies van de heer De Wijkerslooth over privébewapening van schepen zal ook een reactie verschijnen. Andere toezeggingen zijn mij niet bekend.

Een behoorlijk aantal maanden geleden hebben we gesproken over vervolgacties, als landen in het justitiële traject weigeren mee te werken aan piraterijbestrijding. De heer Ormel heeft daar toen een motie over ingediend. Die hebben wij zo verstaan, dat wij op alle fronten proberen de desbetreffende landen duidelijk te maken dat op een bepaald moment de conditionaliteit gaat spelen. Dit beginsel hanteren wij integraal. Collega Knapen is daarvoor de meest aangewezen persoon. Landen krijgen hulp, maar moeten daar wat tegenover stellen. Daar wordt zondermeer aan gewerkt.

Minister Hillen: Voorzitter. Ik wil de afgevaardigden hartelijk danken voor hun inbreng in eerste termijn. Internationale piraterij voor de kust van Somalië en de zee daaromheen richt schade aan aan de internationale rechtsgang en rechtsstaat. Het brengt op die manier ernstige schade toe aan de koopvaardij. Die schade is groot. Dat is door vele woordvoerders gezegd. Daarnaast brengt het schade toe aan de mensen die gegijzeld worden. Zij raken vaak lang hun vrijheid kwijt en moeten afwachten of ze ooit los zullen komen. Vaak worden ze heel slecht behandeld. Dit is een behoorlijk zwaar punt, waar de internationale gemeenschap te makkelijk langsheen gaat. Een derde dimensie is de schade aan het gezag van de internationale gemeenschap. De internationale gemeenschap kan kennelijk te weinig doen tegen piraten op snelle scheepjes. Dat is niet goed voor het gezag dat je ergens kunt afdwingen, maar het heeft ook te maken met de steun thuis die je kunt vragen voor acties die je hier of daar onderneemt. Op het moment dat je dit soort zaken niet goed kunt behandelen en je hebt de effectiviteit er niet voor, gaat het ten koste van je gezag thuis. Ik heb te maken met een begroting die veel te hard krimpt, terwijl de internationale behoefte aan veiligheid en zekerheid alleen maar toeneemt. Bijna alle West-Europese landen bezuinigen op defensie, terwijl ze telkens weer voor grotere uitdagingen worden geplaatst. Een van de elementen die daar een rol in speelt, is het gezag dat je kunt laten gelden als je voor taken wordt gesteld. Voor de internationale piraterij geldt dit niet veel minder dan bij een conflict als Afghanistan, waar je met een geweldig lastig integraal probleem in een land zelf zit. Alles heeft met elkaar te maken. De internationale gemeenschap is daar tot over zijn oren in getrokken. De piraterij is geen onderdeel van het systeem in Somalië. Piraterij kan groeien omdat er een voedingsbodem voor is. De piraterij zal contributie betalen aan Al-Shabaab of andere terreurorganisaties. Ze moeten de vrijheid hebben om hun bedrijf uit te kunnen oefenen. Uiteindelijk is het internationale criminaliteit die daar is neergestreken en die in principe aan te pakken moet zijn. Natuurlijk zijn de posities op het land, de economische situatie en de rechtstatelijke situatie in Somalië verschrikkelijk. Daar moet inderdaad veel aan gebeuren. Het is een illusie te menen dat als je op die toer gaat, de piraterij vanzelf verdwijnt. De piraterij gaat daar op termijn dan misschien weg, maar zal zich ergens anders voordoen zolang het internationaal voldoende gefinancierd is, lucratief is en makkelijk zijn slagen kan maken. Daarom is de internationale gemeenschap erbij gebaat dat de militaire kant van die gemeenschap zijn tanden laat zien, en scherp ook.

Wat dat betreft heb ik sinds mijn aantreden, kennisgenomen hebbend van wat er speelde en me geleidelijk aan verdiepend in wat de problemen zijn, geprobeerd een bewuste koers te varen. Ik ben in de regio geweest. De aanpak van de piraterij moet op een directere, veel hardere en veel meedogenlozer manier dan tot nog toe is gedaan vorm krijgen. Dat kan Nederland niet alleen. Dat zal in de internationale gemeenschap moeten. Ik heb daarom in NAVO- en EU-verband initiatieven genomen. De Kamer weet dat. Ik heb bepleit om er harder in te gaan. Het viel me in het begin op dat men daar binnen de internationale gemeenschap weinig voor te porren was, hoewel men rondvoer in de regio, het veel geld kostte en men vanuit militaire hoek zei dat er wel meer kon. Ik was daar verbaasd over. Als ik doorvroeg, merkte ik dat een van de belangrijkste drijfveren voor de internationale gemeenschap was gelegen in vragen rond de aantasting van de internationale rechtsorde door terrorisme. Dat gold in ieder geval als het om defensie ging. Dat terrorisme van Somalië raakt Nederland niet, zou je kunnen zeggen. Daarmee is de vraag hoe het uiteindelijk bij ons terechtkomt. Als dat alleen maar een vraag blijft, krijgen niet alleen de koopvaardij en de gegijzelde mensen een te lage plaats in de rangorde, maar ook het internationale gezag van de Defensieorganisatie, zowel van de EU als van de NAVO. Vandaar dat ik bij zeevarende collega-landen met dezelfde belangen ben gaan pleiten om hierover te praten binnen het mandaat. Als mevrouw Hachchi vraagt of het mandaat van 1851 dat toelaat, is het antwoord ja. Het laat toe dat we op land acties ondernemen. Het laat heel veel toe. Veel van die mogelijkheden zijn tot nu toe niet gebruikt.

Natuurlijk spreken we volgende week over de begeleiding van de koopvaardij als het gaat om mariniers of geprivatiseerde beveiligers aan boord. Die wens wordt door de reders geuit. Dat is vandaag niet aan de orde. Als de koopvaardij op dat punt wensen heeft, moet ze me eens bellen. Ik lees de kranten, maar de telefoon werkt ook. Dan kunnen we daar wellicht met elkaar over praten.

Voor mij is de effectiviteit van het optreden van de internationale gemeenschap, zowel in EU-verband als in de NAVO, buitengewoon belangrijk. Beide operaties zijn belangrijk en vullen elkaar aan. Atalanta en Ocean Shield werken intensief samen, maar hebben verschillende en aanvullende taken. Als een van beide organisaties vindt dat er even iets niet kan, kan men ook elkaar met opdrachten belasten. Wat de EU doet in Atalanta, bevalt ons zeer. We zijn echt niet van plan dat te verlaten. Wat de NAVO doet bevalt ons ook zeer. Overigens nemen we daar niet alleen met schepen aan deel, maar zitten we ook in de staf. We hebben het commando ter plekke. We hebben dat gehad bij de NAVO. Dat is bijna afgerond. Ook in 2012 zal Nederland een halfjaar het commando voeren. Wat dat betreft gedragen wij ons actief, binnen de organieke logica van de dag.

Dan is nog steeds de vraag hoe je het mandaat dat je hebt zoveel mogelijk uitput om resultaat te kunnen behalen. Daarom ben ik heel blij dat Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en naar het zich laat aanzien ook Noorwegen en Denemarken en in ieder geval de Benelux, hebben gezegd dat er meer moet gebeuren. De afdeling Operatiën van Atalanta is bezig met het concreet uitwerken van operaties die veel meer voorstellen dan tot nu toe is gedaan. Ik kan niet op alle activiteiten precies ingaan. Ten eerste zijn ze nog niet klaar, ten tweede zal een aantal een vertrouwelijk karakter dragen. Je moet de vijand niet voortdurend waarschuwen en vertellen wat je gaat doen. Neem van mij aan dat wij onze activiteiten behoorlijk zullen gaan intensiveren. De bedoeling is het ontmoedigen en tegengaan van piraterij waar we kunnen. Dat is in termen van sabotage, van harder ingrijpen en waar mogelijk van aanpakken van winsten en het opsporen van losgeldbedragen. We proberen zo de internationale criminaliteit aan te pakken. We proberen hen de winstmogelijkheden te ontnemen. Dat wil zeggen dat we moeten proberen samen heftiger en steviger in te grijpen. Ik merk tot mijn vreugde dat de steun daarvoor aan het groeien is. Alleen kunnen wij het echt niet.

Natuurlijk is de piraterij dan niet uit de wereld. Er zijn al eerder vele commentatoren geweest die erop hebben gewezen dat onder keizer Augustus dit gebied al berucht was om zijn piraterij. Het zal daar altijd wel zo zijn. Het is trouwens niet het enige deel van de internationale wateren waar piraterij voorkomt. Georganiseerde criminaliteit, het bewust aanhouden van schepen en het gijzelen van mensen en schepen, en proberen via losgeld daar stevige winst op te maken en mensen dan pas los te laten, zijn ontwikkelingen en escalaties die de internationale gemeenschap zich niet kan permitteren, hoe ook de nationale economische situatie in die landen is. De internationale belangen worden daardoor veel te veel geschaad. Ook in landen die minder of meer economische kansen bieden, moet het duidelijk zijn dat dit soort internationale criminaliteit niet wordt getolereerd. Vandaar dat wij zeer gemotiveerd zijn om te kijken wat we kunnen doen, om niet alleen te beschermen maar ook waar mogelijk aan te pakken.

Waar hebben we het over bij acties op land? Het zou gaan om snelle acties. Het gaat niet om het interveniëren met boots on the ground en het houden van geregelde troepen ter plekke. Het gaat om snelle acties om klaarliggende boten te vernietigen of voorraden aan te pakken. Het gaat erom de inlichtingen en kennis die je hebt te gebruiken om piraterij aan te pakken waar je kan. We hebben goede vliegtuigen en helikopters in de lucht. We hebben andere vormen van Intel. Tot nu toe hebben we veel informatie gehad en in prachtige fotoalbums opgeborgen. We hebben er nog weinig mee gedaan, omdat de internationale gemeenschap daar tot nu toe niet toe bereid was. We moeten op dit punt onze kennis gaan gebruiken.

Hartelijk dank dat heer Knops als vervroegd vaderdagcadeau Defensie vijf helikopters heeft gegeven, maar in 2012 hebben wij een probleem met onze capaciteit omdat de Lynx wordt uitgefaseerd. De levensduur is verstreken. De maritieme versie van de NH-90 is nog niet operationeel. De Cougar kan niet op schepen. We hebben echt in de tweede helft van 2012 een capaciteitsprobleem. Ik wil toezeggen dat we dat probleem oplossen. Dat lossen we bijvoorbeeld op via internationale samenwerking. Daarom hebben we in de brief een voorzichtige toon aangeslagen. Wij zijn onszelf er zeer van bewust dat we die helikopter aan boord nodig hebben, ook voor de interventies en verkenningen. De Kamer kan ervan op aan dat er een helikopter aan boord zal zijn. Hoe die zal heten en van wie die zal zijn, kan ik nog niet precies zeggen. Dat wordt later ingevuld.

«Robuust» wil zeggen dat we zichtbaarder en harder zullen zijn. Het zal als het goed is meer effect hebben. Wat mij betreft houden we de vinger aan de pols om te kijken of het inderdaad zo werkt en of op die manier de piraterij terug wordt gebracht. Als mevrouw Peters dat optelt en aftrekt en saldeert, en zich afvraagt wat we er mee opschieten, denk ik dat ze gelijk heeft dat het tot nu toe te weinig heeft opgeleverd. De piraten kregen te veel moed, de schade was te groot aan beide kanten, de opbrengsten voor de piraten waren ideaal. We hebben er tot nu toe te weinig aan gehad. Vandaar een acceleratie. Ik ben ervan overtuigd dat als we dit op een stevige manier doen, dit zijn vruchten zal afwerpen. Natuurlijk kost dat inspanning en geld. Ik denk dat we iets kunnen doen. De piraterij maakt in Somalië geen geïntegreerd deel uit van het bestuurlijk systeem. Zij is daar hoogstens schatplichtig aan. Piraterij is goed aan te pakken, met resultaten die er toe doen.

De privébeveiligers komen volgende week aan de orde.

Het aanpakken van moederschepen en die laten zinken is zo’n daad die makkelijker is gezegd dan is gedaan. Moederschepen zijn niet alleen bemand met piraten, maar ook met gijzelaars. Het zomaar aanvallen van moederschepen betekent dat die gijzelaars onmiddellijk in levensgevaar zijn. Als een moederschip wordt aangevallen, worden direct gijzelaars in beeld gebracht. De materie is niet eenvoudig. Omwille van het sparen van de levens van de gijzelaars is het nagelaten. We moeten willen overwegen niet alleen gijzelaars te bevrijden, maar de schepen die voor anker liggen daarbij in te zetten. We moeten niet wachten of rederijen zo vriendelijk zijn om losgeld te betalen. We moeten hierin veel actiever worden. Dit brengt wel risico’s met zich mee.

Mevrouw Eijsink vroeg naar het advies van de heer De Wijkerslooth. Dat hebben wij ook nog niet. Als we het hebben, sturen we het naar de Kamer. Voor ons is het een heel belangrijk advies. We praten volgende week over de beveiliging, maar de zwaardmacht van de overheid is voor het kabinet een belangrijk gegeven. We willen die niet zomaar, op korte termijn en om economische redenen relativeren of daarvan afstand doen. We willen er een fundamenteel debat over voeren. Voordat het advies er is en we daarover kunnen spreken, wil ik daar nog geen besluit over nemen.

Mevrouw Eijsink vroeg ook hoe het precies zit met de financiering. Die is verdeeld over 2011, 2012 en 2013. Dat heeft te maken met wanneer inspanningen precies plaatsvinden. Sommige bedragen ijlen wat na en komen pas in 2013 tot betaling. In principe is de verantwoording zoals die in de brief staat correct.

Alleen deelnemende landen betalen. Dat is een van de problemen waar je in de internationale gemeenschap voortdurend tegen aanloopt, ook op tal van andere plaatsen. Dat is niet fair, dat ben ik volstrekt met de Kamer eens. Het is wel zo dat de landen die het meest fanatiek kunnen zijn, ook de landen zijn die de grootste belangen hebben. Van deze landen kunnen we verwachten dat ze met een grotere inzet zullen reageren. Aan de andere kant ben je lid van de internationale gemeenschap of je bent het niet. Internationale organisaties als EU of NAVO behoren ten opzichte van elkaar solidair te zijn. Nederland zal zich daar niet door laten hinderen. Wij zullen proberen voor onze belangen op te komen, met een stevige coalitie of als het kan met de gehele NAVO en de gehele EU in de betreffende operaties.

De heer Ten Broeke (VVD): Voorzitter. Ik dank de ministers voor de poging tot beantwoording. Minister Rosenthal wil ik vragen naar de carrot-and-stickbenadering. In een allesomvattende poging om zowel een toezegging aan mij als ook aan de SP te doen, en aan iedereen die zich daar tussenin bevond, vond ik dat hij een buitengewoon creatieve oplossing koos. Ik zie graag dat hij iets scherper reageert. De heer Knops probeerde hem die reactie ook al te ontlokken, ik doe dat nu heel concreet. Ik wil graag de toezegging dat de minister zich met de heer Knapen om de tafel zet met de volgende agenda. Begrotingssteun is in het geval van Kenia 4 mln. en in Tanzania 16 mln. Die begrotingssteun, of steun voor goed bestuur, komt bij Kenia direct ter discussie te staan op het moment dat het land niet wenst bij te dragen aan zaken waar wij op zouden moeten kunnen rekenen. Dit kan bij Kenia, omdat die steun naar de regering gaat. Ik heb het bijvoorbeeld over de terugnameovereenkomst. Dit zou de agenda van dat gesprek moeten zijn.

De minister van Defensie wil militair zijn tanden laten zien. Op het strand kennelijk, en niet aan dek van Nederlandse koopvaardijschepen, waarvan we er vorig jaar nog 500 onder Nederlandse vlag hadden. Zij stellen de toevoer voor onze economie zeker. Daarvan zijn er nu nog maar 250, in een maritiem cluster dat voor Nederland essentieel is. Het is een achilleshiel van onze economie, met 188 000 werknemers en 12 000 bedrijven.

De heer Ten Broeke (VVD): Ik maak een punt van orde. Ik heb op voorhand heel duidelijk aangegeven dat ik die relatie wel zou leggen. Ik zal het niet betrekken bij mijn oordeel in derde termijn. Als de minister nu een ding over zichzelf heeft afgeroepen, is het wel een reactie hierop als hij in deze termijn zelf uitgebreid op de koopvaardij ingaat, en zelfs nog aangeeft dat de reders en de koopvaardijsector hem maar eens zouden moeten bellen.

Het gaat mij er niet om wie hem belt, het gaat mij erom dat hij naar de Kamer luistert. Ik ben onderdeel van die Kamer, en daar zal hij vandaag naar moeten luisteren. Ik vrees dat dit volgende week nog een keer het geval is. De oproep «bel me» is dus niet noodzakelijk.

Het vaderdagcadeau van de minister als het gaat om de helikopters is vooral van belang voor de vaders en moeders en niet-ouders aan boord van de schepen. Het is voor hen belangrijk dat de helikopters er komen. Ik zie zijn toezegging als een echte toezegging. We hebben het in de vorige periode met de heer Van Middelkoop wel eens gehad over helikopters die onder andere vlag werden ingehuurd. De Zweden konden dat toen bijvoorbeeld doen, maar mij werd uitgelegd dat het niet kon. Ik hoop niet dat ditzelfde bezwaar nu weer terugkomt. Om het even van wie, die helikopters gaan dus komen.

Ik ben uitgebreid ingegaan op de permanentie van het verblijf. Dat doet de minister in zijn brief ook. Ik wil graag weten wat dit betekent voor de financiering. Ik hoor graag de toezegging dat de minister ook nadenkt over de permanentie van de financiering, dat mag ook volgende week. Het is inderdaad zo dat we nu elke drie maanden opnieuw met een artikel 100-brief worden geconfronteerd. De VVD houdt hier opnieuw het pleidooi dat de minister kijkt naar de meer fundamentele vulling van het HGIS-budget, waaruit deze operaties kunnen worden gefinancierd. Een mogelijkheid daarvoor is OS. We hebben immers afgesproken dat OS op een percentage staat. Zodra de economische groei meevalt, vallen ook de inkomsten mee. Laten we hopen dat dit zo is. Die zijn niet een-op-een aan de uitgaven geknoopt. Dat is heel verstandig van dit kabinet. Ik zie graag dat deze minister ook de verantwoordelijkheid neemt om voor de financiering van deze missies mede een dekking te vinden. Ik zou graag willen dat hij in het kabinet deze discussie start. Wij zullen hem daar van harte bij steunen.

De heer Knops (CDA): Voorzitter. Dank aan de bewindslieden voor de beantwoording van de vragen. Ik sluit aan bij de opmerkingen van de heer Ten Broeke over het feit dat de minister van Buitenlandse Zaken alles wat hij gezegd heeft concreet moet maken, SMART moet maken. Volgens mij is dat nog maar een kleine stap. Dat zou onze fractie van harte toejuichen. Dan krijg je ook het principe voor wat, hoort wat. Als iemand niet mee wil werken, krijgt hij direct repercussies. Wellicht hebben dit soort drukmiddelen resultaat. De voorbeelden rondom Immigratie en Asiel (I&A), waar de heer Knapen dit soort stappen heeft genomen, bewijzen dat het kan werken.

Van het punt over de helikopters begrijp ik helemaal niets. De minister schrijft in de brief alleen maar argumenten waarom er helikopters zouden moeten zijn. Hij komt vervolgens tot een conclusie die de lading niet dekt. Hij doet een poging om ze aan boord te houden. Vervolgens zegt hij dat er cadeautjes worden uitgedeeld. Als Kamer proberen wij om de plannen van deze minister te verbeteren. Waar ze goed zijn, zijn ze goed. Waar ze verbeterd kunnen worden, doen we dat graag. Dat hebben we ook gedaan met de helikopters. De minister zegt dat hij een capaciteitsprobleem heeft. Dat is precies de reden waarom we vijf Cougars hebben toegevoegd. De minister zegt dat de Cougar niet in maritieme situaties kan worden ingezet. Ik bestrijd dat. De minister weet dat dit wel kan en dat dit op dit moment wordt beproefd. Hij heeft toegezegd dat er helikoptercapaciteit aan boord zal komen. Ik heb dat gehoord. Dat is wat mij betreft prima. Ik denk overigens dat de Cougar daar wel geschikt voor is. Maar het maakt mij niet uit welke helikopter het is. Het gaat erom dat de mensen die op reis gaan, op missie gaan, goed geëquipeerd zijn. Ik herhaal dat de minister in zijn brief alleen maar argumenten aandraagt die dit pleidooi ondersteunen. Wat mij betreft liever geen inhuur, want dat kost veel geld. Volgens mij moeten er creatievere mogelijkheden zijn. Desnoods loopt de Lynx wat langer door, bijvoorbeeld twee Lynxen aan boord en de rest eruit. Op de Cougars wordt nu getraind. Zet die aan boord van marineschepen. Ik hoor graag of de minister daarvoor open staat.

Mevrouw Hachchi (D66): Voorzitter. Dank aan de bewindslieden voor hun antwoorden. Ik zal mijn huiswerk doen om de toezegging voor de integrale brief te achterhalen. Het is van belang dat we niet uitgebreid stilstaan bij de militaire acties, maar juist bij die ontwikkelingskant en politieke kant van het probleem. De woorden oplossingen op het land dreigen loos te worden. Dat is niet alleen omdat het trekken aan een dood paard lijkt. Ik zeg niet voor niets lijkt, want het is geen dood paard. Het is een kwestie van internationale politieke wil en inzet. Omdat wij met dit kabinet uitgebreid spreken over militair optreden, nu robuuster militair optreden, komen we niet toe aan een fundamentele discussie over het land Somalië en de regio. Ik houd mijn hart vast voor de volgende escalatiestap.

Minister Hillen heeft uitgelegd dat optredens op het land onder het mandaat vallen. Ik sluit me aan bij de woorden van de heer Irrgang als hij vraagt waarom het niet in de brief staat. Graag hoor ik daarop een reactie van de minister.

De heer De Roon (PVV): Voorzitter. Ik ben voorzichtig optimistisch als het gaat om de intentie van het kabinet om een aantal alternatieve acties te ontplooien, meer dan in de vorige kabinetsperiode is gedaan. We moeten niet alleen rondvaren met fregatten en rondvliegen met helikopters, maar ook acties ontplooien die gericht zijn op het land en op moederschepen. Wij hopen en verwachten dat we dit in de komende periode van deze operatie, dus dit jaar en volgend jaar, zien gebeuren. We verwachten goede effecten. Datzelfde geldt bij de benadering van de onwillige landen in de regio op het punt van de berechting. De aanpak met de stick spreekt ons zeer aan. Ik verwacht dat dit in ieder geval voor de Nederlandse ontwikkelingshulp gaat gebeuren. Ik verwacht ook dat het kabinet dit punt in Europees verband aan de orde gaat stellen, dat het gaat nastreven dat daar op dezelfde manier zal worden opgetreden.

Over de helikopters ben ik ook voorzichtig tevreden met de toezegging van de minister. Ik hecht eraan te zeggen dat ik verwacht dat de helikopters, waar ze ook vandaan komen en welke het ook zijn, die taken kunnen doen die wij ervan verwachten. Ze moeten mariniers aan boord van schepen kunnen zetten, ze moeten ze er weer af kunnen halen, ze moeten rescueoperaties kunnen doen, ze zijn geëquipeerd voor verkenningsoperaties en zijn ook qua vuurkracht een back-up voor mariniers. Ik verwacht een affuit en mitrailleuren in die helikopters. Als dit kan worden ingezet, is mijn fractie op dit punt geheel tevreden.

Minister Rosenthal: Voorzitter. Dank voor de opmerkingen en vragen in de tweede termijn. Laat ik de heren Ten Broeke en Knops zeggen dat ik met collega Knapen zal spreken over een messcherpe conditionaliteit in de desbetreffende landen. Daar voeg ik één ding aan toe. Aan hulpprogramma’s die de bevolking rechtstreeks ten goede komen mag niet getornd worden. Het zal primair gaan om «government to government». Ik voeg daar dan weer aan toe dat het gaat om beperkte bedragen. We hebben die bedragen vaak al teruggeschroefd vanwege de omstandigheden waarin die regeringen werken. Die zijn vaak nogal corrupt. Ik zal dit met getallen onderbouwen.

Mevrouw Hachchi meent dat het paard niet dood is maar leeft. Ik wil gezegd hebben dat ik daar een andere opvatting over heb, gestoeld op harde feiten. Natuurlijk ben ik bereid om te allen tijde dat balletje weer op te gooien, waar ik er ook over praat. Zij moet me geen resultaatverplichting binnen een bepaalde termijn vragen. Die krijgt ze niet.

Activiteiten te land en capaciteitsopbouw, ook waar het justitiële capaciteitsopbouw betreft, zijn belangrijke punten. Daar zit je dicht bij de problematiek waar we het over hebben als je te land piraterij bestrijdt. Tegen mevrouw Peters wil ik het volgende zeggen. Het beste is de vijand van het goede. We moeten roeien met de riemen die we hebben, om het maar in een beeldspraak van water te houden. Wij doen echt naar vermogen wat we kunnen. Dat is behoorlijk veel voor Nederland, ook ten opzichte van andere landen. We hebben niet alleen in de bredere regio te maken met allerlei problemen, waar het Nederlandse assistentie betreft in Somalië, Somaliland en Puntland. We gaan een stukje verder en we zitten in Soedan, waar de Kamer dezelfde eisen stelt aan de inzet van Nederland. Dat is terecht, maar we moeten roeien met de riemen die we hebben.

Minister Hillen: Voorzitter. Ik dank de Kamerleden voor hun inbreng in tweede termijn. Dank voor de steun van de heer Ten Broeke voor permanente financiering. Ik ben echter bang dat het voorlopig niet zo zal werken. HGIS is in principe een permanente financiering voor internationale en ook defensieactiviteiten. Met de termijnen van anderhalf jaar voor Atalanta en Ocean Shield volgen we het ritme van de internationale gemeenschap. Dat is iets ruimer dan de drie maanden die de heer Ten Broeke noemde. Als er internationaal een andere planning wordt gemaakt, volgt er van ons een nieuwe artikel 100-brief. In die zin wijken wij niet af van het internationale ritme.

De Kamerleden kunnen gerust zijn. De helikopters komen er en zullen alles kunnen wat nodig is en in die situatie wordt gevraagd.

Op de vraag waarom het robuuste optreden niet in de brief staat, is het antwoord eenvoudig. Er is op dat punt nog niets besloten. Ik heb in de internationale discussies aangegeven dat er veel bespreekbaar is. Ik heb vervolgens geprobeerd met landen tot een gemeenschappelijke verklaring te komen. De verklaring die we met Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en de Benelux hebben kunnen maken is openbaar. Die geeft de richting van denken aan. Ik heb eerder gezegd dat ik niet alles wat kan precies aangeef, omdat je met sommige op sabotage gerichte acties niet te koop moet lopen. Dan verliezen ze hun effect. In principe heb ik «snel op het land, snel eraf» niet uitgesloten. Het staat niet in de brief, omdat op het ogenblik de operaties die de EU wil doen en die de NAVO wil doen, nog niet vast staan. Ik heb zelf de marges ver opgerekt. Nu ga ik kijken wat ik ga oogsten. Dat zal blijken zo gauw de EU zijn nieuwe plan heeft getrokken. Ik heb dat dus nog niet. Wat mij betreft is er veel bespreekbaar, allemaal binnen het mandaat zoals het er is. Als ik aan de EU of de NAVO vraag om meer te gaan doen, zeg ik niet dat het mandaat maar opgerekt moet worden. Ook van de zijde van Justitie wordt nauwkeurig gekeken of het binnen dat mandaat kan of niet. Als het niet binnen het mandaat kan, moet of een nieuw mandaat worden gevraagd, of het kan niet. Alles wat we doen, doen we buitengewoon zorgvuldig binnen de internationale en nationale rechtsorde. Daarbinnen proberen we de ruimte te vinden die er kan zijn.

De voorzitter: Ik hervat de vergadering van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken en de vaste commissie voor Defensie voor een derde termijn. Ik heet de ministers van Buitenlandse Zaken en van Defensie en hun ondersteuners wederom van harte welkom, alsmede de heer Voordewind, die er gisteren niet bij kon zijn.

Naar aanleiding van het overleg van gisterenavond en de zojuist gehouden militaire briefing, merk ik het volgende op. De Kamer stelt vast dat het nuttig was om een feitelijke toelichting te ontvangen over een passage in de artikel 100-brief over de beoogde robuustere wijze van optreden. Dat is de passage op pagina 11. Het toetsingskader dat de Kamer heeft vastgesteld, vereist een goede informatievoorziening. De commissie tekent aan dat zij zich nader met de ministers zal verstaan over de wijze en aard waarop die het beste kan worden ingevuld. Dit laat onverlet dat alle fracties zich in staat achten om nu de derde termijn te voltooien. Wij hebben afgesproken dat wij die op volgorde van fractiegrootte doen.

De voorzitter: Dank u wel. Ik meld nog dat ik zojuist bericht heb gekregen van de SGP-fractie, dat zij helaas niet kan deelnemen aan het debat, maar dat zij akkoord gaat met de voorgestelde missie.

Ik wijs de minister van Defensie op een toezegging van 22 maart 2011. Hij heeft toegezegd contact op te nemen met de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken en hem aan te sporen om in zijn OS-beleid ook in te gaan op de bestrijding van piraterij en de justitiële kant, alsmede op de investering van 0,5 mld. aan Nederlandse en Europese OS-gelden in die regio, en de Kamer hierover per brief te informeren. Die brief ontvangt de Kamer graag voor het algemeen overleg over piraterij van donderdag 23 juni 2011.

Hiermee komt een einde aan de derde termijn. Misschien willen de bewindslieden nog kort reageren.