Nr. 261 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

Voorzitter: Neppérus

Griffier: Van Dalen

Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Voorzitter. Nederland wordt mooier. Een flink aantal Nota Ruimteprojecten staat in de steigers. Er zijn snelwegpanorama's aangewezen. Dankzij mijn motie zijn er afspraken gemaakt met provincies om te komen tot een betere bescherming van mooie, regionale panorama's. Voor windenergie op land wordt gekeken naar combinatiemogelijkheden met andere infrastructuur en bedrijventerreinen. Ook wordt er gewerkt aan het tegengaan van verrommeling, bijvoorbeeld door het opruimen van verouderde kassen. Dat zijn allemaal goede resultaten, maar wij zijn er nog niet. De Kamer heeft een paar mooie rapporten ontvangen over de rol van maatschappelijke kosten-batenanalyses (MKBA’s) bij gebiedsontwikkelingen, vooral over hoe moet worden omgegaan met zachte waarden als natuur en landschap. De brief bevat echter nog geen conclusies en dat maakt het lastig om erover te debatteren. Er komt nog een reflectie van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), maar de ChristenUnie verwacht ook een beleidsreactie van de minister. Er moet snel wat worden gedaan met de constatering dat de MKBA’s en milieueffectrapportages (m.e.r.’s) veel beter op elkaar afgestemd kunnen worden door bijvoorbeeld het meest milieuvriendelijke alternatief in de MKBA mee te nemen. De minister geeft aan dat in de reflectie van het PBL ook de evaluatie van MKBA’s van Nota Ruimteprojecten wordt betrokken. De ChristenUnie zou daarbij graag ook alle andere MIRT-projecten betrekken. Het moet niet alleen over de waardering van natuureffecten gaan, maar bijvoorbeeld ook over de rare verschillen die nog in de MKBA’s zitten in de waardering tussen openbaar vervoer en automobiliteit.

De kredietcrisis heeft duidelijk gemaakt dat we te maken hebben met een structurele overprogrammering van kantoren, bedrijventerreinen en in een groot aantal regio’s ook van woningen. Het gevolg is dat vooral goedkope projecten in het groen doorgaan en dat meer complexe, binnenstedelijke plannen onvoldoende van de grond komen, omdat hiervoor geen gezonde financiële basis is. De crisismaatregelen zijn gericht op het op gang houden van de bouw, maar wij zullen zo snel mogelijk toe moeten naar meer selectiviteit in gebiedsontwikkeling, waarbij kwaliteit vooropstaat. Er is een trendbreuk nodig. Het valt op dat private partijen sceptischer zijn over de structurele veranderingen van de financiële crisis dan de minister. Daarom is mijn vraag of de minister bereid is om de overprogrammering van vastgoed aan te pakken. Dat zou ten eerste kunnen door van gemeenten en provincies een striktere toepassing van de SER-ladder voor bedrijventerreinen en kantoren te eisen. Ten tweede kan dat door regio’s in de MIRT-overleggen aan te spreken om regulering van het aanbod als een serieuze taak op te pakken. Ten derde zou in de tweede tranche van de AMvB Ruimte de toepassing van de SER-ladder moeten worden uitgebreid met woningbouw, maar dat lijkt mij een onderwerp om nader over te spreken na de verkiezingen.

De ChristenUnie maakt zich zorgen over de ongebreidelde groei van bedrijventerreinen. Er is nu een convenant om dit te beperken, maar het proefschrift van de heer Han Olden toont aan dat er een meer fundamentele aanpak nodig is. Er is sprake van collectief overheidsfalen door onder andere te vrijblijvende regionale samenwerking. Ook is de benadering te veel gericht op de regionale economie en daardoor op nieuwe bedrijventerreinen en te weinig op een blik vanuit het vastgoed. De Koninklijke Metaalunie geeft bijvoorbeeld aan dat eigenaren en gebruikers van bedrijventerreinen nog veel te weinig betrokken zijn bij plannen voor herstructurering. Dat is zorgelijk, want wij hebben hen wel nodig.

De ChristenUnie vraagt de minister een flinke aanscherping van het Convenant Bedrijventerreinen voor te bereiden, bijvoorbeeld voor de komende begroting, zodat een nieuw kabinet hier snel besluiten over kan nemen. De planningopgave moet worden geactualiseerd. De prognoses gaan nog te veel uit van doorgaande tendensen, maar op een gegeven moment zijn er geen bedrijven meer te verplaatsen uit woongebieden. Wij moeten ook niet alle categorie 1 en 2-bedrijven op kostbare grond willen hebben. Die is nodig voor zwaardere bedrijven. Ook heeft de ChristenUnie de indruk dat in de gekozen groeiscenario’s, het Transatlantic Market-scenario, geen rekening gehouden wordt met het herstructureringsbeleid. Het moet volgens de ChristenUnie-fractie minder vrijblijvend. Het kabinet beveelt gemeenten aan om marktconform grondbeleid te voeren, maar wat is de garantie dat dit ook gebeurt en dat gemeenten hun rug recht houden in de concurrentiestrijd? Met andere woorden, aan welke prikkels voor gemeenten denkt het kabinet? De commissie-Jorritsma heeft aangetoond dat de balans tussen mededinging en staatssteun kan worden gehouden als de minister de gemeenten een richtlijn geeft over de grondprijsmethodiek, omdat het dan uit de privaatrechtelijke sfeer wordt getrokken. Is de minister bereid om zo’n richtlijn op te stellen? Minder vrijblijvendheid kan ook door bij het ter beschikking stellen van subsidies voor herstructurering als voorwaarde te stellen dat de gemeenten in regionaal verband afspraken hebben gemaakt over grondprijsbeleid, segmentering en verevening. Is de minister daartoe bereid? Er moet ook meer fundamenteel gekeken worden naar beheer en onderhoud. Voorkomen moet worden dat gemeenten die hier in het verleden te weinig rekening mee hebben gehouden, worden beloond voor slecht gedrag. Herstructurering moet niet blijven steken in een facelift. Er moet ook gekeken worden naar het probleem van verouderd vastgoed en de kansen die oude terreinen hebben. Het is te gemakkelijk voor bedrijven om uit te wijken naar nieuw terrein.

Tot slot is het opmerkelijk dat er nauwelijks evaluaties plaatsvinden van wat beleid en subsidie uiteindelijk hebben opgeleverd. Herstructurering van bedrijventerreinen gaat niet alleen over hectares opgeknapt terrein, maar ook over het effect op het economisch functioneren. Graag een reactie van de minister op dit punt.

Mevrouw Linhard (PvdA): Voorzitter. De integrale benadering van ruimtevraagstukken staat al jaren bovenaan de agenda van de PvdA. Wij zijn groot voorstander van een hopelijk spoedig in te richten ministerie van Ruimte. Infrastructurele vraagstukken kunnen niet los gezien worden van inrichting van de openbare ruimte. Nieuw in te richten bouwlocaties voor woningen zijn niet los te zien van infrastructuur en aangename plekken om te leven in de natuur, in de wijk, in een levendige, prettige en veilige omgeving. Bedrijventerreinen zijn niet los te zien van een vaak zeer noodzakelijke economische dynamiek in de regio. Dat betekent niet dat iedere gemeente haar eigen nieuwe bedrijventerrein moet gaan bouwen. Die ongewenste verrommeling van landschap moet worden bestreden. Een ministerie van Ruimte is zowel een praktisch als een fundamenteel statement over hoe de PvdA de toekomst van ons land ziet. In de vorige overleggen hebben wij Kamerbreed de vinger op de zere plek van de Nota Ruimtegelden gelegd. Het budget is op. Het was ook niet wat wij bedoelden toen wij inzetten op een MIRT door de «R» eraan toe te voegen. Ons ging het er om dat er bij alle ruimtelijke projecten – of het nu om water, wegen of natuur gaat – aandacht is voor een goede ruimtelijke inpassing.

Gisteravond werd ik opgevrolijkt door het bezuinigingsidee van Winsemius. Hij toonde ons een leeg, onbebouwd weiland aan de ene kant van de sloot en wees vervolgens naar de bebouwde kom waar de grondprijs het tienvoudige is. Tot onze verbazing en teleurstelling constateren wij weinig creativiteit bij de ambtelijke werkgroepen om nieuwe arrangementen in de ruimtelijke ordening voor te stellen. Wij dringen al langer aan op een openruimteheffing en de voorganger van deze minister heeft hier ook onderzoek naar laten doen. Wanneer komt dat rapport over verevening en planbaatheffing naar de Kamer, zoals de vorige minister heeft toegezegd?

Er zijn verschillende gebiedscategorieën: ecologische hoofdstructuur, nationale landschappen, bufferzones, waterwingebieden, groenblauwe slingers. Er gaan stemmen op om die samen te voegen. Deels overlappen ze elkaar ook. Wij willen de reden waarom een gebied is aangewezen echter niet vergeten. Wij vinden het niet gewenst om in de beleidstermijn verder na te denken, maar wij vinden het belangrijk dat mensen gemakkelijk kunnen zien welke regels en mogelijkheden om te veranderen er zijn in hun omgeving en in hun tuin. De PvdA pleit voor een gemakkelijk toegankelijk digitaal systeem, waarin je in één oogopslag kunt zien wat er mag. Vandaar dat wij aandringen op het in de AMvB Ruimte vastleggen van de bescherming van bijvoorbeeld nationale landschappen.

Wij zouden het fantastisch vinden als de demissionair minister spectaculair en onvergetelijk de geschiedenisboeken ingaat. Dat zou kunnen op het gebied van de Q-koorts, de bedrijventerreinen, de kantoren en aantrekkelijke winkelcentra. Wij maken ons grote zorgen over de stallen en de veehouderij in ons land. Ten gevolge van de Q-koorts is er een bouwstop afgekondigd. In de tussentijd zijn er vergunningen aangevraagd voor uitbreiding. Zonder maatregelen zullen deze vergunningen behandeld moeten worden en wellicht moeten worden toegekend. Op het moment dat de bouwstop wordt opgeheven staat het land pardoes vol met nieuwe stallen op onwenselijke plekken. Bijvoorbeeld binnen een straal van 500 meter van bewoning. Wij moeten voorkomen dat we over een paar jaar diezelfde stallen met belastinggeld moeten gaan verplaatsen of saneren. Wij horen graag concreet hoe de minister dit gaat voorkomen.

Mevrouw Linhard (PvdA): «Niet iedere gemeente haar eigen bedrijventerrein», daar wil ik opnieuw uitroeptekens achter zetten. De regelgeving, de SER-ladder, is volgens mij redelijk op orde. Uit cijfers van het Nirov blijkt dat twee provincies tot 2020 nog wel wat bedrijventerreinen zouden kunnen plannen, maar dat de meeste provincies al overcapaciteit hebben. Toch blijven gemeenten plannen bedenken voor nieuwe terreinen, ondanks veranderd groeiperspectief. De voorganger van de minister heeft een paar keer fors ingegrepen en de bovenregionale plannen sterk doorgevoerd. Deze minister kan dit beleid voortzetten en nog een paar mooie resultaten boeken. Ik noem bijvoorbeeld Noordmanshoek. Gaat de minister dan doen?

De handreiking Uitvoeringsstrategie Bedrijventerreinen is een schoolvoorbeeld van polderen. Iedereen moet met elkaar overleggen en onduidelijk is wie waarover de regie voert en uiteindelijk de beslissingen neemt. Wij verwachten hierover ook meer regie van de minister van Ruimte. We moeten ingrijpen in het ro-instrumentarium als de samenwerking niet tot stand komt of als gestelde ruimtelijke kaders worden overschreden. Wat zijn hierin wellicht nog belemmeringen?

In het Convenant Bedrijventerreinen staat dat het areaal bedrijventerreinen ouder dan tien jaar per provincie in verhouding tot het totale nationale areaal bedrijventerreinen de maatstaf is voor verdeling van de 107,6 mln. over de provincies. Is de minister het met ons eens dat dit geen prikkel is voor de provincies om zelf aan de slag te gaan? Hoe gaat zij dat aanpassen? Er is veel voor nodig om verouderde bedrijventerreinen opnieuw in gebruik te nemen: een leegstandsheffing, omzettingsfondsen. Misschien moeten wij beginnen de afschrijving van oude bedrijfspanden minder aantrekkelijk te maken, bijvoorbeeld door de fiscale verrekening ongedaan te maken.

Van de kantoren staat 6 tot 8 miljoen vierkante meter zinloos leeg. De gemeente Utrecht zet de rem op de kantoorgebouwen. Fiscale voordelen om gebouwen langer dan drie jaar leeg te laten staan worden beperkt. Leegstand moet duur worden, transformatie goedkoper. Op 10 december jongstleden heeft onze fractie een motie ingediend om financiële belemmeringen, zoals de tijdelijke bestemmingsmogelijkheden, uit de weg te nemen. Hoe staat het met de uitvoering van deze motie? Is al nagedacht over pilots? Wanneer wordt de Wet ruimtelijke ordening (Wro) aangepast om de verlenging na tien jaar mogelijk te maken?

Wij worden steeds minder vrolijk en kooplustig van de winkelstraten waar Blokker, De Tuinen en Zeeman het straatbeeld overheersen. Nog belangrijker is dat nieuwe creatieve ondernemers steeds minder kansrijk zijn. Tijdens de behandeling van de begroting van VROM is er een motie winkelcentra door onze fractie ingediend. De vraag is of de minister de eerste gesprekken met MKB-Nederland al gevoerd heeft, hoe ze verlopen en of wij een brief over de voortgang van deze besprekingen kunnen verwachten. In een artikel in Trouw van 1 april jongstleden luiden ook de eigenaren van veel winkelcentra de noodklok. Ook zij zien het probleem en wijten dit met name aan het feit dat huurders hun huurcontract kunnen doorverkopen zonder tussenkomst van de verhuurder. Mede daardoor kan Corio niet variëren met flexibele huren, waarmee ook kleinere winkels een kans zouden krijgen. Is de minister het met ons eens dat dit een grote belemmering is? Wat gaat zij daaraan doen?

Als laatste de recreatiewoningen. Volgens onze gegevens zijn wij in blijde verwachting van een wet die antwoord moet geven op de vragen, zoals in een motie van mijn collega’s Vermeij en Neppérus in 2008 verwoord. Wij moeten het onderscheid tussen woningen en recreatiewoningen opheffen. Daar is iedereen het over eens, alleen duurt deze zwangerschap wel erg lang. Kan de minister hierover helderheid bieden?

De heer Van Leeuwen (SP): Voorzitter. Het scheelt mij een stukje tekst, dat ik mij kan aansluiten bij de vragen die mevrouw Wiegman gesteld heeft over de MKBA. Wat onze fractie betreft graag met nadruk op het meewegen van de landschappelijke waarde. De SP verzet zich al geruime tijd tegen de uitverkoop van de ruimtelijke ordening. Wij weten ons gesteund door een hele stoet deskundigen, wetenschappers en oud-ministers. Dat het Rijk zijn grip op de inrichting van ons land kwijt is, wordt breed onderschreven. De minister heeft er totaal geen zicht op of andere overheden de weinige nationale doelen die het Rijk nog wel heeft geformuleerd, uitvoeren en, zo ja, hoe ze dat doen. Dat is inderdaad lastig, wist de vorige minister te melden. Hoe gaat deze minister dat oplossen? Of legt zij zich neer bij het feit dat haar ministerie nauwelijks meer een vuist kan maken?

In de rij van criticasters hebben zich de ambtenaren aangesloten, die zich over de brede heroverweging gebogen hebben. In het ruimtelijk-fysieke domein is geen heldere ordening van doelen en budgetten. Er is gebrek aan samenhang en sturing. Er is sprake van veel ambtelijke en bestuurlijke drukte tussen departementen en bestuurslagen. Die onduidelijke bestuurlijke verantwoordelijkheidsverdeling leidt niet alleen tot inefficiëntie, maar ook tot het failliet van de ruimtelijke ordening. Er zijn veel bewijzen voor deze constatering. Nationale landschappen, rijksbufferzones, snelwegpanorama’s: ze hebben qua juridische of bestuurlijk afdwingbare kracht weinig om het lijf. In de Haagse werkelijkheid lijkt dit heel wat, maar de centrale as gaat wel dwars door het nationale landschap Friese Wouden. Ondanks dat er een bibliotheek vol plechtige verklaringen is volgeschreven, is het Groene Hart volgebouwd en verrommeld. Ik kan zo nog wel even doorgaan. Ik besef dat deze minister er maar kort zit – zowel kort sinds haar aantreden als minister, als kort met het oog op de aanstaande verkiezingen – maar het zou niettemin van lef en inzicht getuigen als zij een krachtig antwoord geeft op de zo langzamerhand erg harde, maar terechte roep om meer regie en duidelijke sturing. Zou het bijvoorbeeld een goed idee zijn om de Oude Rijnzone-oost vanwege de door de minister onderschreven grote landschappelijke en cultuurhistorische waarde zelf te beschermen, in plaats van alweer een appel te doen op andere overheden? Graag een reactie hierop.

Vorige week wist minister Eurlings in een algemeen overleg te melden dat VROM een beetje meedoet bij de ontwikkelingen rond Vught: de N65 in samenhang met de A85 en het spoor dwars door de stad. VROM doet een beetje mee, terwijl het een majeure ruimtelijke opgave is. Is de minister bereid de «R» van MIRT niet ondergeschikt te maken aan infrastructuur en transport, ook bij de bijdrage uit het Nota Ruimtebudget voor bijvoorbeeld Brainport Eindhoven van 75 mln.? Ik hoor graag van de minister hoeveel van dit bedrag bestemd is voor de noordelijke aansluiting en de aansluiting van de A67 Veldhoven-west op de A2. Kan de minister aangeven waarom infrastructuur uit het Nota Ruimtebudget gefinancierd wordt?

In reactie op de publicatie NederLandBovenWater schrijft de minister dat zij zeer tevreden is met de stand van zaken. Bij een vorig overleg heb ik een aantal voorbeelden uit dat boekwerk genoemd die niet zo tot tevredenheid stemmen. Gebiedsontwikkeling is het nieuwe containerbegrip, waarin elke ruimtelijke opgave ondergebracht wordt. Daar zijn een paar kanttekeningen bij te plaatsen. Het opgetelde belang van al die samenwerkende partijen die bij gebiedsontwikkeling rond de tafel zitten is niet per definitie het algemeen belang waar de rijksoverheid voor staat. Zeker in het beleid, waarin ruimtelijke ordening ondergeschikt gemaakt is aan economie of aan een voorondersteld economisch belang, zie Blauwestad en Wieringerrandmeer. Daarnaast, zo blijkt uit de beschrijving van de projecten, dreigt het hele verhaal in te storten als een van de vele betrokkenen zich terugtrekt. De economische crisis bewijst dat en het blijkt ook uit de quick scan beleidsontwikkeling en kredietcrisis. Gevolgen voor tempo, kwaliteit en integraliteit zijn waarschijnlijk, stelt de minister. Volgens mij zijn wij het stadium van waarschijnlijkheid allang voorbij. De Taskforce Transformatie Utrecht spreekt van een urgent probleem van grootschalig marktfalen. Deze tendens vraagt om nadere bezinning, aldus de minister. Herprogrammering en prioritering op regionaal schaalniveau lijken hard nodig, ook zonder crisis. Het blijkt dat de overheid in tijden van hoogconjunctuur plannen met overtrokken ambities ondersteunt. Er moet meer besef van realisme en risico komen. De overheid zit wel aan tafel bij gebiedsontwikkeling en is medefinancier. Graag nadere uitleg van de minister over die overtrokken ambities en dat gebrek aan realisme. Ook hoor ik graag van de minister wat zij vindt van de suggesties van de Taskforce Transformatie Utrecht, nu blijkt dat de overheid veel te veel vertrouwen heeft gehad in het functioneren van de markt. Er worden een aantal suggesties gedaan om leegstand van kantoorgebouwen duurder te maken en transformatie goedkoper.

Dan de recreatiesoap. Het wachten is op een voorstel voor de Wet ontheffing permanente bewoning recreatiewoningen. Per 1 januari jongstleden moesten alle gemeenten duidelijkheid hebben verschaft over hun keuze voor persoonsgebonden vrijstelling, handhaving of legalisatie. De regering is niet van plan om de positie van langkampeerders en het tegengaan van de verrommeling van het landschap stevig in de Agenda Landschap te verankeren. Met het oog op de toekomst worden nieuwe gevallen van onrechtmatige bewoning in het buitengebied voorkomen door het gelijktrekken van het ruimtelijk kader voor nieuwbouwwoningen en recreatiewoningen. Graag hoor ik van de minister of dat nu staand beleid is, met andere woorden dat er niets meer gebouwd wordt waar het bestemmingsplan recreatie voorschrijft. Een tweede vraag hierover betreft de uitzondering van complexen van recreatiewoningen, waarvan het recreatieve gebruik door bedrijfsmatige exploitatie kan worden verzekerd. Hoe zit het met al die particuliere eigenaren die via een bedrijf hun recreatiewoning te huur aanbieden? Is dat niet een enorme escape om toch door te gaan met het volbouwen van vaak natuurlijk en kwetsbaar gebied?

Dan iets over het Convenant Bedrijventerreinen. Er is een hoop gedoe met overleggen, bestuurlijke adviseurs, al dan niet samenwerkende regio’s enz. Volgens het commentaar van STOGO zullen de afspraken in het convenant onvoldoende bijdragen om de herstructureringsopgave met succes te versnellen. Een forse neerwaartse bijstelling is nodig om tot reductie van het aanbod te komen. De veronderstelde strakke regie van de provincie vindt geen steun in de planningspraktijk van gemeenten en provincies. Het PBL constateert dat gemeenten elkaar zien als concurrent en dat ze vrijblijvende afspraken maken over reservering op de lange termijn. Voeg je daarbij dat regionale samenwerkingsorganen geen bestuurlijke status en bevoegdheden om op te treden hebben, dan dreigt het hele verhaal een papieren werkelijkheid of een papieren tijger te worden. Als wij toch de regie bij de provincies leggen, moeten wij wel de puntjes op de i zetten. Bijvoorbeeld op de onderdelen waarop de gemeenten moeten samenwerken en de bevoegdheid van de provincies om handelend op te treden. Nog beter zou het volgens de SP zijn om in plaats van een convenant een AMvB te nemen. Graag hierop een reactie van de minister.

Tot slot, als er ergens een schop in de grond moet, dan is het wel in het grondbeleid. De SP heeft hier al vaak op gehamerd en moties ingediend om in ieder geval een einde te maken aan grondspeculatie. Door de vorige minister werd dat afgedaan met de opmerking dat zij niet van plan was om het kabinet hierover te laten struikelen. Het kabinet is inmiddels gestruikeld, dus niets staat ons meer in de weg om zaken te doen. Temeer omdat uit steeds meer hoeken het geluid komt dat het huidige grondbeleid alleen maar verliezers kent, behalve de speculant. Ik wijs onder andere op de adviezen van de VROM-raad, op hetgeen hierover geschreven staat in NederLandBovenWater en op de brede heroverweging. Als het om de grond onder bedrijventerreinen gaat, komt de minister niet verder dan onderlinge afspraken tussen gemeenten over de grondprijsmethodiek. De methode van residuele grondwaardebepaling wordt ingeleverd voor marktconform grondbeleid. Dat zet veel te weinig zoden aan de dijk. Ook bij verevening is er weer sprake van dat gemeenten daartoe wel bereid moeten zijn. Een krachtige intergemeentelijke motor en provinciale regie zijn noodzakelijk. Zijn gemeenten bereid om afspraken te maken over de grondprijsmethodiek? Is er een krachtige intergemeentelijke motor? Voeren de provincies de regie? Is de minister bereid om een fundamentele herziening van het grondbeleid in gang te zetten?

De heer Mastwijk (CDA): Voorzitter. Ik stel vast dat wij een enigszins apart moment bij de hand hebben. We hebben een debat met een demissionair minister, die nog niet zo lang op deze portefeuille zit, over een belangrijk onderwerp als de uitvoering van de Nota Ruimte, en dat ook nog op een moment dat wij voor een enorme financiële opgave staan. Verkiezingsprogramma’s zijn aan het verschijnen. Tot welke aanpassingen zullen de verkiezingen en het werk van de ambtelijke ombuigingswerkgroepen leiden? Dat is het kader waarbinnen dit debat zich afspeelt en je zou kunnen spreken van een vergelijking met veel onbekenden.

Het onderwerp bedrijventerreinen is een lastig onderwerp, waarbij kwesties als vraag en aanbod, overheidsdominantie, markt, verrommeling, economische ontwikkeling en «nieuw voor oud» op elkaar ingrijpen. Ik kan zeggen dat de verouderde bedrijventerreinen de CDA-fractie zorgen baren. Het ziet er vaak niet uit en het is ook niet erg inspirerend om vanuit de file een achenebbisj bedrijventerrein te moeten oprijden. Het CDA gaat niet alleen voor meters, maar ook voor kwaliteitsmeters. Hoe kijkt de minister aan tegen herstructurering als ook decentrale overheden moeten ombuigen? Hoe gaat de minister er samen met decentrale overheden voor zorgen dat de voortgang erin blijft en dat die herstructurering niet alleen beperkt blijft tot het openbaar gebied, dus het groen en de toegangswegen? Want als je vanuit die file via een fraaie rondweg het bedrijventerrein oprijdt, maar daarna in een achenebbisj pand je werk moet doen, word je ook niet vrolijk.

Inzake de balans tussen vraag en aanbod schrijft de minister over het al dan niet van invloed zijn van de economische crisis op de vraag naar bedrijventerreinen, blijkbaar geïnspireerd door de economische wet «alles is cyclisch».

De heer Mastwijk (CDA): Wij kunnen ons diepgaand bezighouden met zaken als welstandstoezicht, bouw- en woningtoezicht en alles wat daarmee annex is. Ik denk dat de regels daaromtrent duidelijk zijn. Ik noem een voorbeeld uit mijn woonomgeving, de gemeente Hoogeveen. Daar heeft de gemeente de Hoofdstraat opgeknapt en dat had een stimulerend effect op de ondernemers, om hun pand van een nieuwe gevel te voorzien. Daar gaat het mij om: er moet een inspirerende werking van uitgaan.

Ik vervolg mijn betoog over de invloed van de economische crisis op de vraag naar bedrijventerreinen. Als ik de brief van de minister lees, dan staat daar dat het allemaal wel over gaat en dat wij, als de economie weer aantrekt, moeten beschikken over voldoende bedrijventerreinen. Zij schrijft ook dat het kabinet dit bij de evaluatie in 2015 zal meenemen. Dat lijkt mij heel verstandig, maar vooral die verhouding tussen oud en nieuw is voor mijn fractie erg belangrijk. Wij zijn sceptisch over de ramingen van wat aan «nieuw» werkelijk nodig is en ook het rapport van STOGO en anderen duiden daarop. In de ramingen is – zo lijkt het – onvoldoende of geen rekening gehouden met herstructureringsambities, krimp in sommige delen van het land en krimp van de beroepsbevolking in verband met de komende vergrijzing. De CDA-fractie is niet overtuigd van de juistheid van de uitgangspunten van de ramingen van wat in de komende jaren aan «nieuw» nodig is. Ik wil graag een reactie van de minister op dit punt.

Ik begon niet voor niks met het feit dat ook decentrale overheden zullen moeten gaan ombuigen. Ik weet ook wel dat de aanleg van een nieuwe hectare goedkoper is dan de structurering van een bestaande hectare, maar dat kan natuurlijk geen vrijbrief zijn om voortdurend nieuwe terreinen aan te leggen. Ik sluit mij aan bij de opmerkingen die al over de SER-ladder zijn gemaakt. Zou de minister niet veel meer moeten sturen op herstructurering? Daarbij is het ook belangrijk om de markt beter te laten functioneren. Verzakelijking van het bedrijventerreinenbeleid, zo noemde Noordanus dat. In het convenant zie ik daar niks van terug. Waarom niet? Graag een reactie van de minister op dit punt.

Bij de behandeling van de begroting van VROM heeft mijn collega Pieper toegezegd gekregen dat er een pilot zou komen over de vraag waar publiek-private samenwerking (pps) een rol zou kunnen spelen. Ik vraag de minister hoe het ermee staat en of het niet verstandig is dit alsnog op te nemen in het convenant, om bijvoorbeeld als voorwaarde mee te geven bij rijksfinanciering bij herstructurering.

Dan iets over de prijszetting bij de regionale samenwerking in relatie tot de mededingingsregelgeving. De landsadvocaat heeft hiernaar gekeken. Ik mag hopen dat dit er uiteindelijk niet toe leidt dat gemeenten niet mogen samenwerken op grond van economische mededingingswetgeving. Dat zou kunnen betekenen dat die regelgeving zo star is, dat verrommeling niet zou kunnen worden tegengegaan. Dat kan en mag niet de bedoeling zijn. Graag het oordeel van de minister hierover.

Zij schrijft in haar brief dat in de handreiking wordt aanbevolen dat decentrale overheden een marktconform grondbeleid hanteren en prikkels in het beleidsinstrumentarium inbouwen. Een fraaie zin en een nobel streven, maar wat als dit niet werkt? Wat gaat de minister dan doen?

Een historisch moment: alle gelden voor de 23 Nota Ruimteprojecten zijn verdeeld en nu is de vraag of ze ondanks de crisis allemaal daadwerkelijk de eindstreep zullen halen. Het CDA vindt dat ruimtelijke investeringen in integrale gebiedsontwikkelingen moeten doorgaan, zoals de motie van mijn voorganger Van Heugten al vroeg. Het werkt wel. Kijk bijvoorbeeld naar de plannen rond de Máximabrug, die niet alleen een geweldig mooie brug zal worden, maar ook veel zal bijdragen aan de leefbaarheid in het gebied rond Alphen aan den Rijn. Zo kan ik meer voorbeelden noemen. Hoogeveen noemde ik al. Bedrijventerreinen zijn gereconstrueerd. Ook de fietspaden liggen er grandioos mooi bij. Dat zal ongetwijfeld mijn collega Atsma, de auteur van de befaamde fietsnota, veel deugd doen, maar het draagt ook bij aan de werkbaarheid en aantrekkelijkheid van het bedrijventerrein. Het geld is toegekend. Hoe staat het met de voortgang? Er blijft hopelijk geen geld op de plank liggen. Zo ja, dan vraag ik de minister om tijdig met voorstellen te komen om daar een andere bestemming aan te geven.

De CDA-fractie voelt niks voor het aanwijzen van meerdere rijksbufferzones. Het land is al klein genoeg. Volgens mij hebben wij bij de Nota Ruimte afgesproken dat de tien die wij nu hebben, zouden worden omgevormd tot regionale parken, waarna zou worden bekeken of planologische bescherming nog nodig is. Er is al genoeg bestuurlijke drukte in ons land. Als wij vaststellen dat zelfs natuurontwikkelingsprojecten worden geblokkeerd door een vierkante meter officieel beschermde natuur, dan heb ik het idee dat wij in dit land iets niet goed doen.

Over het fenomeen krimp vraag ik de minister of zij vindt dat het huidige ro-instrumentarium voldoende is om recht te doen aan wensen vanuit de regio. De CDA-fractie vindt dat er voldoende ruimte moet zijn voor het opvangen van natuurlijke groei in de dorpen. Ik bedoel daarmee uiteraard de eigen jeugd. De leefbaarheid van het platteland valt of staat daarmee.

Ik kom terug op een opmerking die mijn collega Van Heugten in 2008 maakte over de bufferzones en regionale parken. Het ging over de recreatieve functie van zo’n bufferzone. Net om de hoek van Den Haag, langs de A4, ligt een mooi Hollands landschap genaamd Stompwijk, gemeente Leidschendam-Voorburg, met molens, weiden, recreatiegebied en waterreservoir. Via de pas aangelegde Hubertustunnel ben je vanuit het Statenkwartier, waar ik midweeks domicilie kies en waar heel veel mensen wonen die invulling geven aan het begrip «Den Haag internationale stad», in no time bij de Stompwijkseweg. Vanaf daar heb je via een recreatieve fietsroute toegang tot het Groene Hart. Er zijn plannen voor een transferium en een restaurant en er zijn wandelpaden. Het ministerie van deze minister heeft onlangs € 700 000 toegekend voor het opruimen van oud glas, waardoor tuinders kunnen verkassen naar een duurzaam gebied verderop in Stompwijk. Er komt ruimte vrij in het lint. Kortom, hier ligt een geweldige kans om zo’n rijksbufferzone om te bouwen tot een regiopark met recreatieve functie. Die € 700 000 is een begin. De minister is er dus al mee bezig. Ik vraag haar om samen met haar collega van V en W en de betrokken regionale overheden te gaan werken aan een integrale gebiedsvisie. Kan zij dat toezeggen?

Dan de voortgang van de plattelandswoning. Enige tijd geleden hebben wij aan de hand van de initiatiefnota van collega Van Heugten over dat onderwerp gesproken. De voorganger van de minister heeft toen toegezegd dat zij zou proberen om voor deze zomer met wetgeving richting de Kamer te komen, maar door het vallen van het kabinet zou dit enige vertraging kunnen hebben opgelopen. Maar het is bekend in den lande dat wij hier in Den Haag met dat onderwerp bezig zijn en er is veel belangstelling voor. Gemeenten zijn bezig met bestemmingsplannen en zouden op wetgeving kunnen anticiperen, dus de vraag aan de minister is wanneer zij met wetgeving deze kant op komt.

De meegroeiwoning is een manier voor starters met weinig geld om toch zelf te kunnen bouwen. Het is afkomstig van CDA-raadslid Ad Haagh in Gilze-Rijen. Als je het eerste huisblok neerzet voor pakweg € 125 000 en daar later, als je wat meer armslag hebt, een laag opzet, kun je als starter in vijf tot tien jaar een eigen woning van vol formaat opbouwen. Dat zou geweldig zijn om starters aan de gang te krijgen en heel goed voor de leefbaarheid op het platteland. Er is een artikel over verschenen in Bestuursvormen, dat ik zo meteen aan de minister zal aanreiken. Er zouden hier twee problemen kunnen spelen. Het ene is bestemmingsplantechnisch – maar dat lijkt mij wel mogelijk – en het andere is de regelgeving rond de bouwvergunning. Je zou wellicht moeten denken aan een bouwvergunning die een looptijd heeft van bijvoorbeeld tien jaar. Ik vraag de minister of zij bereid is om dit idee nader uit te werken en waar nodig de wet- en regelgeving aan te passen.

De heer Dibi (GroenLinks): Voorzitter. Laat ik beginnen met de gevolgen van de crisis voor de ruimtelijke ordening. Volgens onze fractie zijn dat er nogal wat. Heel veel gemeenten hebben grote ambities bij het realiseren van bedrijventerreinen, kantoren en woningen. Met name als het om het heikele punt van bedrijventerreinen en kantoren gaat, hebben die ambities vaak weinig te maken met de reële vraag uit de markt. In Binnenlands Bestuur stond een uitgebreid verhaal over Han Olden die een proefschrift schreef over bedrijventerreinen. Zijn harde conclusie was dat gemeenten twee keer zo veel bouwrijpe grond aanbieden voor bedrijventerreinen als strikt noodzakelijk is. Naar mijn weten is dit strijdig met de afspraken tussen Rijk, gemeenten en provincies om terughoudend te zijn bij dit soort kwesties. Het doet mij denken aan een bakker die eindeloos broden blijft bakken in de hoop dat de klanten dan vanzelf komen, ongeacht de vraag of zijn broden oud liggen te worden.

Er dreigt nog een ander effect. Omdat de centen nu harder tellen dan ooit wordt het nog minder aantrekkelijk om dure projecten binnen de stad te realiseren. Het is dan aantrekkelijker om te kiezen voor die goedkopere realisatie in de open ruimte. Het is bizar dat een vers weiland volbouwen stukken goedkoper is dan een kantoor- of woonblok realiseren door een oude fabriek of loods op te ruimen. En een nieuw blokkendozenterrein voor bedrijven creëren is goedkoper dan een oud terrein opruimen. Dit vindt de GroenLinks-fractie een zeer onwenselijk mechanisme. Wij zijn altijd voorstander geweest van een openruimteheffing. Ik hoorde de PvdA daar ook al over en tot mijn genoegen staat in het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie ook dat om de groene ruimte open te houden, het bouwen in de open ruimte belast wordt. De opbrengst wordt deels gebruikt voor bouwen in de stad en investeren in het landschap. Ik had het zelf niet beter kunnen verwoorden. Ik daag de minister uit om hierop in te gaan, want volgens mij kan zelfs een demissionair minister die verantwoordelijk is voor de ruimtelijke ordening die perverse prikkel niet goed vinden.

Wij vinden dat van gemeenten geëist moet worden dat zij de SER-ladder voor bedrijventerreinen en kantoren strikter toepassen en geen bestemmingsplannen meer moeten goedkeuren in buitengebieden. De markt regelt niet alles vanzelf. Er is nu eenmaal sturing nodig en dat kan bij de gesprekken die de minister heeft in het kader van het MIRT, waarbij allerlei concrete projecten worden doorgenomen met bestuurders. Graag ontvang ik een toezegging van de minister hierop.

Wat nu al kan, is in het convenant tussen het Rijk en de regio’s afspraken maken over verevening. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is daar tegen. Ik vind dat een beetje raar, omdat het volgens mij een kwestie is van solidariteit tussen gemeenten om op goedkope grond wat extra te heffen en dat te spenderen aan het opknappen van bestaande terreinen. Zo voorkom je dat de boel meer volgebouwd wordt dan nodig is. De commissie-Jorritsma suggereerde dit eigenlijk ook al. Wij zouden hierover een rapport krijgen van ECORYS. Waar is dat rapport en wat is de reactie van de minister op dat rapport?

Het gebied tussen Woerden en Utrecht valt onder het nationale landschap Groene Hart, maar helaas weerhoudt die status gemeenten er niet van flink te bouwen. Daarom zou de minister het gebied moeten aanwijzen als rijksbufferzone. Ik weet dat het CDA daar geen voorstander van is, maar de GroenLinks-fractie is dat wel, omdat wij de sluipende verstedelijking willen tegengaan. Er zijn rond grote steden meerdere rijksbufferzones die overlappen met nationale landschappen en dat is kennelijk geen overbodige luxe.

Het punt waarom ik hier vandaag eigenlijk ben, is dat de GroenLinks-fractie zich grote zorgen maakt over de intensieve veehouderij. Er is ontzettend veel vee in Nederland. Dat is slecht voor het dierenwelzijn, gelet op de onnatuurlijke omstandigheden waarin die dieren gehouden worden. Dat is slecht voor het milieu, gelet op de enorme mestoverschotten, de uitstoot van CO₂ en de grootschalige import van veevoer. Dat is zeer slecht voor de volksgezondheid. De risico’s voor de volksgezondheid zijn groot. Het aantal besmettingen blijft toenemen. Q-koorts is de zoveelste dierziekte die is uitgebroken. Boeren worden nog steeds gedwongen om te investeren in verdere schaalvergroting, in megastallen, willen zij überhaupt kunnen blijven concurreren. Zij kunnen geen fatsoenlijke boterham verdienen, zonder dat zij heel veel dieren houden. De GroenLinks-fractie wil daarvan af. In Noord-Brabant is een historische stap gezet, ook op het gebied van ruimtelijke ordening. GroenLinks wil in de tweede tranche van de AMvB Ruimte nieuw ruimtelijk beleid formuleren. Wij willen dat daarin wordt opgenomen dat provincies in hun verordeningen duidelijk maken op welke manier er bij de bouw en uitbreiding van stallen rekening wordt gehouden met de aard en kwaliteit van het omliggende landschap. Voor alle gebieden moet gelden dat bouwblokken bij agrarische bedrijven in nieuwe structuurvisies en bestemmingsplannen maximaal één tot anderhalve hectare groot zijn en dat stallen uit niet meer dan één bouwlaag bestaan. Voor Nationale Landschappen geldt dat de provincies moeten aangeven in hoeverre de stallen bijdragen aan de kernkwaliteiten van het gebied en in rijksbufferzones moet nieuwe agrarische bebouwing beschouwd worden als verstedelijking.

De heer Mastwijk (CDA): Ik sluit mij toch aan bij de opmerkingen van mevrouw Wiegman. Er zijn landelijke normen op het gebied van bijvoorbeeld dierenwelzijn. Vast staat nog niet, tenzij de heer Dibi dat kan aantonen, dat megastallen zouden leiden tot minder dierenwelzijn. Integendeel, ik denk dat het eerder andersom kan zijn. Dat wil niet zeggen dat de CDA-fractie vindt dat je de discussie niet zou moeten voeren – die is in Noord-Brabant, zoals de heer Dibi terecht zegt, al begonnen – maar ik zou dat graag op decentraal niveau willen laten.

Wat is het verschil, als het gaat om dierenwelzijn of de effecten op de volksgezondheid, tussen een stal van een hectare groot en een van 50 bij 40 meter vijfhoog?

De heer Dibi (GroenLinks): De ruimtelijke argumentatie die wij gebruiken bij het verbod op megastallen zal niet al het dierenleed voorkomen, maar GroenLinks vindt dat de steeds verdergaande schaalvergroting gestopt moet worden. Dat kan ook via de tweede tranche AMvB Ruimte. Daarom kiezen wij als eerste stap voor een ruimtelijke beperking van de stallenbouw. Dat is een van de manieren om de grote gevolgen tegen te gaan. Ik wijs er ook op dat het heel lang heeft geduurd in Noord-Brabant. Bewoners hebben heel lang het gevoel gehad op een tikkende tijdbom te leven. Er was een burgerinitiatief nodig met 33.000 handtekeningen, voordat de politiek wakker geschud werd. Ondertussen waren er al heel veel mensen besmet. Ondertussen was het op het gebied van dierenwelzijn al heel slecht gesteld. Ondertussen was er al sprake van grote milieuvervuiling.

Ik overweeg hierop het initiatief te nemen. Ik kijk uit naar samenwerking met de PvdA en de SP. Hopelijk is mevrouw Wiegman bereid iets minder verkokerd te denken. Ik heb gezien dat er ook in het conceptverkiezingsprogramma van het CDA iets staat over beperking van de schaalvergroting. Dat biedt ruimte. Ik kijk ernaar uit dat deze demissionaire minister misschien vandaag wel de geschiedenisboeken ingaat, als zij hierop beweegt. Ik kondig eigenlijk al een soort VAO aan, want ik weet wel hoe dit ligt in het kabinet. Ik denk dat het onze plicht is om iets dat zoveel schadelijke gevolgen heeft, vanuit de rijksoverheid normatief te regelen.

Mevrouw Neppérus (VVD): Voorzitter. Ik begin met het budget voor ruimte. Er zijn nu projecten vastgesteld. Mijn vraag is hoe het in deze economisch zware tijden zit. Lopen al die projecten? Hoe wordt de voortgang gevolgd? Wij hebben een lijst met projecten gezien, maar zijn er ook projecten afgevallen? Het is altijd lastig om daar een beeld van te krijgen.

Over de bedrijventerreinen heb ik altijd gezegd: niet elke wethouder hoeft zijn eigen bedrijventerrein te hebben. Daar zouden bijvoorbeeld de provincies een rol in kunnen hebben, want als je landschap en weilanden in stand kunt houden, is dat natuurlijk gewoon goed.

Er is laatst met de provincies een convenant gesloten tussen de voorganger van deze minister en minister Van der Hoeven. Maar in de uitleg daarvan zie ik alweer verwarring optreden. Nogmaals, wij als VVD zeggen dat de provincies juist hier een rol hebben. Dit is iets waar je niet alleen gemeenten mee aan de slag moeten laten gaan. Hoe staat het daarmee? Welke handvatten heeft de minister en hoe kan zij de provincies bij hun taak volgen? Hoe staat het met de SER-ladder, waarvan bijna alle partijen hebben gezegd dat dat een goed handvat kan zijn?

Dan Mooi Nederland. Je komt steeds meer nieuwe termen tegen, wellicht met overlappingen. Ik wil niet tegen nieuwe termen zijn, maar het is wel goed er eens over na te denken hoe wij als politiek zoiets vinden. Wij hebben het al gehad over het Groene Hart. Ik heb daarover samen met mevrouw Vermeij en mevrouw Wiegman een motie ingediend, om te kijken hoe je als overheid de echt bijzondere stukken die daar zitten, kan behouden. Hoe kun je als overheid de drie provincies die over het Groene Hart gaan, aanspreken? Je ziet het gebied gewoon lelijker worden, of je er nou fietsend, roeiend, autorijdend of treinend doorheen komt. We moeten, net als in Stompwijk, oplettend zijn.

De recreatiewoningen zijn al vaker aan de orde geweest in de Kamer en hebben een lange voorgeschiedenis. Het is begonnen toen de heer Den Uyl zich daar sterk voor maakte. In de motie-Neppérus/Vermeij van vorig jaar – die gelukkig is aangenomen – is gezegd dat als de gemeente geen woonbestemming wil geven, zij dat recht heeft, maar dan wel een gebruiksvergunning moet geven, tenzij die gemeente aantoont dat zij niet alleen op papier maar ook in werkelijkheid al voor oktober 2003 aan het handhaven was. Ik zie vervolgens allemaal stukken van rechtbanken en de Raad van State, waarvoor ik veel respect heb. Vervolgens wordt dan toch de bewijslast bij de bewoners neergelegd. Stonden zij wel ingeschreven, deden ze wel dit of deden ze wel dat? De bedoeling van de motie was: voor de toekomst moet je het vermijden, maar ga nou voor de huidige woningen een praktische oplossing zoeken, waarbij je aanhaakt bij oktober 2003. Komt dat wetsvoorstel er echt aan en hoe zit dat punt er in? Moet het door de bewoners worden bewezen of moeten de betrokken gemeenten aantonen – waar het in de motie-Neppérus/Vermeij om ging – dat zij altijd al hebben gehandhaafd en niet alleen op papier, als ze niet zo’n gebruiksvergunning willen geven?

Dan het punt van de megastallen. Er zijn grote gezondheidsproblemen als Q-koorts en die moet je primair bespreken met de minister van LNV. Het is alleen wel een punt dat megastallen in het land staan, dus ook met ruimtelijke ordening te maken hebben. Wij zeggen altijd: decentraal wat kan en centraal wat moet. Ik zou graag zien dat gemeenten zeggen – maar misschien moet je vooral naar de provincies kijken, zoals de provincie Noord-Brabant daar actief mee is geweest – dat ze geen megastallen willen hebben in de buurt van bijvoorbeeld woningen, de bebouwde kom. Ga daar nou eens kritischer naar kijken. Een provincie kan vanuit de ruimtelijke ordening gaan nadenken hoe je dat moet doen. Hoe verhoudt zich dat tot het aspect gezondheid? Liefst weer decentraal wat kan en centraal wat moet. Ik zou graag een initiatief van de minister willen om daar met de provincies over te praten en om na te denken over megastallen in de buurt van bewoond gebied. Dat is voor ons cruciaal.

Mevrouw Neppérus (VVD): Ik hoor de heer Van Leeuwen de stelling betrekken dat hij alles centraal wil regelen. Ik zeg juist dat de provincies een rol hebben bij de bedrijventerreinen. Er is een convenant gesloten. Laten wij dan ook zeggen dat dat belangrijk is, voordat het hier wordt weggeduwd. Ik wil graag van de minister horen of dat de mogelijkheden geeft die wij zouden willen hebben, namelijk dat je steeds gaat kijken of je bestaande bedrijventerreinen kunt gebruiken. Betekent dat in werkelijkheid dat er meer bestaande terreinen worden gebruikt en gesaneerd?

Ten slotte het punt van de regelgeving. Op het gebied van de ruimtelijke ordening zou alles gedigitaliseerd moeten zijn bij de gemeenten. Ik hoor daar wisselende berichten over. Hoe staat het daarmee? Zijn de gemeenten voldoende voorbereid als wij wellicht de samenloop krijgen dat de Wabo per 1 juli aanstaande wordt ingevoerd?

Minister Huizinga-Heringa: Voorzitter. Alle partijen hebben vragen gesteld op het gebied van bedrijventerreinen en kantoren. In die vragen wordt de zorg geuit of provincies en gemeenten bereid zijn en voldoende mogelijkheden hebben om de problemen op te lossen. Het gaat dan met name om het overaanbod en de mogelijkheden voor herstructurering. Dit kabinet heeft een aantal belangrijke stappen gezet om die herstructurering en het overaanbod in de greep te krijgen.

Ten eerste is daar de SER-ladder voor kantoren en bedrijventerreinen. Die wordt opgenomen in de AMvB Ruimte en de Kamer is er – gelukkig – op teruggekomen om die controversieel te verklaren, zodat wij daarmee verder kunnen en stappen kunnen zetten. Provincies worden verplicht die SER-ladder wettelijk te borgen in de verordeningen. De Kamer weet misschien nog wel beter dan ik wat die SER-ladder inhoudt: eerst kijken of er behoefte is en vervolgens kijken of er een bestaand bedrijventerrein geherstructureerd of gerenoveerd kan worden en pas dan overgaan naar een nieuw, vers weiland. Gemeenten zullen bij het maken van hun bestemmingsplan aan de provincie moeten aantonen dat die SER-ladder is toegepast. De VROM-Inspectie ziet toe op naleving hiervan. Dat is een duidelijk en hard instrument.

Het tweede is het Convenant Bedrijventerreinen. Daarin staan afrekenbare afspraken, zoals de afspraak om in 2013 6500 hectare herstructurering en uitvoering te hebben. De afspraak is dat gemeenten binnen twee jaar regionaal samenwerken en dan afspraken maken over de behoefteraming per provincie. Die afspraken zullen duidelijk lager zijn dan in voorgaande kabinetsperiodes. Die regionale samenwerking betekent ook dat gemeenten samen gaan plannen en dus niet elkaar gaan beconcurreren. Niet elke wethouder zijn eigen bedrijventerrein. Het gebeurt ook in West-Achterhoek, Groningen-Assen en in het Land van Heusden en Altena. In het convenant zijn afspraken gemaakt om hier de vinger aan de pols te houden. Als een van de partijen die een regionaal samenwerkingsverband hebben, zich niet aan de afspraken houdt, dan wordt die daar door de anderen op aangesproken.

Ten derde is in dit kabinet geregeld dat de uitvoering van het beleid vooral op regionaal niveau moet plaatsvinden. De verschillen per regio zijn heel groot en de afspraken in het convenant bieden dan ook ruimte voor maatwerk. Daarvoor is er de handreiking Uitvoeringsstrategie Bedrijventerreinen. Veel voorbeeldprojecten helpen de gemeenten en provincies om die nieuwe aanpak goed op te pakken en bij andere te kijken hoe het kan. De noodzaak voor maatwerk verhoudt zich slecht tot nieuwe algemene regels van beprijzing van bedrijventerreinen. Nieuwe regels kunnen onvoldoende rekening houden met regionale verschillen. Die leiden tot vertraging van de nieuwe aanpak en doen ook geen recht aan de eigen verantwoordelijkheid van provincies en gemeenten. De afspraken in het convenant moeten nu worden uitgevoerd.

Gevraagd is waarom verzakelijking niet is meegenomen in het convenant en hoe het staat met de pilot verzakelijking in de motie-Pieper/Linhard. Hoewel er al goede voorbeelden van private ontwikkeling van bedrijventerreinen zijn, staat verzakelijking in Nederland nog in de kinderschoenen. Voorwaarde om verzakelijking te stimuleren is een goede regionale samenwerking tussen gemeenten over het aanbod van bedrijventerreinen. Zonder deze samenwerking zijn de risico’s voor private investeerders te hoog. In het convenant zijn afspraken gemaakt over regionale samenwerking. Net als bij uitvoering van het convenant is dat een voorwaarde voor verzakelijking. In overleg met het IPO en de VNG worden momenteel afspraken gemaakt over pilots om verzakelijking te stimuleren.

De motie verlenging na tien jaar, die nog niet zo lang geleden is aangenomen, wordt uitgevoerd door dit op te nemen in de kruimellijst Besluit Ruimtelijke Ordening. Hierover wordt overleg met het IPO en de VNG gevoerd. Het is een gebruikelijke procedure om het op te nemen in de eerste tranche AMvB.

De leegstand in kantoren gecombineerd met bijbouwen is een groot probleem. Ik ga er nog voor de zomer over in gesprek met de betrokken partijen. Natuurlijk vormen de aanbevelingen van de Taskforce Transformatie Utrecht een belangrijke invulling van dat gesprek. In elk geval ga ik in kaart brengen op welke manier wetgeving mogelijk hobbels oplevert, die wij zouden kunnen aanpakken. Ondanks de demissionaire status van het kabinet vind ik het van groot belang om het gesprek daarover voor de zomer aan te gaan en de Kamer daarover te informeren.

Minister Huizinga-Heringa: De SER-ladder wordt in de AMvB Ruimte opgenomen en moet ook geborgd worden in de verordeningen van de provincies. Dat is iets waar provincies op afgerekend kunnen worden. Die SER-ladder is – denk ik – het middel om te voorkomen dat er steeds weer nieuwe bedrijventerreinen ontstaan. Dit is de beste manier om te zorgen dat waar gerenoveerd en geherstructureerd kan worden, dat ook gebeurt. Dat is afdwingbaar.

Het convenant en de samenwerking tussen gemeenten onderling zijn niet juridisch afdwingbaar. Anderzijds zien gemeenten zelf wel de noodzaak ervan in. Het is voor mij geen nieuwe problematiek, ondanks het feit dat ik nieuw ben als bewindspersoon op dit terrein, omdat ik er als raadslid in het verleden al mee te maken heb gehad. Ik weet dat gemeenten vaak die samenwerking wel willen, maar dat het tegelijkertijd heel moeilijk is om zo sterk te zijn dat ze de naburige gemeente het bedrijventerrein gunnen. Daarom denk ik dat zo’n convenant, waarin die afspraken gemaakt worden, waarin gemeenten tegen elkaar uitspreken dat te gaan doen en elkaar daarop kunnen aanspreken, de beste manier is om een begin te maken met de regionale samenwerking. Het is geen eindeloos convenant, maar een waar twee jaar de tijd voor genomen is. Laten wij nou die gemeenten, die zelf wel weten dat het veel beter is om het regionaal aan te pakken, op deze manier de kans geven. Na die twee jaar zullen wij gaan kijken of het op een andere manier moet. Wil je het echt afdwingbaar doen, dan kom je op redelijk rigoureuze maatregelen.

Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Ik ben blij met de dingen die reeds gezegd en gewisseld zijn over de werking van de SER-ladder, maar ook dat de planningsopgaven bijgesteld zullen worden. Wij zullen de komende tijd merken dat er andere prognoses gebruikt worden. Een andere suggestie die ik heb gedaan, is om te gaan werken met de prijzen van de grond, het marktconforme grondbeleid. De geest is gewillig, maar het vlees vaak zwak, dus er zal vooral financieel geprikkeld moeten worden. Als gemeenten wel willen, maar het financieel niet rond krijgen, is dat het einde van het verhaal.

Is de minister bereid om wat te doen met het advies van de commissie-Jorritsma?

Minister Huizinga-Heringa: Het beleid van mijn ambtsvoorganger zal ongewijzigd worden doorgevoerd. Het is absoluut niet mijn bedoeling om soepel met de SER-ladder om te gaan. Ik heb juist die SER-ladder benadrukt, omdat dat een buitengewoon goed houvast is voor betere herstructurering van de bedrijventerreinen en het voorkomen van ongebreidelde groei. Ik zal niet aarzelen om in te grijpen waar het echt niet goed gaat.

Een ander onderwerp vormen de megastallen. Wij hebben daar natuurlijk al over gesproken en er is afgesproken dat het in de concentratiegebieden een decentrale bevoegdheid is, zodat provincies daarnaar kunnen kijken. Noord-Brabant heeft die bevoegdheid op zich genomen en het, door bepaalde eisen aan die megastallen te stellen, onmogelijk gemaakt dat er nog megastallen komen. Het kostte mij zojuist moeite om mij niet te mengen in het gesprek dat tussen de Kamerleden plaatsvond. Ik kan de intrinsieke motivatie van de heer Dibi en mevrouw Linhard goed begrijpen. Zij willen geen megastallen, gezien de Q-koorts en de gevolgen voor gezondheid, dierenwelzijn enz. De heer Dibi vraagt eigenlijk om een landelijk verbod van megastallen, zoals in Noord-Brabant. Hij zoekt naar manieren om te bereiken wat hij graag wil, maar ik heb daar grote aarzeling bij. Als het om ruimtelijk beleid gaat, gaat het om de inpassing in het landschap. Dat is de reden waarom eisen gesteld worden door bijvoorbeeld VROM. Al je die megastallen niet wilt, zul je het debat moeten voeren met LNV en VWS. Als VWS inderdaad zegt dat er binnen een straal van zoveel meter van de bebouwing gevaren voor de gezondheid zijn, dan moet er iets gebeuren. Maar als je het via de weg van de ruimtelijke ordening onmogelijk maakt dat er megastallen komen, dan ontloop je het debat dat je zou moeten voeren. Ik voel mee met degenen die gezegd hebben: dat debat willen wij wel voeren, maar niet bij het AO over ruimtelijke ordening. Daar hoort het niet thuis. Ik heb graag dat provincies hun eigen verantwoordelijkheid nemen en ik vind dat in de provincies het debat gevoerd moet worden over het al dan niet volgen van het voorbeeld van Noord-Brabant. Ook moet het debat op landsniveau gevoerd worden, maar niet met de minister van VROM, maar met degenen die LNV en VWS in portefeuille hebben.

Minister Huizinga-Heringa: Op dit moment zie ik geen reden om het initiatief te nemen om met provincies in gesprek te gaan over de inpassing van de megastallen in het landschap. Daar zijn nog niet zo lang geleden afspraken over gemaakt, er zijn concentratiegebieden aangewezen en er is gezegd: wij laten het aan de provincies om in die ruimtelijke inpassing maatwerk te leveren. Iets anders is het, wanneer de provincies naar mij toe zouden komen om een gesprek te hebben over hoe Noord-Brabant daarmee omgaat. Ik zie geen reden om zelf het initiatief te nemen richting provincies, zo kort nadat deze afspraken zijn gemaakt. Ik denk dat we hiermee ook het hoofdstukje megastallen hebben afgehandeld.

Ik kom op het laatste grote punt, namelijk de langdurige zwangerschap van de Wet ontheffing permanente bewoning recreatiewoningen. Het wetsvoorstel was eigenlijk uitgerekend op 21 april aanstaande, maar ik heb het vandaag al ondertekend en het gaat nu naar de Kamer. Ik wil voorstellen dat, indien u na de lezing van het wetsvoorstel nog vragen hebt, u deze dan bij de behandeling van het wetsvoorstel stelt.

Op de plattelandswoning kom ik in de tweede termijn terug. Dat geldt ook voor dat punt van de aangroeiwoning.

Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Voorzitter. Dank aan de minister voor de toezeggingen. De minister is in de eerste termijn niet ingegaan op mijn punt over de MKBA’s . Ik vind het prima als dat schriftelijk gebeurt. Ik heb die punten vooral naar voren gebracht ter voorbereiding van het MIRT-overleg dat wij dit jaar zullen hebben. Dat zijn zaken die gewoon doorgaan. Het is belangrijk om de gehele gereedschapskist van de ruimtelijke ordening voor elkaar te hebben.

Ik ben blij met de reactie van de minister over de manier waarop VROM zou moeten opereren inzake de megastallen. Daar kan ik mij bij aansluiten. Ik begrijp de reactie van de heer Dibi, maar stel je voor dat wij hier vandaag om overgewicht te bestrijden zouden voorstellen dat er voortaan alleen nog maar hoogbouw zonder liften gebouwd mag worden. Je voelt wel aan dat zulke maatregelen weinig proportioneel zijn. Wij moeten daarin andere ministeries laten voorgaan.

De heer Van Leeuwen (SP): Voorzitter. Heel kort nog over het convenant dat gesloten is en over de verplichting om de SER-ladder regionaal toe te passen. Het kan wel zo wezen dat dat zo op papier staat, maar tegelijkertijd staat er ook in het convenant dat, als partijen er onderling niet uitkomen, er een bemiddelende rol voor de provincie is. Als die er niet uitkomt, komt de minister bemiddelen en als dat niet lukt, is het einde verhaal. Waar het omgaat is: hoe kan je er bij decentralisatie voor zorgen dat je de provincies handvatten geeft, zodat ze het kunnen afdwingen? Daarbij komt de vraag of je op onderdelen in het convenant kunt afspreken waar die afspraken over gaan.

Verder heb ik inzake die recreatiewoningen gevraagd hoe het staat met het opheffen van het verschil tussen de reguliere woning en de recreatiewoning. Graag hoor ik van de minister of dat nu staand beleid is.

Minister Huizinga-Heringa: Voorzitter. Er zijn in eerste termijn veel vragen gesteld, waarop ik zo goed mogelijk in een paar grote hoofdpunten geantwoord heb. Er liggen nog een aantal zaken, die los van elkaar staan. Op heel veel vragen zou ik graag schriftelijk willen reageren. Zo ook op zaken die in de tweede termijn aan de orde zijn gekomen. Ik sluit mij aan bij de heer Mastwijk: liever een degelijk antwoord dan een inderhaast gegeven antwoord. Ik zeg toe dat de schriftelijke beantwoording zo snel mogelijk naar de Kamer zal toekomen, maar er is wel wat tijd voor nodig.

De motie over de winkelgebieden van mevrouw Linhard wordt uitgevoerd op de volgende manier. Het creëren van ruimte voor kleinere winkeliers is op dit moment onderwerp van gesprek met de detailhandelwereld. Het gaat om een trend die niet alleen met ruimtelijke maatregelen te keren valt, want je hebt hier met meer zaken te maken. Het is mijn bedoeling om in dat gesprek tot oplossingen te komen die draagvlak hebben, zodat ze inderdaad tot een verbetering leiden. De motie wordt dus uiterst serieus genomen. Wij onderzoeken op dit moment welke maatregelen voldoende draagvlak zou kunnen hebben.

De heer Van Leeuwen vroeg inzake de recreatiewoningen of er niets meer wordt gebouwd waar het bestemmingsplan de bestemming verblijfsrecreatie heeft. In de Nota Ruimte en de AMvB Ruimte staat dat nieuwbouw voor recreatiewoningen alleen daar wordt toegestaan, waar ook nieuwbouw van reguliere woningen is toegestaan.

Mevrouw Wiegman sprak over de MKBA’s. Er komt eind mei een evaluatie van de werking van de MKBA’s in de Nota Ruimteprojecten. Zij stelde voor om gelijk alle MIRT-projecten mee te nemen. Dat lijkt mij geen goed idee. Als wij eind mei die evaluatie willen hebben, zodanig dat wij er iets mee kunnen voor het spelregelkader, dan moeten wij er nu geen andere zaken meer aan toevoegen. Daarbij is ook vanuit V en W het gebruik van MKBA’s onderwerp van onderzoek, als het gaat om openbaar vervoer en mobiliteit in zijn algemeenheid. Het is dus niet zo dat daar niet naar gekeken wordt. Het lijkt mij het beste om het voort te zetten zoals het ingezet is, zodat wij eind mei een evaluatie hebben waarop wij verder kunnen werken.

Minister Huizinga-Heringa: Dat zeg ik graag toe, rekening houdend met de demissionaire status van het kabinet natuurlijk. Als de Kamer vraagt om daar maatregelen en een vervolg bij te geven, dan zeg ik dat graag toe.

Er is opgemerkt door de heer Van Leeuwen dat er zaken in het convenant zouden moeten zitten om het beter af te dwingen. Ik denk dat ik daar in mijn eerste termijn al op ben ingegaan. Nogmaals, die SER-ladder is een heel stevig aanknopingspunt, waarmee provincies gemeenten kunnen dwingen en waarop wij de provincies kunnen afrekenen. Met de toezegging aan de Kamer om haar na afloop van het convenant mee te delen hoe het met de uitvoering van de regionale samenwerking staat, denk ik dat er genoeg druk op de ketel staat.

Over de voortgang van de nota van Van Heugten heb ik in mijn enthousiasme gezegd dat ik daarop in mijn tweede termijn zou terugkomen, maar ik moet deze belofte intrekken. Daar kom ik graag schriftelijk op terug. Ook op het Groene Hart, de bufferzone en de openruimteheffing kom ik schriftelijk terug.

Inzake de megastallen zegt de heer Dibi dat ieder zijn eigen verantwoordelijkheid heeft. Daar waar mijn verantwoordelijkheid als minister van VROM in de ruimtelijke inpassing ligt, neem ik die voluit. Daar waar de verantwoordelijkheid van het kabinet in eerste instantie bij andere bewindspersonen is belegd, vind ik dat zij die voluit moeten nemen. Dan zouden wij uiteindelijk tot een gedragen kabinetsstandpunt moeten komen. Het eerste aanspreekpunt is niet VROM.

De voorzitter: Ik heb de volgende toezeggingen genoteerd:

• – De minister komt met een reactie op de leegstand van kantoren. Daarin worden de aanbevelingen van de Taskforce Transformatie Utrecht meegenomen. De Kamer wordt hierover voor de zomer geïnformeerd.

• – De minister stuurt eind 2012, begin 2013 haar bevindingen over de werking van het Convenant Bedrijventerreinen naar de Kamer.

• – De minister komt voor 16 april aanstaande schriftelijk terug op wat er met de resultaten van de commissie-Jorritsma wordt gedaan.

• – De minister beantwoordt voor 16 april aanstaande de openstaande vragen uit dit algemeen overleg over de plattelandswoning, de meegroeiwoning, de openruimteheffing, het Groene Hart, de bufferzone en de casus Stompwijk.

• – De minister stuurt zo snel mogelijk – het streven is voor de zomer – de evaluatie van de MKBA’s van de Nota Ruimteprojecten met een kabinetsreactie naar de Kamer.