Nr. 305 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft op 25 maart 2015 overleg gevoerd met Staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over:

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 19 november 2014 met een reactie op het verzoek van het lid Karabulut over het bericht dat inmiddels 2,5 miljoen Nederlanders onder de armoedegrens leven (24 515, nr. 293);

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 19 november 2014 ter aanbieding van het onderzoek naar gemeentelijk armoede- en schuldenbeleid (Kamerstuk 24 515, nr. 294);

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 15 december 2014 ter aanbieding van een actueel overzicht van projecten op het terrein van armoede in Caribisch Nederland (Kamerstuk 24 515, nr. 296);

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 12 december 2014 met de agenda voortgang maatregelen schuldenbeleid (Kamerstuk 24 515, nr. 297);

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 19 december 2014 ter aanbieding van de Monitor Betalingsachterstanden 2014 (Kamerstuk 24 515, nr. 298);

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 24 maart 2015 inzake voortgang vereenvoudiging beslagvrije voet (Kamerstuk 24 515, nr. 300).

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Van Weyenberg

Griffier: Post

Mevrouw Karabulut (SP): Voorzitter. Wanneer je in een mooi, rijk en trots land als Nederland steeds meer mensen hebt die niet in de rijkdom kunnen delen, moet dat je te denken geven. Op zijn minst moeten wij op zoek naar de oorzaken en naar eerlijke oplossingen, bijvoorbeeld structurele oplossingen voor kinderen in Apeldoorn die acute hulp nodig hebben en voor kinderen die honger of geen kleding hebben en op scholen geholpen moeten worden. Schrijnende gevallen noemen de gemeenten het. Op alle van de in totaal 70 geïnventariseerde scholen verkeren 3 tot 8 kinderen in acute nood. Ik beeld mij dan in dat het mijn kind is of vriendjes of vriendinnetjes van mijn kinderen, die in zo'n situatie verkeren. Zou ik dat accepteren? Nee. Voorzitter, zou u dat accepteren? Ik denk het niet. Accepteert de Staatssecretaris dit? Wat is de reactie van de Staatssecretaris op de politiek van het kabinet-Rutte I en Rutte II, die heeft gezorgd voor 150.000 meer mensen in armoede? Het kabinet-Rutte II, waarin de Staatssecretaris verantwoordelijk is voor armoede, is verantwoordelijk voor een toename met 75.000 van die mensen. Sinds 2010 zijn er 110.000 kinderen meer in de armoede geraakt, van wie 50.000 onder Rutte II. Inmiddels hebben meer dan een miljoen Nederlanders problematische schulden en groeien de rijen bij de voedselbanken iedere dag. Twee weken geleden hoorden wij dat honderdduizenden mensen onder het absolute bestaansminimum leven. Dat is overigens geen nieuw geluid. Het komt voornamelijk door het handelen van overheidsbureaucratieën, zoals de Belastingdienst en de gerechtsdeurwaarders.

Wij hebben het al heel lang over deze problemen. De Staatssecretaris heeft ons oplossingen beloofd. Er is een brief gekomen, er wordt gewerkt aan wetsvoorstellen en er is overleg met heel veel partijen. Dat begrijp ik allemaal. De Staatssecretaris schrijft in haar brief dat er op korte termijn iets moet gebeuren en dat het absolute bestaansminimum echt gerespecteerd moet worden. Als we ons daar niet aan houden, leidt dit namelijk tot meer schulden. Het is teleurstellend dat de kortetermijnacties volstrekt onvoldoende zijn. Is de Staatssecretaris bereid om vanavond of morgen een regeling in leven te roepen die inhoudt dat er bij lagere inkomens gestopt wordt met de toepassing van het bankbeslag – bij bankbeslag kun je immers pas achteraf de beslagvrije voet vaststellen – dat er gestopt wordt met het verrekenen van vorderingen van toeslagen, dat vooraf de belastingvrije voet wordt berekend in plaats van achteraf door middel van het huidige piepsysteem en dat met terugwerkende kracht de te hoge vorderingen op basis van de belastingvrije voet worden terugbetaald?

Gemeenten en schuldhulpverleners willen dolgraag afspraken met de Staatssecretaris maken. Ik weet dat er wetten veranderd moeten worden, maar we moeten daar niet op wachten. Is de Staatssecretaris bereid om hiermee aan de slag te gaan bij wijze van experiment? Het maakt mij niet uit hoe ze het noemt, maar doe het en regel het.

De MOgroep, Aedes en andere instanties die zich bezighouden met schulden, zeggen dat de kostendelersnorm niet per 1 juli doorgevoerd moet worden. Het wordt dan nog ingewikkelder om het absolute bestaansminimum en de beslagvrije voet te berekenen. Ikzelf en anderen vrezen ook de gigantische sociale en economische gevolgen. Er zijn genoeg voorbeelden. De Staatssecretaris schrijft niet voor niets in haar brief dat zij een uitvoeringstoets gaat doen. Dit betekent in mijn ogen dat invoering per 1 juli per definitie is uitgesloten. Is de Staatssecretaris bereid om de invoering van de mantelzorgboete om te beginnen uit te stellen tot 1 januari 2016?

Wij hebben door bureau KWIZ een onderzoek laten doen naar het gemeentelijke armoedebeleid. Ik doe dit onderzoek via de griffier aan alle commissieleden en de Staatssecretaris toekomen. Ik wil graag een schriftelijke reactie van de Staatssecretaris op dit onderzoek. Het is heel interessant dat uit dit onderzoek blijkt dat gemeentelijk armoedebeleid belangrijk is en een aanvulling is, maar dat gemeenten met de beste wil van de wereld de gaten die door het landelijk beleid geslagen worden niet kunnen vullen. Groepen mensen komen honderden euro's tekort om rond te kunnen komen. De Staatssecretaris kan er niet omheen dat zij dweilt met de kraan open. Erkent of ontkent ze dit? Heeft zij de wil en de mogelijkheid om die kraan van armoede en tweedelingspolitiek dicht te draaien? Is zij bereid om voor volgend jaar alle wetsvoorstellen te toetsen op de effecten op armoede en tweedeling, zodat wij ongelukken kunnen voorkomen in plaats van achteraf te repareren?

Ik weet heel zeker, en ik denk met mij iedereen, dat er in Nederland genoeg voor iedereen is. Het gaat er bij mij niet in dat wij de mensen die afhankelijk zijn geworden van de voedselbanken in de steek laten, terwijl wij voor 80 miljard de banken redden en de bankiers en de speculanten aan het infuus leggen. Ik wil graag dat wij een echt armoedebeleid voeren en de armoede bestrijden in plaats van bevorderen, zodat alle mensen trots kunnen zijn en zich niet hoeven te schamen en zodat ieder kind echt gelijke kansen krijgt. De vraag is of dat met of zonder deze Staatssecretaris zal zijn.

Mevrouw Yücel (PvdA): Voorzitter. Te veel kinderen groeien op in armoede. Te veel volwassenen komen in problematische schulden terecht, ook in ons welvarende land. Het is altijd pijnlijk om dat te constateren. De PvdA vindt dat kinderen nooit de dupe mogen worden van de financiële situatie van hun ouders. Alle kinderen moeten de kans hebben om zich in goede gezondheid te ontwikkelen. Daarom wil de PvdA dat alle gemeenten een kindpakket opnemen in hun armoedebeleid. Zo zorgen wij ervoor dat de 100 miljoen extra voor armoede die dit kabinet uittrekt, goed terechtkomt. De PvdA vraagt het kabinet om gemeenten te ondersteunen en te stimuleren om tot deze gerichte aanpak te komen. Hoe staat de Staatssecretaris hier tegenover?

Daarnaast vinden wij het belangrijk dat ook kinderen uit armere gezinnen kunnen sporten. Met collega Van Dekken werk ik aan een initiatiefnota op dit punt. In de motie-Van Dekken werd verzocht om aan het Jeugdsportfonds een jaarlijks bedrag ter beschikking te stellen. Kan de Staatssecretaris toelichten wat het resultaat daarvan is? Deelt de Staatssecretaris onze mening dat elk kind moet kunnen sporten? Nogmaals, alle kinderen verdienen kansen en een goede ontwikkeling in een goede gezondheid. Op welke manieren wordt sport voor kinderen uit armere gezinnen nog meer gestimuleerd?

Mevrouw Yücel (PvdA): Het kabinet investeert 100 miljoen extra in de bestrijding van armoede. Ik wil graag dat die middelen efficiënt en gericht besteed worden en dat de armoede effectiever bestreden wordt. Mijn wens is dat de middelen gericht worden op kinderen. Mijn collega van GroenLinks denkt dat dit sneller voor elkaar komt door het geld te oormerken of een wetje of regel op te leggen. Ik weet dat niet. Gemeenten vinden het belangrijk om gemeentelijke beleidsvrijheid te hebben en maatwerk te kunnen leveren. Dat heeft veel voordelen. Laten we doen wat wij kunnen met de middelen die wij hebben. Als dat niet voldoende is, kunnen wij altijd nog een stapje verder.

Voorzitter. De PvdA pleit voor een zorgplicht voor bedrijven en overheidsinstanties. Deze inspanningsverplichting voor dienstverleners houdt in dat na een aanmaning persoonlijk contact met de schuldenaar over de betaling wordt opgenomen om eventueel tot een betalingsregeling te komen. Er moet dus niet alleen contact per brief gezocht worden, want die wordt vaak niet gelezen. Deelt de Staatssecretaris onze mening dat hiermee vroegtijdig schulden gesignaleerd en opgelost kunnen worden? Zo ja, op welke manier kan dit uitgevoerd worden? Kan de Staatssecretaris samen met de VNG gemeenten oproepen om lokaal tot een convenant te komen, zodat vroegsignalering plaatsvindt en er preventief gewerkt kan worden? Zo voorkomen wij dat mensen terechtkomen in nog grotere schulden, die onoplosbaar en uitzichtloos worden. Kan de Staatssecretaris dit aanjagen?

Eerder is gezegd dat de Belastingdienst bekijkt op welke manier de voorlichting en communicatie over de gevolgen van terugvorderingen van te veel betaalde toeslagen verbeterd kan worden, zodat mensen niet onder de beslagvrije voet terechtkomen. Hoever is de Staatssecretaris hiermee? Dit is een kortetermijnoplossing, want er zijn grote, urgente problemen met het respecteren van de beslagvrije voet door de Belastingdienst. Ook de Belastingdienst moet zich aan de beslagvrije voet houden. Om te voorkomen dat de beslagvrije voet niet wordt nageleefd, is op aanspraak van de PvdA begonnen met de ontwikkeling met een landelijk beslagregister. Kan de Staatssecretaris toelichten hoe het hiermee staat? Op welke termijn verwacht zij dat de overheidsorganisaties aan het register toegevoegd worden?

Mevrouw Yücel (PvdA): Allereerst excuses dat ik alleen de PvdA heb genoemd. Ik heb niet zo diep gegraven in de geschiedenis van de totstandkoming van de wens voor een beslagregister. Ongetwijfeld hebben de ChristenUnie en andere partijen daaraan bijgedragen.

Het duurt mij ook te lang voordat de Belastingdienst de beslagvrije voet hanteert. Ik vind het een zeer urgent probleem. Ik wil met collega Schouten dat de Staatssecretaris hier haast achter zet en dat dit sneller opgelost wordt. De oplossing moet snel en effectief zijn, zodat wij ervoor zorgen dat de Belastingdienst de beslagvrije voet echt respecteert. Dit gebeurt te vaak niet en dat duurt veel te lang.

Mevrouw Yücel (PvdA): Volgens mij is de Staatssecretaris al bezig met zo’n voorstel en die wens. Ik wil graag van de Staatssecretaris horen wat de stand van zaken is. Aan de hand daarvan zullen wij tot een conclusie komen. Het is bekend dat de Staatssecretaris hiermee aan de slag is, maar het gaat ons niet snel genoeg. Ik wil daar graag een reactie van de Staatssecretaris op.

Voorzitter. Kan de Staatssecretaris in haar reactie op de beslagvrije voet ingaan op de ontwikkeling van de rijksincassovisie? Welke partijen worden daarbij betrokken en hoe staat het daarmee?

Medio 2016 zal het moratorium in de wettelijke gemeentelijke schuldhulpverlening in werking treden, maar dat vindt de PvdA te laat. Wat is de stand van zaken? In welk stadium krijgen wij daarover meer duidelijkheid? Kan de Staatssecretaris toezeggen dat dit proces versneld wordt?

Ik geef het kabinet mee dat bij de totstandkoming van een nieuw belastingplan gestuurd moet worden op eenvoud en een goed bereik van laaggeletterden, analfabeten en digibeten. Wij zien dit als een kans om de belastingen eenvoudiger en toegankelijker te maken. Uit mijn werkbezoeken blijkt dat het probleem niet is dat er geen sociale regelingen zijn, of dat de wet- en regelgeving voor de inkomensondersteuning niet goed op orde is, maar dat deze niet altijd de doelgroep bereiken. Dat heeft voor een deel te maken met de ingewikkeldheid en met de bureaucratie. Zeker voor laaggeletterden en laagopgeleiden zijn de formulieren ingewikkeld. Dit is de wereld op zijn kop. Ik roep de Staatssecretaris op om er in het kabinet op aan te dringen dat dit bij de totstandkoming van het nieuwe belastingplan als een belangrijke randvoorwaarde wordt meegenomen.

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Voorzitter. Een op de zes Nederlandse huishoudens loopt het risico op problematische schulden of heeft ze al. Een op de negen kinderen groeit in Nederland op in armoede. Dit getal is de laatste jaren gestegen, ondanks gejubel van sommige partijen over een paar miljoen extra. Een derde van het aantal huishoudens heeft een vorm van betalingsachterstand. Het aantal mensen dat in armoede leeft stijgt en hun positie is mede door de economische crisis de afgelopen jaren verslechterd. Het is goed dat de Staatssecretaris aangeeft dat het kabinet zich daar niet bij wil neerleggen. Ik dank haar voor het overzicht van maatregelen die het kabinet neemt om armoede tegen te gaan. Mijn fractie maakt zich er echter zorgen over dat er meer kabinetsbeleid is doorgevoerd dat de positie van deze mensen verder verslechtert of mogelijkheden tot verbetering belemmert, dan beleid dat hun positie verbetert. De stapeling van kabinetsmaatregelen pakt voor sommige mensen zeer nadelig uit en maakt hun kwetsbare positie nog kwetsbaarder, zoals de vorig jaar met stoom en kokend water doorgevoerde veranderingen in de langdurige zorg en de fikse kortingen die daarmee gepaard gaan. Deze hebben niet alleen geleid tot veel onzekerheid bij mensen die deze zorg nodig hebben, maar ook bij mensen die in de zorg werken en zich afvragen of zij hun baan kunnen houden. Uit onderzoek dat TNS NIPO voor GroenLinks heeft uitgevoerd, blijkt dat mensen gemiddeld 244 euro per maand meer kwijt zijn voor die zorg. Dit baart mijn fractie zorgen. Het gaat niet om mensen met een dikke portemonnee. 80% van de mensen die vorig jaar huishoudelijke zorg kreeg, zat qua inkomen op het minimum. En dan zegt het kabinet dat mensen die huishoudelijke zorg maar zelf moeten betalen.

Ook de door de Staatssecretaris ingevoerde kostendelersnorm maakt de positie van veel mensen kwetsbaarder. Mijn fractie heeft zich verzet tegen invoering van de kostendelersnorm. Ik krijg graag een reactie op het signaal van de Federatie Opvang dat er gevallen bekend zijn van mensen die minderjarige kinderen of andere familieleden geen opvang meer willen bieden vanwege de kostendelersnorm en dat deze situatie dakloosheid kan veroorzaken met alle gevolgen van dien. Heeft de Staatssecretaris dit voorzien? Wat kan en wil zij doen om dit te repareren?

Ik ben het met de Staatssecretaris eens dat werk de manier is om uit de armoede te komen, maar ik vraag mij af in hoeverre het kabinetsbeleid mensen juist belemmert om te gaan werken. De nieuwe Participatiewet kent veel opgelegde verplichtingen om werk te vinden en voorziet in sancties als dit niet lukt. Die kunnen mensen juist verder in de schulden helpen. Tegelijkertijd is er in de praktijk nauwelijks een prikkel om aan het werk te gaan, want je mag maar een heel klein deel van wat je bijverdient houden en al snel wordt alles verrekend. Ook nemen mensen vaak liever geen tijdelijk werk aan uit angst om daarna weer de mallemolen voor het aanvragen van een uitkering in te moeten, terwijl ze juist baat hebben bij alle werkervaring en de daarbij behorende sociale contacten die ze kunnen opdoen. Het huidige beleid spoort niet aan om te gaan werken en gaat uit van een negatief mensbeeld, van uitkeringsgerechtigden die er alles aan doen om niet te hoeven werken. Is de Staatssecretaris het met mijn fractie eens dat gemeenten de vrijheid moeten hebben om hierin beleid te voeren dat mensen aanmoedigt en ondersteunt om werkend uit de bijstand te komen? Vindt zij ook dat wij ervan moeten uitgaan dat mensen juist wel willen werken, maar nu gek gemaakt worden door alle regels en verplichtingen? Gemeenten moeten de ruimte krijgen om ervan uit te gaan dat mensen wel willen werken en hen daarin positief te stimuleren, bijvoorbeeld door de bijverdienmogelijkheden te verruimen en minder verplichtingen op te leggen.

Ik krijg graag een reactie op de zorgen van de Federatie Opvang over vrouwen in de vrouwenopvang die geen alleenstaandeouderkop krijgen, doordat zij nog een toeslagpartner hebben. Is de Staatssecretaris bereid te bekijken of er een manier is om deze vrouwen hierop toch recht te geven?

Mensen die op grond van een vergissing een sanctie krijgen in het kader van de Fraudewet, krijgen geen toegang tot schuldhulpverlening of schuldsanering. Dat lijkt mij een dubbele straf, zeker wanneer het gaat om een vergissing. Is de Staatssecretaris bereid om te bekijken of hierin meer maatwerk mogelijk is? De Landelijke Cliëntenraad (LCR) en de Nederlandse Vereniging voor Schuldhulpverlening en Sociaal Bankieren (NVVK) signaleren dat gemeenten veel mensen afwijzen voor de schuldhulpverlening en dat daarmee de brede toegang tot de schuldhulpverlening onder druk staat. Hoeveel ruimte hebben gemeenten om categorieën uit te sluiten? Is de Staatssecretaris bereid om hierin meer duidelijkheid te verschaffen?

De heer Pieter Heerma (CDA): Voorzitter. In de tweeënhalf jaar dat we dit overleg met de Staatssecretaris voeren, is er nog geen algemeen overleg geweest waarin de Kamer niet breed heeft gerefereerd aan het rapport Paritas Passé van de NVVK, de noodzaak tot het aanpassen van de beslagvrije voet, het komen tot een beslagregister en aan de zorg dat het vooral de overheid zelf is, in de vorm van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) en de Belastingdienst, die het verkeerde voorbeeld geeft. Uit het interruptiedebatje met mevrouw Schouten bleek de frustratie c.q. de moedeloosheid die er in de Kamer over dit dossier bestaat. Dat werd in het vorige debat ook duidelijk. Bij de stukken zitten weer twee voortgangsbrieven. Ik snap dat het heel complex en ingewikkeld is, maar als ik lees dat het 2016 wordt, word ook ik niet vrolijk. De signalen dat het de overheid zelf is die in de weg staat van het slagen van schuldhulptrajecten en het respecteren van de beslagvrije voet blijven binnenkomen. Ook vanuit gemeenten komen die signalen binnen via opinieartikelen van gemeentebestuurders die aangeven dat zij meer ruimte willen om de schuldhulptrajecten te laten slagen en de beslagvrije voet te respecteren. Kan het niet sneller? Kan het niet zorgvuldig en snel, gegeven het feit dat wij het hier al sinds het verschijnen van het rapport in de vorige kabinetsperiode over hebben?

In de beantwoording van de vragen van mevrouw Schouten naar aanleiding van de uitzending van Nieuwsuur van eind februari zit een haakje naar de kostendelersnorm. Daarvoor komt een uitvoeringstoets. Het voelt alsof dit op het laatste moment wordt gedaan. Klopt het dat er gepreludeerd wordt op het loslaten van de kostendelersnorm vanuit het beeld dat het beleid dan nog ingewikkelder wordt en dat dit wellicht tot nog meer ongelukken leidt?

Stel dat het beslagregister er is – nogmaals, wij hebben het hier al tweeënhalf jaar over – gaat daar dan een dwingende werking van uit? Wat gaat er dan in de praktijk anders?

Een punt dat verwant is met de beslagvrije voet zijn de signalen die mij bereiken over banken die bankbeslag leggen op een leefrekening. Ik heb daar in een eerder algemeen overleg aandacht voor gevraagd. De bank die mij het meest als voorbeeld wordt aangeleverd, is ABN AMRO, die via zijn incassobureau Lindorff leefrekeningen blokkeert waardoor mensen de simpelste boodschappen niet meer kunnen doen. Daarbij komt de beslagvrije voet niet in Frage en is een bestaansminimum al helemaal uit beeld. Mag dit? Willen wij dit? Is de Staatssecretaris bereid om hierover het gesprek met de bankensector aan te gaan, zoals zij eerder heeft gedaan toen de Kamer signaleerde dat er problemen en onwenselijke situaties met de telecomsector ontstonden?

De heer Pieter Heerma (CDA): Het lastige van deze discussie is dat de overheid zelf het verkeerde voorbeeld geeft. Er verschijnen nieuwsberichten waarin staat dat niet-overheidspartijen die verantwoordelijkheid steeds nemen en dat de overheid dit bemoeilijkt en in de weg zit. Het lijkt mij goed om daar te beginnen. De banken kunnen aangesproken worden, maar de overheid moet bij zichzelf beginnen, zoals alle deelnemers aan dit debat zeggen.

Voorzitter. In verschillende brieven wordt gerefereerd aan de Fraudewet. De NVVK en de Landelijke Cliëntenraad hebben aandacht gevraagd voor de problemen die hierdoor ontstaan. Mensen worden uitgesloten van schuldhulpverlening en schuldsanering. De 100%-boetes en de preferentie leiden tot het stuklopen van schuldhulptrajecten. De wet moet worden aangepast in het kader van de discussie die de Kamer de afgelopen twee jaar over de werking ervan heeft gevoerd en omdat de conclusie van de rechter is dat er boetes ten onrechte zijn opgelegd. Minister Asscher heeft aangegeven dat de Kamer die wetsaanpassing voor 1 mei krijgt. Hoe kijkt de Staatssecretaris vanuit haar verantwoordelijkheid voor armoede en schuldhulpverlening naar mensen die in de schuldenproblemen zijn gekomen door een wet die op last van de rechter aangepast moet worden? Wat betekent dit, mogelijk met terugwerkende kracht, voor mensen die boetes hebben gekregen waarvoor de overheid is teruggefloten?

Ik rond af met de positie van kinderen en jongeren. Ik weet niet precies wat het kindpakket voorstelt, maar het is een goed idee als de Staatssecretaris bij de gemeenten de best practices voor het voetlicht gaat brengen. Sommige gemeenten doen veel meer dan andere. Gemeenteraden willen van elkaar leren en goede voorbeelden overnemen, maar soms is er ook behoefte aan informatie. Het lijkt mij prima als dit onder de aandacht wordt gebracht met respect voor de beleidsvrijheid van gemeenten om eigen keuzes te maken. Er staan verschillende brieven op de agenda die aandacht vragen voor de positie van jongeren, zoals voor de onmogelijkheid om met schulden te gaan studeren en om überhaupt in de schuldhulpverlening terecht te komen wanneer er sprake is van dakloosheid. Vindt de Staatssecretaris dat er specifieke aandacht moet zijn voor de problemen van jongeren? Hoe wil zij die oppakken?

De heer Moors (VVD): Voorzitter. Dit is inderdaad het eerste debat over mijn nieuwe portefeuille.

Een baan is de beste en de enige manier om uit armoede te geraken. Wij zijn met dit kabinet en deze coalitie bezig om Nederland uit de crisis te trekken en ervoor te zorgen dat er meer banen ontstaan. Om mensen aan het werk te krijgen, heeft het kabinet veel maatregelen doorgevoerd die werken lonend maken, bijvoorbeeld door de arbeidskorting te verhogen en de kindregelingen te hervormen. Het is een moeilijke fase waar Nederland doorheen gaat, maar de tekenen van herstel worden zichtbaar. Zo maakte het CBS in februari bekend dat de werkgelegenheid in het vierde kwartaal van 2014 verder is gestegen. Er kwamen ten opzichte van een kwartaal eerder 42.000 banen bij. Dat is de grootste toename in drieënhalf jaar.

Uit het rapport van UNICEF blijkt dat de kans op armoede en sociale uitsluiting bij kinderen voor een belangrijk deel wordt bepaald door de mate waarin de ouders werken. Ook hieruit blijkt dat werk de beste oplossing is om de kans op armoede terug te dringen. In Nederland is de kans op armoede voor kinderen de laagste van Europa en deze is de laatste jaren gedaald. Bovendien gaat de armoede in Nederland niet over van generatie op generatie. Sterker nog, 93% van de kinderen die geconfronteerd worden met armoede weten die dankzij goed onderwijs en goede ontwikkelingskansen te ontvluchten.

Mensen hebben de vrijheid om schulden te maken, maar ook de verantwoordelijkheid om die zelf op te lossen. Wanneer mensen in de schulden zitten en er niet goed uitkomen zijn er coachingsmogelijkheden. Schulden zijn naar voor de persoon die ze heeft, zeker als dat komt door pech en niet door roekeloos gedrag, maar dat ontneemt mensen niet de verantwoordelijkheid om ze zelf op te lossen. Om uit de schulden te komen moet de focus liggen op aan het werk gaan. Verder zorgt het stimuleren van sociale en maatschappelijke integratie voor een verhoogde kans op een baan en zorgt het ervoor dat kinderen in armoedesituaties kunnen meedoen.

Conform het regeerakkoord is 100 miljoen uitgetrokken voor gemeentelijk armoede- en schuldenbeleid. Uit de Armoedemonitor blijkt dat gemeenten deze gelden gebruiken voor inkomensondersteuning. Kan de Staatssecretaris aangeven of dit ook categoriale inkomensondersteuning is? Zo ja, hoe gaat zij erop toezien dat dit niet meer gebeurt? Met de invoering van de Participatiewet is dit immers niet langer toegestaan. Dankzij de decentralisaties hebben de gemeenten de kans om voor een integrale benadering te kiezen. Zo is er ruimte voor maatwerk bij de besteding van de middelen voor armoede- en schuldenbeleid. Het kabinet is zoals gezegd goed bezig en dient wat de VVD betreft koers te houden en maximaal in te blijven zetten op het laten lonen van werk.

Mevrouw Schouten (ChristenUnie): Voorzitter. Ik heet de heer Moors van harte welkom. Ik hoop en verwacht dat we nog heel wat debatten over dit onderwerp zullen voeren.

De heer Heerma vatte het treffend samen in het woord «moedeloos». Dat was ik ook deze week. Ik hoopte oprecht dat ik dit niet hoefde te zeggen, maar afgelopen week kregen wij een brief over de beslagvrije voet en de beantwoording van de Kamervragen hierover en de moed zakte mij in de schoenen. Wij zijn inderdaad al zo'n tweeënhalf jaar bezig om te bekijken hoe wij het probleem van de beslagvrije voet en de overheid die hierin een overtreding begaat, kunnen tackelen. Wij hebben in de media de afgelopen maanden schrijnende voorbeelden gezien. Nieuwsuur en Reporter hebben er aandacht aan besteed. In Trouw of de Volkskrant stond ook een heel artikel. Het probleem wordt steeds groter en urgenter en het lijkt er niet op dat er stappen worden gezet. Ik heb de brief van de Staatssecretaris gelezen en ik moet zeggen dat zij echt bezig is. Het is niet zo dat er helemaal niets gebeurt. Er vinden veel overleggen plaats, het wordt bekeken, maar ik snap werkelijk niet waarom het zo lang moet duren. Kan de Staatssecretaris reflecteren op hoe zij vindt dat het gaat? Is zij tevreden met de voortgang van het armoede- en schuldendossier?

Ik heb mijn inbreng voor de algemeen overleggen van een halfjaar geleden erbij gepakt. Wij hebben het gehad over de beslagvrije voet, de introductie van het wettelijk moratorium, het aanpakken van de omhooggeschoten kosten voor bewindvoering waarmee met name gemeenten te maken hebben en het tegengaan van malafide incassopraktijken. Ik heb geen idee hoe het met het tweede en derde punt staat. Op het laatste punt hebben wij uiteindelijk zelf maar de handschoen opgepakt. Wij stellen een initiatiefwet op die ervoor moet zorgen dat incassobureaus die de wet keihard overtreden eindelijk eens aangepakt worden en dat er regels gesteld worden waaraan een incassobureau moet voldoen. Wij hopen die initiatiefwet binnenkort naar de Kamer te sturen. Van de andere punten weet ik niet wat er sindsdien is gebeurd. Kan de Staatssecretaris daarover meer duidelijkheid geven?

De Staatssecretaris geeft in haar brief over de beslagvrije voet aan dat er in Duitsland gewerkt wordt met een vrij eenvoudig systeem met een aantal heldere criteria om deze voet vast te stellen. Waarom kunnen die criteria niet in Nederland worden ingevoerd? In Duitsland is er kennelijk ervaring mee en weten ze wat er goed en niet goed gaat. Is het mogelijk om binnen nu en een maand iets dergelijks in te voeren, zodat het gaat lopen en wij niet maar blijven praten over de manier waarop wij dit moeten doen?

Pas volgend jaar gaat de Staatssecretaris de aandachtspunten voor de aansluiting van overheidsorganisaties op het beslagregister inventariseren. We hebben het dan nog niet eens over de aansluiting an sich, maar over de aandachtspunten die daarbij gelden. Waarom duurt het allemaal zo lang? Kunnen we niet meer slagen maken?

Ik kom op een aantal punten waarvoor wij al eerder de aandacht hebben gevraagd, maar waarvan ik niet weet wat de stand van zaken is. Het betreft het ontwerpvrijstellingsbesluiten schuldbemiddelaars. Al langere tijd hangt in de lucht dat het kabinet de mogelijkheden voor particuliere schuldhulpverlening wil verruimen. In september heeft de Kamer al gereageerd op het ontwerpbesluit daarover. Wij hebben nadien niets meer van het kabinet gehoord. Hoe staat het hiermee? Wij willen voorkomen dat mensen met schulden de dupe worden van doorgeschoten commerciële of kwaadwillende praktijken. Maximeer de vergoedingen, controleer de aanbieders actief en waarborg de integrale schuldhulpverlening van gemeenten. Van de week stond er in een artikel in De Gelderlander dat een commercieel bedrijf tarieven aan het rekenen is met zogenaamde vrijwillige vergoedingen voor particuliere schuldhulpverlening. Dat mag niet. Kan de Staatssecretaris aangeven hoe snel wij het ontwerpbesluit krijgen? Wat zijn de regels? Hoe kijkt zij aan tegen dit soort praktijken? De PvdA heeft er een motie over ingediend, maar ik heb er verder niet zoveel meer over gehoord.

In januari van dit jaar had de algemene maatregel van bestuur voor de gegevensuitwisseling binnen de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening er moeten zijn. De verificatie van gegevens door gemeentelijke schuldhulpverleners gaat dan sneller door de toegang tot Suwinet. Dit maakt het voor gemeenten efficiënter. Waarom is die besluitvorming opnieuw uitgesteld? Wanneer verwacht de Staatssecretaris dat de AMvB alsnog komt?

Op vragen van de ChristenUnie over de toegang tot de gemeentelijke schuldhulpverlening heeft de Staatssecretaris aangegeven dat categoriale uitsluiting niet mag. Waarom heeft zij de gemeenten daar nog steeds niet over geïnformeerd? Misschien heeft zij dat inmiddels gedaan. Dat hoor ik dan graag. Zzp'ers worden uitgesloten als zij nog ondernemer zijn. Zij moeten eerst ondernemer af zijn en daar zit net het probleem. Kunnen zzp'ers gewoon toegang tot de schuldhulpverlening krijgen?

De heer Van Weyenberg (D66): Voorzitter. Er is al veel gezegd. Ik sluit mij aan bij de partijen die het gevoel hebben dat er sprake is van een herhaling van zetten. Mevrouw Schouten zegt terecht dat er wel wat gebeurt, maar ik zit nu tweeënhalf jaar in de Kamer en bij algemeen overleggen over dit onderwerp en de geschiedenis herhaalt zich. De debatten over het moratorium en het beslagregister lopen nog steeds. Bij het lezen van de brieven krijg je het gevoel dat de overheid regelmatig niet vooroploopt, maar dingen in gang zet om zich achteraan aan te sluiten. Ik vraag de Staatssecretaris in navolging van de andere sprekers om daarop te reflecteren, want het is heel onbevredigend. Het is ook heel onbevredigend dat de dingen die gebeuren ver in de toekomst plaatsvinden. Het is ingewikkeld, maar kan het niet sneller? Wat is het beeld van de Staatssecretaris bij de voortgang van de afgelopen tweeënhalf jaar?

Ik sluit mij kortheidshalve aan bij de laatste opmerkingen van mevrouw Schouten over het uitsluiten. Ook ik krijg signalen dat tegen zzp'ers, jongeren en mensen met een huis wordt gezegd dat zij niet mogen meedoen. Herkent de Staatssecretaris deze signalen? Wat gaat zij daaraan doen? Misschien is er al wat gebeurd, maar volgens mij is hier een wereld te winnen.

Ook ik geloof heel erg in het belang van het hebben van een baan, zeg ik tegen de heer Moors. Dat is echter niet het gehele antwoord. Was het maar zo simpel. De armoede onder kinderen en de schuldhulpverlening voor mensen met een baan groeien nog steeds. Ik heb de indruk dat veel gemeenten zoeken naar de beste vorm voor de kindpakketten. Ik ben ook nieuwsgierig hoe de VNG en de Staatssecretaris hieraan ondersteuning kunnen geven, niet om in de plaats van de gemeenteraad en de colleges te treden, maar om hen te helpen om zo snel mogelijk dingen neer te zetten die aansluiten bij datgene waarvoor het extra geld bedoeld is.

Ik maak mij breder zorgen over jongeren. Ze worden regelmatig uitgesloten. Je kunt als jongere met schulden als je ook dak- en thuisloos bent, in een soort catch 22 terechtkomen. Dat kan overigens ook als je niet dakloos bent. Als je in de schuldsanering zit, mag je bijvoorbeeld niet studeren omdat je geen nieuwe schulden mag aangaan. Hoe ziet de Staatssecretaris dit? Is zij bereid om te verkennen of er knelpunten zijn en met een actieplan voor zwerfjongeren en andere jongeren te komen? Een knelpunt voor zwerfjongeren is dat zij geen vaste woon- en verblijfplaats hebben en daardoor niet kunnen studeren. Het is een onwenselijke situatie dat wat een uitweg zou kunnen zijn voor de toekomst is afgesloten.

Onder meer de Federatie Opvang vraagt aandacht voor vrouwen die in de vrouwenopvang verblijven, maar formeel nog een partner hebben en dus geen recht op de alleenstaandeouderkop hebben. In een eerder debat met Staatssecretaris Wiebes is besproken hoe je voorkomt dat vrouwen die samen in de opvang wonen door de Belastingdienst als eenheid voor de toeslagen worden gezien. De Staatssecretaris heeft daarop actie beloofd. Ik ben nieuwsgierig of hierover al wat gezegd kan worden. Moet hier geen oplossing voor komen? Ontbreekt wellicht een hardheidsclausule? Het is buitengewoon zuur als je moet vluchten voor een gewelddadige partner en je op een aantal zaken geen recht hebt omdat je formeel nog fiscaal partner bent.

Over de Fraudewet sluit ik mij kortheidshalve aan bij de vragen van de heer Heerma. Kan in de brief over de wetsaanpassing ingegaan worden op de manier waarop wordt omgegaan met mensen die niet in de schuldhulpverlening terechtkunnen omdat zij de afgelopen periode een boete hebben gekregen? Achteraf wordt gezegd dat die boete volgens de nieuwe regels niet gegeven zou worden en dat de bepaling over verwijtbaarheid veranderd is.

Ik kijk met grote belangstelling uit naar het initiatiefwetsvoorstel over de incassokosten. Het Besluit vergoeding voor buitengerechtelijke incassokosten heeft volgens signalen die mij bereiken een bijna perverse werking, namelijk dat gerechtsdeurwaarders er uit financieel oogpunt belang bij hebben om het minnelijke traject zo kort mogelijk te laten duren en zo snel mogelijk de gerechtelijke procedure te starten, waarvoor een veel hogere vergoeding staat. Herkent de Staatssecretaris dit signaal? Wat wil zij hieraan doen? Het is misschien goed voor de omzet van de gerechtsdeurwaarder, maar niet voor de persoon met de openstaande schuld.

Staatssecretaris Klijnsma: Voorzitter. Ik dank de leden van de commissie voor hun inbreng over het onderwerp armoede- en schuldhulpverlening. Ik begrijp dat alle leden staan te popelen om de hand aan de ploeg te slaan en ervoor te zorgen dat de benodigde instrumenten voor een goede schuldhulpverlening en armoedebestrijding boven tafel getild worden, zodat iedereen ermee aan de slag kan. Dat geldt ook voor de VVD, hoewel dat niet zo beklemtoond is. Het is inderdaad niet de eerste keer dat de commissie dit tegen mij zegt en het is ook niet de eerste keer dat ik antwoord dat wij er enorm hard mee aan de slag zijn. Ik benadruk dat niet alleen tot december, maar ook sinds december met alle partijen die ertoe doen ontzettend hard gewerkt is om alle facetten van het schuldenbeleid verder op de rails te helpen. Er zijn heel veel partijen bij betrokken: de Belastingdienst, de woningcorporaties, de banken, de zorgverzekeraars, de telecomsector, de NVVK, de werkgevers, de gemeenten en natuurlijk de rijksoverheid zelf bij monde van zeker zes ministeries. Al die partijen doen volmondig mee. Ik haal iedereen aan tafel om ervoor te zorgen dat de koers helder is en om ervoor te zorgen dat ik iedereen aanspreek op het beleid waarmee de grote puzzel in elkaar moet worden gelegd. Ik zeg tegen de heer Heerma dat er ambtelijk al is gesproken met de banken, maar dat ik dat ook zelf ga doen. Dat lijkt mij een goed plan.

Alles is met elkaar verweven. Ik heb getracht om in de brief van december minutieus per onderdeel de stand van zaken, het tijdpad en het traject aan te geven, inclusief de deadlines. Ik hoor graag in tweede termijn wat de leden van de commissie daarvan vinden. Ik denk dat de aanpak van schulden niet eerder zo hoog op de agenda heeft gestaan als nu. Wij beklemtonen allemaal dat er heel veel Nederlanders zijn die met schulden te kampen hebben en dat wij er als de drommel voor moeten zorgen dat die mensen een helpende hand toegestoken krijgen.

Staatssecretaris Klijnsma: Ik ben voornemens een agenda te maken voor dat gesprek en het is prima om ook dit punt op de agenda te zetten en terug te koppelen aan de Kamer, met dien verstande dat de situatie voor de bank en de cliënt helder moet zijn.

Voorzitter. Ik noemde net al even de telecomsector, maar ook de woningcorporaties hebben er in nauwe samenspraak met gemeenten en andere partners voor gezorgd dat er ondanks de toenemende huurachterstanden en het zware weer van de economische recessie 15% minder huisuitzettingen zijn. De NVVK en de Koninklijke Beroepsorganisatie voor Gerechtsdeurwaarders (KBVB) hebben samen het systeem VISH gebouwd waardoor bij de deurwaarders bekend is wie in de schuldhulpverlening zit. Dat is echt een grote stap voorwaarts. Zo worden schuldenaren niet onnodig extra belast met onmogelijke invorderingsmaatregelen. Er is ook hard gebouwd aan een beslagregister. Kortom, het kabinet ondersteunt en stimuleert de initiatieven aan alle kanten. Het is dus een beetje een onjuiste voorstelling van zaken dat er geen voortgang wordt geboekt. Dat doet geen recht aan de inzet van alle partijen en van het kabinet.

Staatssecretaris Klijnsma: Misschien moet ik nu maar een aantal dingen zeggen over de beslagvrije voet. Ik verlies dan de lijn van mijn betoog, maar ik vind dit belangrijk.

Het is essentieel dat wij de beslagvrije voet vereenvoudigen. Daarover zijn wij het allemaal eens, ook het kabinet. Het Duitse model, dat een van de leden noemde, is zo gek nog niet. Het is heel lean and mean. Wij moeten ons wel realiseren dat de beslagvrije voet voor mensen iets minder maatwerk wordt. Dat is het risico van het vak. Je stelt hem makkelijker vast: mensen hoeven niet tien verschillende factoren aan te dragen om dat ding ordentelijk vastgesteld te krijgen en de uitvoeringsorganisaties zijn er nog blij mee ook. Ik werk er hard aan om deze vereenvoudiging zo snel mogelijk op tafel te krijgen. Ik ben echter ook van het handhaven van de wet voor het evenwicht tussen schuldeisers en schuldenaars. Dat betekent dat ik niet vooruitloop, ook niet in een pilot, op het nu al implementeren van die vereenvoudigde beslagvrije voet. Wij moeten die eerst goed inkleuren en vervolgens bekijken wat dit voor de wetgeving betekent. Zo werken wij altijd en daar kunnen wij niet op vooruitlopen.

Staatssecretaris Klijnsma: Vooralsnog niet. De beroepsgroep heeft zichzelf beetgepakt door te stellen dat het register voor de gehele beroepsgroep is en is zeer druk doende om alle gerechtsdeurwaarders daarop aan te sluiten. Dan wordt er ook mee gewerkt.

Voorzitter. Ik ga door met mijn betoog. Als ik al op iets ben ingegaan, sla ik het kortheidshalve over. Mocht ik iets over het hoofd zien, dan hoop ik dat de leden mij daar in de tweede termijn aan herinneren.

Er is in brede zin gesproken over de armoede en de schuldenproblematiek. Het zal niet verbazen dat ik graag benoem dat dit kabinet van alles doet, net als de gemeenten. Ik dank mevrouw Karabulut voor het rapport hierover. Er zijn heel veel wethouders en heel veel gemeenten die ontzettend hun best doen om voor de mensen in hun eigen gemeente de hulp te bieden die nodig is als men in de schulden komt. De wethouders zijn van allerlei pluimage en rijp en groen door elkaar, maar de sense of urgency staat bij vrijwel iedere wethouder op het netvlies. Dat is mooi om te zien. Iedere keer opnieuw roep ik wethouders en gemeenteraden op om onsjes meer te doen. Zwartepieten schieten niet op. Ik merk dat de gemeenteraden daarvoor echt in zijn.

Alle commissieleden hebben gesproken over kinderen die opgroeien in armoede. Dit is werkelijk speerpunt nummer 1, gelukkig ook bij de leden van de commissie. Zij willen graag dat het kabinet daarvoor extra aandacht vraagt, zodat de kindpakketten, waarmee de Kinderombudsman is begonnen, in alle gemeenten worden aangeboden op een manier die past bij de betreffende gemeenten. Ik heb daar heel mooie voorbeelden van gezien. Het kindpakket is echt in opkomst. Eén op de acht gemeenten werkt er al mee en dit aantal neemt verder toe. Het gaat heel snel, want diverse gemeenten hebben aangegeven in de komende periode kindpakketten te introduceren. Ik ben een paar weken geleden samen met de Kinderombudsman in Leeuwarden geweest om te zien hoe dit uitpakt. De Kinderombudsman promoot de kindpakketten ook en dat heeft effect. Als bouwstenen voor de kindpakketten heb ik middelen beschikbaar gesteld voor het Jeugdsportfonds, het Jeugdcultuurfonds en de Stichting Leergeld. In veel gemeenten zijn die stichtingen actief en worden de kindpakketten mede door de fondsen van deze stichtingen gevuld. Het mes snijdt aan veel kanten.

Staatssecretaris Klijnsma: Dat is te simpel. Natuurlijk neemt het kabinet maatregelen opdat ons land en de mensen in ons land perspectief hebben en houden. Daar gaat het om. Dat geldt voor alle mensen in ons land en daar kan men het kabinet iedere dag op aanspreken.

Voorzitter. Er werd mij gevraagd of ik het kindpakket wil promoten. Dat doe ik met liefde. Ik zal dit in mijn verzamelbrief dik onderstrepen, want de meerwaarde is onomstreden.

Mevrouw Voortman vroeg naar de kostendelersnorm. Die is op velerlei manieren aan de orde. De kostendelersnorm in de AOW is door de Tweede Kamer aangenomen en is in de Eerste Kamer on holt gezet. Wij doen onderzoek naar de kostendelersnorm in de AOW en voor de zomer zullen wij de resultaten van dat onderzoek met de Kamers wisselen. De kostendelersnorm voor de overige regelingen is gewoon ingegaan. We hebben niet het beeld dat die überhaupt iets doet voor het wel of niet in huis nemen van derden. Bij de AOW was dit een punt van aandacht, maar bij de rest van de kostendelersnorm krijgen wij dit signaal niet. Dan is er nog de kostendelersnorm die per 1 juli geïmplementeerd moet worden in de beslagvrije voet. In mijn brief heb ik geschreven dat ik de Belastingdienst om een uitvoeringstoets heb gevraagd om hierover meer te weten te komen.

Staatssecretaris Klijnsma: Ik luister goed naar mevrouw Yücel. De Belastingdienst is echt van plan om deze uitvoeringstoets supersnel te doen, zodat we daarna een plan kunnen trekken. Supersnel betekent dat ik verwacht dat we de Kamer voor eind april op de hoogte kunnen brengen.

Mevrouw Voortman vroeg hoe wij omgaan met het partnerbegrip en de alleenstaandeouderkop. Het ging om eenoudergezinnen in de ouderopvang, waarvan de partners nog niet formeel gescheiden zijn. Echtgenoten kunnen een verzoek tot scheiding van tafel en bed indienen en dit doorgeven aan de Belastingdienst. Vanaf dat moment is er geen sprake meer van partnerschap en kunnen ze recht krijgen op de alleenstaandeouderkop. De scheiding van tafel en bed hoeft dus niet geëffectueerd te zijn. Ik denk dat dit voldoende soelaas biedt.

Er werd gevraagd hoeveel ruimte er is om mensen uit te sluiten van schuldhulpverlening. Fraude of recidive kunnen voor gemeenten aanleiding zijn om schuldhulpverlening te weigeren, maar in de wet is geen categoriale uitsluitingsgrond opgenomen, behalve voor onrechtmatig verblijvende vreemdelingen. Ik wil dat nog eens beklemtonen. Dat geldt dus ook voor zzp'ers. In alle andere gevallen moet een individuele toetsing door de gemeenten plaatsvinden. Ik heb dit onder de aandacht gebracht van de VNG, Divosa en de NVVK en ik zal het in mijn eerstvolgende verzamelbrief nog een keer onderstrepen.

Staatssecretaris Klijnsma: Dat doe ik en ik laat daarbij onze expertise behulpzaam zijn.

Mevrouw Yücel vroeg naar het belang van sport. Ik denk dat dit evident is. Ik heb het een en ander gezegd over het kindpakket en het Jeugdsportfonds. Vanuit de middelen wordt er 5 miljoen naar het Jeugdsportfonds overgeheveld. Daar worden mooie dingen mee gedaan in het kader van de sportimpuls. Ik heb laatst een werkbezoek aan Delft gebracht en gezien wat dat voor kinderen van ouders met heel kleine portemonnees betekent. Om een beeld te schetsen: mede dankzij de subsidie zijn er in 2014 30.000 kinderen geholpen om te gaan sporten, in 2015 zijn dat er 35.000 en de verwachting is dat in 2016 40.000 kinderen kunnen worden geholpen. Dat is substantieel.

De heer Moors vroeg of ik signalen krijg dat gemeenten aan categoriale inkomensondersteuning doen. Die signalen heb ik niet. Gemeenten kunnen bijzondere bijstand verstrekken. Wij hebben gekozen voor individueel maatwerk. Dat betekent dat wij daarmee afscheid hebben genomen van de 110% en dat gemeenten nu mogen bepalen in hoeverre ze mensen individueel ondersteunen. Ik heb geen aanwijzingen dat gemeenten zich niet aan de wet houden. Het is primair aan de gemeenteraad om toe te zien op het beleid van de gemeente.

Mevrouw Schouten vroeg naar de stand van zaken van de AMvB over private schuldbemiddeling. Die AMvB is onder de hoede van mijn collega van Economische Zaken, die in nauw overleg met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de beantwoording van de vragen ter hand heeft genomen. Ik heb begrepen dat er een voorhangprocedure speelt en dat die meer tijd kost dan verwacht. De Minister van EZ hoopt op afzienbare tijd de antwoorden te kunnen toesturen. Ik zal mijn collega vragen of de vragen over de AMvB voor de zomer beantwoord kunnen worden.

Staatssecretaris Klijnsma: Vanuit Amsterdam heb ik daar een hele poos geleden signalen over opgevangen. Ik heb er in mijn verzamelbrief de aandacht op gevestigd. Als gemeenten derden inhuren om schuldhulp te leveren, moeten dat bonafide derden zijn die door de gemeente betaald worden. Ik heb dit over het voetlicht gebracht en ga ervan uit dat gemeenten hier alerter op zijn. Bovendien merk ik dat ook andere derden, zoals voedselbanken, SchuldHulpMaatje en Humanitas, heel alert zijn op dit soort malafide schuldhulpverleners die zichzelf willen verrijken over de rug van mensen die het toch al moeilijk hebben. Daar moet zo snel mogelijk paal en perk aan gesteld worden. De clubs die ik net noemde hebben daarvoor goede antennes ontwikkeld. Waar het nog aan de orde is, kunnen wij op dit moment niet anders doen dan naming-and-shaming.

De heren Heerma en Van Weyenberg vroegen naar jongeren met studiefinanciering die niet in de schuldhulp terecht kunnen. Dat klopt. Formeel is er dan geen mogelijkheid om een schuldregeling af te spreken, omdat studiefinanciering geen fiscaal inkomen is. Gemeenten kunnen echter wel schuldhulp aanbieden en jongeren helpen om hun portemonnee weer op orde te krijgen.

Staatssecretaris Klijnsma: Ik bekijk samen met OCW wat relevant is voor het vraagstuk dat de heer Van Weyenberg heeft aangezwengeld en zal de Kamer daarover in de brief voor de zomer informeren.

Er werd gevraagd naar de gegevensuitwisseling tussen gemeenten, Divosa en derden. Op basis van de uitvoeringstoetsen is besloten om af te zien van een brede AMvB. Het bleek dat die hoge kosten met zich zou meebrengen en dat andere methoden voor gegevensuitwisseling, zoals Suwinet, meer voor de hand liggen. Er zijn altijd grote zorgen over privacy en Suwinet. Met de VNG, Divosa en de NVVK is afgesproken een vervolgstap te zetten. We gaan na welke gegevens die al bekend zijn voor de sector werk en inkomen zich lenen voor hergebruik voor gemeentelijke schuldhulpverlening. We bekijken ook hoe we deze gegevens het best kunnen ontsluiten. Die verkenning zal voor de zomer afgerond zijn.

De heer Van Weyenberg vroeg of het besluit over de maximering van incassokosten voor de deurwaarder tot een perverse prikkel leidt om een zaak door te zetten naar het gerechtelijke traject. Als een gerechtsdeurwaarder bewust op het gerechtelijke traject aanstuurt, past dat niet binnen het kader van de beroepsregels van deurwaarders. Hierover bestaat een KBvG-verordening. Bovendien is dit niet in het belang van de opdrachtgever die de vordering zo snel mogelijk wil innen. Een deurwaarder zal de kosten voor zowel zijn opdrachtgever als zijn debiteur zo beperkt mogelijk willen houden. Ik denk dat die perverse prikkel niet of nauwelijks aanwezig is.

Mevrouw Karabulut (SP): Voorzitter. Laat ik eindigen met het goede nieuws en beginnen met het slechte. Ik vind het schokkend dat de Staatssecretaris in een tijd dat meer dan honderdduizend mensen afhankelijk zijn geworden van de voedselbank, mede door toedoen van politiek beleid van het kabinet-Rutte I maar ook van Rutte II, niet in staat is om hiertussen een relatie te leggen. Dit belemmert in mijn ogen de structurele oplossingen. Ik ben blij met alle beetjes die kunnen helpen, zelfs als het pleisters zijn. Daar concentreer ik me dan maar op.

Betrokkenen zeggen dat het opnemen van de kostendelersnorm in de beslagvrije voet zo ingewikkeld is, dat deze oplossing niet gaat werken. Als dit de uitvoering ingewikkeld maakt en meer problemen oplevert voor het waarborgen van het bestaansminimum, is de Staatssecretaris dan bereid om uitstel te overwegen? Je kunt het beleid niet loskoppelen van de uitvoering, zoals ik meende dat de Staatssecretaris deed.

Dan het goede nieuws. Heb ik goed begrepen dat door samenwerking met gemeenten, de NVVK en de Belastingdienst het absolute bestaansminimum gegarandeerd wordt, zoals de G-4 hebben voorgesteld? Als dit niet het geval is, dien ik op dit punt voor de zekerheid een motie in. Ik wil mij zeker niet beperken tot de G-4.

Mevrouw Yücel (PvdA): Voorzitter. Ik ben blij te horen dat de Staatssecretaris met liefde het realiseren van het kindpakket binnen het gemeentelijk beleid opnieuw op de agenda zet. Ik wil graag in de voortgangsbrieven de voortgang daarvan terugzien. Hoeveel gemeenten pakken dit goed op? Zijn er belemmeringen waaraan gewerkt wordt? Ik heb nog niet gehoord of de Staatssecretaris het stimuleren van de inspanningsverplichting op de agenda zet in haar gesprekken met de VNG. Ik wil dit graag van de Staatssecretaris vernemen. Ook is ze niet echt ingegaan op de stand van zaken van de rijksincassovisie en het moratorium.

Ik heb nog een laatste punt dat mij aan het hart gaat en dat collega Van Weyenberg al inbracht: de vrouwen die door geweldsituaties in de opvang terechtkomen en daardoor onder een minimum raken. Hierbij zijn heel vaak kinderen betrokken. Ik snap dat gemeenten een individuele toetsing doen, maar wat is eenvoudiger dan een automatische melding aan de gemeente als vrouwen bij een opvangorganisatie terechtkomen? Dan kan de individuele toetsing gemakkelijker plaatsvinden. Kan er met gemeenten gesproken worden zodat zij dit in hun werkwijze opnemen? Dan zorgen wij ervoor dat de kinderen in die moeilijke situatie naar school kunnen, zich goed kunnen ontwikkelen en niet hoeven te lijden onder een onnodige financiële noodsituatie.

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Voorzitter. Ik heb gevraagd naar de kostendelersnorm en de signalen van de Federatie Opvang dat er mensen op straat terechtkomen als gevolg hiervan. De Staatssecretaris geeft aan geen signalen te hebben. Het is dus het woord van de een tegenover dat van de ander. Ik zal nader onderzoek doen en er desnoods bij het VAO op terugkomen.

De Staatssecretaris zei dat je, als je bij de Belastingdienst aangeeft dat er sprake is van een scheiding van tafel en bed, in aanmerking komt voor de alleenstaandeouderkop. Is dat zo? Hoe zit het met mensen die niet getrouwd zijn, zoals mensen met een geregistreerd partnerschap of een partner in de gevangenis? Klopt het wat de Staatssecretaris zegt?

Ik heb aandacht besteed aan het belang om mensen te ondersteunen zodat zij werkend uit de bijstand kunnen komen, door bijvoorbeeld meer bijverdienmogelijkheden te geven of door minder verplichtingen op te leggen. Kan de Staatssecretaris hierop ingaan?

De heer Pieter Heerma (CDA): Voorzitter. Ik bedank de Staatssecretaris voor de antwoorden, specifiek voor de toezegging om met de banken te gaan praten en haar intentie daarbij. Ik sluit wat betreft de scheiding van tafel en bed aan bij de vragen van mevrouw Voortman. Over dit soort vraagstukken, ook als het gaat om gevangenisstraf en zelfs over mensen die in coma liggen, loopt de discussie bij Financiën al heel lang. Een scheiding van tafel en bed kan bij een huwelijk wel, maar bij een geregistreerd partnerschap niet. Ik vraag mij af of het zo simpel is als de Staatssecretaris suggereert.

De Staatssecretaris geeft aan dat het beslagregister vooralsnog geen dwingende werking heeft. Stel dat in de praktijk een deurwaarder in het register ziet dat er beslag op loon is gelegd. Kan die deurwaarder dan alsnog beslag leggen op een bankrekening? Volgens mij kan dat in de praktijk nog en kan een deurwaarder zich dan beroepen op de ministerieplicht, omdat hij moet meewerken aan alles wat hij kan doen om het geld terug te halen. Hoe verhoudt het beslagregister zich tot die ministerieplicht? Wordt voorkomen dat nadat er beslag op loon is gelegd, er alsnog beslag wordt gelegd op een bankrekening?

Kunnen wij ervan uitgaan dat de Minister in zijn brief voor 1 mei specifiek terugkomt op de schuldhulpuitsluiting door de Fraudewet?

Mevrouw Schouten (ChristenUnie): Voorzitter. Ik dacht van tevoren dat we nog even moesten blijven trekken en duwen, maar het lijkt erop dat we ten aanzien van de beslagvrije voet een stapje hebben kunnen zetten. Als teken, ook aan mijn collega's, dat het ons serieus is, wil ik dit samen met mevrouw Karabulut met een motie onderstrepen. Laten wij op basis van de pilot bekijken wat nu al mogelijk is. Wij moeten pragmatisch zijn en bekijken hoe wij mensen kunnen helpen en tegelijkertijd alle wettelijke kaders op de goede stand kunnen zetten.

Ik heb nog geen antwoord gekregen op mijn vraag over het wettelijk moratorium. Wij wachten daar al enorm lang op. Ik hoop dat de Staatssecretaris er wat meer over kan zeggen.

Ik zal de casus over de zzp'ers overleggen, maar volgens mij zit het probleem echt in de regeling. Als ik het mis heb, hoor ik het graag, maar ik heb geen andere informatie. Zzp'ers worden niet als particulieren aangemerkt. Klopt dat? Moet er dan niet iets in de wet- en regelgeving veranderen?

De heer Van Weyenberg (D66): Voorzitter. Ook ik dank de Staatssecretaris voor haar beantwoording. Ik sluit mij aan bij de laatste vraag van mevrouw Schouten over de zzp'ers. Iemand die onderneemt, moet bij de schuldhulpverlening terechtkunnen en niet alleen als hij zijn zelfstandig ondernemerschap beëindigt. Dat zou zonde zijn.

De Staatssecretaris zegt met betrekking tot de Fraudewet dat de Minister met een brief komt, maar ik herhaal de oproep van de heer Heerma. Ik hoop dat de Staatssecretaris kan toezeggen dat in die brief aandacht wordt besteed aan de manier waarop wij omgaan met mensen die in de afgelopen periode voor een klein vergrijp zijn beboet en daardoor zijn uitgesloten. De aanpassing van de Fraudewet gaat heel wat van dit soort vragen oproepen en deze mag daarbij niet ontbreken.

Ik dank de staatsecretaris voor haar toezegging om in te gaan op de relatie tussen studeren en lenen. Dat vraagstuk speelt volgens mij zowel bij de huidige systematiek als bij het studievoorschot.

Ik ben ook fan van de kindpakketten, maar ik krijg signalen dat gemeenten nog zoekende zijn. Op welke wijze vinden volgens de Staatssecretaris goede voorbeelden van de VNG en misschien ook van de Staatssecretaris hun weg in het land? Ik snap dat de Staatssecretaris niet primair verantwoordelijk is. Het is een afweging van gemeenten, maar hoe ondersteunt zij dit? Is er nog meer mogelijk?

Ik wil graag een schriftelijke reactie over de vrouwen die met hun kind in de opvang zitten en op de vragen die mevrouw Voortman en de heer Heerma daarover stelden. Ik hoop van harte dat wat de Staatssecretaris zei, klopt. Dan is er een vrij eenvoudige manier om dit op te lossen. Dit geldt dan ook voor de casus over iemand wier partner in coma lag en die allerlei toeslagen zoals kinderopvangtoeslag misliep, omdat er werd gezegd dat zij een partner had. Kan de Staatssecretaris samen met de Staatssecretaris van Financiën bekijken hoe dit zit? Er ligt volgens mij een breder punt onder. De heer Heerma en de heer Omtzigt hebben hierover ook vragen gesteld. Het roept bij mij de vraag op of een hardheidsclausule noodzakelijk is om dit goed op te lossen.

Staatssecretaris Klijnsma: Voorzitter. Ik dank de leden wederom voor hun vragen.

Mevrouw Karabulut vraagt hoe het zit met de kostendelersnorm en de beslagvrije voet. Ik heb niet voor niets een brief gestuurd met de mededeling dat ik aan de Belastingdienst een uitvoeringstoets heb gevraagd. Ik weet dat de Belastingdienst die zeer spoedig zal leveren. Op basis van de uitvoeringstoets bekijk ik wat dit betekent voor de beslagvrije voet, indachtig de signalen die ik niet alleen van deze commissie, maar ook elders in de samenleving heb gehoord. Ik hoor daarin dat hierdoor de beslagvrije voet verder gecompliceerd wordt en dat het onhandig is. Daarnaast willen wij de beslagvrije voet vereenvoudigen. Dit speelt allemaal mee in de afweging die ik voor de zomer maak.

Staatssecretaris Klijnsma: Als dat noodzakelijk is. Dat moeten we even bezien.

Mevrouw Karabulut heeft een motie over een pilot aangekondigd. Ik wil samen met de G-4 bekijken wat wij in dit verband kunnen doen. De commissie roept breed op om onorthodox om te gaan met zaken die soelaas voor de schuldhulpverlening kunnen bieden. Die oproep is niet aan dovemansoren gericht. Edoch, ik moet bekijken of het kan. Ik heb de brief van de G-4 gelezen, praat daar zaterdag mee en bekijk dan welke mogelijkheden er zijn. Ik zet echt niet de hakken in het zand. Als mevrouw Karabulut behoefte heeft aan een VAO hierover is dat geheel aan haar, maar we kunnen ook zaterdag afwachten. Ik weet dat VAO'tjes niet altijd onverwijld op de agenda staan. Ik laat dat aan de commissie.

Mevrouw Yücel vraagt nogmaals om een stevige promotie van het kindpakket, omdat het een groot goed is. Ik ben dat vast van plan. In de praktijk doe ik het al, want ik heb in beeld gebracht op welke manier gemeenten het kindpakket in de praktijk vormgeven en op welke wijze maatschappelijke organisaties en de kinderen zelf bij de vormgeving betrokken kunnen worden. Die voorbeelden verspreid ik onder gemeenten, zodat ze van elkaar kunnen leren. Het is altijd aan de gemeenten om te bekijken welk kindpakket het beste bij hen past. De gemiddelde gemeente is daarmee doende. Er zijn een paar gemeenten die nog nadenken over de of-vraag, maar de meeste kijken naar de hoe-vraag en daar wil ik bij helpen.

Staatssecretaris Klijnsma: In al mijn gesprekken benadruk ik dat zo'n kindpakket een groot goed is en dat je daar allerlei attributen in kunt stoppen, waaronder de stichting de Jarige Job. Dat is ook een prachtig initiatief. Ik doe echt mijn uiterste best om het kindpakket te promoten, niet in de laatste plaats omdat ik er zelf enorm in geloof. Ieder vehikel dat ik vind, of het nu verzamelbrieven zijn of interviews of werkbezoeken of wat dan ook, benut ik om het kindpakket over het voetlicht te brengen. Aan mij zal het niet liggen. Volgens mij heb ik hier zeven personen aan mijn zijde die dat ook doen en dat is heel mooi. Ik promoot dit echt heel stevig, net als de Kinderombudsman.

Mevrouw Yücel vroeg naar het vroegtijdig signaleren van schulden in het contact met een debiteur. In de meeste gevallen is een aanmaning voor mensen die hun rekening niet betalen voldoende, maar als er echt contact is met een debiteur kun je heel veel kou uit de lucht nemen. Ik deel dat het goed is dat dienstverleners heel snel na een aanmaning telefonisch contact opnemen. Dat werpt in de praktijk echt zijn vruchten af. Een inspanningsverplichting bij wet opleggen is echter het andere uiterste. Ik doe hierbij precies hetzelfde als bij de kindpakketten. In de gemeenten Amsterdam, Tilburg en Groningen zijn er mooie voorbeelden. Ik promoot die waar ik kan en dat helpt enorm. Daarom zijn er nu veel minder huisuitzettingen dan een paar jaar geleden. Corporaties trekken letterlijk veel sneller aan de bel.

Mevrouw Schouten en mevrouw Yücel vroegen naar het moratorium. Ik heb in mijn brief van 12 december minutieus aangegeven hoe het tijdpad eruitziet. De invoering van het brede moratorium vraagt om een wetgevingstraject. Wij hebben samen met SZW en V en J een beleidsnotitie opgesteld op basis waarvan het Ministerie van V en J die wet gaat maken. De voormalige Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie heeft mij toegezegd dat hij daarvoor dit jaar wetgevingscapaciteit vrijmaakt. Dat is een heel mooie toezegging, want wetgevingscapaciteit bij V en J is een schaars goed. Het maken van een wet kost tijd. Hoezeer ik ook zelf een snellere introductie van het moratorium zou willen, ik zie echt geen mogelijkheden om mijn nieuwe collega van Veiligheid en Justitie die wet nog sneller te laten maken. Wij doen dus het toegezegde tijdstip gestand.

Staatssecretaris Klijnsma: De nieuwe Staatssecretaris is vijf dagen in functie als je het weekend meetelt. Ik heb per sms contact met hem gehad over de brief die naar de Kamer is gestuurd. Hij heeft meteen gereageerd, dus het is een voortvarende collega. Volgens mij doet hij gewoon mee. Mevrouw Schouten spreekt mij met recht aan als coördinerend bewindspersoon, dus ik ga ook bij deze Staatssecretaris beklemtonen dat het traject dat ik met zijn voorganger heb afgesproken gestand wordt gedaan. Het moet mij net als mevrouw Schouten wel van het hart dat toen ik hier vijf jaar geleden zat, het moratorium ook al aan de orde was en dat het vorige kabinet er niet enorm hard aan heeft getrokken.

Mevrouw Voortman vroeg naar het partnerbegrip alleenstaandeouderkop. Mijn collega van Financiën heeft dit onderwerp onder zijn hoede. Ik heb begrepen dat hij tijdens de behandeling van het Belastingplan na berichten van de Federatie Opvang met de Kamer van gedachten heeft gewisseld over het partnerbegrip in relatie tot personen in opvangsituaties. Ik bekijk de aanvullende vragen met mijn collega van Financiën goed. Ik zei dat je vanaf het moment dat je de scheiding van tafel en bed aanvraagt, een beroep kunt doen op de alleenstaandeouderkop. Ik ga bij Financiën na hoe het precies zit met andere samenlevingsconstructies.

Staatssecretaris Klijnsma: Voor de zomer stuur ik een bulkbrief met tal van onderwerpen. Dat heb ik in december gedaan, dus misschien is het wel een goed gebruik om dat twee keer per jaar te doen.

Mevrouw Voortman vroeg hoe het zit als je in de bijstand zit en flexibel werk hebt. Naar aanleiding van een motie van de heer Kerstens heb ik daarover op 11 november 2014 een brief naar de Kamer gestuurd. Ik heb in die brief nauwgezet aangegeven wat gemeenten nu al kunnen en wat ik heb gedaan om het mogelijk te maken dat je makkelijker in en uit de bijstand kunt stappen. Ik erken en herken wat mevrouw Voortman naar voren brengt. In die brief staat precies hoe en wat.

Staatssecretaris Klijnsma: Het kabinet komt sowieso nog met een reactie op het preadvies. Daarin wordt dit ook meegenomen.

Mevrouw Schouten heeft een casus over zzp'ers en de schuldhulp. Voor de helderheid: de toegang tot de schuldhulpverlening is voor ingezetenen van een gemeente en niet voor ondernemingen. De Bbz kan voor nog levensvatbare bedrijven een mooie weg zijn en is een passender voorziening. Ik ben zeer geïnteresseerd in de casus om te bekijken waar lacunes zouden kunnen zitten. De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening verbiedt de toegang niet als het om persoonlijke voorzieningen gaat.

De voorzitter: Ik heb de volgende toezeggingen genoteerd:

• − De Staatssecretaris stuurt voor de zomer een brief waarin ingegaan wordt op: de uitkomst van het gesprek met de bankensector over de werkwijze bij de schuldenproblematiek, het rapport dat mevrouw Karabulut ter vergadering heeft uitgereikt, de problematiek met betrekking tot studeren en schuldhulpverlening en hoe die twee kanten op werkt, en de vragen die zijn gesteld over voormalige partners en vrouwen in opvangsituaties et cetera.

• − De Staatssecretaris informeert de Kamer eind april over de resultaten van de uitvoeringstoets met betrekking tot de kostendelersnorm van de Belastingdienst.

Wil de Staatssecretaris de bespreking van de casus van de zzp'er bilateraal met mevrouw Schouten doen of informeert zij de Kamer hierover?

De voorzitter: Dan denk ik dat de Kamer ervan uitgaat dat dit ook tot resultaat leidt. Dat is een soort inspanningsverplichting, zeg ik met een knipoog.

Er is een VAO aangevraagd door mevrouw Karabulut. Ik dank de Staatssecretaris en haar ambtenaren voor hun komst naar de Kamer, de collega's en in het bijzonder de mensen die het debat volgden.