Nr. 43 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft op 17 december 2014 overleg gevoerd met Minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over:

• – De brief van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 15 juli 2014 inzake de wereld in: Visiebrief internationale dimensie van ho en mbo (Kamerstuk 22 452, nr. 41);

• – de brief van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 24 maart 2014 inzake Engelstalige opleidingen in het mbo (Kamerstuk 31 524, nr. 195);

• – de brief van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 15 december 2014 inzake Nederlandse taaleis aan buitenlandse studenten bij Engelstalige mbo-opleidingen (Kamerstuk 31 524, nr. 230).

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Jadnanansing

Griffier: Meelker

De heer Van Meenen (D66): Voorzitter. Het is goed om eens per jaar eens over de onderwijsdijken te kijken, want kennis trekt zich gelukkig niets aan van grenzen. Kennis over wat er in de wereld gebeurt, wordt steeds belangrijker. Het is goed om te lezen dat ook het kabinet onderwijs als belangrijk onderdeel ziet van de agenda voor het Nederlands EU-voorzitterschap in 2016. Wij kijken uit naar de voorstellen hiervoor, die wij ongetwijfeld snel zullen ontvangen.

Vooral het mbo krijgt vandaag veel van onze aandacht. Dat is goed, want de meerwaarde van internationalisering in het mbo is evident. Het bedrijfsleven is internationaal, de arbeidsmarkt is internationaal en dus moet het mbo ook internationaal zijn. Ruim een jaar geleden heb ik de Minister verzocht om de exameneis Nederlands voor internationale studenten in het mbo bij Engelstalige opleidingen te verzachten of te laten vervallen. Ik dank de Minister hartelijk voor de brief die we afgelopen maandag mochten ontvangen, waarin duidelijk wordt dat daarvan nu werk gemaakt is. Mijn enige vragen daarover luiden als volgt. Kan dit voor ingang van het nieuwe schooljaar 2015–2016 worden geregeld? Kan er, vooruitlopend op de wetswijziging, een oplossing worden gevonden voor studenten die dit schooljaar afstuderen, zodat zij al in aanmerking kunnen komen voor de nieuwe regeling?

Het potentieel van over de grens kan in Nederland veel beter worden benut. Dat wordt nu belemmerd omdat er een kunstmatig onderscheid is tussen mbo en hoger onderwijs. Mbo'ers van buiten de EU komen nauwelijks Nederland binnen, omdat de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst) erg streng is met het verlenen van studievisa. Dat kan bijvoorbeeld worden verbeterd als het etiket «kenniswerkers» ook voor mbo-4 zou gaan gelden. Ik krijg hierop graag een reactie van de Minister.

Ik kom bij de stages en de beroepspraktijkvorming in het buitenland. Het doel is dat in 2020 6% van de mbo-leerlingen voor studie of stage twee weken naar het buitenland is geweest. Op dit moment is dat slechts 2%. In de brief van de Minister lees ik welwillendheid om dat te verbeteren, maar kan zij ook toelichten wat de concrete stappen worden om de internationale ervaring van mbo-studenten te verbeteren en het percentage substantieel te verhogen?

Dan het hoger onderwijs. Universiteiten en hogescholen opereren steeds internationaler. Samenwerking over de grens is voor hen onmisbaar. Dan gaat het niet alleen om uitwisseling, joint degrees of transnationale opleidingen, maar ook om initiatieven zoals het Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions, een samenwerkingsverband tussen de TU Delft, Universiteit Wageningen en het MIT. Welke rol ziet de Minister voor dergelijke instituten? Hoe gaat zij het belang van internationale samenwerking vertalen dan wel stimuleren, bijvoorbeeld in onderwijsagenda's en de wijzen van bekostiging? Die zijn immers nog vaak heel nationaal gericht.

Tot slot heb ik twee vragen over de uitwisselingen. Het is goed om te lezen dat er een scholarshipprogramma komt, maar als ik lees dat de selectie van studenten zal gebeuren op basis van de behoeften van de Nederlandse kenniseconomie en de regionale arbeidsmarkt, lijkt het toch alsof we ons weer binnen de dijken opsluiten. Dat zou zonde zijn. Kan de Minister ons geruststellen? Zij gaat uitvoerig in op uitwisselingen, maar slechts beperkt op het volgen van de gehele opleiding of bijvoorbeeld een master in het buitenland, terwijl het stimuleren daarvan ook een belangrijk deel was van het Bolognaproces. Welke maatregelen heeft zij voor deze groep in petto?

De heer Duisenberg (VVD): Voorzitter. We spreken vandaag over een belangrijk onderwerp. De VVD onderschrijft het belang van internationalisering volledig. Nederland heeft een internationale mindset. We zijn een handelsland en we willen onze studenten zo goed mogelijk voorbereiden op de internationale wereld van morgen. We zullen met onze demografische ontwikkeling talent van buiten nodig hebben voor ons Nederlandse bedrijfsleven. Ik dank de Minister voor haar visiebrief en complimenteer haar met de ambitie die daaruit spreekt. Ik noem specifiek een aantal acties waarover ik positief ben. Dat zijn het scholarshipprogramma, het wegwerken van knelpunten bij bijvoorbeeld verblijfsvergunningen en de Duitslanddesk.

Ik zie drie soorten internationalisering. De eerste zal u misschien verbazen. Dat is digitalisering. De tweede is de international classroom. De derde is uitwisseling, de meer conventionele manier van studentenmobiliteit, die wel heel belangrijk is. Vanwege de tijd zal ik twee punten adresseren. Het eerste is digitalisering. Het tweede betreft de inkomende mobiliteit, met name de vraag hoe we meer studenten kunnen binden aan Nederland om hier te blijven.

Digitalisering is voor mij gewoon internationalisering. Ik heb in vorige debatten ook wel gesproken over de MOOCs, de Massive Open Online Courses waarvan ik er zelf ook een heb gevolgd. Wat is het een geweldige ervaring om internationaal, met vele andere studenten overal ter wereld, in discussie te gaan en samen een cursus of zelfs een hele opleiding te volgen. Met mevrouw Broekhuizen van het ISO (Interstedelijk Studenten Overleg), die vandaag op de publieke tribune zit, heb ik een stuk geschreven voor Het Financieele Dagblad. Daarin roepen wij op om ruim baan te geven aan onlinemogelijkheden. Omdat Nederland heel erg sterk staat met topuniversiteiten moeten we naar onze mening die kansen veel meer pakken dan we nu doen.

Onderkent de Minister het belang en de mogelijke impact van digitalisering in bijvoorbeeld MOOCs en online courses? Kan zij digitalisering, online courseware en MOOCs meenemen in de strategische agenda, waarbij zij de scenario's bewust zo groot mogelijk doortrekt? Het moet dus niet alleen worden gezien als een nieuwe ontwikkeling waarin experimenten moeten worden gedaan, maar er moet met scenario's worden aangegeven wat de mogelijke impact kan zijn op Nederlandse instellingen en het Nederlandse stelsel. Daarbij kunnen de volgende vragen worden gesteld. Kan een reguliere student een deel van een studie doen door een vak via een onlinecollege te volgen bij een buitenlandse universiteit? Wat kan de ontwikkeling zijn van onlinemasterstudies? Hoe zou een student zijn of haar studie willen inrichten? Hoe zouden werkgevers hun denken ontwikkelen als het gaat om gevolgde vakken of zelfs hele opleidingen en studies? Hoe zou dat dan gaan met accreditatie? Hoe loopt de bekostiging? Nu gaat de bekostiging naar de universiteit waar de student is ingeschreven, maar is dat nog wel van deze tijd? Wil je de student niet meer ruimte geven om het beste pakket samen te stellen, zodat het beste onderwijs ter wereld ter beschikking staat? Zou de OCW-financiering niet ook een 21st century skill moeten zijn? Hoe verloopt de macrodoelmatigheidstoets? Die wordt nu begrensd door de grenzen van Nederland. Ik krijg graag een reactie van de Minister hoe zij deze ontwikkeling ziet en hoe zij die meeneemt in de strategische agenda. Ik krijg graag ook een reactie op de specifieke vraag of zij om te beginnen de beperkingen van de macrodoelmatigheidstoets onder de loep wil nemen in deze context.

Mijn tweede punt gaat over uitwisseling en mobiliteit. Ik complimenteer de Minister met de ambitie en met het uitbreiden van het beurzenprogramma voor uitwisseling. Ik focus nu op de inkomende studentenmobiliteit. Op bladzijde 2 van de visiebrief staat dat het Nederlands hoger onderwijs jaarlijks duizenden studenten van over de hele wereld aantrekt. Het Centraal Planbureau heeft becijferd dat de inkomende mobiliteit een netto positief effect heeft van 740 miljoen euro per jaar als de studenten hier blijven. Ik heb een paar vragen, te beginnen over de onderliggende cijfers van die duizenden studenten die komen. Ik heb details opgevraagd over de landen van herkomst en de instellingen waar ze naartoe gaan. Het betreft 60.000 studenten. De toplanden, dus waar de meeste studenten vandaan komen, zijn Duitsland, China, België, Griekenland en Bulgarije. De topinstellingen, dus waar de meeste studenten naartoe gaan, zijn Maastricht, Fontys, Saxion en Groningen, dus de instellingen langs de Duitse grens en een stukje België. Ik zeg: hoe meer internationale studenten, hoe beter. Laat ik daarover heel helder zijn. Weten we echter ook wat hun motivatie is? Weten we ook hoeveel er uiteindelijk zullen blijven? We hebben ze namelijk hard nodig. Zoals de SER (Sociaal-Economische Raad) schrijft in zijn rapport «Make it in the Netherlands!» is het de uitdaging om ze te binden aan Nederland, zodat ze zullen blijven en zich inzetten in of voor de Nederlandse economie. Taal is hier een key factor, zo lees ik op de website van OCW.

Ik kom op mijn voorstel. Ik stel voor om buitenlandse studenten standaard een basiscursus Nederlands te laten doen. Het niveau is basis, instap, dus: je kunnen redden, getting around. Nu kan ik me voorstellen dat u denkt: een logische gedachte, maar niet doen, want dit moet vrijwillig; we moeten ze verleiden, want met een verplichting komt men niet naar Nederland. Ik snap die reactie. We willen meer internationale studenten, toch? Ja, die willen we. We willen meer internationale studenten, vooral studenten die we, zoals de SER het zegt, kunnen binden aan Nederland. Nu is het zo dat de meesten van die 60.000 studenten die hier studeren, weer vertrekken. 70% geeft aan wel te willen blijven, maar uiteindelijk blijft slechts 27%. De SER geeft aan dat regelgeving en de Nederlandse taal de grootste barrières zijn. Ik denk dat een basiscursus Nederlands in het curriculum een extra aanbod is, dat studenten de kans geeft op een topstudie-ervaring en een maximale baankans in Nederland en daarbuiten.

Ik wil dat Nederland niet alleen investeert in hun studie – dat doen we namelijk: we investeren in de studie van de studenten – maar ik wil ook dat de kans zo groot mogelijk is dat de studenten gaan bijdragen aan de Nederlandse economie. De crux is natuurlijk of het vrijwillig of verplicht moet zijn. Dat zou de logische vraag zijn. Het is althans de vraag die ik mezelf ook heb gesteld. Als vrijwillige cursus is het te vrijblijvend. Veel studenten doen het dan uiteindelijk niet of haken af. Of, zoals de SER in zijn rapport schrijft: regelmatig verzuchten internationale studenten dat ze best Nederlands hadden willen leren, maar dat het er niet van kwam. Dat herken ik wel. Schrikt een verplichting af? Nee, zo hoor ik van internationale studenten. Je doet een positief aanbod, maar net iets minder vrijblijvend dan het nu gebeurt. Daarmee verdiepen we de studie-ervaring in Nederland en geven we de studenten wat extra's voor hun cv en de arbeidsmarkt. Het is echter wel een standaardvoorwaarde: je wordt geacht om dit te volgen. Ik denk dat dit een win-winsituatie is, een topkans voor zowel de student als Nederland. Ik krijg graag een reactie van de Minister op mijn voorstel.

Mevrouw Jadnanansing (PvdA):Voorzitter. Ik val maar meteen met de deur in huis. Ik wil dit debat gebruiken om te vragen om een onderwijsbrede internationaliseringsagenda. Ik wil dat we inzetten op het opleiden van jongeren tot grensoverschrijdende denkers en doeners, studenten die door hun creativiteit, lef en ambitie de veranderingen tot stand kunnen brengen.

Sinds het laatste debat dat we voerden over dit thema, vorig jaar op 12 december, is er nadrukkelijk aandacht voor het mbo. Ik vroeg toen om een ambitieuzer kabinetsbeleid op het gebied van internationalisering. Die aandacht is er gekomen. Dat is goed. Toch voel ik de ambitie er niet vanaf spatten. Juist onze vakmensen moeten ook over de landsgrenzen heen durven en kunnen kijken. De arbeidsmarkt van onze denkende doeners wordt steeds internationaler. Daarop moeten we inspelen. Dat vraagt om onderwijs met een internationale instelling, waar jongeren de mogelijkheid hebben om hun talent bij te spijkeren en internationale vaardigheden op te doen.

De Minister heeft in haar brief een aantal positieve punten genoemd. Toch heb ik nog een aantal vragen. Voor buitenlandse mbo-studenten gelden veel meer toegangsregels dan voor buitenlandse studenten die hier aan een hbo of universiteit willen studeren, terwijl we juist de mbo-studenten kansen willen bieden en het beroepsonderwijs internationaal willen maken. Hoe kijkt de Minister aan tegen een verruiming van de mogelijkheden voor mbo-leerlingen die niet uit EU-landen komen, maar wel hier willen komen studeren? Verder heb ik begrepen dat het UWV lijkt te gaan bepalen wanneer een stage bij een opleiding past. Hierdoor worden tewerkstellingsvergunningen voor studenten steeds vaker geweigerd. Is de Minister hiermee bekend? Hoe staat ze hiertegenover? Mij lijkt het niet wenselijk, dus ik hoor graag haar reactie.

De Partij van de Arbeid-fractie is van mening dat uitmuntend onderwijs kan worden bereikt door het bieden van een internationale leeromgeving of stageplaats aan de student. Dit gebeurt nu onvoldoende. In Europa hebben we afgesproken om 6% van de jongeren in het buitenland te laten studeren, maar zover zijn we nog niet. We blijven steken op slechts 2%. Er is dus echt wel werk aan de winkel. Graag hoor ik van de Minister hoe zij denkt deze doelstelling te halen. Ik doe haar ook graag een suggestie. Om het studeren in het buitenland te stimuleren, moet er voor het mbo naar mijn mening een extra systeem voor beurzen komen. Ik wil dat hiervoor extra geld beschikbaar komt, bijvoorbeeld in het licht van excellentie in het beroepsonderwijs. Volgens mij is ervaring opdoen in het buitenland via stage of studie uitstekend of, zoals de Minister altijd betoogt, excellent onderwijs. De buitenlandervaring hoort daarbij.

Toch wil ik internationalisering van het beroepsonderwijs niet beperken tot Europa. De wereld heeft immers nog zoveel meer te bieden. Toch zijn er nog steeds obstakels. Ik vraag de Minister of zij bereid is om hierop probleemanalyses uit te voeren. Welke inspiratie kan zij halen uit het hoger onderwijs? Welke voorbeelden kunnen we hier meenemen?

Mevrouw Jadnanansing (PvdA): Nee. Daarom heb ik de vraag gesteld zoals ik hem gesteld heb. Ik heb gezegd dat het bijvoorbeeld kan in het licht van excellentie in het beroepsonderwijs. Ik zag in de visiebrief van de Minister dat daarvoor een behoorlijk bedrag is vrijgemaakt, uit mijn hoofd 4,5 miljoen. Het zou bijvoorbeeld daar uit kunnen worden gehaald. Ik hoor de Minister daar graag over. Als we ook de jongeren in het middelbaar beroepsonderwijs een internationale ervaring gunnen, kunnen we ze vervolgens niet in Nederland houden, want dan is het niet helemaal internationaal.

Voorzitter. Als laatste punt – last but not least! – vraag ik aandacht voor het hoger onderwijs. De internationalisering staat er goed voor, zoals ik lees in de visiebrief van de VSNU en Vereniging Hogescholen. Het is mooi om te zien dat ze dat in samenspraak hebben gedaan. Het is goed dat er weer een kabinetsvisie is op internationalisering. Die bezegelt de positieve sfeer rondom dit onderwerp. We mogen weer over de grens heen kijken, lijkt het. Ik vraag me echter af of we onszelf nog beter kunnen positioneren in het buitenland. Daarvoor is meer samenwerking met scholen in het buitenland noodzakelijk. Ik schrok ervan toen ik in de visiebrief van de Minister las dat een heel aantal Nederlandse studenten besluit om niet naar het buitenland te gaan. Hoe komt dat toch? Hoe kunnen we ze stimuleren om dat toch veel meer te doen? Ik vraag de Minister of internationalisering een centraal thema kan worden in de strategische agenda hoger onderwijs. Ik krijg daarop graag haar reactie.

Het mag duidelijk zijn: internationalisering is belangrijk. Het uitwisselen van kennis, het geven van een plek aan talenten en het kijken buiten onze landsgrenzen versterken ons onderwijs en dagen onze jongeren uit. We moeten hier nog stappen in zetten, vooral en met name in het beroepsonderwijs. Daarom sluit ik af met de oproep die ik aan het begin deed. Ik ontvang graag zo snel mogelijk een ambitieuze en onderwijsbrede internationaliseringsagenda en hoor graag de reactie van de Minister op dit voorstel.

Minister Bussemaker: Voorzitter. Ik dank de leden voor hun vragen en opmerkingen. In een vorig AO heb ik de Kamer een brief toegezegd over internationalisering in het hoger onderwijs en het mbo. Die brief heb ik op 15 juli jl. verstuurd. Het is wat mij betreft een ambitieuze visie met concrete instrumenten, een visie die is opgesteld in nauwe samenwerking met het veld en ook goed is ontvangen door het veld. Dat is belangrijk, want dat betekent dat er ook iets gebeurt en dat de passie om echt iets te bewerkstelligen ook bij de instellingen wordt gevoeld. Daaruit blijkt ook dat internationalisering een breed gedragen prioriteit is. Ik heb met plezier voldaan aan het verzoek van de Kamer – de heer Van Meenen en mevrouw Jadnanansing verwezen ernaar – om naast het hoger onderwijs ook het mbo een plek te geven. Internationalisering is immers zeer waardevol voor de persoonlijke ontwikkeling van zowel ho- als mbo-studenten. Mbo-studenten moeten wat mij betreft net als ho-studenten worden voorbereid op een dynamische arbeidsmarkt, die allang niet meer beperkt is tot Nederland. Een mooi voorbeeld is de samenwerking over de grens. Ik ben blij dat vorige week in Benelux-verband de diplomagelijkstelling voor hoger onderwijs is bewerkstelligd, iets waarom de VVD eerder had gevraagd. Dit betekent dat er echt wat gebeurt. Toch zijn er nog heel veel stappen te zetten.

Het Erasmusprogramma is een van de heel belangrijke stappen om de uitgaande mobiliteit van zowel studenten in het hbo als studenten in het mbo te vergroten. Afgelopen vrijdag was ik bij een OJCS-Raad in Brussel, waar het onder meer ging over internationalisering. Het interessante was dat ik alle collega's hoorde praten over het enorme belang van de Erasmusbeurs. Als Europa iets bewerkstelligd heeft, is het misschien wel de Erasmusbeurs. Sommigen van mijn collega's beweerden dat er al 2.000 Erasmusbaby's in Europa waren en dat dat er nog veel meer moesten worden. Wij concludeerden toen dat het niet binnen onze scope ligt om dat te bereiken, maar dat we in ieder geval wel kunnen blijven stimuleren dat de mobiliteit van studenten in Europa voortgang vindt. Overigens wees een aantal collega's daarbij niet alleen op het hoger onderwijs, maar net zoals ik ook op het mbo.

Ik stel tegelijkertijd vast dat er wel verschillen zijn tussen mbo en ho. Hoewel er mbo-instellingen zijn die het al heel goed doen, deel ik de opvatting van de MBO Raad dat het mbo kan leren van de ervaringen met internationale mobiliteit die in het hoger onderwijs zijn opgedaan. De mate van internationalisering in het mbo is minstens tien keer geringer dan in het ho. De lagere leeftijd speelt daarbij een rol, net zoals de beperkte oriëntatie op vooral de regio van mbo-studenten. Het speelt ook een rol dat de internationale mobiliteit binnen het mbo voor het overgrote deel kortdurende uitwisselingsprojecten en stages omvat en minder dan in het ho hele studies.

Daarbij komt dat het European Credit Transfer System (ECTS) in het hoger onderwijs nog geen breed gedragen alternatief in het mbo kent. Daarvoor is het systeem European Credits for Vocational Education and Training (ECVET) in ontwikkeling. De erkenning van in het buitenland behaalde credits is hierdoor lastig. Zelfs in de Benelux-afspraak gaat het nu nog over het hoger onderwijs, hoe graag ik ook zou zien dat het ook voor het mbo zou gelden. We zeggen hier vaak dat een diploma nooit ter discussie mag staan. De waarde van een diploma moet helder zijn. Dat willen we ook als dat diploma over de grens wordt gebruikt. Daar is dus nog veel werk te doen en er is nog een wereld te winnen.

Voor zowel het mbo als het ho is het mijn visie dat instellingen aan internationalisering moeten werken als ze hun basiskwaliteiten op orde hebben. Ik heb ook weleens voorbeelden gezien van opleidingen, instellingen of delen van instellingen die internationalisering buitengewoon uitdagend, interessant en belangrijk vinden, zelfs interessanter dan er van dag tot dag voor zorgen dat de examens goed op orde zijn en dat de roosters in orde zijn. Dat is allemaal natuurlijk veel minder sexy om mee bezig te zijn. Ik waak er dus wel voor dat internationalisering een vlucht vooruit wordt voor instellingen om te doen wat leuk en spannend is en de dagelijkse zorgen wat minder serieus te nemen. Daarom probeer ik, als het gaat om selectie van instellingen die aan iets kunnen meedoen, de instellingen vooral te beoordelen op een goede onderwijskwaliteit. Als de onderwijskwaliteit goed is, kunnen we er trots op zijn als dat wordt gedeeld met studenten van buiten Nederland.

Het is goed om vandaag met elkaar over de brede thematiek te praten. Ik denk dat het opdoen van internationale en interculturele vaardigheden steeds belangrijker wordt voor onze studenten als grensoverschrijdende denkers en doeners, bij wie het ook gaat om creativiteit, lef en ambitie. De heer Duisenberg verwees terecht naar 21st century skills, de international classroom en de uitwisseling. Zijn betoog over digitalisering als vorm van internationalisering vond ik trouwens mooi. In het kader van het studievoorschot hebben we het vaak gehad over bildung en persoonsontwikkeling. Juist internationalisering kan daaraan een heel belangrijke bijdrage leveren. Dat hoeft niet per se in het buitenland te gebeuren. Dat kan ook door digitale contacten of via buitenlandse studenten die in Nederland studeren. Tijdens mijn ho-tour was ik onder de indruk toen ik bij Stenden Hogeschool de persoonlijke verhalen van Afrikaanse, Aziatische en Zuid-Amerikaanse studenten hoorde. Zij vertelden hoe hun ervaringen en het contact met vele andere culturen hun leven had veranderd, hoe hun begrip van interculturele verschillen was toegenomen en wat ze hieruit meenemen in de gesprekken met hun vrienden en familie thuis, ook als ze weer teruggaan. Zo was ik vorig jaar ook zeer onder de indruk toen ik in Peking was. Dat heette officieel een hogeronderwijsreis, maar we hebben daar ook veel activiteiten op mbo-niveau gehad, omdat de Chinezen buitengewoon geïnteresseerd zijn in ons mbo-stelsel. Er vond een prachtige uitwisseling plaats tussen studenten van ROC Mondriaan en studenten van een Chinese mbo-instelling waarvan ik de naam niet meer weet. Ik hoor nu van een van de leden dat het de Beijing Foreign Affairs School is. Ik dacht dat het een ingewikkelde Chinese naam was, maar ik had het dus moeten weten. Op die school doet men veel aan hospitality. Ook koks worden er opgeleid. Voor hen is het heel interessant om over en weer zowel feitelijke kennis over maaltijden en voeding als kennis over culturele gewoonten uit te wisselen. Dat zijn heel mooie projecten, waarvan je ziet dat ze echt iets doen met studenten.

Er liggen uitdagingen voor het Nederlandse onderwijs. Internationalisering moet ook gewoon in het onderwijs zelf terugkomen. Er liggen uitdagingen op het vlak van accreditatie, bekostiging, studentenpopulatie en profilering; allemaal thema's waarin we internationalisering gaan meenemen, niet als apart thema maar als onderdeel van thema's. Vanzelfsprekend komt dit ook in de strategische agenda, maar daar kom ik zo nog op terug. Profilering is een mooi thema om dat mee te illustreren. Dat is meer dan differentiatie en profilering ten opzichte van collega-instellingen in de regio. Het is ondertussen een wereldwijde branding, zou je kunnen zeggen, van het excellente Nederlandse onderwijs. De heer Duisenberg wees er terecht op dat al onze universiteiten, maar ook onze hogescholen, internationaal goed bekendstaan. Als het gaat om onderwijskwaliteit moeten we concurreren met andere landen. Onze diploma's moeten wereldwijd goed erkend worden.

Dat willen we allemaal doen. We willen dat ook uitventen. In dat kader zeg ik tot de heer Van Meenen dat dit ook een thema is voor het Nederlands voorzitterschap. De Kamer krijgt daarover nog een brief van het kabinet. Wij willen echter niet dat onderwijs een Europees thema wordt, met alle wetgeving die daaraan vastzit. Vanuit dat perspectief zetten we het dus niet als prioritair thema neer. Wel is het van heel groot belang voor een goedopgeleide Europese beroepsbevolking.

Minister Bussemaker: Dank daarvoor; dan zijn we het met elkaar eens.

Mevrouw Jadnanansing vroeg in dit verband om een internationale strategische agenda. Naar mijn idee hebben we die deze zomer verstuurd voor het mbo en het ho, want daar hebben we het nu over. Er zitten nog een heleboel actiepunten in die eerst moeten worden uitgevoerd. Het lijkt me niet erg handig om nu met allerlei initiatieven over elkaar heen te buitelen. Het uitvoeren van deze agenda doen we samen met de Nuffic, de instellingen en het Europese platform. Ik zeg erbij dat de Onderwijsraad eind 2015 met een advies komt over de internationalisering in de hele onderwijskolom. Dat wachten we af, want bij po en vo speelt er ook veel; denk aan het tweetalig onderwijs en aan uitwisselingsprogramma's, waarvoor Erasmus+ veel mogelijkheden biedt aan scholieren op de middelbare school. Dat is allemaal heel interessant, maar we moeten ondertussen ook uitvoeren wat we ons hebben voorgenomen.

Minister Bussemaker: Voorzitter. Ik had het over de beurzen. Ik denk dat dat een mooi voorbeeld is, ook voor mevrouw Jadnanansing, van het feit dat we bezig zijn om de agenda uit te voeren. We kondigden in de zomer het scholarschipprogramma aan. De afgelopen tijd hebben we daaraan gewerkt. We hebben net bekendgemaakt dat er vanaf het studiejaar 2015–2016 jaarlijks 768 beurzen beschikbaar komen voor Nederlandse studenten om tijdens de studie die ze aan een Nederlandse hogeschool of universiteit volgen, een periode naar het buitenland te gaan. Daarnaast zijn er 768 beurzen voor internationale studenten die een volledige studie in Nederland komen volgen. Dat programma wordt in 2015 gelanceerd. Daaraan zijn bedragen gekoppeld. Voor Nederlandse studenten zijn die wat lager dan voor buitenlandse studenten die hier komen, omdat de buitenlandse studenten geacht worden hun hele studie hier te doen en de Nederlandse studenten vooral geacht worden om een deel in het buitenland te doen.

Ik kom bij de specifieke vragen die de leden hebben gesteld. Ik begin bij de vragen die zijn gesteld over de instroom van studenten. De heer Duisenberg heeft de lijstjes goed weergegeven. Studenten komen vooral uit Duitsland, China, België, Bulgarije en Griekenland. In onder andere Maastricht en Groningen en aan de Fontys Hogeschool zijn er veel buitenlandse studenten. Studenten komen weliswaar uit verschillende landen – ik denk dat het niet raar is dat ze vanuit Duitsland en België hiernaartoe komen – maar wat mij betreft zijn alle studenten ons even lief, als ze een goede bijdrage kunnen leveren. Dat kunnen ze, want hun diploma's zijn gecheckt. Ze gaan hier een serieuze opleiding volgen. Ik was in het voorjaar in Nieuw-Zeeland, waar we hebben gesproken met de Nieuw-Zeelandse regering. Er wonen veel gezinnen die ooit zijn gemigreerd naar Nieuw-Zeeland. Als kinderen uit die gezinnen in Europa willen studeren, zou het dan niet interessant voor ze zijn om naar Nederland te gaan? Wat mij betreft kunnen de studenten dus overal vandaan komen.

De heer Duisenberg en mevrouw Jadnanansing vroegen naar de strategische werving. Dat was ook in het vorige AO een discussiepunt. We hebben toen gezegd dat we dit onder meer met regionale pilots gaan vormgeven. De pilot in Eindhoven, Brainport, richt zich bijvoorbeeld specifiek op het werven en binden van bètatechnische studenten. Ook andere pilots leunen sterk op een «triple helix»-aanpak, waarbij ook het bedrijfsleven is betrokken. Daarnaast laat ik aan instellingen het initiatief om strategische focus aan te brengen in hun wervings- en bindingsbeleid. Zo zijn zij in staat om samen met de omgeving, vaak het bedrijfsleven, de behoefte aan talent binnen hun eigen regio en thema's vast te stellen. Aangezien de arbeidsmarkt vaak sneller verandert dan de nominale duur van een opleiding, kan werving ook meer generiek georiënteerd zijn. De binding van buitenlands talent daarentegen zal wel meer gebeuren vanuit een strategische focus. Dat gebeurt bijvoorbeeld vanuit NL for Talent, een conferentie waar ook dit jaar weer 800 buitenlandse studenten en alumni in contact worden gebracht met elkaar en met Nederlandse werkgevers uit top- en tekortsectoren. Ik ben daar vorig jaar zelf bij geweest en ik vond het heel enthousiasmerend.

De heer Duisenberg had het erover dat inkomende studenten de Nederlandse taal meer zouden moeten beheersen. Ik ben het helemaal met hem eens dat het absoluut wenselijk is dat buitenlandse studenten die hier studeren meer de Nederlandse taal gaan beheersen. Ook uit het actieplan van de zomer blijkt dat het niet spreken van de Nederlandse taal een reden is om minder binding met het land en de cultuur te krijgen en daardoor belemmerend werkt voor de studenten die op zich zouden willen blijven. In het actieplan «Make it in The Netherlands!» staan we daarbij ook nadrukkelijk stil, met name bij actielijn 1, die aangeeft dat alles begint bij taal. We hebben daarom al gezegd dat we het makkelijker en aantrekkelijker gaan maken voor studenten om Nederlands te leren, zowel online als klassikaal. Daartoe laat ik momenteel een serious game ontwikkelen, die in de zomer van 2015 breed beschikbaar is en internationale studenten helpt met hun Nederlandse taalvaardigheden. We maken ook een portal waarin al het aanbod om Nederlands te leren voor deze studenten zichtbaar wordt. Ik ben ook bereid om te bekijken of we nog meer moeten doen voor studenten die hier komen. Ik heb wel sterke aarzeling om daarvan een verplichting voor de studenten te maken. Ik denk namelijk dat dit belemmerend kan werken bij de werving, terwijl we internationale studenten juist willen verleiden en het aantrekkelijk voor ze willen maken om naar Nederland te komen. Als ze er zijn, moeten we ze in lijn met actielijn 1 meer ondersteunen en stimuleren om de taal te leren. Ik ben bereid om in gesprek te gaan met instellingen om te bekijken of er meer nodig en wenselijk is dan we nu al doen en om erachter te komen of er een dekkend aanbod vanuit de instellingen is. Je kunt zeggen dat een verplichting voor instellingen om een aanbod op dit terrein te hebben, zwaar klinkt. Ik vraag me echt af of het nodig is, omdat ik hoor dat heel veel instellingen wel aanbod hebben. Ik wil overigens wel een onderscheid maken in typen studenten. Voor de studenten die hun hele studie hier doen, vind ik het een ander verhaal dan voor de studenten die hier kort komen. Ik wil de onderdelen van actielijn 3 uit het actieplan erbij betrekken, namelijk «breaking the bubble». Daarbij gaat het erom, de studenten uit de internationale bubbel te halen en ze te stimuleren om ook in contact te komen met Nederlandse studenten. Ik hoor vaak dat internationale studenten bij elkaar zitten in studentenhuizen. Ik ga geen dingen voorschrijven op dat terrein, maar ik kan wel het gesprek met instellingen hierover voeren. Hoe doen we dat nu? Kunnen we meer doen, zowel op het terrein van taal als met betrekking tot andere elementen die daar misschien ook bij helpen? Ik zeg de Kamer toe om hierover in gesprek te gaan en daarbij specifiek naar het aanbod te kijken.

Minister Bussemaker: Ik zeg toe dat ik de Kamer er nader over informeer, ofwel bij de brief over internationalisering – want daarover zullen we op een gegeven moment weer informatie sturen, bijvoorbeeld als het scholarshipprogramma gaat lopen – ofwel in het kader van de strategische agenda.

Voorzitter. De heer Van Meenen heeft gevraagd naar buitenlandse studenten en Engelstalige mbo-opleidingen. Ik heb de Kamer toegezegd om dat te regelen. Dat vraagt een wetswijziging, hetgeen niet gaat lukken voor het studiejaar 2015–2016. Totdat de wet is gewijzigd moeten instellingen het dus doen met de pragmatische oplossingen die ik in mijn brief van maart 2014 heb aangedragen: een schoolverklaring en/of het afgeven van een internationaal erkend BTEC-certificaat. Ik zeg erbij dat de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) mij helaas geen discretionaire bevoegdheden geeft om vooruitlopend op de wetswijziging van de huidige wet af te wijken.

De heer Van Meenen en mevrouw Jadnanansing hebben gezegd dat de regelgeving voor inkomende mbo'ers wel heel restrictief is en vroegen om deze groep met name op mbo-4-niveau als kenniswerkers aan te merken. Zoals bekend is het Nederlandse beleid voor arbeidsmigratie een restrictief beleid, maar voor kennismigratie een stimulerend beleid. In het huidige beleid worden kennismigranten niet alleen bepaald door het opleidingsniveau. Immers, specifieke kennis kan ook door ervaring worden verkregen. We kijken dus alleen naar een salariseis. Hoewel er binnen het uitnodigende beleid mogelijkheden zijn voor kennismigranten, besef ik dat we nu alleen actief beleid voeren voor hoogopgeleiden. Mbo-4 valt daar niet onder. Het klopt dus dat daar minder mogelijkheden zijn in de regelgeving. Wel kunnen er specifieke sectoren zijn waarin mbo'ers met unieke kennis of ervaring een zeer waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de Nederlandse economie. In het advies van vorig jaar is ook daarop gewezen. Ook in het onlangs verschenen SER-advies werd geconstateerd dat er door de veranderende, globaliserende arbeidsmarkt regelmatig specialisten, bijvoorbeeld van buitenlandse vestigingen, tijdelijk naar Nederland komen. Ik kan de Kamer zeggen dat ik samen met mijn collega-ministers zal bekijken welke mogelijkheden er zijn om de definitie van kenniswerker te bezien. Dat doen we dan in relatie tot de kabinetsreactie op het aankomende SER-advies over arbeids- en kennismigratie. Die reactie komt medio 2015.

Mevrouw Jadnanansing heeft gevraagd of het UWV bepaalt of een stage bij een opleiding past en hoe we dat zien. We hebben ook signalen gekregen dat het UWV in een aantal gevallen stages heeft afgewezen, Dit kan te maken hebben met de kwaliteit van de stage, die soms meer op verkapte arbeid lijkt. Dat zou leiden tot verdringing van Nederlandse werknemers. Het is dan een oneigenlijk gebruik van stages. Dat gevaar is bij mbo'ers weer groter dan bij ho-opgeleiden. Dat moeten we meenemen. Hoe interessant het ook kan zijn om internationalisering te bevorderen, het kan ook nadelig uitpakken voor Nederlandse mbo'ers die daardoor misschien, tegen alle verwachtingen in, geen baan zouden krijgen.

Minister Bussemaker: Voorzitter. Ik ga verder met de inkomende mobiliteit in het mbo. De taaleis is echt een probleem in het mbo. We kunnen wel bekijken of we op een andere manier, in samenwerking met SZW, het UWV, Veiligheid en Justitie, de IND en EZ, toch nog tot oplossingen kunnen komen. Dat wordt uitgewerkt in het Rode Loper-overleg van de Nuffic, waarbij ook de IND, het UWV en de MBO Raad betrokken zijn. Dit is dus een thema waarmee we op onderwijsniveau bezig zijn, maar we hebben hier nog heel veel stappen te zetten. Ook hiervoor geldt dat het niet ten koste mag gaan van de kwaliteit van het reguliere onderwijs.

Ik kom bij de vragen over uitgaande mobiliteit. Mevrouw Jadnanansing vroeg wanneer internationalisering nu eens gewoon wordt. Ik heb daarover al het een en ander gezegd. De internationale ervaring zou meer standaard moeten worden, met name in het hoger onderwijs. Ik weet dat er instellingen zijn die zeggen dat elke student die een master doet, een deel daarvan in het buitenland zou moeten doen. Internationale uitwisseling is heel belangrijk. We dragen dat uit samen met de VSNU en de Vereniging Hogescholen, die ook zelf met hun instellingen in overleg zijn over de wijze waarop je in elke opleiding een mobiliteitsvenster kunt krijgen. Dat betekent dus niet dat iedere student naar het buitenland moet. Internationalisering kun je soms ook gewoon op straat vinden, zeker in grote steden. Een mooi voorbeeld is de Universiteit Twente, waar in de nieuwste inrichting van het bacheloronderwijs het vijfde semester helemaal is vrijgelaten om de mogelijkheid te bieden om iets met internationalisering te doen, om naar het buitenland te gaan. De universiteit zal Engelstalige modules aanbieden die als mobility packages worden aangeboden aan strategische partners. Zo ontwikkelt de mobiliteit zich van individuele afspraken naar afspraken over aantallen en kwaliteit van de uitwisseling.

Mevrouw Jadnanansing en de heer Van Meenen hebben gevraagd naar de diplomamobiliteit van Nederlandse studenten. In aanvulling op wat ik net allemaal heb gezegd, willen we de ondersteuning voor een kortere of langere tijd stimuleren. Voor een langere tijd kan dit worden gestimuleerd via meeneembare studiefinanciering, waarmee je je hele opleiding in het buitenland kunt doen. Er is de informatievoorziening via de Nuffic. De NESO (Netherlands Education Support Office)-kantoren van Nuffic zullen zich actiever gaan richten op de informatievoorziening voor uitgaande mobiliteit. Vorig jaar heb ik in China zo'n bijeenkomst mogen meemaken. Er was enorme belangstelling voor bij Chinese studenten. Het was echt interessant om dat te zien. Overigens spreek ik morgen met de NWS (Nederlandse Wereldwijde Studenten), de organisatie van Nederlandse studenten die een hele opleiding in het buitenland volgen. Ik ga met hen in gesprek over manieren om diplomamobiliteit te stimuleren. Wellicht hebben zij ook suggesties, want daar zitten natuurlijk de ervaringsdeskundigen.

Over het beurzenprogramma heb ik al gesproken. De instellingen selecteren zelf de studenten voor de beurs en kunnen zo ook optimaal aansluiten bij hun profiel, de regionale arbeidsmarkt en de kwaliteit van studenten.

Ik kom bij de vraag van de heer Van Meenen en mevrouw Jadnanansing over de mbo-benchmark van 6% per 2020. Als het gaat om de bekostigde uitgaande studentenmobiliteit in het mbo zitten we nu op 1,1%. Het totale percentage ligt waarschijnlijk hoger en bedraagt rond de 2%. Stagebedrijven, studenten en/of hun ouders betalen namelijk zelf ook vaak een deel van de kosten. Het is dus meer dan die 1,1%. We brengen de totale mobiliteit beter in beeld. De Europese Commissie gaat dit doen met een Eurobarometer. Nationaal zal de SBB (Stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven) proberen om meer inzicht te bieden in het totaal.

Mevrouw Jadnanansing vroeg of er op dit vlak meer mogelijk is. Het budget van Erasmus+ loopt de komende jaren op, want het stijgt met circa 40%. Die stijging zal zich naar verwachting vooral voordoen na 2016. Vanaf 2015 is er ook al nationaal geld, nu ik in mijn brief over de excellentiemiddelen 4,5 miljoen ter beschikking heb gesteld. De Regeling kwaliteitsafspraken mbo is juist vandaag gepubliceerd in de Staatscourant. Daarin is uitgelijnd hoe instellingen met een excellentieplan een beroep kunnen doen op de 24,5 miljoen euro uit het excellentiebudget. Er zijn al verschillende voorlichtingsbijeenkomsten geweest, want de plannen moeten uiterlijk op 30 april bij mij zijn ingeleverd. In die bijeenkomsten hebben OCW en Nuffic als ondersteuningsorganisatie de scholen opgeroepen om goed gebruik te maken van deze mogelijkheden. Naast het richtbedrag van 4,5 miljoen uit die 24,5 miljoen kunnen scholen uiteraard ook nog gebruikmaken van Erasmus+, met dat groeiende budget na 2016. Het helpt daarbij wel als instellingen zelf invulling geven aan een samenhangend plan. Daarom wil ik het niet aan alle instellingen voorschrijven, want het moet wel van onderop komen. Niet elke instelling hoeft er even actief mee aan de slag te gaan. Ik denk dat de uitgaande studentenmobiliteit zal toenemen met de samenhangende plannen die instellingen maken. Ik wil instellingen dus niet dwingen. Ik denk dat we nu voldoende ruimte hebben om die stimulans te bieden aan het mbo. We moeten eerst maar eens bekijken wat we in 2015 allemaal voor elkaar krijgen met de middelen die we hebben. Ook daarvoor geldt dat ik bij gelegenheid op dit thema zal terugkomen om te melden wat we met elkaar hebben bereikt.

De heer Van Meenen vroeg naar de erkenning van leerbedrijven in het mbo. Nederland erkent al meer dan 4.000 buitenlandse leerbedrijven. Dat gebeurt in samenwerking met buitenlandse partijen, zeg maar de counterparts van SBB. Er is geen uniform internationaal systeem. Ik kan de SBB wel vragen om na te gaan in hoeverre dit haalbaar zou zijn, want ik deel met de heer Van Meenen het belang van goede internationale afspraken.

Minister Bussemaker: Ik zeg graag toe dat we dat vanuit die insteek doen. Daar zijn we al mee bezig. Stilstaan is hier geen optie, want voor je het weet, word je door een heleboel mensen ingehaald. Dit vraagt dus echt aandacht.

Voorzitter. De heer Duisenberg en de heer Van Meenen hebben gevraagd naar de rol van instituties als het Amsterdam Institute for Metropolitan Solutions. Dat is een samenwerking van TU Delft, Universiteit Wageningen en MIT op grond van een uitvraag van de gemeente Amsterdam. Het instituut heeft een vrij scherp profiel, te weten het oplossen van grootstedelijke vraagstukken. Dat kan een waardevolle aanvulling zijn. Ik weet dat het vooral is gericht op onderzoek, maar dat het ook wel wat onderwijs wil geven, met name op mastersniveau. Ook daar is het natuurlijk wel de vraag, die wij dan ook stellen, hoe het zich verhoudt tot de rest van het onderwijs in Amsterdam. Het is wel van belang dat dat goed op elkaar wordt afgestemd. De bekostiging van deze impuls komt van de gemeente Amsterdam, die dit onderzoeksinstituut van belang vindt. Ik heb al gezegd dat we bij de opleidingen kijken naar de macrodoelmatigheid.

Dat brengt mij op de andere vraag van de heer Duisenberg over macrodoelmatigheid. Het is van belang dat we er via het beleid voor zorgen dat het aanbod van opleidingen in Nederland doelmatig is, dat enerzijds we niet allemaal hetzelfde doen en anderzijds het niet onrendabel is. We hebben een breed palet aan opleidingen: zo'n 1.500 bachelors en 300 masters in het hbo en 450 bachelors en meer dan 1.000 masters in het wo. Veel vernieuwing en innovatie van het aanbod kan plaatsvinden binnen dit bestaande palet van opleidingen. Voor deze aanpassing van bestaand aanbod bestaat binnen de huidige regels al veel ruimte. Met de ontwikkeling naar brede bachelors is die ruimte alleen maar groter geworden.

Waar de Beleidsregel doelmatigheid hoger onderwijs zich richt op toetsing van nieuw aanbod, heeft de aandacht van het opleidingenaanbod zich sinds de vorige strategische agenda meer en meer verlegd naar evaluatie en aanpassing van het bestaande aanbod. De instellingen nemen daartoe steeds meer zelf het initiatief; denk aan de herordening van het aanbod van techniekopleidingen in het hbo. In de strategische agenda zullen we zeker ingaan op de consequenties van internationalisering, digitalisering en profilering van macrodoelmatigheid. Ik denk wel dat het te vroeg is om nu al te concluderen dat dit tot een fundamentele herziening moet leiden. Ik zeg graag toe om in de strategische agenda terug te komen op de macrodoelmatigheid, niet als doel op zichzelf maar wel als effect van al die andere veranderingen en wat die betekenen voor macrodoelmatigheid, ook als het gaat om de ontwikkelingen over de grenzen.

Voorzitter. Als het goed is, heb ik daarmee alle vragen beantwoord.

De heer Van Meenen (D66): Voorzitter. Het is goed om positieve woorden te horen van de Minister over internationalisering, alsmede om haar te horen spreken over een heleboel daden. Ik dank haar daarvoor.

In mijn tweede termijn ga ik toch weer kort in op de positie van mbo'ers. Ik heb twee punten. Wat het eerste punt betreft, zeg ik nog even precies wat wij willen: erkenning van mbo 4-opgeleiden als kenniswerkers in het kader van de regelgeving die daaromtrent bestaat, met als nevendoel het bevorderen van de komst van studenten van buiten de EU die hier op mbo 4-niveau willen studeren. Ik krijg graag een reactie van de Minister op dat concrete verhaal.

Het tweede punt gaat over het stimuleren van de uitgaande beweging van mbo'ers. Het streven is 6%. We zitten nu op 2%. De Minister heeft al een paar dingen genoemd, maar ik hoor graag haar reactie op mijn vraag of er een plan van aanpak kan komen om dit te stimuleren. Ik denk dan bijvoorbeeld aan een versterking van de informatievoorziening aan mbo-studenten, het mogelijk maken van internationalisering als keuzevak in de nieuwe opzet van het mbo en – we hadden het er net al even over – de verdergaande erkenning van buitenlandse leerbedrijven. We hebben het net beperkt tot een gesprek over de Benelux. Ik zag een van de ambtenaren van de Minister al iets zeggen wat volgens mij neerkwam op «of heel Europa». Als ik dat goed heb verstaan, heeft hij mij goed begrepen. Zo niet, dan zou dat uiteindelijk wel ons doel zijn. Misschien kan de Minister daar nog eens op ingaan.

De heer Duisenberg (VVD): Voorzitter. Ik dank de Minister voor haar beantwoording. Het is een heel positief debat over internationalisering, een onderwerp dat ons allemaal na aan het hart ligt. Ik dank de Minister voor drie toezeggingen. De eerste is de toezegging om de MOOCs mee te nemen in de strategische agenda. Ik denk dat het een goede inzet is om voorop te willen lopen in Europa. De Minister zei ook dat stilstaan hier geen optie is, iets wat ik slechts van harte kan onderschrijven.

De tweede toezegging is om de macrodoelmatigheid op te nemen in de strategische agenda en te koppelen aan bredere ontwikkelingen, waaronder internationalisering en digitalisering, en dat nog eens tegen het licht te houden.

De derde toezegging heeft betrekking op de inkomende mobiliteit. Ik ben blij dat de Minister het belang onderschrijft van het kennen van de Nederlandse taal. Ik ben ook blij met de toezegging die op dit vlak is gedaan. Laat ik nogmaals benadrukken waar het om gaat. We willen natuurlijk meer studenten binnenhalen. Dat willen we allemaal. Dat hebben we nodig in Nederland. Het is goed voor het onderwijs. Het is uiteindelijk ook goed voor Nederland en voor de arbeidsmarkt. We willen ook vooral dat er meer blijven. Ook in het SER-advies werd dat duidelijk naar voren gebracht. De sleutelfactoren zijn wat mij betreft dat meer studenten de Nederlandse taal op basisniveau beheersen en dat er makkelijker toegang is tot de arbeidsmarkt. Ik ben blij dat de Minister heeft toegezegd met de instellingen te zullen spreken over het aanbod. Ik vraag haar om te achterhalen hoe vaak de cursussen worden gevolgd en hoe vaak ze worden afgemaakt. Volgens mij heeft ze dat ook toegezegd. De vraag die aan de instellingen moet worden gesteld, is of er meer nodig is dan er nu al is.

We zijn er niet helemaal uitgekomen of je het nu moet verplichten of niet. Daarover hebben we gediscussieerd: is het nu belemmerend of niet? De Minister kent mijn standpunt. Ik denk dat het een heel positief ding kan zijn. Je moet het inderdaad niet op de eerste pagina van de website zetten. Je moet het positief aanbieden. Ik vraag de Minister vooral of zij het in haar gesprekken met een open attitude wil onderzoeken. Ik realiseer me dat we dit niet zo concreet hebben afgesproken, maar ik vraag haar wel om dit te onderzoeken in de gesprekken die zij gaat voeren.

Naar aanleiding van de openingswoorden van de Minister kan ik slechts het volgende zeggen. Als het lukt om buitenlandse studenten meer Nederlands te laten spreken, is dat goed voor hen, voor hun studie-ervaring in Nederland en voor hun kansen op de arbeidsmarkt. Het is een plus op hun cv's. Het is ook goed voor Nederland, want de kans is er dat meer studenten in Nederland blijven of gekoppeld blijven aan de Nederlandse economie. Ik hoop dus dat we erin slagen om meer studenten Nederlands te laten leren. De Minister had het over de Erasmusbaby's. Ik denk tot slot dat het ook daar nog weleens goed voor zou kunnen zijn.

Mevrouw Jadnanansing (PvdA): Voorzitter. Ik dank de Minister voor de beantwoording van de vragen. We hebben een heel aantal mooie woorden gesproken over internationalisering en het belang daarvan, met name voor de jongeren in het middelbaar beroepsonderwijs. Ik heb speciale aandacht gevraagd voor de beurzen. Ik wil dat punt nogmaals benadrukken. Ik vraag de Minister of de beurzen als een speerpunt kunnen worden meegenomen in alle gesprekken die worden gevoerd over de internationaliseringsagenda rondom het mbo.

De Minister wees mij er terecht op dat het om meer gaat dan alleen het mbo en het ho en dat internationalisering natuurlijk veel breder is. We hebben een prachtige brief gekregen van de VO-raad, waarin hij samen met het Europees Platform met een heel aantal interessante gegevens komt over de wijze waarop je in het funderend onderwijs aan de slag kunt gaan met internationalisering. Nu weet ik dat de Minister vanwege de taakverdeling niet van alles daarover zal gaan roepen, maar ik benadruk nogmaals dat het echt gaat om een onderwijsbrede visie, van po naar vo naar mbo naar ho. In het voortgezet onderwijs begint het warmlopen voor de buitenlandervaring. We zien dat met name de uitgaande mobiliteit in het mbo nog wat extra aandacht nodig heeft om van 2% naar 6% te gaan. Ook in het vo is extra aandacht absoluut nodig. Decanen hebben de optie om in het buitenland te studeren vaak niet per se op het netvlies. Ik droom toch wel van dat internationale DNA dat ik eerder noemde.

Minister Bussemaker: Voorzitter. De heer Van Meenen sprak over de erkenning van mbo 4-studenten als kenniswerkers. Volgens mij heb ik het standpunt duidelijk weergegeven. Ze vallen er nu niet onder en we zullen erop terugkomen bij de reactie op het SER-advies. Het moet dan wel duidelijk zijn dat er een meerwaarde is. Ik denk niet dat dit voor alle mbo 4-opgeleiden zal gelden, maar misschien wel voor specifieke elementen.

De heer Van Meenen vroeg ook naar de 6% voor mbo'ers en naar een plan van aanpak op dit punt. Hoe gaan we dit stimuleren? Dat doen we onder andere door het nieuwe systeem, ook met keuzedelen. Daarin kunnen internationale elementen worden gekozen, zoals je ook voor Duits kunt kiezen. In aanvulling daarop is er een plan van aanpak in voorbereiding bij de Nuffic. De Nuffic krijgt 0,5 miljard … Ik bedoel 0,5 miljoen! Dat zouden ze wel willen! Op de publieke tribune dachten ze: die is bijna binnen! Helaas.

De Nuffic krijgt dus 0,5 miljoen om de instellingen in het mbo te ondersteunen bij de inzet van excellentiegelden voor internationalisering. Dat plan volgt dit jaar. Ik zeg nog maar een keer dat het gaat om een groeimodel, want de Nuffic en de instellingen moeten wel op elkaar ingespeeld raken. Ik zeg de Kamer toe om haar voor de zomer te informeren over de voortgang van het plan van aanpak van de Nuffic en om ook de andere toezeggingen die ik onder andere aan de heer Duisenberg heb gedaan, voor zover ze niet worden meegenomen in de strategische agenda, in deze brief op te nemen. Dan heeft de Kamer in een keer alles wat met internationalisering te maken heeft. Macrodoelmatigheid en de MOOCs lopen mee met de strategische agenda.

Ik heb ook toegezegd om de Kamer te informeren over de stand van zaken rondom de erkenning van de leerbedrijven. De Benelux was net een voorbeeld. Het gaat daar misschien wat sneller, omdat we het in dat verband over de diploma's hebben gehad, maar het zou natuurlijk heel mooi zijn als het ook op Europees niveau zou kunnen. Ik heb echter zomaar het vermoeden dat er nog heel wat water door de Rijn moet stromen voordat we zover zijn.

Minister Bussemaker: Heel graag. We agenderen geen probleem, maar willen kijken waar er succesjes zijn, ook al zijn ze maar klein. Dit speelt al in de grensregio's en het is best ingewikkeld om het vorm te geven. We hebben het daar eerder al eens over gehad. Het zou ook mooi zijn als we niet hoeven te wachten tot er één grote totaaloplossing voor Europa is, maar dat er in de tussentijd ergens al kleine oplossingen zijn.

In de brief die ik, zoals ik net toezegde, voor de zomer schrijf, kom ik ook terug op de Nederlandse taal in het hoger onderwijs als onderdeel van internationalisering. Dat was een punt van de heer Duisenberg.

Ik dank de heer Duisenberg voor zijn woorden over de zaken waarmee hij blij is. Ik heb het al over de taal en de macrodoelmatigheid gehad, alsmede over de MOOCs. Ik ben het eens met zijn woorden over meer studenten en dat die moeten blijven. Ik heb goed begrepen wat de heer Duisenberg heeft gezegd over de taal. Ik denk dat we allebei al constateerden dat het hier ook echt gaat om de formulering en de vormgeving. We komen er nog op terug.

Mevrouw Jadnanansing sprak over de beurzen voor mbo'ers. Ik heb al aangegeven dat ik de kwaliteitsafspraken niet kan veranderen, want die staan vandaag in de Staatscourant. Binnen de 4,5 miljoen die als richtbedrag hierin meespeelt, ga ik echter graag aan de slag met het bevorderen van de internationalisering. We hebben nu middelen, dus we moeten er eerst voor zorgen dat we die middelen goed gebruiken.

Ik ben het helemaal eens met de woorden van mevrouw Jadnanansing om in het funderend onderwijs en met name het voortgezet onderwijs ook veel te doen aan internationalisering. Ik kan bijna niet wachten totdat ik zeer binnenkort een Duitse scholier een week thuis krijg, als onderdeel van een uitwisselingsprogramma waarbinnen mijn dochter naar een Duitse school gaat. Het zijn maar kleine projecten, maar ze zijn wel ontzettend leuk. Ze monden soms uit in scholieren die het vijfde jaar vwo in Frankrijk of in Engeland doen. Ik heb begrepen dat ouders daar soms heel veel moeite mee hebben. Daar kan ik me iets bij voorstellen, maar ik denk dat het voor jongeren die het aankunnen een enorme uitdaging kan zijn. Nogmaals, beleidsmatig komen we hierop terug na het advies van de Onderwijsraad van eind 2015.