Nr. 1405 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Europese Zaken en de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken hebben op 19 juni 2014 overleg gevoerd met Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken over:

• − de brief van Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken, d.d. 16 mei 2014, inzake het Verslag van de Raad Algemene Zaken van 13 mei 2014 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1386);

• − de brief van Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken, d.d. 28 mei 2014, inzake Beantwoording vragen commissie over de geannoteerde agenda van de informele Raad Algemene Zaken van 30 mei 2014 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1388);

• − de brief van Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken, d.d. 6 juni 2014, inzake Aanbieding van het verslag van de informele Raad Algemene Zaken van 30 mei 2014 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1390);

• − de brief van Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken, d.d. 13 juni 2014, inzake de Geannoteerde agenda van de Raad Algemene Zaken van 24 juni 2014 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1392);

• − de brief van Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken, d.d. 24 april 2014, inzake de Reactie op de brief aan Eurocommissaris Hahn m.b.t. Europese steun voor Zeeland vanwege faillissement Thermphos (Kamerstuk 29 826, nr. 59);

• − de brief van Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken, d.d. 30 april 2014, inzake Nadere informatie over de EU-ambtenarensalarissen en resterende beïnvloedingsmogelijkheden van Nederland om het arbeidsvoorwaardenpakket voor EU-ambtenaren te wijzigen (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1374);

• − de brief van Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken, d.d. 9 mei 2014, inzake Antwoorden op vragen van de commissie over de geannoteerde agenda van de Informele Raad Algemene Zaken d.d. 13 mei 2014 (Kamerstuk 21501–02, nr. 1375 ), het verslag van de Raad Algemene Zaken d.d. 18 maart 2014 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1361) en de kabinetsreactie op het onderzoek van Capital Economics naar de economische gevolgen van het uittreden van Nederland uit de Europese Unie (Kamerstuk 33 877, nr. 2) (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1377);

• − de brief van Minister-President Rutte, d.d. 14 mei 2014, inzake de Reactie op het verzoek van het lid Omtzigt met betrekking tot de eurozone (Kamerstuk 21 501-20, nr. 855);

• − de brief van Minister-President Rutte, d.d. 30 april 2014, inzake de Reactie op het verzoek van de vaste commissie voor Europese Zaken over de ontmoeting met de voorzitter van de Europese Raad, de heer Van Rompuy, op 5 juni 2012 (Kamerstuk 21 501-20, nr. 854);

• − de brief van Minister-President Rutte, d.d. 16 juni 2014, inzake de Lijst van vragen en antwoorden over de reactie op het verzoek van de vaste commissie voor Europese Zaken over de ontmoeting met de voorzitter van de Europese Raad, de heer Van Rompuy, op 5 juni 2012 (Kamerstuk 21 501-20, nr. 854) (Kamerstuk 21 501-20, nr. 83);

• − de brief van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 17 juni 2014 inzake stand van zaken en aanwijzing Stichting voor Evangelische Scholen (Kamerstuk 31 293, nr. 205);

• − de brief van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 26 juni 2014 met aanvulling op het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013 (Kamerstuk 31 289, nr. 194);

Van dit overleg brengen de commissies bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Knops

Griffier: Van Haaster

Mevrouw Maij (PvdA): Voorzitter. Ik vraag graag aandacht voor enkele onderwerpen die op de RAZ-agenda staan en voor de situatie in Zeeland, waar het faillissement van het bedrijf Thermphos in november 2012 grote schade aan de lokale economie heeft aangebracht. Maar eerst de RAZ. Om te beginnen verheugt het mijn fractie dat de regering nu ook voor het toekennen van de kandidaat-lidmaatschapstatus aan Albanië is, krap zes maanden na de Raad van december 2013. De PvdA vond het toen ook al tijd om Albanië te laten weten dat het op de goede weg was met de verkiezingen en met de regeringstransitie die soepel verliep, alsmede de plannen die de nieuwe regering had. Dit beeld is versterkt door de actie die Albanië onderneemt tegen corruptie en criminaliteit. Albanië laat zien stappen te willen zetten. Zoals wij ook in december al hebben aangegeven, heeft Albanië echter nog een heel lange weg te gaan. Daarom is het verstandig om druk op de regering te blijven zetten door pas te beginnen met daadwerkelijke onderhandelingen wanneer Albanië verdere stappen heeft gezet op het gebied van corruptie- en misdaadbestrijding, versterking van de democratie en rechtsstaat en het respecteren van mensenrechten en minderheden. Toekenning van de kandidaat-lidmaatschapstatus op dit moment is een goede stap in het erkennen van de stappen vooruit en om druk te houden op de veranderingen die bezig zijn. Uitbreiding met landen op de Balkan is op termijn, mits en juist als aan alle voorwaarden voor toetreding, zoals economic governance, democratisering en erkenning van mensenrechten en vrijheden, is voldaan, goed voor de stabiliteit van Europa. Een stabiel Europa is in een onzekere wereld, zeker voor Nederland als handelsland, goed.

Ik kom te spreken over de taskforce Middellandse Zee. De aanhoudende problemen met migratie en de druk op de Middellandse Zee blijven ons zorgen baren. Ten aanzien van de taskforce Middellandse Zee hoort de PvdA graag wat de stand van zaken is. Wij zouden graag wat sneller acute actie willen zien om een einde te maken, zeker nu de zomer komt, aan die omgeslagen bootjes met vluchtelingen en migranten op de Middellandse Zee. De PvdA heeft er bij de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie op aangedrongen om bij de JBZ-raad hiervan echt een punt te maken: niet meer naar elkaar wijzen, maar aanpakken. Nederland moet daarin het voortouw nemen, zoals mijn fractie al eerder heeft aangegeven in een debat. Toch heb ik het gevoel dat dit onderwerp weliswaar elke maand op de agenda staat, maar de stappen vooruit niet echt zichtbaar zijn. Kan de Minister aangeven hoe en of dit nu op de agenda staat van de RAZ en de komende top? Wordt dit prioriteit voor het komende triovoorzitterschap waarvan Italië, dat over tien dagen het voorzitterschap van de raad overneemt, als eerste aan de beurt is?

Tot slot kom ik te spreken over Thermphos. Dit Zeeuwse bedrijf ging drie jaar geleden failliet omdat de Commissie weigerde om antidumpingmaatregelen af te kondigen en aanbood om alleen middelen vrij te maken voor een groene doorstart wat op het moment van het aanbod gewoon te laat was. Hierdoor gingen 450 arbeidsplaatsen verloren en verloor Zeeland een belangrijke industriële speler. Europa verloor hiermee de enige Europese producent van strategisch belangrijk fosfor. Mijn PvdA-collega's Jan Vos en Albert de Vries hebben hiervoor in het verleden in AO's en schriftelijke vragen diverse malen aandacht gevraagd. De PvdA-fractie heeft de indruk, als ze zo rondkijkt, dat in min of meer vergelijkbare gevallen in andere Europese lidstaten wel Europese bijdragen zijn gedaan, bijvoorbeeld voor de sanering van bedrijfsterreinen uit Europese middelen. Dit is de uitdaging waar Zeeland en Thermphos nu voor staan. Het lijkt er sterk op dat nooit is gekeken naar middelen buiten de reguliere programma's. Het Europese budget kent een aantal instrumenten om juist voor onvoorziene zaken middelen aan te wenden, bijvoorbeeld het flexibiliteitsinstrument. Dit instrument is aangewend in het recente verleden om regionale economieën van Spanje, Italië, Frankrijk en Cyprus te ondersteunen. Daarnaast is in 2009 uit het flexibiliteitsinstrumentarium geld aangewend om het terrein in Bulgarije te ontmantelen dat ook vervuild was met nucleair materiaal. Verder bestaat binnen de Europese Unie een zogenaamde contingency margin. Dat is een budgetlijn voor echt onvoorziene uitgaven. Ik denk dat we op dat punt zo ongeveer zijn aangekomen.

Ik zou de regering drie vragen willen stellen. Ten eerste verzoek ik om een proactieve houding richting de provincie Zeeland om te helpen om tot een oplossing te komen van dit probleem. Ten tweede verzoek ik de regering om in kaart te brengen welke Europese fondsen en instrumenten, zowel binnen als buiten de bekende programma's, in theorie middelen hebben die aangewend kunnen worden voor het saneren van het bedrijfsterrein van Thermphos en op welke wijze deze fondsen voor financiering van sanering van bedrijfsterreinen in andere Europese lidstaten al zijn aangewend. Ten derde verzoek ik de regering om deze zaak, waar mogelijk, in Europees verband onder de aandacht te brengen en te pleiten voor Europese middelen voor de sanering van bedrijfsterreinen en de Kamer hierover als het kan nog voor het einde van het zomerreces te informeren.

De heer Verheijen (VVD): Voorzitter. Het zijn spannende tijden voor Europa. De verkiezingen zijn natuurlijk één ding maar de vertaling van die uitslag in daadwerkelijk beleid, in acties en resultaten is iets anders. Volgende week zullen we in aanloop naar de Europese Raad nog uitgebreid spreken over dit thema. Omdat we vaak hebben gezegd dat de Raad Algemene Zaken een voorbereiding moet zijn op de Europese Top, wil ik hier toch even bij stilstaan.

Nederland heeft zijn prioriteiten op orde. We hebben in de Kamer besproken welke dat zijn en dat maakt het in Europa makkelijker om de discussie aan te gaan. Voor ons is ook duidelijk: eerst de inhoud, dan de personen en dan de poppetjes. Helaas verloopt die discussie op dit moment iets anders. Het lijkt mij goed als wij die discipline wel weten op te brengen en gaan voor een inhoudelijke agenda. Is er op dit moment zicht op de prioriteiten in andere landen? Is er daadwerkelijk draagvlak om een kleine, compacte agenda van prioriteiten neer te zetten? Kan onze inzet daarbij rekenen op draagvlak? Is daar zicht op? Hebben landen zich daarover al expliciet uitgesproken?

We lezen zorgelijke berichten, onder andere in dagblad Trouw van vanochtend. Die gaan over een op handen zijnde, grote uitruil; een uitruil tussen christendemocraten en socialisten in Europa, waarbij de eerste Juncker zouden krijgen en de laatsten een versoepeling van de Europese begrotingsregels. Voor ons is dat een waar schrikbeeld en ik denk dat het dat voor Nederland ook is. De christendemocraten zouden daarmee de financieel-economische toekomst van Europa met een grote uitruil in de uitverkoop doen. Dit lijkt ons in elk geval geen goed plan. Kent de Minister deze berichten en kan hij toezeggen dat Nederland zich zal blijven verzetten tegen een dergelijke koppeling?

De heer Verheijen (VVD): Ik ben benieuwd of de heer Pechtold in zijn termijn over poppetjes zal speculeren. Ik zal dat in elk geval niet doen. Mij lijkt dat niet zinvol. Ik maak mij zorgen over Europese begrotingsregels. Als we die gaan versoepelen, dan staan we op hetzelfde punt als we stonden voordat we in de crisis terechtkwamen. Dat lijkt mij niet zinvol. Daarop moet niet worden uitgeruild in Europa. Ik spreek daarover mijn zorgen uit en ik vraag of het kabinet die zorg deelt. Ik hoop dat de heer Pechtold die zorgen ook zal delen.

Ik was gebleven bij de grote koppeling en kom nu op het institutioneel bouwwerk. In de vorige Raad Algemene Zaken is onder meer gesproken over de verhoudingen tussen Europees parlement, Europese Commissie en Raad. De uitslag van deze verkiezingen laat wat ons betreft zien dat de EU schreeuwt om hervormingen, ook op institutioneel gebied dus in de wijze waarop de besluitvorming tussen die drie actoren plaatsvindt. In de afgelopen jaren heeft het EP op verschillende manieren zijn invloed uitgebreid en vergroot. Om geen scheefgroei te krijgen, zullen we naast de nationale parlementen, waar Nederland druk mee bezig is, ook de positie van de Raad stevig moeten neerzetten, te beginnen met het richting geven aan het beleid voor de komende jaren, met het benoemen van de prioriteiten voor de nieuwe Commissie. Ik vraag de Minister op welke manier wordt voorkomen dat het Europees parlement vanaf dag één die nieuwe prioriteiten, dat beeld dat vanuit de Europese Raad wordt neergezet, gaat vertroebelen en uitbreiden. Hoe wordt voorkomen dat het daaraan nieuwe prioriteiten gaat toevoegen, nieuwe toezeggingen gaat losweken in de hearings met de Europese Commissie? Vindt op dit moment ook vanuit de Europese Raad onderhandeling plaats met het Europees parlement op inhoud, los van de personen? Hebben we straks een coherente agenda voor de komende jaren vanuit de verschillende actoren in Europa? Hoe kijkt het kabinet in dat kader naar de organisatie van de nieuwe Commissie? Hoe kan die Commissie meer focus aanbrengen in het werk en herkenbaarder optreden naar buiten toe? Waar denkt het kabinet aan op dit punt? Hoe ligt dit binnen andere lidstaten?

Ik kom te spreken over Albanië. We hebben kennisgenomen van de voortgangsrapportage van de Commissie. Vorig jaar was deze Kamer ondanks de goed verlopen verkiezingen in Albanië en ondanks de uitgesproken intenties nog niet overtuigd. De voortgangsrapportage laat op verschillende terreinen voortgang zien. Voor ons is van belang dat het gaat van voorstellen naar aangenomen wetten, van aangenomen wetten naar implementatie en van implementatie naar het daadwerkelijk opbouwen van een track record. Ik stel de Minister in dit kader drie vragen. Hoe ziet hij op dit moment de voortgang in het land? Deelt hij de opvatting van de Commissie op dit onderdeel? Hoe ziet het krachtenveld in Europa er op dit moment uit voor een kandidaat-lidmaatschap van Albanië? Zoals wij weten betekent het kandidaat-lidmaatschap nog niet dat gestart wordt met de onderhandelingen. Hoe ziet de Minister een eventueel traject richting onderhandelingen? Welke agenda is daarbij leidend en aan wat voor een tijdschema denkt de Minister?

Ik kom ten slotte te spreken over het thema Thermphos. Diverse partijen waaronder de PvdA en recentelijk ook het CDA hebben hieraan ook in schriftelijke vragen aandacht besteed. In deze Kamer is er diverse malen over gesproken, ook in andere Kamercommissies. Het valt uiteen in twee delen: de kansen voor een fosforfabriek in Europa en het onderdeel saneringskosten, dat vandaag ook op de agenda staat. Welke mogelijkheden ziet de Minister nog om uit diverse fondsen daadwerkelijk hulp te krijgen voor de sanering en een doorstart? Zijn er andere, vergelijkbare voorbeelden in de EU waar landen in dit soort gevallen te hulp zijn geschoten door de Europese Commissie? Tot zover, voorzitter. Excuses voor mijn ietwat slechte stem dezer dagen.

De heer Beertema (PVV): Voorzitter. Dank voor uw warme welkomstwoorden aan het begin van dit overleg. Voor de PVV-fractie was er een noodzaak om de portefeuilleverdeling aan te passen aan nieuwe omstandigheden. Zo gaat dat soms in de politiek; dat weet u allemaal. Ik zit hier, in uw midden, als de opvolger van mijn collega Barry Madlener. Hij gaat zich toeleggen op pensioenen en infrastructuur. Sommigen van u zullen mij kennen als de PVV-woordvoerder op de portefeuille Onderwijs. Dat heb ik sinds 2010 gedaan, met heel veel plezier. Ik heb mij heilig voorgenomen om het woordvoerderschap Europese Zaken met minstens zoveel plezier te gaan doen.

Voorzitter. In de geannoteerde agenda van de komende Raad Algemene Zaken staat letterlijk: «Tussen de lidstaten groeit steun voor hervorming van de EU en een prioritering in de taken van de EU, met concrete toegevoegde waarde voor de burgers.» Het gaat mij even om die laatste toevoeging, want daarover gaat mijn eerste vraag aan de Minister. Die formulering van «concrete toegevoegde waarde voor de burgers» vind ik interessant. Moet ik die lezen als dat er sprake is van voortschrijdend inzicht? Mag ik hieruit concluderen dat sinds het Verdrag van Maastricht in 1992 sprake is geweest van een gebrek aan toegevoegde waarde voor de burgers van het Europese project? Als dat het geval is, dan stelt dat inzicht naar onze smaak, en naar de smaak van andere eurosceptische partijen nog niet zo heel veel voor, maar dan kunnen we in ieder geval spreken van een sprankje hoop, van een voorzichtig begin van inzicht. Het zal geen verrassing zijn dat dat inzicht er wat ons betreft toe leidt dat in het traject van hervorming van de EU breed wordt onderkend dat de gezochte concrete toegevoegde waarde voor de burger er niet was, er niet is en er ook niet zal komen. Dat kan het begin zijn van een hervorming die uitmondt in een gecontroleerde afbouw van het Europese project. Dat is onze inzet.

In dit verband wijs ik erop dat de PVV op alle grote thema's haar gelijk heeft gehaald. Ik noem de kosten van de massa-immigratie, de gevaren van de massa-immigratie voor onze verzorgingsstaat en de niet te onderschatten gevaren van de islam. Er is nu breed bekend geworden dat 73% van de moslims, de tweede en derde generatie, de terroristen van ISIS ziet als helden. Ik zie dat mijn buurman al de neiging heeft om te gaan interrumperen nu. Steeds met een vertraging van een jaar of drie worden de thema's die wij agenderen, aanvankelijk als eenzame roependen in een cultuurrelativistische woestijn, schoorvoetend overgenomen door andere partijen. Voorzitter, ik pauzeer even voor de interruptie van mijn buurman.

De heer Beertema (PVV): De heer Pechtold noemt heel veel dingen in één vraag. In de eerste plaats de vrouwen die in Egypte naar de stembus gaan: zij doen dat met gevaar voor hun eer, hun leven en hun gezondheid. Diezelfde vrouwen worden in het openbaar, op het Tahrirplein, nog steeds door bendes van in Egyptische ogen redelijk normale mannen aangevallen en verkracht terwijl de omstanders daar niets aan doen. Die gang naar de stembus is dus niet van gevaar ontbloot. Dat wil ik toch even gezegd hebben. Zo veel zegeningen tellen wij niet in relatie tot die Egyptische of Arabische Lente die zich daar heeft afgespeeld en waar de heer Pechtold en D66 heel blij van werden. We hadden het net over naïviteit en dat de naïeven de wereld zullen beërven. Nou, het zal wel.

Op het punt van die samenwerking het volgende. Wij zijn allemaal politici en wij werken dus samen met partijen in coalities, op heel pragmatische wijze. Wij maken daar heel zakelijke afspraken over. De heer Pechtold heeft dat indertijd ook gedaan. Hij doet dat op dit moment zelfs met een kabinet dat geen zegen is voor de economie en voor Nederland. Toch vindt hij mogelijkheden om, naast al die andere punten waarover hij principieel van mening verschilt met de PvdA en de VVD, heel pragmatisch samen te werken op andere punten. Dat is zijn goed recht. Hij krijgt mijn zegen echter niet, want er moet toch een oppositie over blijven. Die rol proberen wij zo goed en zo kwaad als dat gaat te vervullen. Dat is ons goed recht. De heer Pechtold moet ons echter niet het recht willen ontnemen om samen te werken met partijen met wie wij niet in alles overeenstemmen. Dat is namelijk politiek. Het pleit toch wel weer voor de naïviteit van de heer Pechtold als hij andere partijen daarop aanspreekt.

De heer Beertema (PVV): Voorzitter. Ik had het over de concrete toegevoegde waarde voor de burger, nu pas, anno 2014, na een rampzalige EP-verkiezing met een opkomstpercentage van 37% in Nederland en 13% in Slowakije. Die was er kennelijk niet. Dat betekent ook dat het Europees parlement en de Europese Commissie nauwelijks mandaat hebben, vanuit ons perspectief. Wij kunnen dan ook niet anders concluderen dan dat de democratische legitimatie van de EU, waarover we het vanmiddag zullen hebben, er niet is. Ik hoor graag een reactie van de Minister op dat thema: concrete toegevoegde waarde voor de burger.

Ik heb niet zo veel spreektijd meer dus ik ga snel over op Albanië. Albanië zou volgens de Europese Commissie in beeld zijn om kandidaat-lidstaat te worden in juni van dit jaar. Heeft de Minister zich gerealiseerd dat dat land een 3,1 scoort op een schaal van 10 op de lijst van de Transparancy International corruption index? Is dat een punt van overweging geweest? Of maakt het niet uit dat Albanië lager scoort dan landen als Egypte, Colombia, Marokko, Malawi, Roemenië en Bulgarije? De toetreding van die laatste twee landen tot de EU was vrij dramatisch. Zijn er lessen geleerd van de toetreding van die landen? Als dat het geval is, hoe zijn die dan geconcretiseerd bij het voornemen om Albanië tot kandidaat-lidstaat te verheffen?

Mijn laatste vraag is gerelateerd aan die status van kandidaat-lidstaat. Hoeveel geld brengt die met zich mee? Hoeveel geld gaat er in dat kader jaarlijks vanuit Brussel naar Tirana? Dat was mijn laatste vraag. Daarmee sluit ik mijn eerste bijdrage aan deze gezellige commissie af. Dank u wel voorzitter.

De heer Pechtold (D66): Voorzitter. Ik neem het stokje graag over. Een agenda van maar liefst zes pagina's over klimaat en energie, maritieme veiligheid, Albanië en cohesiebeleid. The biggest show in town is natuurlijk de nieuwe Commissie, met een nieuwe voorzitter en nieuwe prioriteiten. Ik snap dat het kabinet wat kaarten tegen de borst wil houden, maar misschien kunnen wij toch iets meer te horen krijgen over het actuele denken. Het kabinet zegt: over de Nederlandse Commissaris zijn geen afspraken gemaakt. Ik hoor PvdA en VVD zeggen: eerst de inhoud, dan de poppetjes. Collega Omtzigt heeft een motie ingediend waarin de regering werd gevraagd om te kijken naar de inhoud en om de politieke kleur niet leidend te laten zijn. Die motie haalde het echter niet omdat de fracties van de VVD en de PvdA tegen stemden. Mijn fractie is benieuwd wat het kabinet gaat doen. De nieuwe Commissievoorzitter splijt op dit moment de Unie. De foto van onze premier in een bootje met Cameron, Merkel en Reinfeldt was mooi, maar de vraag is natuurlijk: waar gaat het bootje heen? Merkel en Cameron vechten elkaar natuurlijk de tent uit over Juncker. Het Europees parlement legt het veto op tafel. We horen geruchten – mijnheer Verheijen, houd even uw oren dicht – over Lagarde, Enda Kenny, Helle Thorning-Schmidt; namen volop. Ik vraag het kabinet wat Nederland in deze hele discussie eigenlijk zegt. Het kabinet wil geen namen noemen maar is dat vol te houden als de Minister zelf zegt: ik was de afgelopen dagen in Engeland en iedereen daar verzet zich tegen Juncker; zijn benoeming zou wel eens een katalysator kunnen zijn voor het proces om uit de Unie te stappen? Kan het kabinet blijven komen met de tekst: de inhoudelijke agenda voor de komende vijf jaar staat voorop? Als dat al zo is, met welke agenda dan? Die van Cameron, die van Merkel of is het de polsstok van Timmermans? Maakt de Raad die agenda gewoon zelf? De Commissie is toch eigenlijk onafhankelijk? Deelt het kabinet de mening dat dit proces dan vooral verliezers oplevert? Moeten we misschien een verdragstekst hierop aanpassen? Ik ben heel benieuwd naar de opstelling van het kabinet op dit punt.

Ik kom te spreken over klimaat en energie. In de brief blijft het kabinet hangen in jargon. De belangrijke vraag is: gaan we naar bindende doelstellingen of niet? Mijn fractie is daar voorstander van, maar het kabinet is dat nog steeds niet. De Commissie zei op 22 januari: laten we het doel voor duurzame energie in 2030 verhogen van 27 naar 35%. Dan halveert de import van fossiele brandstoffen in 2050 en consumeren we in 2030 bijna 30% minder gas dan nu. Ook zei de Commissie: bindende doelen erbovenop leiden tot nog minder afhankelijkheid op middellange termijn. Waarom doet het kabinet hier niets mee? PvdA-leider Samson schreef eind april een mooi opiniestuk in de Volkskrant: één Europees energiebeleid, krachten bundelen, kortom een soort new energy deal. Stevige taal. Het kabinet heeft sindsdien echter niets nieuws gebracht terwijl gisteren zeven landen zeiden: we willen bindende klimaatdoelstellingen. Waarom zat Nederland daar niet bij? Steunen we hen dadelijk wel in Brussel?

Veel collega's hebben inmiddels al het nodige gezegd over Thermphos. Heeft het kabinet alle instrumenten uitgeput of is er toch nog een manier om Thermphos een handje te helpen?

De heer Omtzigt (CDA): Voorzitter. Wederom is er een lange agenda voor de Raad Algemene Zaken. Laat ik beginnen met het hoofdonderwerp. Naast mij wordt doorgepraat; het is alsof ik in een parallelle vergadering beland ben. Ik ga mijn best doen. Het lijkt mij handig om die oordopjes van mijn PVV-collega te lenen; hij schijnt er wat te hebben.

Laat ik beginnen met Albanië omdat daarover een halfjaar geleden een motie van ondergetekende en collega Segers van de ChristenUnie is ingediend. Daarin stond dat dat land in onze ogen niet klaar was voor de kandidaat-lidmaatschapstatus. In artikel 49 van het Verdrag staat dat een land moet voldoen aan de Kopenhagencriteria om toe te treden en dat de absorptiecapaciteit voldoende moet zijn. De absorptiecapaciteit zal voor Albanië geen probleem zijn want het land is relatief klein ten opzichte van de Unie. Ik zal daarom de Kopenhagencriteria langslopen. Een van de Kopenhagencriteria is the existence of a viable market economy. Oftewel: er moet een markteconomie zijn en die moet werken. Al in 2013 schreef de Europese Commissie dat hoewel er vooruitgang geboekt is in het tot stand brengen van een markteconomie, Albanië nog een en ander moest doen. Er werden toen ongeveer zes dingen genoemd: het op orde krijgen van de publieke financiën, het omlaag brengen van de schuld, het verbeteren van de governance, het verbeteren van de arbeidsmarkt, het verbeteren van de bescherming van eigendomsrechten en het bevechten van de corruptie. Nou, dat hebben we gezien in de afgelopen tijd. Op deze punten wordt niet een voor een teruggekomen in de brief. Ik kan dus niet anders concluderen dan dat er nog geen functionele markteconomie is.

Daarbij tel ik op dat andere instanties het evenmin positief inzien. Transparancy International zet Albanië ongeveer op plaats 100 wat betreft de mediavrijheid en de onafhankelijkheid van de rechtspraak. Dat is ver onder enig Europees land. Op het punt van corruptie staat Albanië op plek 116. Het staat dus steeds als allerlaatste, achter alle EU-landen. Uit een recente peiling blijkt overigens dat 40% van de mensen in Albanië denkt dat corruptie in de afgelopen twee jaar sterk is toegenomen. Het is dus niet afgenomen, zoals de EU beschrijft. Minderhedenbescherming blijft een groot probleem. Dat is te zien in zowel de voortgangsrapportage van de Europese Commissie als bij de Raad voor Europa. Ze worden niet eens erkend als minderheid. Dat betekent dat Albanië wat de CDA-fractie betreft niet aan de criteria voldoet. Albanië is in Thessaloníki wel een uitzicht op het kandidaat-lidmaatschap beloofd; daar is de CDA-fractie helder en duidelijk over. Het is dus niet een discussie over de grenzen van Europa want daar valt Albanië volledig binnen. Het land is op dit moment echter niet klaar voor het kandidaat-lidmaatschap op basis van de feiten. Ik vind dat we de criteria strak moeten toepassen. Dat heeft ook het verleden ons geleerd, bijvoorbeeld de casus van Griekenland en de euro. Hadden we toen maar nee gezegd, want dan was ook Griekenland een plezier gedaan, niet alleen de rest van de Unie. De Grieken zijn degenen die het meest eronder lijden. We hebben dat ook gezien bij Roemenië en Bulgarije.

Ik kom nog kort te spreken over een aantal andere punten. Ook wij vonden het jammer dat de motie waaraan collega Pechtold refereerde niet aangenomen is. We moeten nu iedere keer weer vissen naar de stand van de onderhandelingen. Het is, zoals mijn VVD-collega zegt, een combinatie van poppetjes en inhoud die bediscussieerd wordt. Overigens heb ik daar ook wel enig begrip voor. Op het moment dat Verhofstadt voorzitter van de Commissie wordt, is er een totaal andere agenda dan als Geert Wilders voorzitter van de Commissie wordt, om maar eens een zijstraatje te noemen. Het een is niet helemaal los te zien van het ander. Ik zou in elk geval graag inzicht krijgen in de onderhandelingen die op dit moment plaatsvinden. Ik vond het interessant om te constateren dat toen wij vroegen wat er in het bootje in Zweden besproken was, er van alles aan bod kwam behalve wie de voorzitter van de Europese Commissie zou worden. Wij kunnen ons niet voorstellen dat ze het daarover onder het roeien niet hebben gehad.

Ik heb net de antwoorden gezien op de vragen over Thermphos. Ik dank de Minister voor de snelle beantwoording daarvan. Ik realiseer mij dat de vragen uitgebreid waren. We hebben nog twijfels over de reden dat Nederland op dit punt het braafste jongetje van de klas gespeeld heeft. Klopt die indruk volgens de Minister? Wij hadden te maken met een probleem waarvan de gevolgen groot waren voor de regio en dat relevant was voor de Unie omdat het om de enige producent van witte fosfor ging. Door het faillissement zijn wij daarvoor afhankelijk geworden van Kazachstan en zijn 450 mensen in Zeeland ontslagen. Ik vraag de Minister om te reflecteren op de vraag of, als we eerder hadden ingegrepen zoals Zeeland zegt, dit voorkomen had kunnen worden. Hebben we hier lessen uit geleerd? Kunnen we Zeeland nog tegemoetkomen met Europese fondsen, net als alle zuidelijke lidstaten doen?

De heer Klaver (GroenLinks): Voorzitter. Ik wil vandaag bij twee onderwerpen stilstaan: bij de spitzenkandidaten en bij de Europese energiestrategie.

De kiezer werd voorgehouden dat de verkiezingen voor het Europees parlement niet alleen over de inhoud gingen maar ook over kandidaten. Ik vond dat eigenlijk een goede ontwikkeling. We weten allemaal hoe belangrijk personen zijn in een democratie en dat die kunnen zorgen voor een nog grotere betrokkenheid van burgers en kiezers bij het democratische proces. Ik ben niet de enige die dat vindt. Ook de premier, in zijn hoedanigheid als partijleider, heeft zich hiervoor ingespannen. Hij heeft binnen de liberale fractie in Europa bemiddeld tussen Wolfstadt en Rehn zodat zij een goede spitzenkandidaat naar voren zouden schuiven. Nu zijn de verkiezingen voorbij en is er een heldere uitslag, maar is een en ander toch wat verstomd. Partijleider Rutte spreekt als premier niet duidelijk uit dat de spitzenkandidaat wiens partij de meeste stemmen heeft gekregen ook als eerste de kans moet krijgen om een meerderheid in het Europees parlement te verwerven. Ik vind dat een gemiste kans. Dat is jammer. Dat is een ander argument dan te zeggen dat de inhoud en de persoon niet los van elkaar te zien zijn. Als je vooraf met elkaar afspraken maakt en spitzenkandidaten aanwijst, en de premier daaraan meewerkt, dan is het belangrijk om daaraan een vervolg te geven. Uiteindelijk is het aan het Europees parlement om te kijken of ze hem kunnen steunen en of de kandidaat een meerderheid kan krijgen.

Toch blijft het verzet tegen Juncker hevig, vooral van Cameron. Deze dreigde het referendum over de Britse uittreding te vervroegen als Juncker het wordt. Ik hoor het kabinet graag publiekelijk afstand nemen van dit soort chantagetechnieken. Verwacht de Minister echt dat het referendum vervroegd wordt? De kritiek van Cameron was er mede op gericht dat nog niet iedereen op Juncker en zijn tegenkandidaten kon stemmen. Daarom zou wellicht een volgende stap het invoeren van deels grensoverschrijdende kieslijsten kunnen zijn. Ik stel me zo voor dat kiezers dan twee stemmen mogen uitbrengen; pakweg 50 zetels in het Europees parlement zouden grensoverschrijdend kunnen zijn. Dit heeft als voordeel dat iedereen in Europa op die spitzenkandidaten kan stemmen. Ik ben benieuwd hoe het kabinet kijkt naar de mogelijkheid van een dergelijke ontwikkeling in de toekomst.

Ik kom te spreken over de Europese energiestrategie. De gas-chantage door Rusland is weer volop gaande. Het is goed dat de Europese Commissie aangeeft met een voorzieningszekerheidstrategie te komen. We moeten namelijk energie-onafhankelijk worden. Dit plan gaat wat mijn fractie betreft echter nog lang niet ver genoeg. Gaslevering is een politiek instrument dat wordt gebruikt. Rusland denkt plotseling de prijs voor gas in Oekraïne te kunnen aanpassen omdat de eerdere prijs gebaseerd was op een deal met Janoekovitsj in ruil voor de havenbasis op de Krim. Nu de Krim toch is geannexeerd, zou die prijsafspraak niet meer relevant zijn. De prijs kan dus weer omhoog. Dat is ordinaire machtspolitiek van het laagste niveau. Europa moet hiertegen als één blok opereren. Meer Europa op het gebied van energie is nodig. De Commissie stelt daarom voor dat lidstaten hun energievraag bundelen en de Commissie laat deelnemen aan onderhandelingen over de gascontracten. Dat is een goede ontwikkeling, maar mijn fractie vindt het niet genoeg. Mijn fractie zou nog verder willen gaan en stelt voor dat de Commissie een veto krijgt op het punt van het sluiten van gascontracten door lidstaten. Zo kan worden voorkomen dat Rusland lidstaten tegen elkaar uitspeelt. Ik hoor graag de mening van de Minister hierover.

Ik kom hierop als ik kijk naar een onderwerp als South Stream, ook een onderwerp waarover in de vergadering van de Raad zal worden gesproken. Op dit moment heeft de Europese Commissie juridische bezwaren tegen South Stream. Bulgarije zou het project onderhands hebben aanbesteed aan onder meer Russische geldschieters die op de zwarte lijst van de EU staan. Bovendien zou Gazprom monopolist worden in strijd met de marktregels. Deelt het kabinet deze bezwaren? Wat gaat het kabinet doen om de Commissie in dezen te steunen?

Gisteren kwam een brief binnen van zeven landen die aangeven dat er bindende regels moeten komen voor de klimaat- en energiedoelstellingen. De naam van Nederland ontbrak daarin en dat vond ik opmerkelijk omdat de Minister tijdens het overleg van 5 februari jongstleden nog aangaf dat hij voorstander is van die bindende doelstellingen omdat die belangrijk zijn in Europa. Het kabinet zou daarover spreken. Ik ben benieuwd wat dat gesprek in het kabinet heeft opgeleverd. Aangezien wij niet onder die brief staan, vraag ik de Minister of hij deze landen gaat steunen in de raad.

De heer Van Bommel (SP): Voorzitter. Het belangrijkste onderwerp, naast de vraag wie de voorzitter van de Europese Raad wordt, zal het kandidaat-lidmaatschap van Albanië zijn. Een groot probleem in Albanië is corruptie. De index van Transparancy International is al aangehaald. Ook de drugs- en mensenhandel en het witwassen van geld spelen nog steeds een grote rol in Albanië. Onlangs was premier Rama op bezoek bij de Kamer. Hij heeft zijn goede wil getoond. Dat blijkt ook uit alle maatregelen en programma's die zijn aangekondigd en de programma's die al lopen. De vraag is echter hoe het zit met de hervormingen en de geloofwaardigheid van de uitvoering. Allerlei zaken beloven en op papier zetten, wil niet zeggen dat ze ook worden uitgevoerd. Het voordeel van de twijfel hebben we in het verleden wel gegund aan kandidaat-lidstaten, maar de vraag is of dat hier ook aan de orde moet zijn. Ook verneem ik graag van de Minister hoe het zit met de Nederlandse positie ten opzichte van andere landen. Nederland was een van de weinige landen die een uitgesproken bezwaar maakte. Hoe is de situatie nu? Zouden wij bij een eventueel nee alleen staan?

Ik krijg ook graag duidelijkheid over hoe het zit met de beschikbaarheid en toegang tot de fondsen. Wat betekent de nieuwe vorm waarvoor in recente jaren gekozen is – wel kandidaat maar geen opening van de onderhandeling – voor de toegang tot fondsen? Er wordt vrij algemeen gezegd «geen toegang» maar is dat helemaal zo? Is er echt geen enkele toegang tot fondsen? Ik hoor graag een helder antwoord op die vraag.

Op het punt van klimaat en energie dwingt de actualiteit tot spoed in het zoeken naar meer samenwerking in Europa. Het is natuurlijk van belang om te komen tot meer energiezekerheid, vraagbeperking en diversificatie van leveranciers en bronnen. In de geannoteerde agenda worden daar behartigenswaardige woorden over gesproken. Het kan echter allemaal nog wel een tandje sneller. Ik denk dat Nederland dat ook wel zou willen, maar misschien nog niet de juiste partners heeft gevonden in Europa. Energiebesparing krijgt nog steeds te weinig prioriteit. Er zouden in Europees verband sterkere afspraken gemaakt moeten worden. Dat zal ons onafhankelijker maken. De nadruk ligt nog te veel op diversificatie van fossiele brandstof en te weinig op verschuiving naar duurzaam. Ook op dat punt denk ik dat de Nederlandse regering wel harder wil lopen. Wie zijn onze partners daarin en wie liggen er op dat punt dwars? Ambitieuze doelen voor duurzame energie zijn natuurlijk het enige, echte antwoord op de behoefte aan energieafhankelijkheid. Op dat punt kunnen wij naar mijn mening een tandje bijzetten. Ik verneem graag van de Minister in welke landen hij hierin een partner ziet en of wij duidelijker een gidsland kunnen zijn in Europa op dat gebied.

In relatie tot het Europees semester het volgende. De landenspecifieke aanbeveling en het commentaar daarop van de Nederlandse regering hebben de Kamer bereikt. Hoe zit het met de uitvoering van die aanbevelingen? We zien dat grote landen als Duitsland, Frankrijk en Italië slecht scoren in het realiseren van de aanbevelingen. Nederland scoort zo'n 50% en zit daarmee in de voorhoede. Wat is de appreciatie van het kabinet van het hele proces? Wat zegt dit over het functioneren van het Europees semester? Hoe zijn de beperkte scores van Duitsland, Frankrijk en Italië te verklaren? Heeft men er daar geen belangstelling voor? Ziet men de noodzaak niet? Of probeert men juist op andere fronten doelen te bereiken die dan met betrekking tot de landenspecifieke aanbevelingen een slechte score laten zien?

Alle voorgaande sprekers hebben gesproken over het faillissement van Thermphos in Zeeland. De SP steunt een nadere speurtocht naar mogelijkheden binnen de beschikbare fondsen. Ik heb net kennisgenomen van de antwoorden die de Kamer tijdens deze vergadering hebben bereikt. Die antwoorden leiden tot de conclusie dat er wel gevraagd is om een bijdrage aan de opruimingskosten door de Minister van Economische Zaken. Ik maak uit de antwoorden echter ook op dat het verzoek om een bijdrage gekoppeld was aan het zoeken naar de mogelijkheid van een doorstart van het bedrijf. Die doorstart is niet meer aan de orde. Ik denk dat je kunt stellen dat Thermphos het slachtoffer is van globalisering. Daar is een fonds voor. Er zou toch juist bij dat fonds aangeklopt moeten kunnen worden omdat de doorstart niet meer aan de orde is en hier duidelijk sprake is van een slachtoffer, wat in de Europese context ook nog eens zeer ongelukkig uitkomt. Ik hoor graag een reactie op dit punt.

Minister Timmermans: Voorzitter. Ik dank de leden voor hun boeiende bijdrage in de eerste termijn. Ook in deze commissie is er innovatie; het is interessant om dat te zien vanaf deze kant van de tafel. Sommige dingen blijven echter meer hetzelfde dan je van tevoren misschien gedacht zou hebben, zo is mij gebleken.

Laat ik beginnen met Albanië. Wat is dat nou, die kandidaat-lidstatus? Dat is niet meer en niet minder dan het politiek codificeren van wat eigenlijk al zo is. In de Kamer, een enkele uitzondering daargelaten, is heel brede steun voor de gedachte dat de enige echte oplossing voor Zuidoost-Europa of de Balkan of hoe je het ook wilt noemen, uiteindelijk gelegen is in volledige integratie in Euro-Atlantische structuren. Dat draagt immers bij aan economische vooruitgang, oplossing van onderlinge problemen en versterking van mensenrechten en democratie. Dat is nodig. Een alternatief daarvoor zien wij niet. Dit wordt door heel veel fracties in deze Kamer ook zo gezien. De vraag is wat de betekenis is van een stap die je zet om politiek vast te stellen dat een land kandidaat-lid is. Het is indertijd verzonnen, als iets nieuws, omdat we niet zo goed wisten hoe we met Macedonië om moesten gaan. Dat land had om politieke redenen heel erg de bevestiging nodig dat er uitzicht was op het lidmaatschap, maar kon door andere politieke redenen – met name de naamskwestie – op geen enkele manier uitzicht krijgen op de start van de onderhandelingen. Toen is deze formulering bedacht. Die is nu ook aan de orde voor Albanië. We hebben zes maanden geleden hierover gesproken in de Kamer. Toen was de lijn van de Kamer, die het kabinet deelde: veel goede voornemens maar geen concrete stappen; we moeten zien of Albanië in staat is om die concrete stappen te zetten. Alle opmerkingen die gemaakt zijn, door de heer Omtzigt en anderen, over de enorme achterstand die Albanië heeft, kloppen. Ik vind dat we de verantwoordelijkheid hebben om dat in het perspectief te plaatsen van waar Albanië vandaan komt, namelijk zo'n beetje uit de Middeleeuwen van de twintigste eeuw tijdens het bewind van Hoxha. Met horten en stoten, vallen en opstaan, zijn stappen gezet waarvoor premier Rama echt complimenten verdient. Er zijn concrete, harde en zeer ingrijpende en moeilijke stappen gezet in de afgelopen maanden, zeker op het vlak van de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit, het opschonen van de rechtsstaat en het aanpakken van de corruptie. Het aantal veroordelingen is gestegen, evenals het aantal aanklachten. Op al die indicatoren heeft Rama vooruitgang geboekt. De eerste vraag van de heer Verheijen was of er voortgang is geboekt. Mijn antwoord daarop is dat we gewoon echt empirisch kunnen vaststellen dat er voortgang is geboekt, met cijfers erbij.

Het tweede punt van de heer Verheijen is het krachtenveld in Europa. Zoals ik het nu kan overzien, komen niet alleen de Commissie maar ook alle lidstaten tot de conclusie dat Albanië voortgang heeft gemaakt. Ik vermoed dat dinsdag de unanieme beslissing wordt genomen dat Albanië de kandidaat-lidmaatschapsstatus kan krijgen. Ik heb daar geen zekerheid over, maar dat is de indicatie die ik vandaag heb. De derde vraag is dan natuurlijk: wat betekent dat concreet voor het traject naar de onderhandelingen? Eigenlijk niets. Dat traject zal nog heel erg lang duren. We moeten ons daar geen illusies over maken. Ik denk dat de Europese Unie op dat punt een lerende organisatie is. Ik zie heel goed de kritiek van de heer Omtzigt op wat indertijd is gebeurd rond Roemenië en Bulgarije. Daarvan plukken we nog steeds de wrange vruchten. Op een essentieel punt hebben we gezegd «dat komt wel na de toetreding» en daarin hebben wij ons gewoon vergist. Maar goed, dat hebben we al vaker tegen elkaar uitgesproken. Financieel betekent het ook helemaal niets. Albanië heeft toegang tot de IBA-fondsen. Die toegang verandert niet. Het krijgt echter geen euro méér door deze politieke verklaring. Het is een puur politiek signaal; het heeft geen materiële consequenties ten aanzien van de start van de onderhandelingen of de begroting van de Europese Unie. Mijn indruk is dat hierover consensus bestaat in de raad. Ik vind dat er ook inhoudelijke redenen zijn om in te stemmen, los van de vraag of Nederland geïsoleerd zou komen te staan. Ik ben niet bang om geïsoleerd te staan als de zaak erom vraagt. Ik vind echter op inhoudelijke merites dat Albanië deze stap op dit moment verdient.

Minister Timmermans: Ik kan het niet anders zeggen dan zoals premier Rama het tegen mij heeft gezegd. Hij heeft gezegd: ik heb dit heel erg hard nodig om hard te kunnen blijven optreden tegen de georganiseerde criminaliteit. Die georganiseerde criminaliteit is in bepaalde regio's van Albanië – het is triest om te moeten vaststellen – van groot economisch belang. De transitie naar een economie die niet op criminaliteit is gebaseerd, zal voor de mensen daar pijn gaan doen. Zij zijn bereid om pijn te lijden als het perspectief is dat men uiteindelijk, hoe lang het ook duurt, de kans krijgt om te onderhandelen over toetreding tot de Europese Unie. Ik kan het niet simpeler zeggen dan dit. De goede krachten in Albanië die echt de hervormingen willen doorzetten, tegen ongelooflijke weerstand in, worden enorm gesterkt met een positief signaal vanuit Brussel. Zij moeten niet weer een cold shoulder krijgen. De tegenstanders van Rama, overigens ook van de oppositiepartij die heel lang aan de macht is geweest onder Sali Berisha, laten mij weten dat de verkeerde krachten in de kaart worden gespeeld als nu nog een keer de kandidaat-lidmaatschapsstatus wordt afgewezen. Daarover zijn oppositie en regeringspartijen, die een enorme confrontationele koers tegenover elkaar voeren, het dus wel eens. Overigens, zo zeg ik dan even plagend tegen de heer Omtzigt, voel ik mij hierin ook gesteund door de senaatsfractie van het CDA die deze lijn van het kabinet expliciet steunt. Ook hierover kan binnen een grote traditionele partij verschil van opvatting bestaan.

Ik kom op het volgende onderwerp: quo vadis, Europa? Op korte termijn hangt dit samen met de inhoudelijke keuze die we maken en met de keuze voor persoonlijkheden. Ik geef meteen toe tegenover iedereen die over dit onderwerp begint, dat die twee dingen niet uit elkaar zijn te houden. Die twee dingen hebben met elkaar te maken. Er is een inhoudelijk programma en daar horen personen bij die geloofwaardig zijn en een inhoudelijk programma kunnen uitdragen en vormgeven. De vraag is alleen: welke volgorde hanteer je bij de beslissing hierover? De heer Pechtold was heel sceptisch toen ik kwam met het idee van een paar speerpunten, maar ik geloof dat hij nu ook wel erkent dat dat idee steeds breder gedragen wordt in de Europese Unie. We zijn er nog niet helemaal, maar ik heb wel het idee dat de Europese Raad in staat zal zijn om echt een aantal prioriteiten vast te stellen. Dan hebben we een Commissievoorzitter nodig die bereid is om die prioriteiten tot de hare of de zijne te maken. Vervolgens moet hij of zij bereid zijn om de Commissie daarnaar te structureren. Dat wordt namelijk even belangrijk. Er zal echt aan clustering moeten worden gedaan in de Commissie, er zullen echt prioriteiten vertaald moeten worden naar de organisatie van de Commissie.

Het tweede punt is dat we steedshebben gezegd: maak het niet persoonlijk. Premier Rutte heeft dat ook steeds uitgedragen naar al zijn collega's. Als je het persoonlijk maakt en mensen op de persoon gaat aanvallen, dan maak je het hen onmogelijk om er op een verstandige manier uit te komen. Als je iemand in een hoek zet, dan kan hij daar niet meer uitkomen. Als je echter zegt «met hem onder geen beding» dan maak je het voor jezelf ook moeilijk. Dit is wat we voortdurend tegen onze Britse vrienden en anderen hebben gezegd. Uiteraard heeft de Nederlandse regering niets tegen de persoon van Jean-Claude Juncker. Ik vind wel dat politieke partijen in lidstaten, en in overleg met de koepels in Brussel, best na afloop mogen evalueren of dat idee van die spitzenkandidaten zo verstandig is. Eigenlijk creëer je daarmee een dynamiek van een politieke situatie die op gespannen voet staat met afspraken in het verdrag. Het verdrag is heel duidelijk: de Europese Raad doet een voordracht aan het Europees parlement met medeweging van de resultaten van de Europese verkiezing. Dat laatste is nieuw. Dat betekent echter niet, zoals dat wel eens door het Europees parlement is geïnterpreteerd, dat het Europees parlement bepaalt. Het is jammer dat dit in de spanning tussen Europees parlement en Raad terecht is gekomen. Ik denk dat het parlement en de Raad dat wel overleven, maar de Commissie ertussen vermorzeld dreigt te worden. Zeker een kleinere lidstaat als Nederland heeft altijd behoefte aan een sterke Commissie met een sterk mandaat en sterke persoonlijkheden die zich kunnen handhaven tegenover al dat politieke geweld van het Europees parlement aan de ene kant en de Europese Raad aan de andere kant. Dat is dus eigenlijk de insteek van Nederland. Als ik aan uw kant van de tafel zou zitten, dan zou ik exact dezelfde vragen stellen als ook de heer Pechtold stelt. Vragen als «geef eens een inkijkje» en «vertel eens wat meer». Ik begrijp het volkomen. Ik vraag u echter om begrip voor het feit dat we op dit moment, zeker in deze fase, vlak voor de Europese Raad van volgende week, niet moeten speculeren over het algemene plaatje of over de positie van Nederland daarin. Ik weet heel zeker dat u ons na afloop weet te vinden om ons de maat te nemen over het resultaat.

Minister Timmermans: Ik heb daar zeker geen bezwaar tegen. Dat kan besloten of niet-besloten; dat moeten we tegen die tijd maar eens bekijken. Ik denk dat er in heel veel lidstaten achteraf bekeken zal worden hoe een en ander gelopen is en hoe de politieke realiteit zich verhoudt tot de institutionele realiteit die in de verdragen is neergelegd. Dat kan ook een rol gaan spelen in toekomstige verdragswijzigingen. Het lijkt mij goed om het in dat kader nog eens tegen het licht te houden. De heer Pechtold weet ook dat dit heel erg te maken heeft met partijpolitieke verhoudingen in Europa. Mij valt op dat meer dan ooit tevoren echt een politieke dimensie is ontstaan die boven de lidstaten uitstijgt. De nationale belangen zijn nog steeds van invloed op het proces, maar in toenemende mate is de politieke context van de leiders van die landen dat ook. Dat is een interessante dynamiek die het er niet gemakkelijker op maakt.

Dit is ook het punt van de heer Verheijen. Hij zegt: de EU schreeuwt om hervorming. Daar heeft hij gelijk in. De EU schreeuwt evenwel vooral om inhoudelijke hervorming, om hervorming op het punt van beleid dat de uitdaging van vandaag en morgen moet vormgeven. Europa is veel te groot geworden in kleine zaken en dat levert ergernis op. Europa is ook veel te klein gebleven in de heel grote vraagstukken. Een aantal leden heeft in dit verband al energie genoemd. Dat geldt overigens ook voor het onderwerp dat mevrouw Maij heeft aangekaart: immigratie, met name asiel. De taskforce Middellandse Zee is op dat punt een begin. Of wij het nu willen of niet: dit wordt een hoofdthema in de nieuwe Commissie. Gelet op de onrust aan de grenzen van de Europese Unie is er een kans dat de druk van immigratie en vluchtelingen daar alleen maar groter wordt. Dat kan ontwrichtend werken op de Europese Unie als geheel. Wij weten zo langzamerhand ook wel dat nog meer patrouilleboten en nog hogere hekken uiteindelijk niet afdoende zijn. Er moet veel meer een geïntegreerd totaalbeleid komen voor het bieden van kansen aan mensen op de plekken waar zij vandaan komen. Ik meen dat dat besef in Europa steeds verder toeneemt. Dit zal ook voor de nieuwe Commissie een grote uitdaging worden. Daarover wordt in de Europese Unie nu veel te weinig geïntegreerd gesproken en gedacht. De Hoge Vertegenwoordiger speelt een rol in het buitenlands beleid. Daarnaast is er nog een Commissaris die verantwoordelijk is voor noodsituaties, een voor ontwikkeling, een voor recht, een voor immigratie. Dat is allemaal veel te versnipperd. Dat moet veel geïntegreerder worden benaderd. Als je dat niet doet, dan is de onzalige discussie over een quotum per lidstaat bijna onvermijdelijk. Vanuit het Nederlandse perspectief is het veel belangrijker om op dat eerste in te zetten dan ons met hand en tand te blijven verzetten tegen iets wat anderszins misschien onvermijdelijk wordt, namelijk dat er een burden sharing in mensen wordt gevraagd. Ik zou dat een gruwelijke ontwikkeling vinden, eerlijk gezegd.

Minister Timmermans: Dit is wat ik zelf in de RBZ en collega Teeven in de JBZ naar voren hebben gebracht: een geïntegreerde benadering. Dat is al beleid van de Nederlandse regering.

De heer Beertema vroeg of de Europese Unie eigenlijk wel toegevoegde waarde heeft gehad. Voor mij is het antwoord daarop, zonder enige reserve: ja, en fors ook. Ik krijg net, om maar een voorbeeldje te noemen, een ANP'tje binnen waarin staat dat de handel tussen Nederland en Polen inmiddels gegroeid is tot bijna 10 miljard export naar Polen en 5,5 miljard import vanuit Polen. Dat is een gewoon heel simpel uit te rekenen groot voordeel voor de Nederlandse economie. Ik kan nog talloze andere voorbeelden noemen. Ik kan alleen niet volgen waarom iemand die zo graag af wil van de Europese Unie tot het uiterste gaat om in weerwil van verdragen een dubbelmandaat te vervullen. Ik begrijp niet dat iemand die zo'n ontzettende hekel heeft aan de Europese Unie bereid is om die hekel zo groot te laten zijn dat hij zijn eigen morele principes ten aanzien van antisemitisme even opzij zet. Dat zijn dingen die ik niet kan volgen. De verklaring van de reden dat de PVV-leden in het Europees parlement in het rijtje gaan zitten naast iemand die al herhaaldelijk is veroordeeld voor antisemitisme en echt niet stopt met dat gedrag maar er gewoon mee doorgaat, zal ik nooit begrijpen. Ik zeg dat niet om te plagen. Ik zeg dat ook omdat ik de heer Wilders en zijn strijd tegen antisemitisme al heel lang ken. Er zijn niet veel dingen waar ik waardering voor kan opbrengen, maar daar heb ik altijd waardering voor opgebracht. Dat gooit hij nu wel heel erg overboord, en waarvoor eigenlijk? Maar goed, dit is een cri du coeur.

Minister Timmermans: Voorzitter. De heer Verheijen vroeg zeer terecht om waakzaamheid van het kabinet tegen de mogelijkheid van verwatering van het Stabiliteits- en Groeipact. Ik begrijp heel goed dat in landen als Italië wordt gezegd: wij zijn bereid om heel grote structurele hervormingen voor de kiezen te nemen, maar dat gaat ons wel veel moeite kosten en dat zou ons in aanvaring kunnen brengen met de regels van het Stabiliteits- en Groeipact. Ik begrijp die redenering van premier Renzi heel goed. Tegelijkertijd vind ik dat handhaving van de spelregels van het Groei- en Stabiliteitspact in deze fase van de crisis waarin Europa zit, van essentieel belang is voor het voortvarend voortzetten van het wegkomen uit die crisis. Ik heb nog een andere reden. Het opzijzetten door Frankrijk en Duitsland, indertijd van de regels van het Groei- en Stabiliteitspact, heeft in politieke zin een enorm negatieve impact gehad op de geloofwaardigheid van de Europese Unie en op de stevigheid van het Groei- en Stabiliteitspact. Dat moet nooit op die manier worden gedaan. Tegelijkertijd moet mij van het hart dat ik de wijze waarop premier Renzi de hervormingen in Italië inzet buitengewoon moedig vind. Dat kost hem heel veel inzet en dat zal ook heel pijnlijk worden voor Italië. Hij verdient daar ook credits voor. Overigens is het probleem in Italië helemaal niet het tekort. Italië is altijd onder de 3% gebleven. In Italië is de staatsschuld het probleem. In de benadering van Italië door de Commissie kan daarmee rekening worden gehouden. De Commissie is natuurlijk al veel flexibeler over de relatie tussen het staatsschuldcriterium en het tekortcriterium. Dat is economisch ook verstandig. Ik heb nog geen econoom gehoord die dat niet zou ondersteunen. Ik ben geen econoom maar ik zeg dat op het gezag van economen.

Op het punt van Thermphos heb ik de zorgen van de Kamer gehoord en de passie die door Kamerleden aan de dag wordt gelegd om dit voor Zeeland heel grote probleem aan te pakken. U hebt de antwoorden gezien op de vragen die zijn gesteld. Als u van het kabinet een proactieve houding vraagt, dan kunt u daarop rekenen. Collega Kamp is daarmee bezig. Als hij zijn tanden ergens in zet, dan bijt hij door. Dat heeft hij ook in deze kwestie gedaan. Als u mij vraagt om daaraan als Minister van Buitenlandse Zaken ook aandacht te besteden, niet parallel aan wat de heer Kamp doet maar ter ondersteuning, dan doe ik dat graag. Ik boor graag mijn contacten in Brussel aan om te bezien wat misschien nog mogelijk is. Het probleem is dat de Commissie alleen maar mogelijkheden ziet om steun te verlenen op het moment dat er een doorstart is naar de reductie van groene fosfor. Dat is geprobeerd maar dat is mislukt, zoals u allemaal weet. De Commissie zegt daarom dat ze geen mogelijkheden meer heeft.

In relatie tot de sanering van het terrein is gevraagd waarom een en ander wel kan in Zuid-Europa. Het kan daar wel omdat het daar uit de structuurfondsmiddelen betaald kan worden. Die structuurfondsmiddelen hebben wij niet. Het zal heel lastig zijn om iets te bereiken. Als u mij vraagt of ik inzet op kijken wat nog mogelijk is, dan zal ik dat zowel persoonlijk doen als collega Kamp vragen om daarmee door te gaan. Hij zal weinig aansporing nodig hebben. We moeten echter wel realistisch zijn over de mogelijkheden. De heer Van Bommel verwees naar het globaliseringsfonds. Het probleem is dat Thermphos gewoon niet voldoet aan de criteria omdat er te weinig werknemers waren om onder de criteria van het globaliseringsfonds te vallen. Ook op dat punt wil ik echter weleens navragen bij de Commissie hoe strikt die criteria eigenlijk zijn. Ik geef geen hoop, maar u vraagt om mijn inzet en gelet op de brede steun daarvoor in de Kamer wil ik mij daar best voor inspannen.

Minister Timmermans: Ik zal het meenemen en dan zullen we het eens bekijken. Het is immers wel een klap voor Zeeland.

Ik kom te spreken over klimaatenergie. De heer Klaver heeft gevraagd waarom Nederland de brief van de zeven lidstaten niet heeft meeondertekend. Die brief ging alleen over bindende afspraken over energie-efficiëntie. We hebben altijd gezegd dat we eerst een evaluatie willen van de energie-efficiëntierichtlijn. Wij willen die afwachten. Die komt volgende maand. Op basis van die evaluatie zullen we de Kamer informeren over het standpunt dat we gaan innemen. We willen echt eerst even die evaluatie afwachten en ik heb nog geen inzicht in wat die evaluatie brengt.

De heer Van Bommel heeft gevraagd welke partners we hebben op het gebied van duurzaamheid. We zijn lid van de Green Growth Group met het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland, Zweden, Denemarken, Ierland en de Commissie. Daarmee is niet gezegd dat alle leden dezelfde ambitie hebben of allemaal precies op één lijn zitten. Dit zijn echter wel partners – ook gelet op hun omvang – die voor de duurzaamheid en de ontwikkeling van de duurzaamheid in Europa van het grootste belang zijn. We proberen om binnen die groep met peer pressure de zaak de goede kant op te krijgen.

Energie wordt linksom of rechtsom een hoofdpunt van het beleid van de nieuwe Commissie. Daar is ook eigenlijk geen enkele discussie meer over. Dat heeft de Oekraïnecrisis in ieder geval bereikt. Er zijn wel minstens twee scholen op dat vlak. Ik geloof niet in de Poolse benadering van gemeenschappelijke inkoop. Ik geloof juist dat op het punt van Rusland en de Europese Unie, het energievlak zich heeft ontwikkeld als gevolg van het derde energiepakket en meer marktconform opereren. Nederland ziet daarin meer kansen om de krachten ten opzichte van Rusland te mobiliseren. Dat lukt echter alleen maar op het moment dat individuele lidstaten niet meer gechanteerd kunnen worden door Rusland. Om die chantage te voorkomen, mag de Commissie geen vetorecht krijgen bij contracten. Dat zou naar mijn mening veel te ver gaan. Om chantage te voorkomen, moet een veel betere infrastructuur van energiedistributie in Europa georganiseerd worden. Als een land gechanteerd dreigt te worden, moet het gas kunnen gaan afnemen van een andere lidstaat of elders, zonder dat daaruit leveringsproblemen voortvloeien. Daarvoor is een fysieke infrastructuur nodig, technische middelen. Dat is een veel verstandigere benadering om chantage te voorkomen dan gezamenlijke inkoop en een vetorecht van de Commissie bij gascontracten.

De heer Omtzigt (CDA): Voorzitter. Ik dank de Minister voor zijn heldere antwoorden. Ik kijk uit naar de evaluatie van het «spel» – een serieus spel – dat gaat over de toekomst van Europa en dat van groot belang is, misschien nog wel groter dan in de afgelopen tien tot vijftien jaar het geval is geweest met de vraagstukken die op tafel liggen. Dank dat we dat gaan evalueren zodat we dat achteraf kunnen zien. We zien met belangstelling het voorstel van de Minister tegemoet, openbaar of gesloten; daarover zijn allerlei afwegingen te maken.

In relatie tot Thermphos is het goed dat de Minister het nog een keer gaat navragen, ook wat betreft het flexibiliteitsinstrument. Andere landen doen dat ook. Ik snap dat het soms niet precies erbinnen valt en het soms best moeilijk is, maar dit is wel zo'n beetje de grootste klap die een regionale economie in Nederland gekregen heeft, in een gebied waar gewoon weinig alternatieve werkgelegenheid is.

Over Albanië zijn we het niet eens. De Minister zegt zelf dat de georganiseerde criminaliteit van groot economisch belang is in bepaalde regio's in Albanië. Dan kunnen we het toch niet hebben over een land dat op dit moment voldoet aan de Kopenhagencriteria of dat in enige mate in de buurt daarvan aan het komen is? Mijn fractie vindt dan ook dat de onderhandelingen niet geopend zouden moeten worden. Ik dank mijn collega van de VVD wel over de helderheid die hij in dezen verschaft. Het toekennen van de kandidaat-lidmaatschapstatus is een formele stap die unaniem moet worden gezet. Wij vinden dat als je onderhandelingen over de kandidaat-lidmaatschapstatus voert, je ook uitzicht moet hebben op toetreding en lidmaatschap binnen een redelijke termijn, hoewel dat langer zal duren dan een paar jaar. Dat uitzicht is er gewoon niet. Ik vind dat we op deze manier fouten uit het verleden herhalen.

Minister Timmermans: De heer Van Bommel is inderdaad heel consistent in dat standpunt. De SP heeft dat ook altijd over het Groei- en Stabiliteitspact naar voren gebracht. Ik kan me dat zelfs nog goed herinneren van de verkiezingscampagne. Dat is echter niet het standpunt van het kabinet. Diplomatie is ook: je houden aan de regels en toch zoeken naar een uitweg voor een probleem. Daar wil ik mij voor inspannen in de komende tijd.

Tot slot nog een korte opmerking. Ik respecteer uiteraard ieders positie ten aanzien van het verlenen van de kandidaat-lidmaatschapstatus aan Albanië. Voor de goede orde geef ik wel aan dat dit niets zegt over de wijze en de termijn waarop en waarbinnen de onderhandelingen worden gestart. Dat heeft er niets mee te maken. Op geen enkele manier wordt hiermee vooruitgelopen op dat punt. Bovendien is het niet nodig om volledig te voldoen aan de Kopenhagencriteria voor de kandidaat-lidmaatschapstatus. Nogmaals, iedereen maakt zijn eigen afweging, maar deze feiten wilde ik u toch even voorhouden. Dank u, voorzitter.

De voorzitter: Hiermee komen wij aan het einde van dit overleg. Ik neem de toezeggingen door die gedaan zijn door de Minister. De Minister zegt toe de Europese formatie, de Europese agenda en de benoemingen, achteraf met de Kamer te evalueren, al dan niet in beslotenheid. De Minister zegt toe het verzoek aan de Minister van Economische Zaken door te geleiden om de Kamer voor het zomerreces te informeren over de inspanningen van het kabinet om steun te vinden voor Thermphos uit het Globaliseringsfonds, via het flexibiliteitsinstrument of anderszins. Ten slotte zegt de Minister toe om de vraag van de heer Klaver over de gasleveringsinfrastructuur schriftelijk te beantwoorden.

Een aantal leden heeft het verzoek gedaan om als commissie bij elkaar te komen. U allen wordt daarover bericht na deze vergadering. Ik sluit hiermee de bijeenkomst onder dankzegging van de aanwezigheid van de Minister en zijn staf, de mensen op de publieke tribune en de leden.