Nr. 2181 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Veiligheid en Justitie heeft op 3 maart 2016 overleg gevoerd met Staatssecretaris Dijkhoff van Veiligheid en Justitie over:

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 6 november 2015 houdende de reactie op het ACVZ-rapport Strategische landenbenadering en op het voortgangsrapport Migratie en ontwikkeling (Kamerstuk 29 344, nr. 128);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d.2 februari 2016 ter aanbieding van het WODC-onderzoek inzake verschillen in inwilligingspercentages in eerste aanleg tussen Europese lidstaten (Kamerstuk 19 637, nr. 2120);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 9 februari 2016 inzake de uitbreiding van de nationale lijst van veilige landen van herkomst (Kamerstuk 19 637, nr. 2123);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 10 februari 2016 inzake de uitbreiding van de capaciteit van de Border Security Teams en de verlenging van de beslistermijnen in de asielprocedure (Kamerstuk 19 637, nr. 2124);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 12 februari 2016 met informatie over de eigen bijdrage opvang zodra een asielzoeker of vergunninghouder beschikt over eigen vermogen of inkomsten (Kamerstuk 19 637, nr. 2133);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 15 februari 2016 met een reactie op de motie van de leden Kuiken en Azmani over maatregelen tegen kindhuwelijken (Kamerstuk 19 637, nr. 2015) (Kamerstuk 19 637, nr. 2146);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 29 februari 2016 inzake de actuele cijfers over het aantal 1F-tegenwerpingen (Kamerstuk 19 637, nr. 2152);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 22 februari 2016 over de verlenging besluit- en vertrekmoratorium Jemen (Kamerstuk 19 637, nr. 2151);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 18 februari 2016 over het onderzoek naar het overlijden van een asielzoeker in Detentiecentrum Rotterdam (Kamerstuk 19 637, nr. 2149);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 15 februari 2016 over de koppeling justitiegegevens en Eurodac (Kamerstuk 19 637, nr. 2145);

• − de brief van de Minister van Buitenlandse Zaken over de humanitaire situatie op de Balkan d.d. 2 maart 2016 (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1093).

Voorzitter: Ypma

Griffier: Tielens-Tripels

Mevrouw Gesthuizen (SP): Voorzitter. Ik laat mijn eigen tijd meelopen, zodat ik me netjes aan de voorgestelde zes minuten kan houden.

Het grote nieuws vandaag is het nieuwe plan, dat in mijn ogen de voorloper had moeten zijn van het eerste plan-Samsom. Natuurlijk moeten we beginnen met het verlichten van de nood in de regio. Pas daarna, of misschien tegelijkertijd, kunnen we werk maken van het stoppen van de overtocht over de Egeïsche Zee. Als lid van de delegatie richting Griekenland en Macedonië heb ik afgelopen week in elk geval mogen zien dat die oversteek een heel slechte en moeilijke manier is om veiligheid te zoeken, onder andere omdat daarbij mensen overlijden, verdrinken of ernstig in de problemen komen. Ik verwacht dan ook dat mevrouw Kuiken tijdens dit algemeen overleg nog de nodige woorden aan dat plan wijdt. Ik kan het haar nu natuurlijk niet vragen en het is misschien wat ongebruikelijk, maar ik wil haar ertoe oproepen om het plan wat nader te duiden en uit te leggen hoe we het precies moeten zien, en haar vragen of het op enig draagvlak binnen de coalitie kan rekenen. Dat vraag ik me namelijk af. Anders zal ik mevrouw Kuiken en de heer Azmani daarover bevragen tijdens dit algemeen overleg.

De SP vindt dat er niet alleen werk moeten worden gemaakt van de 7.000 mensen – het zijn er zelfs nog meer – die van Griekenland moeten worden overgenomen om in Nederland een plek te krijgen, omdat de nood in Griekenland heel erg hoog is. We hebben met eigen ogen kunnen zien dat Griekenland het eigenlijk niet meer aankan. Ook bij de grensovergang met Macedonië is de humanitaire situatie verschrikkelijk slecht. Daar gebeuren ongelukken en mensen komen in ernstige nood. Wat doet Nederland om ervoor te zorgen dat die mensen snel worden overgenomen?

Ik ben er helemaal niet blij mee dat de premier in de Kamer niet alleen over de cijfers van de instroom, maar ook over de feiten rond de relocatie vanuit Griekenland een enorm rookgordijn optrekt, waardoor ik niet weet of hij de waarheid spreekt. De premier zegt in de Kamer dat we geen mensen uit Griekenland kunnen overnemen, omdat ze er niet klaar voor zijn. Tegelijkertijd horen we daar van een non-gouvernementele organisatie (ngo) die hierbij betrokken is, dat er in Griekenland zeker mensen klaarstaan om overgenomen te worden, ook door Nederland, maar dat er geen pledges van landen zijn of dat een en ander veel te lang duurt. Er wordt zo lang mee gewacht dat men de mensen uiteindelijk niet langer kan vasthouden zodat ze alsnog doorreizen. Graag krijg ik een heel helder antwoord van de Staatssecretaris, want ik wil er voor 100% van op aankunnen dat we altijd correct geïnformeerd worden als we hier iets bespreken. Als dat niet het geval is, trek ik daar ernstige conclusies uit.

Met betrekking tot het mogelijk overnemen van mensen uit landen uit de regio rond bijvoorbeeld Syrië heeft de United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) aangegeven dat er 460.000 mensen in ernstige nood verkeren die zich niet in de regio rond de conflictgebieden kunnen redden en dus voor hervestiging in aanmerking moeten komen. Tijdens deze grootste vluchtelingencrisis ooit doet Nederland een pledge van een, ik mag wel zeggen, schamele 500, hoe blij ik daar ook mee ben. We hebben een aantal jaren geleden al voorgesteld om dit aantal flink te verhogen. Is de Staatssecretaris hiertoe bereid met in het achterhoofd de oproep van coalitiepartner Partij van de Arbeid vandaag?

Er staan nog een aantal stukken op de agenda. Over het rapport van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) Strategische landenbenadering hebben we eerder gesproken. Het is verbazingwekkend dat de kritiek van de eigen ACVZ, die de strategische landenbenadering die werk moet maken van een betere terugkeer een «papieren tijger» noemt, zo gemakkelijk terzijde geschoven wordt. Als we draagvlak willen opbouwen voor het opvangen van echte oorlogs- en terreurvluchtelingen, moeten we er natuurlijk ook voor zorgen dat mensen die geen recht op verblijf in Nederland hebben, zo snel en zo goed mogelijk terugkeren naar hun land van herkomst. De ACVZ concludeert «dat er sprake is van een discrepantie tussen het in het politieke debat beleden belang van terugkeer en het belang dat er uiteindelijk in de praktijk aan wordt gehecht.» Dat doet mijn wenkbrauwen echt fronsen. Er wordt dus blijkbaar ook binnen de rijksoverheid, bij de ministeries, onvoldoende belang gehecht aan terugkeer. Hoe kan dat? Wat doet de Staatssecretaris om dit te beslechten? Ik vind het vreemd dat de Staatssecretaris het advies om wat minder in te zetten op het terugsturen van mensen van wie we weten dat ze onuitzetbaar zijn en wat meer te investeren in diplomatieke oplossingen, opzijlegt. Dat is jammer en ik vraag hem dan ook om dit te heroverwegen. Als er een VAO komt, vind ik dit eerlijk gezegd iets waarover een Kameruitspraak moeten worden afgedwongen.

Ik kom op de lijst met veilige landen. Het is heel goed dat we bekijken naar welke landen mensen sowieso teruggestuurd kunnen worden, maar ik plaats er wel een kanttekening bij. Zowel Vluchtelingenwerk Nederland als het COC, de homorechtenorganisatie in Nederland, heeft ons gewaarschuwd voor het feit dat een aantal van de landen op de veiligelandenlijst niet veilig zijn voor lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen en transgenders (lhbt's). Hoe ziet de Staatssecretaris het voor zich als mensen van de lhbt-gemeenschap een aanvraag voor een asielvergunning in Nederland doen? Worden die dan gerekend tot de groep van mensen die kunnen terugkeren naar dat soort landen of mag ik erop rekenen dat ze een volledige asielprocedure krijgen waarbij wordt bekeken of ze terecht asiel aanvragen in Nederland en of die gehonoreerd kan worden?

Mevrouw Gesthuizen (SP): Ik zie op mijn eigen telefoontje dat ik nog een halve minuut heb; ik ga dus inderdaad toe naar een afronding.

Ik wil nog één opmerking maken over de verlenging van de beslistermijn. Het is begrijpelijk dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) het allemaal niet meer kan bolwerken. Tegelijkertijd lees ik dat met die verlenging de rechten van de vluchtelingen onder druk worden gezet. Volgens mij staat dat in de kritiek van de Raad van State. Die zet vraagtekens bij de waarborg voor de asielzoeker en noemt het beleid onduidelijk en te vaag. Hoe wil de Staatssecretaris aan die kritiek tegemoetkomen?

De heer Fritsma (PVV): Dan zitten we ook nog met het cijferverhaal. Het kabinet probeert het eigen falen rondom de asielcrisis op te lossen door gewoon wat met cijfers te goochelen. Dat is al een tijd gaande en het is de PVV-fractie een doorn in het oog. Helaas kunnen we de premier hier niet mee confronteren, want de coalitiepartijen zijn te laf om ons die kans te bieden; dan vragen we het dus maar aan de Staatssecretaris. Nogmaals, wat is precies het uitgangspunt met betrekking tot de asielinstroom? Is het 58.000, zoals de premier tijdens het asieldebat van 11 februari zei, of bijna 94.000, zoals is vastgesteld tijdens het ambtelijk overleg in het bijzijn van deze Staatssecretaris? Ik wil er nu duidelijkheid over. Ik wil geen gedraai met scenario's, maar ik wil heel concreet het uitgangspunt voor het beleid. Daarin zit immers de genoemde tegenstrijdigheid. We weten nu nog steeds niet of de premier tijdens het genoemde debat wel de juiste informatie heeft verstrekt. Dit cijferspel is een gênante uiting van onmacht die we steeds terugzien. We zien ook steeds dat het kabinet mensen voor de gek wil houden, dat het mensen zand in de ogen wil strooien.

Een goed voorbeeld hiervan is dat de premier tijdens het debat over de EU-top voor het reces zei dat Nederland met betrekking tot de partner- en gezinsmigratie strenger is dan Denemarken. Dat is echter aantoonbaar niet zo. Denemarken gaat dit kabinet juist keihard rechts voorbij bij partner- en gezinsmigratie. Zo mogen asielzoekers in Denemarken pas na drie jaar verblijf een verzoek indienen om partners of gezinsleden over te laten komen. Daarvoor gelden bovendien veel strengere voorwaarden dan in Nederland, bijvoorbeeld een leeftijdseis van 24 jaar. Over partner- en gezinsmigratie heb ik twee vragen voor de Staatssecretaris. Erkent hij dat de premier het niet bij het juiste einde had toen hij zei dat Nederland op dit punt strenger is dan Denemarken? Gaat het kabinet eindelijk eens aan het werk met maatregelen die de partner- en gezinsmigratie inperken? Anders krijgen we immers na de huidige asielinvasie nog heel grote vervolginvasies en dat mag natuurlijk niet gebeuren.

Het kabinet laat de grenzen nog steeds voor iedereen wagenwijd openstaan. Tegelijkertijd krijgt de Staatssecretaris er geen illegaal meer uit. Het nieuwste dieptepunt van dit falende terugkeerbeleid lezen we vandaag in De Telegraaf: van alle Marokkanen kreeg de Staatssecretaris er vorig jaar slechts vijf weg. Vijf, of misschien drie of zeven, want dit sneue resultaat van vijf is afgerond op vijftallen. Je kunt het bijna niet verzinnen, want zo'n wanprestatie zie je natuurlijk zelden. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Waarom heeft de Staatssecretaris dit laten gebeuren? De Staatssecretaris kan nu wel lachen, maar het regeerakkoord is heel duidelijk: er komen sancties als landen niet meewerken aan het terugnemen van illegalen. Waar blijven die sancties? Waarom zijn die niet toegepast? Nu zitten we met het treurige feit dat deze illegale Marokkanen, die vaak crimineel zijn, in Nederland op straat blijven lopen. Dat is onacceptabel. De PVV eist dan ook een heel snelle verandering op dit punt. We blijven dus zitten met Marokkaanse illegalen, vaak criminelen, en we zitten ook nog met 1F'ers. Dat zijn oorlogsmisdadigers of terroristen en die kunnen vaak het land niet worden uitgezet. Dat geldt in ieder geval voor Syriërs. Dat is extra wrang, want mocht het zo zijn dat we hier terroristen van Islamitische Staat (IS) krijgen, dan kunnen we hen niet uitzetten op grond van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, wat natuurlijk wel zou moeten kunnen. Dit soort figuren zitten in Nederland en dat mag natuurlijk niet. Als het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens de verkeerde mensen beschermt, moet de Staatssecretaris het opzeggen, zodat deze mensen nu niet en nooit in Nederland kunnen blijven rondhangen.

Ik weet niet hoeveel tijd ik nog heb.

Mevrouw Van Toorenburg (CDA): Voorzitter. Ik mag vandaag Mona Keijzer vervangen. Het vraagt altijd enige bescheidenheid als je in een andere club bent, maar het treft dat het eerste onderwerp dat ik vandaag aan de orde wil stellen, raakt aan het onderwerp waarover ik normaal gesproken het woord voer: detentie. De Kamer heeft vrij uitvoerig gesproken over manieren om niet alleen veiligheid te bieden aan asielzoekers in onze asielzoekerscentra (azc's) en noodopvang, maar ook aan onze Nederlandse samenleving.

Op dit moment zijn er twee groepen die het onveilig maken. Aan de ene kant zijn dat de 1F'ers die verdacht worden van oorlogsmisdrijven. Aan de andere kant zijn er mensen in onze azc's die het daar voor andere mensen heel erg onveilig maken. Het is belangrijk dat daartegen wordt opgetreden en dat we dus echt veiligheid bieden. Een en ander heeft gemaakt dat ik de afgelopen weken serieus heb nagedacht over de vraag wat we hieraan kunnen doen. Het helpt als je hier al een poosje meeloopt. Ik ben teruggegaan naar 2007. Toen hebben we ook de discussie gevoerd over de vraag of je vreemdelingenbewaring kunt inzetten als je geen zicht hebt op uitzetting. Uit de discussie van 2007 blijkt dat het eigenlijk wel kan. Het kan omdat je kunt kiezen voor het in vreemdelingenbewaring stellen van mensen met zicht op overbrenging voor berechting. Dat hebben we indertijd gedaan en dat zouden we nu ook moeten doen. Mensen die op dit moment verdacht zijn van oorlogsmisdrijven, van wie de Staatssecretaris met zijn handjes in de lucht zegt dat we er niets mee kunnen, zouden we vast moeten zetten, wat ons betreft in de penitentiaire inrichting (PI) Tilburg, waar ze veel ervaring hebben met het insluiten van vreemdelingen. De mensen met zicht op overbrenging voor berechting in Den Haag of anderszins, kunnen we daar detineren.

Hetzelfde zouden we kunnen doen met de mensen die het op dit moment in de azc's onveilig maken voor anderen. Helaas hebben we ervoor gekozen om de slachtoffers weg te zetten, maar het CDA vindt echt dat we de daders moeten wegzetten. Dat kan ook. Ik ben ermee bezig geweest, omdat we moeten nadenken over oplossingen waarmee we uiteindelijk ons doel bereiken.

We hebben grote zorgen over de instroomcijfers en de financiële gevolgen daarvan.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Ik wijd hier toch mijn tweede interruptie aan, vooral omdat mevrouw Van Toorenburg zegt dat we dit in 2006–2007 ook met Rwandezen hebben gedaan, maar dat was twaalf jaar nadat de genocide daar had plaatsgevonden. Dat was een totaal andere situatie dan bijvoorbeeld nu met Syriërs. We kunnen nog helemaal niet zeggen dat we onderzoek naar hen kunnen doen in het land van herkomst.

Ik sluit me aan bij de woorden van mevrouw Kuiken. Is het niet zo dat het CDA hier een beetje voor de bühne doet alsof we dit zouden kunnen doen en nu met de oplossing komt in de zin van ««wij willen die mensen allemaal opsluiten»« «, terwijl er eerlijk gezegd nog geen begin is van een duidelijk bewijs op basis waarvan we die mensen zouden kunnen tegenwerpen en berechten? Geeft mevrouw Van Toorenburg hiermee niet het signaal af dat we het probleem gaan oplossen, terwijl ze feitelijk weet dat dit op dit moment helemaal niet aan de orde kan zijn als het bijvoorbeeld gaat om de 1F'ers uit Syrië?

Mevrouw Van Toorenburg (CDA): ... in de weerstand gaan en niet willen bekijken hoe we de aanpak van internationale misdrijven kunnen versterken en ervoor kunnen zorgen dat we ons Internationaal Strafhof, maar ook andere berechtingsmogelijkheden, inzetten om daadwerkelijk iets te doen tegen mensen die hier naartoe komen, terwijl ze uiteindelijk juist niet van de gastvrijheid in Nederland gebruik zouden moeten kunnen maken. Ik heb aangegeven dat er kansen zijn en ik zou verwachten dat de Kamer juist zou willen bekijken hoe we die kansen kunnen pakken.

Ik ga verder met de andere punten die vandaag op de agenda staan: de instroomcijfers en de financiële gevolgen daarvan. We hebben natuurlijk de deadline van Rutte, dat we in zes tot acht weken werken aan een instroom van nul. De instroom lijkt alleen maar erger te worden. Dat snap ik. Het is wel een probleem dat de Minister van Financiën vervolgens zegt dat we een bedrag nodig hebben dat kan oplopen tot ongeveer 1 miljard. We horen – en dat begrijp ik ook – dat Nidos 150 miljoen krijgt voor de opvang van heel kwetsbare kinderen. Dat is op zich prima, maar vervolgens moeten we wel nadenken op welke manier de andere budgetten verdeeld moeten worden en hoe we ervoor zorgen dat het plaatje uiteindelijk financieel klopt. Wat betekent het voor het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA)? Wat betekent het voor de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND)? Wat betekent het voor de marechaussee? Wat betekent het voor de gemeenten en hun noodopvang? Ik wil vandaag van de Staatssecretaris horen hoe hij ook het financiële gedeelte op een eerlijke en open manier en met de juiste informatie met de Kamer gaat bespreken, want ik merk dat dat niet klopt.

Een ander onderwerp is het misbruik van de terugkeerregeling. Op dat punt liggen een aantal zaken ingewikkeld. Asielzoekers uit Oekraïne maken op dit moment misbruik van de financiële terugkeerregeling. De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) biedt natuurlijk allerlei mogelijkheden en daarnaast hebben we een lijst met veilige landen, maar we krijgen toch steeds meer het gevoel dat we heel grote groepen een soort financiële bijdrage geven om uiteindelijk terug te keren naar het land van herkomst en dat daarvan enorm misbruik wordt gemaakt. Graag horen we van de Staatssecretaris hoe hij dit misbruik probeert aan te pakken.

Een onderwerp dat vandaag ook op de agenda staat, betreft de mogelijkheden om terugkeer te verbeteren. We hebben gezien dat de Staatssecretaris wel begrijpt dat we met «meer voor meer», zoals dat zo mooi wordt genoemd, een beter resultaat bereiken dan met «minder voor minder». Daarmee willen we landen belonen als ze hun mensen terugnemen. Als het minder goed werkt, krijgen landen iets niet, zeker als dat geen direct effect heeft op de migratie zelf of daar niet mee gelieerd is. Toen ik het drie keer had gelezen, dacht ik: wat gaat de Staatssecretaris eigenlijk concreet doen? Dat heb ik niet uit de brief kunnen halen en dat hoor ik dus graag van de Staatssecretaris. Hoe gaat hij het in de praktijk doen, ook gelet op het feit dat we horen dat Marokko helemaal niemand terugneemt? Inderdaad, die afgeronde vijf zouden er dus in theorie maximaal drie kunnen zijn.

Ik kom op de Nederlandse bijdrage aan Griekenland. We begrijpen dat er nog 250 tot 300 mensen aan de Border Security Teams (BST's) toegevoegd worden. Wat ik er inmiddels van begrijp middels de beelden, de stukken die ik erover gelezen heb en de mensen die ik erover gesproken heb, is dat we er niets anders doen dan de administratie een beetje faciliteren, want als er iets aan de hand is, mag iedereen doorlopen. Ik begrijp dan niet goed waarom we deze extra aantallen moeten leveren, ook gelet op de krapte die we in Nederland bij de marechaussee hebben. De vraag is natuurlijk wat die extra mensen gaan doen als we hen leveren.

Er is een enquête geweest onder de Brabantse burgemeesters. Ze keren zich op dit moment vrij fel tegen de Staatssecretaris en zeggen dat ze niet langer meewerken aan de grootschalige opvang en willen dat er kleinschalige opvang wordt georganiseerd. We hebben er allerlei berichten over gekregen en we hebben ook met de burgemeesters gesproken. Wat is het antwoord van de Staatssecretaris op deze toch tamelijk serieuze noodoproep van de burgemeesters, in elk geval in Brabant?

De heer Sjoerdsma (D66): Voorzitter. Vanochtend zagen we het plan om met een luchtbrug honderden vluchtelingen per dag vanuit Turkije naar Europa te brengen. Ik snap heel goed dat partijen daar grote zorgen over hebben, omdat het lijkt alsof we Turkije daarmee belonen voor stilzitten en het niet-nakomen van eerder gemaakte afspraken. Tegelijkertijd moet ik constateren, zoals ik denk dat iedereen aan deze kant van de tafel doet, dat er in Griekenland, maar ook in Macedonië op bepaalde plekken een humanitaire noodsituatie dreigt te ontstaan. Laat ik het zo zeggen: als dit plan de moeilijke impasse met Turkije kan doorbreken, staat mijn fractie zeker open voor deze suggestie. Daarbij moeten we dan de 3 miljard die nog op tafel ligt, serieuzer inzetten om ervoor te zorgen dat Turkije zich houdt aan het Vluchtelingenverdrag, want de behandeling van vluchtelingen in Turkije is op dit moment ronduit zorgwekkend.

In navolging van het voorstel van de PvdA vraag ik de Staatssecretaris het volgende. We hebben ook een impasse met Griekenland met betrekking tot tijdelijke relocatie. Is het een idee om, als we dan toch met de welwillende Europese landen om tafel zitten, te bekijken of we ons deel van die relocatie ook de komende maanden kunnen ophalen? Volgens mij resteren er nog ongeveer 8.500. Griekenland zucht op dit moment heel erg onder de vluchtelingen. Het wordt dan in elk geval ontzien en misschien kunnen we op die manier ook de impasse doorbreken.

Ik heb een vraag over de asielprognose. In het vragenuurtje hebben we een recordhoeveelheid tijd met de premier mogen praten over de asielprognoses. Er waren heel veel vragen, maar helaas geen antwoord; vandaar mijn vraag aan de Staatssecretaris. Vindt hij dat het gegoochel met de cijfers door de premier bijdraagt aan het creëren van draagvlak voor opvang en integratie van vluchtelingen in Nederland?

De voorgaande sprekers hebben al gesproken over terugkeer. Een effectief asielbeleid valt of staat bij een effectief terugkeerbeleid. Juist in deze tijden van hoge instroom is het van belang dat we heel snel duidelijkheid krijgen over de terugkeer. Mensen die mogen blijven, moeten snel integreren en mensen die niet mogen blijven, moeten snel terugkeren. Dat blijkt alleen niet zo eenvoudig. De ACVZ is behoorlijk kritisch, bijvoorbeeld over de strategischelandenbenadering van het kabinet en noemt dat beleid, waarmee slechts een heel beperkt resultaat is geboekt, een papieren tijger. Waarom voert het kabinet niet alle aanbevelingen van de ACVZ uit? Waarom worden er geen terugkeer- en overname-overeenkomsten in bilaterale verdragen opgenomen? Je zou zeggen dat er juist nu Europees iets te regelen valt met betrekking tot een gezamenlijk terugkeerbeleid. Dat is ook nodig. Er is door voorgaande sprekers al gezegd dat bijvoorbeeld Marokko maar vijf asielzoekers van Nederland heeft teruggenomen. Tegelijkertijd zien we dat Merkel deze week met Marokko heeft afgesproken dat het afgewezen Marokkaanse asielzoekers weer opneemt. Dat pleit ervoor dat we met alle Europese landen die met hetzelfde probleem kampen, proberen om een gezamenlijke aanpak voor elkaar te boksen. Welke kansen ziet de Staatssecretaris voor gezamenlijke uitzetvluchten en gezamenlijke diplomatieke druk op de herkomstlanden? Welke concrete stappen ziet hij voor zich?

Ik dank de Staatssecretaris voor het doorsturen van de veiligelandenlijst, en met name voor de extra aandacht daarin voor kwetsbare groepen zoals lhbt's. Klopt het dat het gebruik van de veiligelandenlijst er vooral voor zorgt dat mensen eerder afgewezen kunnen worden, maar dat dit niet per se inhoudt dat ze ook sneller kunnen terugkeren? Ik vraag de Staatssecretaris om hierop in te gaan.

Tot slot kom ik bij het 1F-beleid, waarover dankzij diverse nieuwsberichten opnieuw onrust is ontstaan in Nederland. Op zich begrijp ik dat goed. Het beeld dat er in Nederland potentieel oorlogsmisdadigers rondlopen is natuurlijk verontrustend. We zitten daarbij met een groot dilemma. Ik denk niet dat we moeten doen alsof het eenvoudig is of dat we er zomaar een kant-en-klare oplossing voor hebben. Het is wel lastig, want personen met een 1F-status kunnen vaak niet worden uitgezet, zeker als het Syriërs betreft, maar ze worden meestal ook niet vervolgd. Dan komen we dus in een soort grijs gebied: tegen deze mensen bestaan verdenkingen, maar ze mogen toch in Nederland blijven. Ik doe vandaag een aantal voorstellen om dat grijze gebied wat te beperken. Vervolging is zeer complex, want er is vaak te weinig bewijs. Is het een idee om bijvoorbeeld in deze tijd niet alleen extra capaciteit toe te voegen aan de 1F-unit, maar ook aan het Team Internationale Misdrijven, zodat er meer kan worden ingezet op bewijsvergaring en er potentieel misschien meer wordt vervolgd? Vaak is ook in Nederland informatie beschikbaar over mogelijke oorlogsmisdadigers, maar bereikt die de juiste instanties niet. Hoe wordt actief gepromoot dat mensen zich melden bij het Team Internationale Misdrijven als zij bijvoorbeeld getuigenissen hebben? Hoe kan het kabinet daar nog meer aan doen? Het Ministerie van Buitenlandse Zaken financiert bijvoorbeeld Syrische mensenrechtenorganisaties die mensenrechtenschendingen in Syrië vastleggen om op te komen voor gerechtigheid en dit soort mensen voor de rechter te kunnen krijgen. Is het mogelijk om de organisaties die we daar financieren en de informatie die dat oplevert, nadrukkelijker te betrekken bij vervolging in Nederland?

Niet alleen Nederland kampt opnieuw met deze problematiek. Alle landen in Europa hebben te kampen met potentiële 1F'ers bij hun instroom. Wat kunnen we de komende maanden hiervoor Europees nog voor elkaar boksen?

Mevrouw Kuiken (PvdA): Voorzitter. Ik begin met een paar woorden over het werkbezoek van een brede delegatie van de Tweede Kamer. Dat was zeer indrukwekkend en zeer leerzaam. Vanachter deze tafel dank ik graag alle mensen die het werkbezoek voor ons mogelijk hebben gemaakt, onder andere de mensen van het BST. Ik wil ook even zeggen dat ze meer doen dan alleen registreren. Ze pikken de valse paspoorten eruit en zorgen ervoor dat we zicht hebben op de manier waarop de stromen lopen, waar de mensen vandaan komen en welke nationaliteiten ze hebben. Daarnaast zorgen ze ervoor dat we zicht krijgen op het verdere verloop.

Al enige tijd geleden heeft mijn fractievoorzitter aangegeven hoe we volgens ons moeten omgaan met de grote groep vluchtelingen en migranten die naar Europa komen. We hebben daarbij twee doelen. Het eerste is dat mensen niet onnodig op zee sterven, dat we draagvlak behouden en dat we mensen op een veilige en humane manier opvangen. In dat plan is voor Turkije een rol weggelegd voor de relocatie, de herverdeling van vluchtelingen, alsook een rol voor alle Europese landen door gezamenlijk op te trekken. De beelden aan de Grieks-Macedonische grens laten meer dan ooit zien dat één ding duidelijk is, namelijk dat een beleid van ieder land voor zich uiteindelijk niet gaat werken. Als we op deze manier doorgaan, overlijden mensen niet op zee, maar aan de Griekse grens. Het probleem vraagt een gezamenlijke Europese oplossing, hoe moeilijk en ingewikkeld dat ook is.

Ons voorstel om de impasse met Turkije te doorbreken door te starten met het hervestigen van mensen binnen Turkije, past daarbij. Gelijktijdig doet het me deugd dat ook Turkije nu lijkt te laten zien dat het die impasse wil doorbreken, omdat het gisteren heeft aangegeven te willen beginnen met het terugnemen van een aantal migranten die in Griekenland zijn aangekomen, van wie men weet dat ze geen recht op asiel hebben. Laat dit aan beide kanten een eerste stap zijn om de impasse te doorbreken en de motor te starten om te komen tot grootschalige legale migratie en een afname van het aantal mensen dat zelfstandig de oversteek van Turkije naar Griekenland waagt. Ziet de Staatssecretaris deze beweging ook? Laten we deze impasse doorbreken en de hervestiging op gang brengen.

Mevrouw Kuiken (PvdA): De vraag is mij nog steeds niet helemaal helder, want we duiken nu in een soort proceduredebatje. Onze inzet is helder. Ik heb een vraag gesteld aan de Staatssecretaris en het antwoord daarop wacht ik af. Als er moties ingediend moeten worden, kan ik dat zelf ook doen. Ik ben niet afhankelijk van de motie van iemand anders.

Voorzitter. Dit brengt me op het punt van relocatie. Er zijn twee zaken die maken dat relocatie moeizaam loopt. Enerzijds duurt het vaak lang voordat relocatie tot stand komt en als mensen € 2.000 hebben neergeteld voor een overtocht, willen ze niet afwachten. Ook zien ze dat steeds meer grenzen dichtgaan en dat maakt dat ze verder doorreizen. Anderzijds, en daar moeten we niet naïef in zijn, hebben een aantal andere landen in Europa een grotere aantrekkingskracht dan bijvoorbeeld Nederland, laat staan Bulgarije. We moeten dus nadenken over een manier waarop we relocatie soepeler laten verlopen, maar wel met het idee dat het geen kwestie is van «mogen kiezen», maar van «graag of niet». Daar ben ik ook helder in.

Het laatste punt is terugkeer. Mijn collega's hebben er al een aantal opmerkingen over gemaakt. Een goed terugkeerbeleid hoort bij een humaan asielbeleid. Het is in Griekenland een probleem, het is in Nederland een probleem. Welke bijdrage kan het sporenbeleid bieden aan een stringenter terugkeerbeleid? Wat draagt Europa met de gezamenlijke afspraken bij aan het beter vormgeven van terugkeer?

Ik wil even weten hoe laat het is. Hoelang heb ik nog?

Mevrouw Kuiken (PvdA): Anderhalve minuut dus. Dank u wel, mijnheer Fritsma, dat waardeer ik zeer.

Ik heb nog een vraag over het delen van medische informatie. Komt het nog steeds voor dat het, om wat voor reden dan ook, niet goed gaat met het delen van medische informatie? Zeker nu we nog steeds te maken hebben met noodopvang en veelvuldige verhuizingen zijn het goed delen van medische informatie en een goede informatieoverdracht essentieel. Laat ik het nu houden bij het doen van de oproep om dit vooral heel erg goed te blijven bewaken en goed te blijven overleggen met de zorgverleners.

Tot slot kom ik bij de kleinschalige opvang. Het is geen verrassing dat wij openstaan voor het vormgeven van kleinschaliger opvang. Dat is goed voor de integratie en goed voor het draagvlak. Ik snap heus wel dat er bepaalde aarzelingen zijn. Het lijkt ons dus goed om nu tot een experiment te komen. Dan kunnen we goed bekijken hoe een en ander werkt. Daarnaast kunnen we bekijken hoe we het kunnen doen qua kosten, iets wat de Staatssecretaris belangrijk vindt. Ik hoop dat we zo'n experiment snel vorm kunnen geven.

De heer Azmani (VVD): Voorzitter. Ook bij mij staan natuurlijk de beelden van onze recente werkbezoeken aan Griekenland en Macedonië nog steeds op het netvlies. Het was indrukwekkend om met eigen ogen te zien hoe mensen bijna aan de lopende band de kust bereiken en vanaf daar de tocht nog moeten voortzetten richting Noord-Europa. Ik ben geraakt door de wanhoop en door het leed van het aantal asielzoekers dat op zoek is naar een betere toekomst. Het heeft me gesterkt in de overtuiging dat er maar één manier is om deze schrijnende situaties te stoppen en een einde te maken aan deze mensonterende smokkelindustrie. We moeten ervoor zorgen dat deze mensen op een veilige plek in hun eigen regio kunnen worden opgevangen, zodat het recht op asiel in Europa kan worden stopgezet. Alleen dan ontnemen we mensensmokkelaars hun handelswaar en voorkomen we die vreselijke menselijke drama's waarvan we allemaal ooggetuige waren. Alleen als mensen doorkrijgen dat de tocht naar Europa niets oplevert, zullen ze deze nalaten. Een aantal echte vluchtelingen kunnen we natuurlijk altijd uitnodigen.

Als ik kijk naar de situatie en de manier waarop de Europese Commissie acteert ... Op dit moment komt weer een bericht binnen via NU.nl dat de Europese Commissie aangeeft dat Europa er toch eigenlijk voor moet zorgen dat voor december de binnengrenzen weer volledig open zijn. Natuurlijk is dat de wens, maar als ik zie hoe er alleen geacteerd wordt ten aanzien van de deal met Turkije, vraag ik me af waarom er nu geen stappen worden gezet om te kijken naar de landen bij de bron. Waarom wordt er niet onderhandeld met landen als Libanon en Jordanië? Waarom worden daarin geen stappen gezet? Ik zie daar echt te weinig van. Ik vraag de Staatssecretaris dan ook om een appreciatie van de manier waarop hij dit ziet ten aanzien van de Europese Commissie. Datzelfde geldt voor Afrika.

De heer Azmani (VVD): Met alle respect voor mevrouw Van Toorenburg, maar paniek? Er is helemaal geen sprake van paniek. Mevrouw Van Toorenburg is getuige van het feit dat je als parlementslid ook een vorm van emotie kunt hebben in het debat, zeker als je beelden hebt gezien die je direct raken. Het proces is dan inderdaad frustrerend en dat adresseer ik. Dat is geen verwijt aan dit kabinet en het is ook geen verwijt aan mijn coalitiepartner. Zoals ik al heb aangegeven, deel ik het voorstel van de coalitiepartner, zoals dat vanochtend naar voren is gebracht, niet. Mevrouw Van Toorenburg heeft mij daar twee keer over geïnterrumpeerd. Volgens mij ben ik daar heel duidelijk over geweest.

Voorzitter. De Staatssecretaris heeft de Kamer een brief gestuurd in het kader van de wachttijden voor de procedures, met name voor het in behandeling nemen van de aanvragen et cetera. Ik vroeg me af of de wachttijd ertoe leidt dat mensen hun paspoort weer terugvragen, omdat ze willen terugkeren als ze ruim vijftien maanden moeten wachten op het behandelen van hun asielaanvraag en het zelfs meer dan twee jaar duurt voordat hun gezin over kan komen. Daarover hebben we al eerder een algemeen overleg gehad. Toen lagen er nog wat bottlenecks en ik vroeg me af of de Staatssecretaris inmiddels contact heeft gehad met de IOM op dit punt en wat de stand van zaken is.

In het licht van het minder aantrekkelijk maken van Nederland als bestemmingsland hebben we een rapportage over de inwilligingspercentages op de agenda. Nederland is altijd geframed als het meest ruimhartig in het kader van het inwilligen van asielaanvragen, maar uit dit onderzoek blijkt evident dat we niet te soepel zijn, maar juist te streng. Ik zou zeggen, ook gelet op dat onderzoek, dat dit toch een trigger kan zijn om ergens wel of niet in te stromen. Moet dit niet meer aandacht van de Staatssecretaris krijgen?

Tijdens het werkbezoek dat ik al noemde, bleek dat niet alleen een land als Marokko, maar ook Pakistan nog steeds de eigen onderdanen niet terugneemt. De Europese Commissie heeft er vorig jaar in een migratie-agenda nadrukkelijk aandacht voor gevraagd om een en ander op korte termijn te realiseren om draagvlak te hebben voor bijvoorbeeld de relocatie-aantallen. Ik heb echter het gevoel dat er nog niet zo heel veel is gebeurd in vergelijking met een jaar geleden. Ik zie geen offensief; ik zie een Europese Commissaris als Timmermans niet naar Marokko en Pakistan gaan om zich ervoor in te zetten dat die landen gewoon aan het internationale gewoonterecht voldoen. Waarom blijft dat uit? Ik weet dat Nederland altijd een prominente rol in Europa heeft gehad, met zowel de vorige als deze Staatssecretaris. Ik vraag me af waarom daarin nu geen stappen worden gezet. Wat ontbreekt er? Is er geen gezamenlijk standpunt in Europa te vinden om op dit punt niet alleen de wortel, maar ook de stok te hanteren?

Mijn collega Kuiken had het al over het BST van Nederland dat op Chios heel goed werk doet. Complimenten daarvoor. Ik vroeg me af of de Staatssecretaris iets kan zeggen over de NAVO-missie en over de wijze waarop die zich verhoudt tot de BST's? In zijn brief geeft hij aan dat hij van plan is het BST uit te breiden met 250 à 300 personen.

Over de oorlogsmisdadigers is al veel gezegd in dit algemeen overleg. De berichten zijn natuurlijk verontrustend. Berichten over oorlogsmisdadigers in dit land zijn verontrustend voor ons en volgens mij ook voor het gevoel dat er in de samenleving heerst. Ik kan me voorstellen dat heel veel mensen in de samenleving het gevoel bekruipt dat deze mensen hier eigenlijk niet moeten zijn en zich afvragen wat hun aanwezigheid betekent voor hun veiligheid.

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Voorzitter. Diverse fractiewoordvoerders voor mij hebben het al gezegd en hebben de beelden uit Griekenland geschetst, de beelden van de vele verdrinkingen en de mensen die zich ophouden bij de grenzen van Europa. Het is duidelijk dat Europa iets moet doen, niet over een paar weken, maar nu, als we er tenminste wat aan willen doen. Een van de oplossingen is het creëren van legale routes. Dat is een van de oplossingen waarmee je mensensmokkelaars de wind uit de zeilen neemt. Daarom hebben we ook positief gereageerd op het voorstel van de PvdA om een luchtbrug tussen Turkije en de EU aan te leggen. We moeten nu ingrijpen. Het is dan ook heel erg goed om voor te stellen dat Minister-President Rutte hierop komende maandag bij de EU-top met Turkije inzet. Omdat dit zo belangrijk is, vind ik dat we vandaag al een uitspraak van de Tweede Kamer moeten vragen. Daarom hebben we een VAO aangevraagd. We kunnen heel boos doen en we kunnen op hoge toon hier het woord voeren, zoals de VVD doet, maar daarmee schieten de mensen om wie het gaat helemaal niets op.

Maandag bleek helaas voor de zoveelste keer dat het kabinet maar wat aanrommelt met de prognoses voor de asielinstroom in 2016. De Minister-President gaf vorige maand nog in alle toonaarden in de Kamer aan dat het zou blijven bij een instroomprognose van 58.000. Inmiddels blijkt uit berichtgeving van het NRC Handelsblad dat Veiligheid en Justitie, het COA, de provincies en de gemeenten allemaal de ambtelijke prognose van 93.600 hanteren.

De heer Azmani (VVD): Ja, ik weet dat de heer Sjoerdsma mijn woorden altijd telt en weegt.

Als mevrouw Voortman het heeft over de grote menselijke crisis, verschrikkelijke omstandigheden et cetera, vind ik het eigenlijk niet zo kies om een debat over cijfers te voeren. Daarover gaf de Minister-President in het mondelinge vragenuur heel helder aan dat er scenario's zijn waarmee we in de uitvoering rekening zouden kunnen houden ...

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Dat moeten we, omdat het alles te maken heeft met draagvlak en met eerlijk zijn. Daarbij past ook dat we uitgaan van het meest realistische scenario, het scenario waarvan iedereen aan het kabinet aangeeft dat het het meest realistische is. Daarom zeggen wij: wees nou gewoon eerlijk. Met een onrealistisch lage prognose organiseert het kabinet zelf teleurstelling bij burgers en ondermijnt het het draagvlak in het land voor de opvang van vluchtelingen. Wij hebben daarom samen met het CDA en D66 heel veel schriftelijke vragen ingediend en hopen eindelijk een duidelijk beeld te krijgen van de cijfers waarmee het kabinet werkt en de doelen waar het naar streeft. Ik hoop dat de Staatssecretaris en de Minister-President die vragen inmiddels in goede orde hebben ontvangen en ze spoedig kunnen beantwoorden.

De Staatssecretaris geeft verder aan dat er in 2015 30 artikel-1F-tegenwerpingen hebben plaatsgevonden en dat 20 van deze vreemdelingen niet kunnen worden uitgezet, omdat hun land van herkomst onveilig is. Als de geschiedenis zich herhaalt, worden deze mensen uit de opvang gezet en belanden ze in de illegaliteit. Vindt de Staatssecretaris dat wenselijk? Kunnen deze mensen niet beter worden vervolgd, om te bezien of het mogelijk is de verdenkingen staande te houden in plaats van deze mensen te laten rondzwerven totdat Syrië weer een veilig land is? Dat is volgens mij de enige juiste oplossing in een rechtsstaat. Graag krijg ik een reactie op dit punt.

Ik dank de Staatssecretaris voor de eerste brief met landen die zijn beoordeeld als veilig om vluchtelingen naar terug te sturen. In veel gevallen maakt hij terecht een uitzondering voor bepaalde groepen zoals politieke vluchtelingen en lhbt's. Kan de Staatssecretaris nader toelichten welke waarborgen er zijn dat als een asielzoeker aangeeft uit een veilig land te komen en dus in de verkorte procedure komt, er toch voldoende getoetst wordt om de kwetsbare gevallen er tussenuit te pikken en alsnog asiel te verlenen? Wat betekent deze eerste lijst concreet voor asielzoekers die uit die landen komen? In relatie tot bijvoorbeeld Jamaica geeft de Staatssecretaris aan dat de positie van lhbt's in individuele gevallen verhoogde aandacht verdient. Wat betekent dat? Is het niet veel logischer om te kiezen voor een onomwonden uitzondering zoals voor Marokko is gedaan? Graag krijg ik een reactie hierop.

Zoals bekend heeft de Staatssecretaris de maximale termijn voor het aanvangen van de asielprocedure verlengd naar vijftien maanden. Hij blijft zich ervoor inzetten om de wachttijd zo kort mogelijk te houden. Daar zijn we natuurlijk blij mee, maar kan hij aangeven wat nu de gemiddelde wachttijd is? Er bereiken ons signalen dat nieuwe IND-medewerkers slechts voor een tijdelijke periode van zes maanden worden ingehuurd. Klopt dat, en zo ja, waarom is dat? Is dat niet onwenselijk voor de continuïteit bij de IND? Kan de Staatssecretaris ingaan op het feit dat de IND-capaciteit in noodopvangplekken zoals Heumensoord wordt afgebroken ten gunste van de door de Staatssecretaris verzochte extra IND-capaciteit voor Dublinzaken?

De heer Voordewind (ChristenUnie): Dank u wel, met alle respect aan de voorzitter.

Voorzitter. Ook ik begin met complimenten aan de mensen van het BST die ons op Chios hebben rondgeleid en daar zeer waardevol werk doen. Ze helpen niet alleen met de registratie. Ze helpen ook daadwerkelijk vluchtelingen op zee, zoals een aantal van ons met eigen ogen hebben kunnen zien, toen we net uit de kust het eerste gammele bootje tegenkwamen en daar de vluchtelingen van konden overnemen. Ik heb hierover een vraag aan de Staatssecretaris, want ik begrijp uit de brief dat er 250 tot 300 BST-mensen bij komen. Gaan die straks bijvoorbeeld ook de Turken helpen bij het opzetten van een hotspot voor screening en selectie aan de Grieks-Turkse grens? Als er toch sprake kan zijn van hervestiging, neem ik aan dat vooral daarvoor capaciteit moet worden vrijgemaakt. Staat dit punt ook op de agenda van de Europese top met Turkije van aanstaande maandag?

In eerste instantie staan we positief tegenover het plan van de PvdA om vanuit Turkije te bekijken of we mensen kunnen hervestigen, maar daar zitten wel twee voorwaarden aan. Ten eerste is Turkije nu nog geen veilig derde land. Formeel kunnen we dus op dit moment geen bootjes naar Turkije terugsturen, wat een onderdeel van het plan-Samsom is. Die route kan dus nog niet. Ten tweede, als we daar inderdaad gaan helpen om vluchtelingen op te vangen, moet hun veiligheid ook gegarandeerd worden. Is het kabinet bereid om er bij de Turken op aan te dringen om de capaciteit, de kennis en de knowhow van de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de VN, in te schakelen bij de opvang van de vluchtelingen, gezien het feit dat Turkije nog steeds het Vluchtelingenverdrag niet volledig heeft ondertekend? We hebben tenslotte 3 miljard toegezegd. Koppelt het kabinet de bestedingen van de 3 miljard aan gegarandeerde veiligheid van de vluchtelingen via het inschakelen van de UNHCR?

Ik kom op het inspectierapport van de trieste zelfdoding in Detentiecentrum Rotterdam. Ik kon niet anders dan terugdenken aan de dood van Dolmatov. We leggen geen causaal verband tussen de behandeling van deze asielzoeker en de zelfdoding. Wat mij echter aansprak in het rapport van de inspectie, of beter gezegd wat er voor mij uitsprong, was de zin dat de overdracht van informatie mogelijk te snel is gegaan. Erkent de Staatssecretaris wat er in het rapport staat en onderschrijft hij dat? Wat gaat hij doen om de informatieoverdracht te verbeteren? Een van de belangrijkste punten waarover we uitgebreid hebben gediscussieerd naar aanleiding van de dood van Dolmatov, was dat de medische informatie onzorgvuldig was overgedragen. We zien nu een herhaling van zetten, terwijl we inmiddels drie jaar verder zijn. Onderzoekt de Staatssecretaris op welke manier we de informatieoverdracht kunnen verbeteren? We kunnen het absoluut niet laten bij de constatering dat het nog steeds niet goed gaat. Het gaat over mensenlevens.

Over de instroom van asielzoekers hebben we dinsdag inderdaad met de Minister-President gediscussieerd. We hebben eerder het kabinet moeten manen om de verwachtingen voor dit jaar bij te stellen. Ik geloof dat we toen spraken over 28.000; dat aantal werd gelukkig aan het einde van het jaar met veel druk bijgesteld naar 58.000, waardoor er ook meer geld beschikbaar kwam voor dit jaar. Nu zien we echter dat de prognose moet worden bijgesteld naar 93.000. Dat geven althans de instanties en de gemeenten aan. Het is dan toch meer dan logisch dat we in ieder geval scenario's maken om het budget daarop aan te passen? Dit staat los van het feit dat het kabinet zijn best doet om de aantallen terug te brengen.

Met betrekking tot de situatie van de 30 vreemdelingen die aangemerkt worden als 1F'er is de vraag of de 1F-unit van de IND voldoende capaciteit heeft om daadwerkelijk onderzoek te doen. We weten hoe ingewikkeld dat is als deze mensen uit een oorlogsland, namelijk Syrië, komen. We willen ze niet jarenlang in onzekerheid houden, zoals we dat van de Afghanen kennen. We willen niet dat ze op straat worden gezet omdat we er niet uit komen of ze daadwerkelijk oorlogsmisdaden hebben gepleegd.

Ik ben blij dat het COA nu ook openstaat voor kleinere locaties voor minder dan 30 bewoners. Ik hoor graag wat de Staatssecretaris daarvan vindt. Er is een motie van de ChristenUnie aangenomen om extra middelen vrij te maken indien er tot kleinschaliger locaties overgegaan kan worden. Kan de Staatssecretaris hierop reageren?

We hebben eerder voorgesteld om te bekijken of je tot mobiele IND-teams moet overgaan zodat je voorkomt dat je honderden asielzoekers naar Ter Apel of andere aanmeldpunten moet sturen, maar er gewoon drie of vier mensen naar de azc's of de noodlocaties komen. Dat lijkt qua logistiek veel beter. Ik heb de suggestie ook van het COA meegekregen. Ik krijg er graag een reactie op.

Met betrekking tot stateloosheid heeft de Staatssecretaris op 31 augustus 2015 aangegeven eindelijk te gaan werken aan een vaststellingsovereenkomst. Sindsdien is het heel stil gebleven. Graag hoor ik van de Staatssecretaris wanneer we het wetsvoorstel mogen ontvangen.

Afgelopen dinsdag is er een motie aangenomen met betrekking tot het uitplaatsen van homo's en christenen in acute noodsituaties. Ik hoor graag een reactie van de Staatssecretaris op de uitvoering van die motie.

De heer Van Klaveren (Groep Bontes/Van Klaveren): Voorzitter. De Australische oud-premier Tony Abbott zei eerder tegen de Europese landen: als jullie de grenzen niet dichtgooien, betalen jullie een afschuwelijke prijs. Zijn woorden zijn helaas werkelijkheid geworden. Europa kraakt op zijn grondvesten en het kabinet blijft vasthouden aan Schengen. Dat opengrenzenbeleid is naïef en gevaarlijk. Het leidt tot ontwrichting van de samenleving en zelfs tot het binnenhalen van oorlogsmisdadigers. Rutte II is in die zin een gevaar voor Nederland.

Volgens NAVO-generaal Breedlove verspreidt ISIS zich als kanker onder de asielinstroom. Dit kabinet heeft tientallen Syrische oorlogsmisdadigers ons land binnengelaten en het wil deze figuren niet eens vast- of uitzetten. Het kabinet speelt op deze manier spelletjes met onze nationale veiligheid. Kan de Staatssecretaris uitsluiten dat het om IS-strijders gaat? Waarom worden deze oorlogsmisdadigers niet volgens de Dublinverordening teruggestuurd naar de landen waar ze Europa binnenkwamen? Hoe is het mogelijk dat ze niet worden opgepakt, gezien de dreiging voor de openbare orde?

Ik kom op het uitzetbeleid van dit kabinet. Uit recente cijfers blijkt dat in 215 gevallen met betrekking tot het uitzetten van illegale Marokkanen, er op zijn hoogst vijf daadwerkelijk gedwongen zijn teruggekeerd. Wat doet het kabinet om deze failliete regeling eindelijk te laten werken?

Van de Groene Draeck tot de Teevendeal en van de MH17 tot de EU-naheffing, dit kabinet verdraait, verdoezelt en verduistert. Ook over de asielcijfers vertelde premier Rutte de Kamer de waarheid niet. Overheden werken wel degelijk met het scenario dat er bijna 94.000 asielzoekers naar ons land komen. Het mag duidelijk zijn: de VVD bezigt stoere rechtse praatjes voor de bühne, maar voert uiteindelijk PvdA-asielbeleid uit. De burgers zijn de klos en zorgen over de enorme asielinstroom worden niet serieus genomen. Ook de Staatssecretaris zette de Kamer op het verkeerde been. Zijn ministerie hanteert intern allang de prognose van bijna 94.000 asielzoekers, terwijl in Kamerbrieven enkel het getal van 58.000 terugkwam. Hoe is dit mogelijk en wat betekent dit voor het totale kostenplaatje als we uiteindelijk – en dat gaat gebeuren – over die 58.000 heengaan?

In de eerste paar maanden van 2016 zijn er al 121.000 migranten via Griekenland binnengekomen. Een jaar eerder waren dat er nog 4.500. Dit laat zien dat ondanks de woorden van premier Rutte de instroom niet vermindert, maar juist fors toeneemt. Het wordt nog erger aangezien de EU honderdduizenden asielzoekers legaal wil laten overkomen uit Turkije. Het krankzinnige plan van de PvdA om honderden asielzoekers per dag de EU binnen te vliegen als teken van goede wil in de richting van Turkije tekent het totale gebrek aan realiteitszin bij deze partij. Laten we gewoon eerlijk zijn: de EU en de verdragen van Schengen zijn mislukt. De enige oplossing voor de asielcrisis is herinvoering van de grenscontroles en het slechts in de regio opvangen van asielzoekers, en dat mag geld kosten. VoorNederland (VNL) sluit zich aan bij het gezonde realisme van de Oost-Europese landen. Niet Brussel, maar de lidstaten bepalen wie ze willen toelaten en met wie ze uiteindelijk willen samenleven. Het Duitse collectieve schuldgevoel is een nagel aan de doodskist van Europa. Bondskanselier Merkel is de weg totaal kwijt en heeft ons continent in brand gezet. We zeggen daarom tegen dit kabinet: neem eindelijk afstand van dat dwaze beleid, sluit de grenzen voor de asielinstroom en pak zelf de regie.

Staatssecretaris Dijkhoff: Voorzitter. Ik begin meteen met het meest besproken punt. Toen ik de discussie volgde en de krant las, had ik het idee dat ik niet een nacht, maar een week geslapen had. Ik vind het allemaal een beetje voorbarig, want we hebben pas maandag de top met Turkije. Ik hoorde in de eerste termijn heel vaak het woord «impasse». Misschien zijn er mensen met een voorspellende gave die ik niet bezit, maar de top is maandag pas.

Tegelijk met het woord «impasse» hoor ik ook allerlei dingen noemen, en terecht, die al wel gebeuren. Ik kan me heel goed voorstellen dat er mensen zijn die, net als ik, hadden gewild dat het proces sneller verliep. Als het proces immers sneller was verlopen en eerder resultaat had opgeleverd, hadden we bepaalde maatregelen die we nu aanvullend nemen in Europees verband, soms ontstaan uit het initiatief van een paar landen, kunnen voorkomen, maar dat is niet het geval. Ik denk dat het verstandig is om met Turkije te blijven spreken over een wederzijdse aanpak. Daarin zorgt Turkije voor een substantiële vermindering van de instroom, hetzij door mensen niet te laten oversteken, hetzij door de vluchtelingen terug te nemen, en wij zorgen daarna grootschaliger dan nu voor hervestiging van mensen. We moeten natuurlijk niet in een «wie beweegt het eerst»-gevechtje komen, maar het moet wel een systeem zijn waarin we die twee dingen tegelijkertijd doen, dat echt leidt tot een nettoreductie en dat niet eenzijdig is. In die zin streeft het kabinet ernaar om met Turkije tot goede afspraken te komen zodat je in de praktijk ziet dat de instroom flink afneemt en dat we flink aan resettlement gaan doen, maar wel in de juiste volgorde der dingen. «Pay it forward» is een moderne onderhandelingsstrategie. Er is ook een aardige feelgoodfilm met die titel gemaakt. Eerlijk gezegd denk ik dat er in de gesprekken met Turkije, die we al maanden voeren en die gewoon doorlopen, een toch wat meer realpolitikonderhandelingsstrategie op na gehouden wordt.

Het klopt dat er nu 300 mensen zijn teruggenomen door Turkije. Dat koesteren wij, maar we zien ook dat het een traject is. Vorige week hadden we een Raad Justitie en Binnenlandse Zaken (JBZ-Raad). Daar werd gesproken over 800 dossiers. Eerst moest Griekenland een drempel over. Er is wel een bilateraal verdrag en de Grieken en Turken zijn buren, maar er zitten traditioneel wat spanningen op die relatie. Vorige week, op uitnodiging van de Turkse onderminister, konden we in Brussel weer een stap zetten. Dat heeft ertoe geleid dat Turkije iets meer dan 300 van die 800 dossiers terugneemt, maar dat zijn economische migranten, laat ik het zo maar zeggen. Er is eerst een selectie gemaakt en het zijn dus bijvoorbeeld geen Syrische vluchtelingen. Als Europa met Turkije echt komt tot hervestiging op substantiële schaal, zullen we ook over die categorie mensen over en weer de afspraak moeten hebben.

Een aantal landen heeft een bestaande hervestigingsafspraak met de UNHCR, zoals Nederland die ook heeft. Om goede wil te tonen of in ieder geval te laten zien dat zo'n systeem van hervestiging kan werken, heb ik over die 500 per jaar gezegd: laten we er de komende tijd ook een aantal via de UNHCR uit Turkije halen. Dat is binnen de bestaande regeling, maar zo kunnen we inderdaad laten zien dat dat systeem werkt. Het is overigens niet gemakkelijk. Hervestiging is niet hetzelfde als een vliegtuig sturen en mensen naar binnen laten lopen totdat het vliegtuig vol is. Er zitten ook procedures aan. De UNHCR moet erbij zijn en selecteren wie mee mag, om onrust te voorkomen. Dus los van de onderhandelingsstrategische kant is het praktisch niet te doen om vanaf morgen 400 mensen per dag te halen. In de gewenste deal met Turkije is het vanzelfsprekend een substantieel onderdeel, dit type hervestiging, in ruil voor het tegenhouden van mensen of het terugnemen van mensen. We laten daarmee zien dat als men naar Europa wil, het niet loont om zelf de oversteek te wagen, maar dat er andere manieren zijn, maar niet voor iedereen. Dat is natuurlijk het ideale model waarover we al een tijd met Turkije spreken. Het moet uiteindelijk niet meer lonen om zelf de oversteek te wagen.

Staatssecretaris Dijkhoff: Nee, ik denk eerlijk gezegd dat het gesprek al maanden geleden geklapt was als we die houding hadden gehad, want een beetje tegen elkaar schreeuwen is misschien een of twee keer interessant, maar daarna niet meer.

De gesprekken worden dus langs de genoemde lijnen en op alle niveaus gevoerd en worden goed voorbereid om tot resultaten te komen. Ik herhaal dat mijn ervaring is dat het wel moeilijke gesprekken zijn. Het is natuurlijk ook niet heel veel: er zijn nu 300 mensen terug. Als je echter de geschiedenis kent die daaraan vooraf is gegaan en weet hoeveel trots door beide landen overwonnen moest worden om over en weer officials te hebben en daadwerkelijk over te gaan tot het terugnemen en het weer oproepen van het oudere bilaterale verdrag door Griekenland Turkije als veilig derde land te laten verklaren ... Ik zou willen dat al deze zaken heel simpel gingen, maar ze vereisen de houding die mevrouw Gesthuizen liever ziet, de constructieve houding om ergens te komen. Als die twee landen alleen een wedstrijdje deden wie er het eerst op de apenrots zit, was dit alles niet gebeurd.

Staatssecretaris Dijkhoff: Ik zeg niet dat Turkije niets doet en nu wel moet bewegen. Het is natuurlijk heel onfortuinlijk dat de vorige top om verklaarbare redenen vanwege de aanslagen geen doorgang kon vinden. We zitten al met een tijdklem. Op zich kan het proces sneller verlopen dan we misschien in andere jaren ooit hadden gedacht, maar we hebben nu een ander tijdpad, namelijk de realiteit van de instroom die nog sneller is. Het is dus een beetje relatief. We hebben in een paar maanden in gesprekken met Turkije veel bereikt en veel vorderingen gemaakt, ook op terreinen waarover eerder helemaal geen onderhandelingen waren. Alleen haalt de tijd ons daar toch in. Ik wil ook niet zeggen dat er geen wil is. De vraag is of het voor de voorjaarspiek genoeg resultaat oplevert om het te laten bij afspraken met Turkije of dat we tegelijkertijd alternatieve maatregelen zullen moeten nemen. Een aantal landen, ik noemde het vorige week ook, zijn wat te vroeg op kop gegaan en hebben de sprint te vroeg aangetrokken. Die zijn al begonnen en dat moeten we voorzien van een Europees kader. Ik heb er goede hoop op dat maandag een flinke volgende stap gezet wordt, maar ik kan het niet garanderen. Als dat niet gebeurt, zullen we in Europa tijd moeten besteden aan een consciëntieuze planning voor terugvalopties en die zo veel mogelijk gezamenlijk moeten bespreken. Ook dan moeten we doorgaan met de gesprekken met Turkije, want daar ligt natuurlijk uiteindelijk de grote prijs die diplomatiek te behalen is. Zo zie ik het voor maandag.

Voorzitter. Ik kom op de vragen over Griekenland met betrekking tot de relocatie en de BST's. Mevrouw Van Toorenburg vroeg waarom we nog meer mensen sturen, terwijl het er eigenlijk niet is zoals het zou moeten zijn. Ik zou het willen omdraaien: we sturen hen om het proces van verbetering te versnellen. Ik heb hier weleens eerder gezegd dat ik goed besefte dat Griekenland eigenlijk vanaf nul met deze acties moest beginnen. Bij mijn bezoek aan de eilanden realiseerde ik me echter ook dat mijn Nederlandse opvatting van nul toch wat hoger ligt dan in bijvoorbeeld Griekenland, al was het maar, heel praktisch, vanwege de locaties waar ze moeten beginnen of überhaupt het idee hoe je kunt checken of iemand wel uit Syrië komt door een paar vragen te stellen. Onze mensen doen daar veel werk dat gewoon nu moet gebeuren, maar ze werken ook aan het verbeteren van de kwaliteit die Griekenland kan leveren. Daarom heeft het zin om meer mensen ter beschikking te stellen. We zijn ook met Griekenland in gesprek. Ik heb gisteren met mijn Griekse collega gebeld en gezegd dat het team op Chios gewaardeerd wordt en nut heeft, maar dat er ook andere plekken zijn, vooral met de huidige ontwikkelingen. Ik ga natuurlijk geen mensen sturen om waterflesjes uit te delen en tegen de Kamer te kunnen zeggen dat we nog meer mensen hebben gestuurd. Het moet nut hebben. We vragen kritisch aan de Grieken wat onze mensen kunnen doen, en dat kan ook aan andere grenzen zijn. Daarom moet die capaciteit vergroot worden. Er is meer behoefte aan samenwerking aan de Europese grenzen, het liefst aan de Schengenbuitengrenzen, dan voorheen en het is goed om daarop te anticiperen. Ik ben het aan de ene kant met mevrouw Van Toorenburg eens dat onze mensen niet in een gespreid bedje komen en het werk meteen kunnen doen op hetzelfde niveau als in Nederland. Aan de andere kant, als de Grieken het allemaal zo goed zouden kunnen, waarom zouden we dan mensen sturen?

Staatssecretaris Dijkhoff: Dat zou inderdaad kunnen. Ik ben er niet principieel tegen, maar het is organisatorisch iets ingewikkelder en het mag niet vraaggestuurd zijn, zodat Griekenland mag bepalen wat we doen. Daarom hebben we ook teams, zodat onze mensen niet verspreid worden, maar echt kunnen werken en helpen bij de activiteiten die ontplooid moeten worden. Ik ben dus niet principieel tegen, maar het is tot nu toe niet naar voren gekomen bij het samenstellen van de teams in overeenstemming met Frontex.

Voorzitter. Ik kom bij de vragen over relocatie. Het is misschien een beetje flauw, maar er zijn veel dingen tegelijk waar. Het is waar dat Griekenland steeds laat horen, en deels terecht, dat er minder pledges zijn dan het programma veronderstelt. Als ik echter een belronde langs collega's doe, hoor ik veel collega's zeggen dat ze 300 plekken hebben openstaan die maar niet gevuld worden. Voor een deel komt dat doordat Griekenland het systeem nog niet op orde heeft. Als een land, bijvoorbeeld Roemenië, zegt «komt u maar», vragen de Grieken alleen «wilt u naar Roemenië?» Dat is echter de vraag niet. Eigenlijk zou iedereen die binnenkomt, in het relocatiesysteem moeten zitten en zou het systeem het land van bestemming moeten bepalen. Zo wordt het nu niet uitgevoerd. Het is natuurlijk raar om te zeggen dat er geen vluchtelingen zijn als er 20.000 tot 25.000 mensen in Griekenland zitten. Nee, de mensen zijn er wel, maar ze zijn niet beschikbaar voor relocatie. Op een bepaald moment – daar kwamen wij zelf achter – zeiden we dat de volgende 100 konden komen, wat verhoudingsgewijs een flinke pledge is en was het antwoord dat er 28 waren en dat het aanbod wel een beetje snel kwam. Het moet natuurlijk niet zo scheef zijn dat Griekenland aan de gang kan blijven. Gelukkig is dat besef ook bij Griekenland doorgedrongen. Het gaat met hulp van Europa, die we gisteren ook concreet hebben aangeboden, werken aan een betere opvang en aan het uitsplitsen van mensen die niet in de hotspotsystemen moeten komen en dus niet voor relocatie in aanmerking komen. Die moeten zo snel mogelijk terug, niet door maar terug. Bovendien gaat Griekenland werk maken van het verbeteren van het relocatiesysteem. Het is natuurlijk heel raar dat er te veel mensen zijn, maar dat het systeem niet meteen in voldoende mate werkt als relocatie mogelijk is. Soms zijn er ook wat operationele zaken uit te gummen. We hebben de Commissie de bevindingen van deze belronde aangeboden, met een aantal heel concrete punten waar het af en toe spaak loopt in het proces van het op gang brengen van de relocatie tussen Griekenland, maar ook Italië, en de andere lidstaten. Eerlijk gezegd dacht ik tot nu toe dat het vooral lag aan de methode «land van bestemming vragen», wat niet in de afspraken staat, maar toch gedaan werd. Nu ik deze week ook zelf merkte dat Griekenland aan de pledge niet meteen kon voldoen --dat zal met een paar weken wel lukken, maar goed – is duidelijk dat het niet alleen aan die methode ligt. Beide dingen zijn waar: er zijn daar heel veel mensen en Griekenland heeft belang bij relocatie, maar de boel is niet goed genoeg op orde om via het relocatiesysteem snel te kunnen voldoen aan verzoeken van alle soorten lidstaten, en daar moet wel aan gewerkt worden.

Staatssecretaris Dijkhoff: Ik had ook geen kritiek op Estland, want Estland had plekken ter beschikking. Kijk, het relocatiesysteem is gewoon nog niet goed genoeg. Dat gaat nu veranderen, omdat het doorreisbeleid een halt wordt toegeroepen. Een vluchteling heeft natuurlijk de keuze: of hij betaalt een smokkelaar en komt vrijwel gegarandeerd in zijn land van voorkeur aan – dat is nu niet meer, maar dat was tot vorige week wel zo – of hij gaat op een hotspotlocatie zitten waar hij een kans heeft om via het systeem in het door hem gewenste land van bestemming te komen, maar ook een grote kans om in een ander land te komen, welk land dat dan ook moge zijn. Zolang dat zo was, hadden we de situatie dat als Estland plekken beschikbaar stelde en de Grieken tegen mensen zeiden dat ze naar Estland mochten, die mensen verdwenen. Dan kan Estland hun dossier ook niet oppakken. Misschien – maar dan ga ik speculeren – dachten de Grieken: het gaat toch moeizaam, dus waarom zouden we de dossiers op orde brengen? Dat lijkt me dus niet zo'n goede prikkel. Als ik er nu 100 vraag, krijg ik 28 dossiers. Ik ben nog niet op het punt om te zeggen dat wij dat niet snel genoeg zouden doen. Ik denk ook niet dat dat snel over ons geroepen zal worden. Er zijn wel problemen geweest, bijvoorbeeld dat een land iets wilde wat Griekenland moest doen volgens de relocatieafspraken, zoals het verstrekken van bepaalde informatie, en dat Griekenland daaraan vervolgens niet wilde meewerken. Dan is het lastig om van zo'n land te verwachten dat het ook meedoet.

Voorzitter. De heer Azmani zei dat we het veel over Turkije hebben en vroeg hoe zit het met Jordanië, Libanon en andere landen. Tijdens de Londenconferentie van 4 februari heeft mevrouw Mogherini aangekondigd dat de EU compacts met Libanon en Jordanië gaat afsluiten. Op 4 februari, een maandje geleden, is die aankondiging gedaan. Haar dienst is nu in contact met die landen om daar stevig aan te werken en om in EU-verband te onderhandelen over elementen van de pakketten op het gebied van handel, mobiliteit en het bevorderen van de situatie van vluchtelingen in die landen met betrekking tot de toegang tot onderwijs, zorg en arbeid. Waar we een rol hebben als voorzitter, stimuleren we een snelle afronding en sporen we daartoe ook aan.

De heer Azmani vroeg of we de eerste vicevoorzitter van de Commissie misschien ook eens op pad moeten sturen. De Europese Commissie heeft vorig jaar gezegd dat ze snapt dat terugkeer per lidstaat minder handig werkt dan wanneer Europa het eensgezind doet. De terugkeer is natuurlijk de achilleshiel in het beleid, en dat zeg ik niet berustend. Daarom was en ben ik er ook van overtuigd dat het de EU beter afgaat dan een individuele lidstaat, maar dan moet de EU er wel hard aan werken, en in dit geval de Commissie. In het begin was er wat gepingpong tussen de verschillende afdelingen over de vraag wie het moest doen. Intussen brengt iedereen in ieder geval de boodschap goed over. Mogherini, Avramopoulos en ook Tusk en Juncker gebruiken het wel in hun contacten. De Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO) is er inmiddels ook intensief mee bezig, maar het had van mij sneller opgestart mogen worden. Het is ook een taak voor ons, niet alleen als voorzitter, maar ook daarna als lidstaat, om erop te blijven hameren dat de EU die middelen wel aanwendt. We moeten niet alleen praten naar aanleiding van Valetta en andere toppen, maar op een gegeven moment het gesprek ook wat minder gezellig maken als we er niet doorkomen. Het is immers een internationaalrechtelijke plicht dat een land zijn onderdanen terugneemt als ze ergens anders zijn en daar geen recht op verblijf hebben. Als die gesprekken ongemakkelijk moeten worden om resultaat te boeken, dan moet dat maar. Dat is ook in december mijn inbreng geweest. Het moet echter wel effectief zijn. Een land op een zodanige manier aanpakken dat het nog minder meewerkt, is niet bepaald effectief.

De heer Voordewind vroeg naar de hotspots aan de Turks-Griekse landgrens. Ik weet eerlijk gezegd niet precies waarom we daar nu meteen een hotspot moeten bouwen, want de mensen zijn daar nu niet. Het kan natuurlijk gebeuren dat stromen zich verleggen en dan zullen we ook daar de grens moeten bewaken.

Staatssecretaris Dijkhoff: Dan is het verschil misschien dat ik vind dat hotspots te maken hebben met relocatie en die vindt plaats in Europa, in de EU. Als de heer Voordewind bedoelt dat we kunnen helpen om mensen in Turkije te houden, als Turkije daar hulp bij nodig heeft, dan is het oké, maar dan vraag ik me af waarom we dat zo dicht aan de grens zouden doen. Als het idee is dat mensen niet naar Europa komen, kunnen we die opvang misschien beter wat verder van de grens af organiseren, om te voorkomen dat mensen alsnog oversteken als ze niet in aanmerking komen voor hervestiging.

Voorzitter. Ik kom bij de vragen over instroom en prognoses, waarbij woorden als «realistisch» en «verwacht» vielen. Aan die prognoses werden sowieso allerlei zekerheden opgehangen die niet bestaan. Er is geen voorspellend model waarmee ik kan zeggen hoeveel er komen. Het is ook niet zo dat mensen hebben gezegd dat 93.600 het meest realistisch is. Dat aantal is realistisch als je verder niets doet. Het is een advies dat het kabinet ter harte neemt, om ervoor te zorgen dat de instroom niet zo hoog wordt door maatregelen te nemen en ook bereid te zijn om, als dat nodig is, verdere maatregelen te nemen. Het is ook niet zo dat we in twee werkelijkheden leven en op het departement zeggen dat het er toch wel 93.600 worden. Vorig jaar was het verwijt dat we niet voorbereid waren op iets wat ineens kwam. Nu is het verwijt dat we ons ook voorbereiden op iets wat we met man en macht proberen te beperken en te voorkomen. We zijn echt bereid om maatregelen te nemen om te voorkomen dat het zover komt. Als alles conform het bestuursakkoord gaat – er zitten heel grote ««alsen»« in die ik dadelijk zal toelichten – heb ik niet genoeg opvang voor 93.600 mensen, maar dat hoeft ook niet want het aantal mensen ligt daaronder.

Laat ik die grote «alsen» ook maar bespreken, want die zitten er ook in. Alle uitstroom moet goed verlopen en de achterstand moet ingelopen zijn. Dat is tot nu toe nog niet gebeurd, maar er zijn geen twee parallelle werkelijkheden. Verder vind ik wel dat men zich mag voorbereiden op bepaalde aantallen; dat heeft te maken met pieken. Stel je voor dat de instroom over het hele jaar 55.000 wordt, ik noem maar iets, maar dat die wel in één golf komt, dan moet ik weten in welke provincies en gemeenten opvang überhaupt mogelijk is, ook voor de komende jaren. Het is niet zo dat bestuurders kant-en-klaar plekken opleveren en mij een sleuteltje geven en zeggen: daar staan 800 bedden. Door het bestuursakkoord komen er mogelijke locaties naar voren, maar dan moet het hele traject nog beginnen. Als ik kijk naar de huidige realisatie haal ik de 58.000 niet. Er is dus nog een hele hoop werk te verrichten. Mocht ik nu in januari overspoeld zijn met aanbiedingen, dan had ik kunnen zeggen: ho ho, we gaan dat nu niet allemaal verwerven en ook echt bouwen, want ik verwacht niet dat het nodig is. Maar goed, dat is niet de realiteit. Wat is realistisch? Met dit kabinet is 58.000 realistischer dan 93.600. Maar goed, ambtenaren moeten zich ook voorbereiden op andere scenario's, ook met betrekking tot geld. We kunnen heel veel geld geven. Dat vind ik leuk en ik zet het op de balans van mijn begroting, maar ook met heel veel geld zie ik niet hoe ik dit jaar voor 93.600 mensen opvang moet regelen.

Staatssecretaris Dijkhoff: Volgens mij gebeurt dat niet voor het eerst. Maar goed, we zullen maatregelen moeten nemen om te voorkomen dat dit aantal mensen in Nederland komt. Als ik kijk naar het bestuursakkoord en de oplevering, ligt het er echt niet aan dat de burgemeesters en commissarissen niet hard genoeg werken. Ze maken de eerste schifting waar opvang mogelijk zou zijn, maar daarna moeten we nog zien of het ook echt lukt. Als er uit de zogeheten regietafel een x-aantal komt dat vervolgens lokaal bij de invulling onder het mom van «wij hebben liever kleinschaliger opvang» de helft van x wordt, geeft dat al aan hoe snel het kan gaan met het perspectief van het wel of niet realiseren van voldoende opvang. Dat heeft te maken met het lokale draagvlak en de draagkracht van de samenleving. Ik heb geen blauwdruk om zaken tegen wil en dank te regelen. Zoals de leden weten, bestaat Nederland uit gemeenten. Ik geloof dat de Kamer heel duidelijk is en niet wil dat ik buiten de wil van een gemeente om plekken aanwijs.

Voorzitter. Ik kom op de vragen over de wachttijd en de beslistermijnen. De wachttijd tot de inhoudelijke behandeling is nu ongeveer zeven maanden. Dat is een gemiddelde; het kan dus per persoon verschillen. In principe hanteren we natuurlijk het principe «first in, first in procedure», maar in bepaalde omstandigheden kan iemand naar voren gehaald worden, als daartoe aanleiding is. Met het in werking treden van het sporenbeleid hebben we dat natuurlijk ook zo georganiseerd.

Mevrouw Gesthuizen vertelde dat het besluit om de beslistermijnen te verlengen de rechten van asielzoekers zou schenden. Materieel wordt het natuurlijk niet prettiger als men lang moet wachten, maar juridisch valt het binnen de rechten die men heeft onder de Europese Procedurerichtlijn. Ik heb de Raad van State op dit onderdeel geen kanttekening zien maken bij de beslistermijn, maar wellicht heb ik dat niet helemaal goed begrepen.

Dan kom ik bij de vraag over de IND en zijn capaciteit. Zoals ik al aangaf, hebben we financieel een voorziening getroffen om de capaciteit op peil te houden en de extra 300 mensen die de afgelopen periode zijn aangenomen, te behouden. De behoefte aan een bepaald type medewerker kan natuurlijk wisselen. We hebben een tijd gehad dat we helemaal in de beginfase van de procedure een flinke achterstand hadden. Dat is wat minder ingewikkeld werk. Het kan zijn dat we een overgang zien omdat we die achterstand weggewerkt hebben en mensen naar de inhoudelijke beoordeling gaan. Een aantal mensen zullen dus niet meer werkzaam zijn bij de IND, terwijl anderen juist geworven kunnen worden. Het is echt aan de IND om de samenstelling optimaal te houden.

De heer Voordewind had het over «de IND komt deze winter naar je toe», en wil de medewerkers laten rondreizen langs de opvang. Ik snap de logica wel, maar reistijd is ook werktijd. Ik kan niet van hen vragen om heel vroeg te beginnen. Het is dus heel veel verloren tijd van die rondreizende IND-medewerkers. Het is niet per se een optimale variant, want als iemand onderweg is, levert hij geen productie. Het kan zijn, maar ik ben eraan gehouden om de IND zijn bedrijfsvoering laten organiseren en ik laat het ook echt aan de IND om dat zo goed mogelijk te doen. Het kan zijn dat het een tijdje handig is, maar we hebben natuurlijk te maken met speurwerk. Ik kan niet zeggen: ga nu maar naar plaats X, want daar zijn ze allemaal aan de beurt. Het is niet zo gemakkelijk als gezegd dat het helpt om tijd in rondreizen te investeren.

Ik heb nog een aantal vragen over 1F liggen. Dat blijft lastig, omdat je twee drempels hebt. Bij 1F is er een vermoeden. Dat vermoeden is groot genoeg om tegen te werpen als het bijvoorbeeld oorlogsmisdaden betreft, maar het betekent niet dat ik genoeg bewijs heb om iemand door een Nederlandse rechter veroordeeld te krijgen. Dan is er dus een schemergebied. Sommige landen zeggen dan: ik kan hen niet uitzetten, dus ik geef hun toch maar een status. Die landen leggen de drempel echt bij strafrechtelijke vervolging. Wij hebben gezegd dat niet te willen. Mensen over wie we te veel signalen hebben dat ze juist de reden of de veroorzaker zijn van het feit dat anderen vluchten, willen we niet belonen met een status. Het is iets anders dan dat ik de recherche naar een oorlogsgebied zou kunnen sturen om bewijsmateriaal te verzamelen. We hebben in Nederland gezegd dat we een tussenvoorziening voor deze categorie maken. Ik geef gelijk toe dat die niet optimaal is, maar die categorie maken we geen onderdeel van de samenleving, die geven we geen recht op verblijf. Daarmee is het probleem of ik mensen dan inderdaad kan uitzetten of vastzetten, nog niet opgelost. De gedachte van mevrouw Van Toorenburg vond ik wel een interessante, maar ik wil er even de tijd voor nemen om te bekijken of er in de tussentijd ten opzichte van het voorstel van tien jaar geleden jurisprudentie is die wellicht weer complicaties oplevert --dat gebeurt helaas – en of een gesprek met het ICC over dit soort categorie inderdaad kan helpen. Ik moet wel de verwachting enigszins temperen over de tijd die het kost om met het ICC te spreken, laat staan tot afspraken te komen. Ik kom er nog op terug bij de Kamer, omdat ik vind dat we die route wel moeten verkennen zonder dat ik nu meteen kan zeggen dat het gaat lukken. We gaan de route om het eventueel over te dragen dus wel verkennen, want ik ben het met mevrouw Van Toorenburg eens dat het wringt, maar een en ander moet wel passen in de rechtsstaat en deugdelijk zijn zodat het stand houdt voor een rechter.

Staatssecretaris Dijkhoff: Zeker, als er goede informatie is, sta ik daarvoor open. Ik heb niet zoveel last van een not invented here syndrome Ik zal de Kamer op de hoogte houden van de voortgang die ik hopelijk boek.

Ik kom bij de vragen over de ACVZ en de terugkeer, inclusief het Nederlandse beleid. De ACVZ had een enigszins dubbele conclusie: V en J doet er alles aan, maar in het interdepartementale verkeer zit nog ruimte voor winst en verbetering. Ik heb al eerder gezegd dat Europa eigenlijk de lead zou moeten nemen, dat het wel wat sneller mocht en dat ik er op zou rappelleren. Bij ons staat standaard een terugkeer- en overnameclausule in een overeenkomst. Dat is het uitgangspunt, maar op het moment waarop zo'n besluit genomen word, kunnen er andere argumenten zijn die er toe leiden dat die er toch niet in opgenomen wordt, net zoals voor de Kamer soms ook andere argumenten kunnen prevaleren om in een relatie met een land iets te doen dat een nadeel met zich meebrengt voor terugkeer. Daar hebben we wel mee te dealen. Het uitgangspunt onderschrijf ik, maar het zal er niet altijd in staan. Ik zal de Kamer ook informeren over de discussies die op andere instrumenten dan handel, hulp en dat soort zaken en het visuminstrument zelf gevoerd worden. Ik heb zelf een oproep in de richting van de Commissie gedaan om eens na te denken over de vraag of we misschien een link moeten leggen met een land – Noorwegen viel me daar vorige week al in bij – waarbij we ook kijken naar de reciprociteit. Men heeft een wens om bepaalde mensen uit landen waarmee we geen probleem hebben, hier te laten komen met een visum, en wij hebben de wens dat landen bepaalde mensen terugnemen. Misschien moeten we daar de link zoeken. Als we daartoe mogelijkheden zien, ook in Europees verband, zal ik de Kamer nader informeren. Als het goed is, ontvangen we deze maand van de Europese Commissie en de EDEO een rapportage over de voortgang van hun werk en hoe zij gevaren zijn met de pakketten, als het gaat om de «meer voor meer»- en «minder voor minder»-benadering en het stimuleren van het terugnemen van de eigen onderdanen.

De heer Fritsma had specifieke vragen over het, afgeronde, aantal van vijf mensen van Marokkaanse afkomst. Ik ga de aantallen even nuanceren en verduidelijken om misverstanden te voorkomen, maar ik wil bij voorbaat zeggen dat ik niet heel trots op die cijfers ben. Vijf betreft het aantal afgegeven laissez-passers dat nodig was. Het totaal aantal gedwongen uitzettingen naar Marokko lag hoger; dat lag vier keer zo hoog, maar dat blijft ook maar twintig. Dat neemt dus niet weg dat het echt veel beter moet en we erop in blijven zetten, maar er is dus wel even een verschil tussen gedwongen terugkeer of laissez-passers.

Staatssecretaris Dijkhoff: Dat is geüpgraded, zelfs naar het Europese toneel, waar dit punt ook overgenomen is. Het is dus nog geheel intact. Ik gaf al aan dat er vorig jaar een ander dossier doorheen fietste, wat de zaak enigszins compliceerde. Het staat nu eindelijk hoog op de agenda van de Europese Commissie om het namens ons allemaal te bespreken. Het staat dus nog volledig overeind, maar dat betekent niet dat ik tevreden ben met het geboekte resultaat.

Voorzitter. Als iemand uit een land van de veiligelandenlijst komt, wordt zijn asielaanvraag als kennelijk ongegrond bestempeld. Dat betekent niet «einde verhaal», maar wel dat er geen vertrektermijn wordt toegekend en dat er dus eerder vreemdelingenbewaring kan worden ingesteld als er voldoende zicht op uitzetting is. De problematiek die we hiervoor besproken hebben, wordt hiermee niet opgelost. In de praktijk versnellen we de boel bij landen waarbij zicht op uitzetting is en verkleinen we de kans dat iemand zich aan ons toezicht kan onttrekken. Het betekent dus niet dat de terugkeer meteen plaatsvindt, dat blijft hetzelfde. Met de westelijke Balkan is een flinke stap gezet, omdat we daarmee terug- en overnameovereenkomsten hebben en samen met andere landen, maar ook zelf, speciale chartervluchten regelen om mensen snel te kunnen terugsturen.

Welke rechten hebben de mensen nog wel? De kwalificatie «veilig land» betekent niet dat er geen asielaanvraag kan worden ingewilligd. Het betekent niet blind afwijzen, maar het is wel kennelijk ongegrond en de drempel ligt hoger in het relaas dat gehouden moet worden. De individuele basis blijft echter de basis voor een definitieve afwijzing. Voor een aantal landen is de situatie voor bepaalde groepen zoals lhbt's zo ernstig, dat ik voor die landen een categoriale uitzondering heb gemaakt. Dat betekent niet dat voor de landen waarvoor geen categoriale uitzondering geldt, lhbt en daarmee samenhangende onveiligheid geen argument kan zijn voor asiel. Dat kan nog steeds aangevoerd worden, maar is niet als categoriale uitzondering voor alle landen gesteld. Dat heeft te maken met de weging van de vraag hoe pregnant de situatie in het land van herkomst is.

De heer Fritsma vroeg naar nareis en gezinshereniging in vergelijking met Denemarken. Dat wordt een beetje een dakpandiscussie. Wat de heer Fritsma beschreef, waren inderdaad de voorstellen van Denemarken om tot een strenger nareisbeleid te komen. Het is op dit moment niet duidelijk of die al aan het parlement zijn voorgelegd, laat staan goedgekeurd. Wij hebben in Nederland ook maatregelen genomen om de nareis te beheersen. De wettelijke beslistermijn is verlengd. De drempel voor kansloze nareisaanvragen is verhoogd, om de druk op de capaciteit en ook de kosten te verminderen. We onderzoeken of de kosten bij een niet terechte aanvraag in bepaalde mate kunnen worden doorberekend. Er zijn tal van factoren die het lastig maken om te vergelijken of een oordeel te vellen. Denemarken hoeft zich niet te houden aan bepaalde Europese richtlijnen en het is mij niet duidelijk of de door de Denen aangekondigde aanscherping al daadwerkelijk in beleid is omgezet.

Dan kom ik bij een vraag over de opvang. Mevrouw Van Toorenburg had het over boze burgemeesters in Brabant. Dat verbaast me een beetje, ze zijn vaak wel duidelijk, maar ik heb hen nog niet boos meegemaakt. In het hele land zijn er discussies over voorstellen voor een vorm van opvang. We hebben ook een aantal kleinschalige locaties aangeboden gekregen van gemeenten en zijn ook bereid daarover te spreken. Het gebeurt echter ook vaak dat een aanbod voor kleinschaligheid uiteindelijk leidt tot de opvang van statushouders. Dat vind ik geen slechte ontwikkeling. We hebben er dus goede gesprekken over. Ik zou zeggen als er iemand boos is, laat het ook aan mij merken, want dan kan ik er iets mee doen. Ik hoop nu niet een hele lijst te krijgen.

Staatssecretaris Dijkhoff: Die enquête is vast anoniem. Nee? Dat scheelt. Ik zal eens bekijken wat er uitkomt.

Ik heb nog een vraag liggen over de stand van zaken van het wetsvoorstel inzake stateloosheid. De verwachting is dat het dit voorjaar in consultatie gaat en daarna naar de Kamer komt.

Met betrekking tot de medische overdracht vind ik de twee tragische voorvallen wat minder vergelijkbaar dan de heer Voordewind deed voorkomen. De implementatie van de maatregelen uit de brief van 30 januari vorig jaar die al getroffen zijn om de overdracht van medische informatie te verbeteren is in volle gang. Die maatregelen omvatten een handreiking voor de medische beroepsgroep, het invoeren van de toestemmingsverklaring om de overdracht soepel te laten verlopen en het aanpassen van de werkwijze van de betrokken organisaties zodat er meer duidelijkheid is. Ik onderschrijf het belang van de uitwisseling van medische data. De bottleneck zit hierbij in het feit dat er om de verschillende belangen en wettelijke zaken heen gewerkt moet worden. Medische informatie is nu eenmaal niet geheel vrij overdraagbaar. Zoals de Kamer weet, doen we er alles aan om die processen te verbeteren zodat de overdracht goed loopt. We moeten echter een pad zoeken door allerlei andere, en ook begrijpelijke, obstakels zoals de inhoud en de vraag hoe het met medische gegevens zit, en daar moeten we omheen. De eerste aanbeveling...

Staatssecretaris Dijkhoff: De heer Voordewind vroeg naar de aanbeveling om structureel in gesprek te gaan met medewerkers over het signaleren en vastleggen van relevante medische informatie over vreemdelingen in de procedure, en van informatie over bijzonderheden, houding en gedrag. Die aanbeveling neem ik ook over. Er wordt met de medische beroepsgroep de laatste hand gelegd aan een handreiking voor de overdracht. We zullen daarna actief stimuleren dat deze in de praktijk wordt gebruikt en toegepast. Dit geldt ook voor niet-medisch personeel, omdat ook zij signalen kunnen opvangen die zeer relevant zijn bij overdracht.

De heer Voordewind vroeg of hij een reactie kon krijgen op de motie die deze week is aangenomen over aparte opvang. Een Kamermeerderheid heeft daarover een brief gevraagd en die krijgt de Kamer gewoon. Ik informeer de Kamer binnenkort ook over alle andere zaken, los van die motie, want volgens mij gaat het over het bredere vraagstuk van het beschermen van mensen in de opvang. Ik heb eerder al aangegeven geen voorstander te zijn van gescheiden opvang, ook niet per categorie. Daar wil ik dus niet aan. Ik vind wel dat we de veiligheid moeten waarborgen en ik zal de Kamer melden hoe ik effectiever wil zijn in het aanpakken van degene die de dreiging veroorzaakt en niet van degene die daar het slachtoffer van is. Ik zal de motie dus nauwkeurig bestuderen in het licht van het huidige beleid, waarbij dit allemaal mogelijk is en waarbij in noodsituaties, dus niet veelvuldig, overplaatsing kan plaatsvinden. Dat kan ook overplaatsing naar een andere generieke opvang zijn waar de veiligheid wel gewaarborgd is. Daar hebben we verschillende pragmatische handelingen voor. Ik zal in mijn reactie ingaan op de manier waarop het kabinet denkt om de veiligheid te waarborgen door met name de daders aan te pakken en niet bij binnenkomst – ik geloof niet dat de motie daartoe opriep – het signaal te geven dat er gescheiden opvang is en we dus bepaald achterlijk gedrag belonen. Je dient gewoon respect te hebben voor verschillen. Eerlijk gezegd, en wat je er verder ook van denkt: het overgaan tot dreigementen en fysieke bedreiging en geweld slaan sowieso nergens op en dat moet vanaf begin af aan duidelijk zijn.

Mevrouw Van Toorenburg (CDA): Voorzitter. Laat ik vandaag mijn zegeningen tellen: de Staatssecretaris gaat serieus kijken naar de mogelijkheden voor de vreemdelingenbewaring bij de 1F'ers en mensen die op andere manieren verdachte zijn, als er zicht is op berechting. Het is belangrijk dat we daarin beweging krijgen.

Het is ook belangrijk dat de Staatssecretaris toezegt dat hij gaat spreken met de burgemeesters, want ik heb begrepen dat ruim 40 burgemeesters vrij stevig hebben aangegeven dat ze de deur dichtdoen voor deze Staatssecretaris waar het gaat over grootschalige opvang. Het is goed dat de Staatssecretaris daar serieus naar wil kijken.

Ik hoor dat de Staatssecretaris op een aantal punten vrij realistisch is en dat hij geen ijzer met handen kan breken. Het is echter zeer teleurstellend dat de Minister-President doorgaat met het neerzetten van het beeld dat het om nul gaat en dat er pas iets mag gebeuren, als die nul in zicht is gekomen, terwijl hij ondertussen allerlei afspraken met Turkije maakt en we moeten sleuren en trekken om daar wat zicht op te krijgen. En dan zegt de VVD vervolgens vandaag stuiterend dat het allemaal niet opschiet.

Maar goed, de Staatssecretaris doet de dingen die moeten gebeuren en waarvan ik nog twee punten wat scherper wil hebben: de terugkeerregeling en het misbruik daarvan. Ik vond de Staatssecretaris te weinig concreet over wat hij daaraan wil doen. Het lijkt erop dat we straks én gewoon kinderbijslag blijven betalen én repatriëringsgeld als mensen hier zijn geweest. Als ze een aantal jaren in Nederland hebben gewerkt en een uitkering krijgen, gaan we die ook naar Marokko brengen. Zo zijn we langzamerhand op allerlei verschillende potjes enorme hoeveelheden geld naar Marokko aan het brengen, terwijl het zijn onderdanen niet terugneemt. Ik vind echt dat dit niet kan. Over de manier waarop we er uiteindelijk voor zorgen dat die vreemdelingen terugkeren, vind ik de Staatssecretaris niet concreet genoeg. Hij heeft iets over de Commissie gezegd, maar ik wil weten wat deze Staatssecretaris concreet gaat doen, zodat het wel vorm krijgt.

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Voorzitter. De Staatssecretaris geeft aan dat grootschalige hervestiging mogelijk is als die leidt tot een nettodaling van de instroom, maar het punt is juist dat we met die houding de hakken niet uit het zand krijgen. We moeten juist een teken van goede wil tonen en volgens mij doen we dat door wat al eerder is bepleit, namelijk door minimaal 400 vluchtelingen per dag gedurende een maand te hervestigen. Dan zorgen we er echt voor dat de boel goed losgetrokken wordt. Daarmee moet inderdaad meteen na de top van start gegaan worden. Ik ben blij dat daar een motie over komt. GroenLinks heeft net bij de regeling van werkzaamheden gevraagd om het VAO vandaag nog plaats te laten vinden, zodat we vandaag weten hoe de Kamer hierin staat.

Ten aanzien van 1F snap ik de redenatie van de Staatssecretaris ...

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Daarmee ben ik het helemaal eens. Dat moet inderdaad in de uitwerking aan de orde komen. Dat is inderdaad het totaalpakket waarover we het moet hebben, maar wat is een goede balans daarin?

Ten aanzien van 1F volg ik de redenatie van de Staatssecretaris dat we mensen die aantoonbaar oorlogsmisdaden hebben gepleegd, niet willen belonen met een verblijfsvergunning. Het probleem met 1F'ers is juist dat er een verdenking is, maar dat vervolgens niet gestaafd wordt of de beschuldigingen overeind blijven. De enige manier waarop je dat kunt doen, is door over te gaan op vervolging. Tot nu toe zijn er maar twee 1F'ers daadwerkelijk vervolgd. Wil de Staatssecretaris werk maken van vervolging van 1F'ers? Dat lijkt me voor alle partijen het beste.

Met betrekking tot de capaciteit van de IND heeft de Staatssecretaris aangegeven dat de wachttijd gemiddeld zeven maanden is. Ik heb ook gevraagd hoe het zit met de berichtgeving dat de IND-capaciteit op noodvangplekken als Heumensoord wordt afgebroken ten gunste van extra IND-capaciteit voor Dublinzaken. Het is toch niet zo dat die op plekken als Heumensoord opeens niet meer nodig is?

Over de prognoses hebben we een flink aantal vragen gesteld en ik wacht de beantwoording daarvan af.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Voorzitter. Dank aan de Staatssecretaris. Ik wacht de motie van de PvdA af. Ik ben benieuwd of die stevig genoeg is, maar dat gaan we zien. Ik denk dat wat de Staatssecretaris zegt, namelijk eerst nog even afwachten waarmee de Turken komen als het gaat om de bescherming van de eigen grenzen, leidt tot de patstelling die we niet willen. Ik denk dat en-en mogelijk is: én we moeten van start gaan met de hervestiging van die 400 én Turkije moet er alles aan doen om tot de veilige landen te behoren en de vluchtelingen in de opvang te respecteren.

Voor het punt van de mobiele IND-teams die ik eerder heb voorgesteld vraag ik een motie aan, tenzij de Staatssecretaris bereid is om te bekijken of het tijdwinst kan opleveren. Nu moeten er duizenden vluchtelingen heen en weer gesleept worden; daarbij zitten ook kinderen die dan weer van school afgehaald moeten worden om naar de aanmeldcentra te gaan, terwijl we inderdaad een aantal IND-mensen die reis kunnen laten afleggen. Ik vraag natuurlijk of de Staatssecretaris dat wil onderzoeken.

In reactie op de motie over de bescherming van asielzoekers zegt de Staatssecretaris dat ze ook prima naar een andere opvang kunnen gaan. We moeten dan natuurlijk wel scherp monitoren dat ze niet weer in dezelfde situatie terechtkomen, als het homo's en christenen betreft. Ik hoop echt dat het tot een veiliger plek gaat leiden en niet tot het verplaatsen van de slachtoffers naar andere azc's, waar alles weer opnieuw begint.

De heer Van Klaveren (Groep Bontes/Van Klaveren): Voorzitter. Dit kabinet heeft geen duidelijke koers, gedragen door een VVD-PvdA-coalitie die onderling tot op het bot verdeeld lijkt te zijn over de oplossing van het asielvraagstuk. De VVD rept keer op keer over «het einde dat in zicht is», maar noemt geen getal. Er komt geen antwoord op een legitieme vraag hoeveel asielzoekers Nederland volgens dit kabinet aan zou kunnen. Vandaag rept de Staatssecretaris over «significante reductie» inzake het PvdA-luchtbrugplan, maar weigert aan te geven wat «significante reductie» dan inhoudt. Dit kabinet lijkt het hele asielgebeuren te reduceren tot een semantisch spelletje.

Turkije is onbetrouwbaar en Europa, dus ook Nederland, ontwricht zichzelf door enorme aantallen asielzoekers binnen te blijven halen. Als we een echt structurele oplossing willen, moeten we niet toe naar het luchtbrugplan van de PvdA, maar naar herinvoering van de grenscontroles en alleen opvang in de regio.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Voorzitter. Ik ben heel erg benieuwd naar hoe een eventuele motie eruit zal zien. Ik hoop dat we die rondgestuurd krijgen, voordat we vanmiddag het VAO voeren. Ik ben heel erg benieuwd en laat ik vooropstellen dat mijn fractie zich in ieder geval kan vinden in de lijn die ik meen te kunnen ontdekken in het PvdA-plan. De PvdA stelt het volgende: we kunnen mensen overnemen uit conflictregio's; dat is hard nodig, want de regio barst uit zijn voegen; we moeten onze internationale verantwoordelijkheid nemen, maar we werken tegelijkertijd aan betere opvang in de regio en proberen meer grip te krijgen op de vluchtelingenstromen die richting Europa en richting Nederland komen. Daar kan ik me goed in vinden.

Ik heb nog een enkele vraag aan de Staatssecretaris. Voor zover ik heb begrepen, richten de zorgen die zijn uitgesproken over de lijst van veilige landen en de positie van de lhbt's daarin, zich op dit moment vooral op het land Jamaica. Er is gezegd dat er een uitzondering wordt gemaakt voor een aantal landen waar lhbt's notoir niet veilig zijn, maar dat die uitzondering niet is gemaakt voor Jamaica. Op dat punt krijg ik graag helderheid van de Staatssecretaris.

De Staatssecretaris heeft gelijk: de Raad van State heeft geen vraagtekens gezet bij de rechten van asielzoekers die onvoldoende gewaarborgd zouden zijn nu de termijnen verlengd worden. Over de expliciete uitwerking van het sporenbeleid is de Raad echter kritisch. Ze zegt dat ze nog onvoldoende ziet hoe de rechten die de mensen in de reguliere asielprocedure wel hebben, geborgd zullen zijn in het sporenbeleid. Ik hoop dat de Staatssecretaris mij in het komende halfuur nog een reactie kan geven over de manier waarop hij met die kritiek omgaat.

Staatssecretaris Dijkhoff: Voorzitter. Er waren vragen over de terugkeerondersteuning. Die had ik in de eerste termijn gemist. Mevrouw Van Toorenburg vroeg hoeveel pakketjes we naar Oekraïne blijven sturen. De laatste tijd hadden we vooral te maken met Oekraïne. We onderzoeken nu of er inderdaad sprake is van misbruik of dat er bijvoorbeeld sprake is van een ontwikkeling in een bepaalde regio – dat gebeurt ook en is dan meestal tijdelijk – waardoor er mensen uit die regio komen en wij dan beoordelen dat de situatie niet erg genoeg is voor asiel. Dan kan er ook opeens sprake zijn van een instroomstijging en dan is zo'n terugkeerregeling niet meteen failliet, om het zo maar te zeggen. We zijn nu bezig te kijken naar Oekraïne, en vooral naar de regio Ivano-Frankivsk, een welbekende Oekraïense regio. Daar zagen we een opvallende stijging die we nu onderzoeken. Ik verwacht heel binnenkort te horen of de regeling voor die regio inderdaad aan misbruik onderhevig is. Als dat zo is, zal ik hem afschaffen, zoals ik dat ook bij andere landen en regio's heb gedaan. De terugkeerondersteuning is een goed instrument om mensen terug te laten keren. Gedwongen terugkeer loopt nog weleens moeilijk. Het kan dus gewoon efficiënter zijn om het met terugkeerondersteuning te doen, maar als dat een aanzuigende werking heeft, moeten we ermee stoppen, want dan gaat het tegen ons werken.

Ik heb mevrouw Van Toorenburg niet toegezegd dat ik met 40 burgemeesters ga spreken, maar wel dat ik de enquête zal bekijken. Toevallig ga ik binnenkort langs de regietafel in die regio, de mooie provincie die ze noemde. Die afspraak staat al. Dat is dus een mooie kans voor de mensen die kritiek hebben geuit om die nogmaals te uiten. Ik zal in de krant nazoeken welke burgemeesters kennelijk mijn nummer nog niet hadden, waardoor ze het mij niet rechtstreeks hebben kunnen laten weten.

De heer Azmani vroeg om extra aandacht voor terugkeer. Mevrouw Van Toorenburg had daar ook een vraag over. Ik zit heel erg op het spoor van de Commissie aansporen dat te doen en er niet zelf langs te gaan, hoewel er misschien wel een nieuwe aanleiding is om dat gesprek nog eens aan te gaan. Ik zag inderdaad dat Duitsland zelf maar weer was gegaan, en dat hoor ik ook van andere collega's, maar laat ik erbij zeggen: met wisselend effect. Het gebeurt ook dat ze terugkomen en dat het daarna erger wordt in plaats van beter. Het zijn lastige processen. Ik vind dat de Europese Commissie de grootste vuist heeft als ze namens ons allemaal spreekt. Dan kunnen we op markttoegang en andere zaken de zaak afmaken en er iets voor terugkrijgen. Dat vind ik de beste optie, maar het is geen uitbesteding. Ik zal de Commissie erop blijven attenderen en ook, wat ik eerder wellicht een beetje voorbarig aangaf, de Kamer informeren of ik andere creatieve oplossingen zie dan oplossingen via de hulp- en handelsrelatie. Die vind ik goed, maar we hebben ook weleens gezien dat die niet effectief waren. En het gaat uiteindelijk om het effect van medewerking aan terugkeer.

Staatssecretaris Dijkhoff: De energie is er nu vooral op gericht om de Turkijeroute ook te benutten voor terugkeer, het terugnemen van mensen. Als dat lukt, is dat een flinke stap. Dan kunnen we sneller iets aan terugkeer doen, omdat Turkije dan ook als veilig derde land beschouwd kan worden. Als de situatie verbetert, kan ook Nederland daar gebruik van maken. Het is natuurlijk een omweg. Ik heb er wel begrip voor dat omdat de Turkijeroute kansrijk is, daar nu meer energie in gestoken wordt dan in de directe route. Ook in het geval dat de Turkijeroute, die omweg, lukt, moet de Commissie daarna nog steeds zo snel mogelijk vaart maken om een rechtstreekse terugkeer op gang te krijgen. Daarop zal ik de Commissie blijven aanspreken en ik zal er ook zelf bij onze contacten op blijven hameren.

Mevrouw Voortman vroeg naar het 1F-beleid. Ze ziet daar een verschil met het strafrecht. Het vreemdelingenrecht en het strafrecht zijn gewoon twee verschillende delen. Ik zou in het vreemdelingenrecht niet dezelfde maatstaf willen hanteren als in het strafrecht. Ik zou niet pas bij strafrechtelijke veroordeling voor oorlogsmisdaden willen overgaan tot het tegenwerpen van 1F en het ontzeggen van verblijfsrechten in Nederland. Ik zou die twee niet gelijk willen schakelen. Ik ben er wel voor dat als we die tegenwerping doen – die wordt namelijk ook getoetst, en het is dus niet zo dat de IND die kan bedenken – we ook zo veel mogelijk strafrechtelijk vervolgen. Daar ben ik het helemaal mee eens, maar ik wil die twee dingen niet conditioneel maken. Er zijn gewoon praktische problemen. Ik snap ook dat voor een strafrechtelijke veroordeling waarbij sprake is van een vrijheidsberoving, dus een celstraf, de lat anders ligt dan bij het niet-toekennen van beschermings- en verblijfsrechten. Ik zou die twee niet op één hoop willen gooien.

Staatssecretaris Dijkhoff: Ik kan niet garanderen dat het OM in alle gevallen genoeg aanleiding ziet voor vervolging. Ik kan zeker niet de rechtsstatelijke verhoudingen omvergooien door een uitspraak te doen over wat het OM zou moeten beslissen. Het OM heeft het vervolgingsmonopolie. Ik kan er wel toe bijdragen dat de zaken zo snel mogelijk bij het OM komen te liggen, maar het OM heeft in onze rechtsstaat de bevoegdheid om te besluiten tot vervolging.

Mevrouw Voortman en mevrouw Gesthuizen vroegen naar het verschil in positie van lhbt's uit Jamaica in vergelijking met Marokko. Waarom is Marokko wel categorisch en Jamaica niet? In Marokko is de situatie pregnanter. Het is ernstiger. Homoseksuele handelingen zijn daar strafbaar. Het is al een schande dat die wet er is, maar die wet is ook geen dode letter. Die wordt toegepast. In Jamaica zijn wel gevallen bekend van discriminatie van lhbt's, maar niet van strafrechtelijke veroordeling van homoseksuele handelingen. Er is dus een verschil in situatie, wat zijn weerslag vindt in het verschil in betiteling «categorisch», wel of niet, als uitzonderingscategorie op de veiligelandenlijst. Ook bij Jamaica is er aandacht voor en in individuele gevallen zal het zeker gewogen worden, maar het is een andere situatie dan in bijvoorbeeld Marokko.

Staatssecretaris Dijkhoff: In het sporenbeleid maken we inderdaad vooraf een inschatting. De kritiek van de Raad van State snap ik wel. De ene procedure is comfortabeler en met meer waarborgen en kansen omkleed dan de andere, maar de richtlijn is er al op ingesteld dat die verschillen bestaan. Materieel is er inderdaad een verschil per spoor – anders had ik die natuurlijk ook niet hoeven instellen – maar de richtlijn maakt ook materieel onderscheid in de wijze van behandelen en de rechten en waarborgen voor de verschillende asielaanvragen op grond van de vraag of men uit een veilig land komt of niet. De Raad van State merkt terecht op dat daar een verschil in is. Ik wil er geen semantische discussie van te maken, maar die rechten worden ontleend aan een richtlijn die zelf ook stelt dat er een verschil kan zijn in procedurele rechten en waarborgen. Mensen hebben dus minder rechten dan voorheen, maar niet minder dan hun toekomt op grond van de procedurerichtlijnen en de verdragen.

Ik ben het met mevrouw Kuiken eens met betrekking tot een koppeling van zaken. Het is goed dat zij ook het onderscheid maakte tussen het terugnemen van economische migranten en het terugnemen van vluchtelingen. Bij Turkije gaat het inderdaad bij een eventuele hervestiging om een-op-een bij het terugnemen van veelal Syrische vluchtelingen. Dat kunnen communicerende vaten zijn; niet een-op-een communicerend, maar wel leidend tot een lagere instroom, zoals ook in het plan zit om mensen «ship back, fly in», om het zo maar te noemen, te hervestigen. En als we die afspraken hebben gemaakt, moet het daarna niet zo zijn dat iedereen voor de uitvoering op elkaar gaat zitten wachten. Laten we eerst echter die afspraken met Turkije maar maken en daarna tot uitvoering brengen. We delen in ieder geval dat zo'n hervestiging gelinkt is aan afspraken over het terugnemen van niet alleen de economische migranten, maar ook van de vluchtelingen. Turkije heeft laten zien dat het niet alleen op papier, maar ook in de praktijk bereid is om economische migranten terug te nemen die geen recht hebben op bescherming. Daarna moet het gesprek aangegaan worden over de andere categorie waaraan ook een eventuele hervestiging gekoppeld is. Als we daar dan overeenstemming over hebben, moeten we een impasse voorkomen, zoals we ook op andere punten een impasse proberen te voorkomen. Dan moet Turkije wel bereid zijn om echt werk te gaan maken van het tegenhouden en terugnemen van vluchtelingen. We zitten nu echter niet in de situatie dat die afspraak er al ligt en dat alles geaccordeerd is, maar dat het niet van de grond komt. Die situatie hebben we niet, want we moeten eerst die afspraak zien maken.

Mevrouw Voortman spreekt over tekenen van goede wil. Er liggen al 3 miljard tekenen van goede wil klaar om een en ander op projectbasis te financieren. Uit de gesprekken die ik voer – ik zit natuurlijk niet aan de eindtafel; baas boven baas – en uit wat ik teruggekoppeld oorlog, heb ik echter niet de indruk dat Turkije maandag zegt «Waarom? Jullie willen helemaal niets». Ik denk niet dat we zo'n gesprek hebben. Zo zie ik het niet, Een wortel voorhouden is wat anders dan hem alvast geven en laten opeten, en er daarna nog eens over gaan praten. Ik vind die koppeling belangrijk. Het moet echt gekoppeld zijn aan een flinke reductie van de instroom van vluchtelingen naar Europa.

De heer Voordewind had een vraag over de IND en mevrouw Voortman had een vraag over IND-medewerkers die weg zouden zijn uit Heumensoord. Dat kan. Bij het wegwerken van achterstanden bij de eerste registratie en de aanmeldgehoren hebben we tijdelijk wel medewerkers naar de opvang gestuurd, maar ik heb geen kantoor op Heumensoord voor het beoordelen van asielaanvragen. Ik zei net ook al, dat het natuurlijk kan zijn dat een bepaald type medewerker niet meer zo erg nodig is omdat de achterstanden inmiddels zijn weggewerkt en er wordt overgegaan op beslismedewerkers. Bij het sporenbeleid waarbij de sporen op Dublin en op veilige landen sinds 1 maart zijn geactiveerd, zijn de betreffende mensen bij voorrang aan de beurt in de behandeling om te voorkomen dat ze zeven maanden in de opvang zitten. Dat heeft op zich namelijk al een aanzuigende werking, omdat mensen de opvang, ondanks alle klachten die erover zijn, soms toch verkiezen boven hun eigen huis in een veilig land. Hoe korter mensen die geen recht op opvang hebben hier in de opvang zitten, hoe minder opvang we hoeven te realiseren.

De heer Voordewind zei dat de mensen nu met bussen naar de IND gaan. Eerlijk gezegd vind ik dat ook terecht. De reistijd en de logistieke tijd is dan hun tijd. Als ik daar IND-tijd van maakt, moet de heer Voordewind wel accepteren dat de beslistermijnen oplopen. Nu vervoert een buschauffeur de mensen immers, maar dat is geen beslismedewerker van de IND. Als ik IND'ers op één dag naar vier verschillende locaties moet sturen of van huis uit naar een andere plek, zie ik alleen maar tijdverlies, wat ten koste gaat van de productie, zoals dat dan heet, in de beslisprocedures.