Nr. 1747 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Veiligheid en Justitie heeft op 3 oktober 2013 overleg gevoerd met Staatssecretaris Teeven voor Veiligheid en Justitie over:

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 13 september 2013 inzake toezeggingen op Rapporten en adviezen vreemdelingenbeleid (Kamerstuk 19 637, nr. 1721);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 27 september 2013 inzake Rapportage Vreemdelingenketen periode januari-juni 2013 (Kamerstuk 19 637, nr. 1724).

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Jadnanansing

Griffier: Hessing-Puts

Mevrouw Gesthuizen (SP): Voorzitter. Ik heb boven mijn tekst gezet: Algemeen overleg «Humaan» asielbeleid. Ik moet namelijk erg kritisch beginnen, ook al hebben we van de Staatssecretaris een dikke brief gekregen. Daarin hadden allerlei maatregelen moeten staan die invulling geven aan het begrip «humaner asielbeleid». Ik heb echter geconstateerd dat deze brief niet voor 100%, maar wel voor een heel groot gedeelte is gevuld met oud nieuws. Er staan allerlei regelingen in die al bestaan, er staan allerlei middelen in die al bestaan. Ook al is het vrij uitvoerig opgeschreven, ik vind dat er erg weinig invulling is gegeven aan datgene wat we van de staatsecretaris te horen hebben gekregen in het debat over de dood van Aleksandr Dolmatov. Daarin heeft de Staatssecretaris tegenover de Kamer aangegeven dat we naar een humaner asielbeleid zouden gaan.

De Staatssecretaris beschrijft in veel gevallen de praktijk. Vaak is dat een slechtwerkende praktijk, die dus inderdaad wel iets beter zou kunnen. Uit de brief blijkt echter dat heel veel zaken nog onduidelijk zijn. Hoe zit het bijvoorbeeld met de verschillende detentieregime's, waarover ik aan de ene kant laaiend enthousiaste verhalen hoor, maar waarvan ik aan de andere kant nog steeds niet precies weet wat ze inhouden? Kan de Staatssecretaris in dit overleg een beeld schetsen van het versoepelde detentieregime? Hoe ziet zo'n dag eruit van 's ochtends acht tot de volgende ochtend acht uur?

In de brief worden ook zaken vooruitgeschoven. Er staat verschillende keren dat er een probleem is gemeld, dat nader wordt onderzocht. Dikwijls wordt niet onderkend dat er een probleem is. Met alle respect voor al het werk dat verzet is om deze brief op te stellen, lijkt het er mijns inziens op dat de brief zo dik is om als excuus te kunnen dienen, om de achterban van de coalitiepartner tevreden te houden en om die te laten denken dat er heel wat gebeurt. Maar dat is niet zo.

De aanleiding voor deze brief was de zaak-Dolmatov en het debat dat we daarover hebben gevoerd.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Dat is nu juist mijn punt. We hebben best lang op deze brief gewacht. De aanleiding was niet mis. Een groot deel van deze Kamer was oprecht van mening dat de dood van Aleksandr Dolmatov en alle signalen die we daarnaast, daarvoor, tijdens en daarna nog hebben gekregen over het detentieregime en de medische zorg daarbinnen, een grote aanleiding waren om de zaak te veranderen. Ik meen echt dat ik de Partij van de Arbeid-fractie daar ook nadrukkelijk op heb horen aandringen bij de Staatssecretaris. Nu komt er een heel dikke brief, waarvan je in eerste instantie denkt dat die wel heel wat zaken zal veranderen. Ik ben niets meer dan teleurgesteld als ik lees wat er feitelijk gaat veranderen. Dat is namelijk heel erg weinig. Ik zei aan het begin al dat zaken vooruit worden geschoven. Er wordt onderzocht of zaken anders kunnen, of vreemdelingen meer vrijheden mogen krijgen en op welke manier dat moet worden ingevuld. Ik zie helemaal geen reden voor het enthousiasme dat mevrouw Maij de eerste dagen na het verschijnen van deze plannen in de pers heeft laten zien.

De aanleiding voor deze brief was de zaak-Dolmatov en de medische zaken die daarbij speelden. Dat mag niet vergeten worden. Het detentieregime is één ding, maar de medische zorg voor vreemdelingen in alle fases van de vreemdelingenketen is een andere. De Staatssecretaris heeft tijdens het debat aangegeven dat de medische zorg voor asielzoekers adequater en beter kan. Is die praktijk wel echt verbeterd? Ik ben de afgelopen maanden, ook in het zomerreces, op werkbezoek geweest. Ik kwam op locaties waar ik heb moeten constateren dat vreemdelingen die iets mankeren, al te gemakkelijk te horen krijgen dat ze een telefoontje kunnen plegen. Als ze de Nederlandse taal niet machtig zijn, wat natuurlijk meestal het geval is, komt er een tolk bij. Dat is heel vaak een beveiliger van zo'n complex. Ze krijgen vervolgens een dienstdoende waarnemer aan de telefoon, bij een centrum waar verpleegkundigen zitten en niet eens een arts. Vaak krijgen mensen dan het advies om een paracetamolletje te nemen, rustig te gaan liggen en vooral veel water te drinken. Ik heb geconstateerd dat het in sommige gevallen om ernstige medische zaken ging, zoals een acute blindedarmontsteking of een longontsteking. Dan zitten mensen een paar dagen later nog veel dieper in de problemen.

Ik zal geen specifieke details noemen, maar heel recentelijk was er een uitzetting van een heel zieke man naar Nigeria. NRC Handelsblad heeft hierover gepubliceerd. Die doodzieke man met ernstige psychische problematiek is achtergelaten op het vliegveld van Lagos, zonder dat aan de voorwaarden is voldaan. Er had sprake moeten zijn van een fatsoenlijke medische overdracht aan de Nigeriaanse autoriteiten. Dat bleek niet te kunnen, maar de man is toch achtergelaten. Dat mag toch eigenlijk niet gebeuren? Is dan de instelling «hij is nu over de grens en daar laten we het dan maar bij»? Ik kan me eigenlijk niet voorstellen dat dit zo werkt bij een dienst. Hoe is dit mogelijk? Hoe kan de Kamer zien dat er sinds Dolmatov iets veranderd en verbeterd is?

Detentie blijft dus bestaan. Is de Staatssecretaris bereid om in ieder geval voor de toekomst te zeggen dat voor detentie het principe «nee, tenzij» zal gelden? Is dat zijn uitgangspunt? Op pagina 20 van de brief spreekt de Staatssecretaris over de implementatie van de richtlijn. In gewone taal betekent dit dat er in de wet komt te staan wanneer iemand niet in detentie kan worden geplaatst. Nee, tenzij dus. Is dat de intentie van de Staatssecretaris? Kan hij dat bevestigen en toelichten?

Er is veel onduidelijk over het nieuwe regime. Hoe moet ik me dat voorstellen? Kan de Staatssecretaris een beeld van de dag geven? Een interessant punt in antwoorden van de Staatssecretaris op Kamervragen die ik recentelijk stelde, is dat vreemdelingen in detentie zullen worden ondergebracht in Rotterdam, Schiphol en Zeist, maar dat DJI altijd rekening moet houden met capaciteitsontwikkelingen. Het gebouw zal naar gelang de behoefte voor de ene of de andere sector van DJI in te zetten moeten zijn. Dat betekent gewoon dat de detentiecapaciteit voor vreemdelingen snel van 933 naar meer kan worden uitgebreid. Dat zal wellicht met de strafbaarstelling ook gebeuren. Staat het voornemen van de Staatssecretaris om het aantal plekken in detentie te halveren vast, of worden we in de toekomst wellicht toch weer met een grotere capaciteit geconfronteerd?

Daarnaast wil ik graag op zo kort mogelijke termijn worden geïnformeerd over de praktijk van het isoleren. Daarover is het afgelopen jaar het nodige te doen geweest. Ik ben heel benieuwd of er inmiddels al nieuwe cijfers zijn en of we als Kamer te weten kunnen komen hoe vaak er geïsoleerd wordt in vreemdelingendetentie.

Waarom is het advies van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) niet overgenomen door de Staatssecretaris? Daarin is aangegeven dat een buitenschuldvergunning moet worden verleend aan een vreemdeling, als die na indiening van zijn aanvraag voor een vervangend reisdocument bij de autoriteiten van het land van herkomst een jaar lang heeft gewacht en nog altijd geen reactie heeft gehad.

Tot slot vraag ik de Staatssecretaris wat hij wil doen met de brief van de gemeente Amsterdam, waarin opnieuw de suggestie wordt gedaan om mensen die eerst in de vluchtflat zaten, op te vangen. De gemeente wil ze een plek geven om te wonen en tot rust te komen en daarna met ze aan de slag gaan. Dat zal in een aantal gevallen betekenen dat mensen moeten terugkeren, maar in een aantal andere gevallen dat mensen alsnog met een procedure van start moeten gaan. Dat geldt ook voor de mensen in het vluchtelingenhuis in Den Haag. Hier moet ik het helaas bij laten.

De heer Fritsma (PVV): Voorzitter. Ik wil graag beginnen met de Rapportage Vreemdelingenketen. De PVV is hier erg van geschrokken. Er is namelijk gebleken dat de terugkeercijfers op werkelijk alle fronten imploderen. In vergelijking met vorig jaar is het aantal vertrokken illegalen dit jaar afgenomen met maar liefst 29%. Het aantal illegalen of uitgeprocedeerden dat zelfstandig zonder toezicht vertrekt is zelfs met 36% afgenomen. Zo'n alarmerende terugval in het aantal vertrekkende illegalen is volgens mij nooit eerder vertoond. Ik kan het me in ieder geval niet herinneren. Dit is volstrekt onacceptabel. Deze Staatssecretaris is de grip op het uitzet- en terugkeerbeleid kennelijk volledig kwijt. Ik vraag hem hoe dat kan en hoe hij de zaak op korte termijn wil herstellen. Een stagnatie van terugkeer van illegalen naar de landen van herkomst op deze schaal mag natuurlijk nooit voorkomen, ook gelet op de problemen die dit oplevert voor onze samenleving.

Een ander groot pijnpunt voor de fractie van de PVV is het feit dat het kabinet de vreemdelingenbewaring uitkleedt. Met de vers van de pers afkomstige beroerde terugkeercijfers komt deze verkeerde beslissing in een heel ander daglicht te staan. Het lukt de Staatssecretaris niet om illegalen of uitgeprocedeerden het land uit te krijgen, en vervolgens gooit hij de enige stok achter de deur om gedwongen vertrek mogelijk te maken weg. Zonder het instrument van vreemdelingenbewaring kun je gedwongen vertrek immers nooit effectueren. Bovendien betekent het uitkleden van de vreemdelingenbewaring dat er nog meer illegalen op straat rondlopen, wat nog meer overlast en problemen voor de samenleving met zich meebrengt. Als illegalen niet worden vastgezet maar in vrijheid rond blijven lopen, zal de prikkel om terug te keren naar het land van herkomst nog kleiner worden dan die nu al is. Daarentegen wordt de prikkel voor illegalen om naar Nederland te komen juist groter, want in tegenstelling tot in andere landen is het risico om hier vastgezet te worden heel erg klein. Dit kabinet en deze Staatssecretaris kiezen er dus niet voor om de illegalenproblematiek op te lossen, maar maken die alleen maar groter. Ik wil graag een reactie van de Staatssecretaris op dit punt. Kan hij in ieder geval erkennen dat van het uitkleden van vreemdelingenbewaring geen sprake kan zijn, nu gebleken is dat het aantal vertrekken en uitzettingen met een derde is ingezakt?

De implosie van de terugkeercijfers is met veel meer problemen in verband te brengen. De Staatssecretaris heeft deze stuk voor stuk over zichzelf afgeroepen. Neem het gebrek aan daadkracht om gemeenten aan te pakken die het terugkeerbeleid constant saboteren. In dit kader is het triest om te zien hoe de Staatssecretaris al maanden over zich heen laat lopen door de burgemeester van Amsterdam. Schaamteloos regelt deze PvdA-burgemeester tegen alle gemaakte afspraken in opvang voor uitgeprocedeerden. Hij laat ze zelfs in kraakpanden bivakkeren. De Staatssecretaris staat erbij en kijkt ernaar. Dan schiet het niet op om illegalen te laten vertrekken. Als ultiem zwaktebod schijnt de Staatssecretaris nu ook met grote zakken geld aan te komen bij deze illegalen. Hij biedt € 4.500 in ruil voor het botweg negeren van de vertrekplicht. Als je wilt bereiken dat helemaal niemand zich meer aan de vertrekplicht houdt, moet je dit doen. Ik hoop overigens dat de Staatssecretaris aangeeft dat de berichten hierover niet kloppen, want ik kan het me eerlijk gezegd moeilijk voorstellen.

Wat ik in dit verband ook wil noemen is het zogenaamde illegalenquotum. Kan de Staatssecretaris de garantie geven dat de doelstellingen voor de vreemdelingenpolitie om een vast aantal zaken van illegalen over te dragen aan de Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V) worden gehandhaafd? Ik wil graag de huidige stand van zaken horen, want zoals bekend liep de Staatssecretaris achter bij het behalen van de doelstellingen.

Het laatste generaal pardon kun je niet los zien van de beroerde terugkeercijfers. De Staatssecretaris geeft zelf in een brief toe dat de terugkeerbereidheid van vreemdelingen is afgenomen door de pardonregeling. Dat is logisch, want als keer op keer bewezen wordt dat het negeren van de vertrekplicht uiteindelijk een verblijfsvergunning oplevert, gaat geen uitgeprocedeerde meer weg. Dat is precies wat nu gebeurt. Dit is het ware effect van alle pardonregelingen en dat wordt nu pijnlijk duidelijk. Nog voor de huidige pardonregeling is afgerond, staan de linkse partijen al weer klaar met nieuwe lichtingen vreemdelingen die gelegaliseerd moeten worden. Zo krijg je legalisatie na legalisatie na legalisatie. Het gebed zonder einde houdt nooit meer op. Maar ja, de Staatssecretaris was helaas zelf zo naïef om er in te tuinen. Hij heeft de linkse verslaving aan pardonregelingen met het zoveelste pardon nieuw leven ingeblazen. Hij had beter moeten weten, gelet op de ervaringen met alle voorgaande pardonregelingen. Die zouden stuk voor stuk echt de laatste zijn. Het kwaad is echter al geschied. Het enige wat de Staatssecretaris nu nog kan doen, is beloven de pardonregeling die we nu hebben niet te verruimen. Ik vrees echter het ergste. De Staatssecretaris is gisteren heel snel door de knieën gegaan voor de linkse druk om in het geval van een Angolese vreemdeling weer van de regels af te wijken. Met deze zwakte creëert hij overigens pure willekeur in het voordeel van vreemdelingen die zijn opgepikt door linkse actiegroepen, media en politici. Zelfs dat heeft de Staatssecretaris ervoor over om goed naar Diederik Samsom te luisteren.

Vreemdelingen die meewerken aan terugkeer naar het land van herkomst kunnen terugkeren. Voor de echte uitzonderingsgevallen is er het buitenschuldbeleid. Dat hoeft zeker niet verruimd te worden. Dit wordt onderbouwd door de ACVZ. Die commissie heeft gehakt gemaakt van de stelling dat vreemdelingen buiten hun schuld niet uit Nederland kunnen vertrekken, maar toch geen verblijfsvergunning krijgen. Dit toont aan wat er de afgelopen tijd gebeurd is rond de vele debatten over uitgeprocedeerden in vluchtkampen en tentenkampen. Steeds weer is de stelling van stal gehaald dat voor deze mensen terugkeer naar het land van herkomst onmogelijk is. We weten nu dat dit niet waar is. Men kan wel terug, maar men wil het niet. De oproep aan de Staatssecretaris is dus om het buitenschuldbeleid niet te verruimen. Vanwege de tijd moet ik het helaas hierbij laten.

Mevrouw Van Toorenburg (CDA): Voorzitter. Allereerst wil ik opmerken dat normaliter de heer Van Hijum op dit dossier het woord voert. Er is nu ook een groot debat over Europa en Europese financiën, daarom heeft hij mij gevraagd om te spreken. Dat is een eer, want het is een belangrijk onderwerp.

We hebben de voorliggende stukken op ons in laten werken. Ik concludeer dat de insteek die de Staatssecretaris kiest, op steun van het CDA kan rekenen. Het beleid dat hij aangeeft, is niet volledig uitgewerkt. Daarin geef ik de SP groot gelijk. Er zijn veel dingen die nader moeten worden uitgewerkt en het moge duidelijk zijn dat wij de Staatssecretaris daarin zeker zullen volgen. Op zich is de richting die hij aangeeft er wel een die ons bevalt. Heb ik goed begrepen dat er een bijna prioritaire groep is, die echt wel in de vreemdelingenbewaring zou kunnen thuishoren? Daarnaast is er een groep waarbij we moeten twijfelen, en we gaan wat meer inzetten op de groep waarvoor je een alternatief kunt bieden. Op zich is dit een lijn die wij graag zien. Vreemdelingenbewaring moet een ultimum remedium zijn. Ik heb zelf jaren als toezichthouder in de vreemdelingenbewaring gewerkt. Ik heb gezien dat voor een categorie insluiting noodzakelijk kan zijn. Je moet wel goed kijken of iemand daar op zijn plek is. Als de situatie te schrijnend is hoort iemand daar niet thuis. Er zijn rechters die hierin maatregelen nemen, maar soms zie je dat het anders moet. Ik zie de Staatssecretaris een beweging maken naar dat andere, en dat steunen wij. Ik heb er wel een paar vragen over.

Als de Staatssecretaris beschrijft dat er een manier kan zijn om mensen te stimuleren om Nederland te verlaten, vinden ook wij het een beetje vreemd dat we in de media lezen dat hij € 4.500 aan mensen aanbiedt om te vertrekken. Daar kennen wij andere afspraken over. Als dit klopt, moet de Staatssecretaris uitleggen wat hij hiermee van plan was. Daarnaast beschrijft hij een pilot om mensen met een borgstelling buiten een inrichting te laten verblijven en uiteindelijk mee te laten werken aan terugkeer. Dat is een punt waar ik nog niet zo veel over heb gelezen. Ik heb er goed over nagedacht en ik heb daar een zorg over. Ik wil graag dat de Staatssecretaris deze zorg bespreekt en erop let in de verdere uitwerking. Als je jezelf met geld uit detentie kunt houden, kan er een risico zijn dat er een markt ontstaat die zorgt dat dit geld wordt geleverd. Mensen komen dan misschien in handen van heel foute lieden, in een situatie van mensenhandel. Dat vind ik een zorgpunt. Het klinkt misschien heel sympathiek om mensen op die manier uit detentie te houden, maar ik krijg er buikpijn van als het betekent dat ze zich tot heel louche types moeten wenden om het geld bij elkaar te krijgen. Ik wil dat de Staatssecretaris hier iets over zegt, en er in ieder geval voor zorgt dat hij dit in de pilot meeneemt.

Daarnaast zijn Schiphol en de verlengde detentie aandachtspunten. Iedere keer blijft de discussie of dit mag, en of het wel zo streng mag. We begrijpen dat er behoefte aan is om mensen snel naar een andere plek over te brengen, of snel duidelijkheid te geven, maar de vraag of het wel of niet mag blijft maar doorzieken. Hoe kunnen wij ervoor zorgen dat we er duidelijkheid over krijgen? Dat vinden wij belangrijk. We willen van de Staatssecretaris horen hoe hij dit denkt te doen.

Tot slot een punt dat het CDA ook altijd veel zorgen baart. Dit is het beeld dat blijft bestaan dat er veel kinderen zijn die ten onrechte gescheiden zijn van hun ouders. Daar spreekt de Kinderombudsman over. Hij geeft aan dat er misschien wel 4.000 kinderen ten onrechte bij hun ouders zijn weggehaald. Dat zou heel zorgelijk zijn, maar tegelijkertijd wordt dit niet hardgemaakt. Nu zingt rond dat er 30 dossiers zijn waaruit dit zou blijken. Wij willen zien of dit echt zo is, en hoe we dat dan kunnen voorkomen. Of is dit niet zo? Ik begrijp dat de advocatuur die de dossiers in handen heeft ze niet aan de Staatssecretaris wil geven. Dat is een beetje raar. Als het beeld bestaat dat het fout is, dan wil ik dat graag weten en dan wil ik dat kunnen toetsen. Dat kunnen we nu niet. Als het zo is, doe ik de indringende oproep het aan ons duidelijk te maken. Dan kunnen we aan die regeling voor eens en altijd een einde maken.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Voorzitter. Het is goed dat we hier uiteindelijk over spreken. Ik dank de Staatssecretaris voor de uitgebreide brief die hij naar de Kamer heeft gestuurd. Ik moet zeggen dat ik me het gevoel van mevrouw Gesthuizen goed kan indenken. Toen wij gingen turven om te zien welke grote veranderingen er op stapel staan, kwamen we bij heel kleine stapjes vooruit uit. Daar waar de verwachtingen na het Dolmatovdebat hoog waren, zien we dat veel dingen worden uitgesteld, nog moeten worden uitgewerkt, of dat er nog een keer een onderzoek komt. Ik noem er enkele. De alternatieven voor de vreemdelingenbewaring, de scheiding tussen licht en zwaarder regime, moeten nog in een wet worden gegoten. Naar het afschaffen van de visitaties moet verder onderzoek komen, laat staan dat we weten of daar überhaupt geld voor is. Het buitenschuldbeleid verandert niet echt. Ik ga een aantal onderwerpen langs om meer duidelijkheid te krijgen.

We zijn al een jaar bezig met pilots voor vreemdelingenbewaring. De Staatssecretaris zegt dat we daarvan maar een beperkte evaluatie kunnen maken, omdat er weinig mensen voor in aanmerking komen. Hij wil er wel verder naar kijken, maar het is onduidelijk wat er concreet gaat gebeuren. We zien dat de vreemdelingendetentie 900 bedden behoudt. We zien geen substantiële afname of verschuiving naar de alternatieven. Gaat de Staatssecretaris de alternatieven voor de vreemdelingendetentie ook substantieel inzetten? Het getal 900 kenden we al. Dat had de Staatssecretaris een half jaar geleden ook al toegezegd. We hadden eigenlijk verwacht dat hij in deze brief lagere cijfers ging noemen. Gaan de cijfers nog verder naar beneden? We zijn ook teleurgesteld over het beleid voor de Dublinclaimanten. Voor Dublinclaimanten die in de gesloten verlengde asielprocedure (GVA) terechtkomen, verandert er als ik het goed begrijp niets. Zij blijven in die procedure, ondanks dat ze potentieel vluchteling zijn, traumatische ervaringen hebben et cetera. Ze komen toch weer in de cel terecht. Dat is niet verdedigbaar. Ik doe een hernieuwd beroep op de Staatssecretaris om op dit punt een humaner beleid te ontwikkelen.

De Staatssecretaris is bereid om gezinnen met minderjarige kinderen die worden uitgezet, niet langer in de vreemdelingendetentie vast te zetten. Dat is positief, dat is winst. Helaas zijn we er dan nog niet. Zo geldt dit niet voor gezinnen met minderjarige kinderen die aan de grens asiel aanvragen. In die gevallen vindt de Staatssecretaris nog steeds dat ze twee weken in de grensdetentie moeten worden opgevangen. Daarbij bestaat er een verschil tussen Ter Apel en Schiphol. Op Schiphol gaan ze in grensdetentie, in Ter Apel komen ze in een azc. Waarom trekt hij dit niet gelijk? Ik zie op dat punt geen beweging van de Staatssecretaris. Ik roep hem nogmaals op om deze kinderen uit te cel te halen en te zorgen dat ze naar een gezinslocatie gaan. Daar kan hij toezicht op ze houden. Ik begrijp dat het zeer traumatisch kan zijn voor kinderen als één ouder in grensdetentie achter moet blijven en de kinderen met bijvoorbeeld hun moeder naar een gezinslocatie kunnen. Dat blijkt slecht uit te werken voor de kinderen, dus dat moeten we niet doen.

Mijn collega van het CDA noemde al het rapport van de Kinderombudsman. Er zijn mogelijk 4.000 kinderen onnodig afgewezen voor gezinshereniging. Is de Staatssecretaris bereid om in samenwerking met VluchtelingenWerk Nederland opnieuw naar deze kinderen te kijken? Over verhuizingen hebben we vaak gesproken. Ik kom dat onderwerp nu niet meer tegen, hoewel de brief over asielopvang in den brede gaat. Gaan wij nog concrete stappen zetten om verhuizingen tegen te gaan? Ik verwijs nogmaals naar het rapport van Defence for Children en Unicef.

De Staatssecretaris zegt dat mensen die overlast geven, in het zwaardere regime worden geplaatst. Geldt dit ook voor de psychiatrische en psychische patiënten onder de asielzoekers? Waarom benoemt hij deze categorie niet als kwetsbare groep, zodat voorkomen kan worden dat deze mensen onder het nieuwe beheersregime terechtkomen? Deze mensen hebben opvang nodig, en niet het zwaardere regime.

Voor het ontwikkelen van alternatieven voor het visitatiebeleid is in de Kamer de motie-Voordewind/Schouw aangenomen. De Staatssecretaris kondigt aan dat hij dit gaat doen. Hij zegt dat de bodyscan een optie is, maar geeft tegelijkertijd aan dat geld daarbij mogelijk een zorgpunt is. Visitaties kunnen zeer belastend zijn, vooral voor personen die verkracht zijn. Zo kwam onlangs een man uit Turkije in grensdetentie. De man was in Turkije verkracht, kwam hier aan en moest gevisiteerd worden. Dat was zeer traumatisch. Ik verwijs naar de rapportage van De Vijfde Dag.

Bij het buitenschuldbeleid hebben we het ook over de mensen die in de vluchtflat en de vluchtkerk zitten, onder andere in Amsterdam en Den Haag. Ik ben er eergisteren nog geweest. Het is triest om te zien dat ze van pand naar pand moesten en nu uiteindelijk wat langer in de kerk mogen blijven. De burgemeester van Amsterdam heeft de Staatssecretaris gevraagd of hij ze toch niet op een of andere manier zou mogen opvangen, zodat ze in alle rust hun mogelijk beroep of hun zaak mogen afwachten. De Staatssecretaris heeft aangegeven dat hij bereid is hun zaken met de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en VluchtelingenWerk Nederland opnieuw te bekijken. Dat proces loopt nog. Het zou voor deze mensen beter zijn als ze niet terug hoeven naar Ter Apel, maar in Amsterdam hun zaak af mogen wachten. In het kader van buitenschuld is de aanbeveling van de ACVZ van belang om de beslistermijn van zes maanden te verlengen, indien buiten schuld van de vreemdeling de ambassade weigert om de reisdocumenten te verstrekken. De Staatssecretaris legt deze aanbeveling naast zich neer. Moeten we niet naar een conclusie over «buiten schuld»? Moeten we niet na een jaar de balans opmaken? Als ambassades niet meewerken, moeten we uitkomst bieden door in ieder geval een voorlopige vergunning te verstrekken.

Over het kinderpardon heb ik twee vragen aan de Staatssecretaris. Kan hij aangeven wat de afwijzingsgronden zijn geweest voor de 1.330 zaken waarvoor men in beroep is gegaan? Zijn dit zaken die niet onder het rijkstoezicht stonden? Zijn het zaken waarin de leeftijd van 21 jaar wordt overschreden? Kan hij een percentage aangeven? Ik vraag nogmaals of de Staatssecretaris op zijn minst ruimhartig met zijn discretionaire bevoegdheden wil omgaan, en niet zoals in de brief staat maar enkele zal toewijzen. Dit is in het debat al als handreiking gedaan aan de PvdA.

De heer Azmani (VVD): Ik verval in herhaling. Als men een herhaalaanvraag indient kan men veelal terecht in Ter Apel, waar de aanvraag in behandeling wordt genomen. Dat is één kant van het pad. De andere kant is de mogelijkheid van buitenschuld, voor de vreemdeling die niet mag blijven maar na veel procedures kan aantonen dat hij niet terug kan. Dan kan men gebruik maken van het aanbod van Staatssecretaris Teeven. Men heeft dan ook onderdak. Mevrouw Gesthuizen blijft mensen vastzetten in het grijze gebied. Ik zeg dat we dat niet moeten doen. We moeten duidelijk zijn. Daar zijn zij ook bij gebaat.

Er moet anders om worden gegaan met bewaringen. Dat is een gegeven als het aantal cellen wordt teruggebracht van 2.000 naar 933. De Staatssecretaris geeft in zijn brief aan dat bewaring mogelijk blijft voor vreemdelingen voor wie een reëel risico op onttrekking bestaat en echt zicht is op uitzetting. Ook wordt niet gesleuteld aan de duur van de bewaring. De VVD fronste de wenkbrauwen wel bij de zin dat bij grenslogies wordt gekeken naar lichtere toezichtsmaatregelen. De Staatssecretaris heeft het over «niet bij voorbaat uitsluiten» daarvan. Hoe ziet hij dit in relatie tot het uitgangspunt van grenslogies, namelijk het voorkomen van toegang tot het Schengengebied? Eveneens heeft de VVD vraagtekens bij de reactie op het ACVZ-advies Verloren tijd. Kan de Staatssecretaris nader toelichten waarom hij meent dat het aanbieden van diverse opleidingen, cursussen en andere activiteiten aan vreemdelingen in de opvang kan bijdragen aan bijvoorbeeld snellere terugkeer, te meer nu er aan het ACVZ-onderzoek geen wetenschappelijke conclusies kunnen worden verbonden?

Ik constateer dat de Staatssecretaris in de brief onderkent dat we in tijden van bezuinigingen leven, waarbij het niet voor de hand ligt om voor de doelgroep die hier niet mag blijven meer geld uit te geven. Er moet worden gezocht binnen de bestaande mogelijkheden. De VVD wil de Staatssecretaris hierin wel een kans geven. De voorwaarde is dat het echt gaat om een pilot, waarbij de voortgang strak wordt gemonitord. Activiteiten moeten gerelateerd zijn aan terugkeer naar het land van herkomst en niet zozeer aan de individuele behoeften. Is de Staatssecretaris het met me eens dat activiteiten moeten leiden tot een snellere terugkeer en dat ze als dat niet het geval is moeten worden gestopt? De VVD ziet bij voorkeur dat een opleiding wordt gefaciliteerd in het land van herkomst. Het inzetten van deze mensen bij groenvoorzienig en onderhoud binnen de opvanglocatie kan wel op steun rekenen, mede in het licht van kostenbesparing.

De heer Azmani (VVD): Ik wil daar nog kort op reageren. Het is bij asielzaken zo dat het merendeel wordt afgedaan binnen acht dagen. Het is niet zo dat mensen jaren op een beslissing wachten en dat we hen in dat kader geen activiteiten willen aanbieden. Dat is een verkeerde veronderstelling van de gang van zaken. Ik richt mij vooral op het moment dat de beslissing is genomen. Als die afwijzend is, moeten activiteiten gericht zijn op terugkeer. Ik vind het dan wel vreemd dat er kapperscursussen en soortgelijke activiteiten worden aangeboden. Dit moet in perspectief worden geplaatst, in het kader van terugkeer. Dat moet het doel zijn.

Over het nareisbeleid en het rapport van de Kinderombudsman kan ik kort zijn. De VVD steunt de heldere analyse en de reactie van de Staatssecretaris op dit punt. De Kinderombudsman kijkt vanuit een eenzijdig perspectief naar het nareisbeleid. De rol van de ouders, hun verantwoordelijkheid en het draagvlak van de Nederlandse samenleving worden nagenoeg buiten beschouwing gelaten. Door de Kinderombudsman wordt onvoldoende onderkend dat het juist in het belang van het kind kan zijn dat je inzet op fraude en misbruik. Te allen tijde wil je als Nederland kinderhandel, -smokkel en -ontvoering onmogelijk maken. Bij een restrictief en rechtvaardig immigratiebeleid hoort ook een actief en consequent terugkeerbeleid.

De heer Azmani (VVD): Het onderzoek richt zich op Addis Abeba en Kenia, waar veel van de nareiszaken vandaan komen. Ik heb geen harde bewijzen dat de verhoren die daar plaatsvinden niet voldoende professioneel of disproportioneel zouden zijn, dat je kinderen daar niet zou kunnen horen. Die zaken zijn vaak in Nederland al getoetst door een onafhankelijke rechter. Ik weet niet waarop is gebaseerd dat die verhoren en onderzoeken onvoldoende zouden zijn.

Voorzitter. Bij een restrictief en rechtvaardig immigratiebeleid hoort een actief en consequent terugkeerbeleid. Voor alle vertrekplichtige vreemdelingen geldt dat zij niet langer in Nederland mogen blijven en dat zij dienen te vertrekken. Als ze dat zelf niet doen, heeft de overheid een verantwoordelijkheid. Met dit pakket aan maatregelen laat de Staatssecretaris zien dat hij die verantwoordelijkheid wil nemen. Bij een aantal maatregelen is het nu een kwestie van wachten op de effecten en bijsturen als de resultaten achterblijven. Het is een goede zaak dat de Staatssecretaris daarnaast het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) heeft gevraagd om hem te adviseren over de optimale werkwijze bij terugkeer.

De heer Azmani (VVD): Het gaat om het nieuwe pakket en het gaat over voorstellen in het kader van vreemdelingenbewaring. Dat zegt niets over de terugloop van de terugkeercijfers. Het generaal pardon waarnaar de heer Fritsma verwijst, is geen generaal pardon maar een kinderpardon. Laat duidelijk zijn dat voor dit kinderpardon een initiatiefwet in de Kamer lag in de periode Rutte I. De heer Fritsma weet heel goed dat toen de PVV de stekker uit het kabinet Rutte I trok, de mogelijkheid bestond dat er een linkse meerderheid in de Kamer zou zijn die deze initiatiefwet zou steunen. Inderdaad was dat het geval. Dan vind ik het gemakkelijk om nu de verwijten over het kinderpardon alleen bij de VVD neer te leggen. Hij weet heel goed hoe ik het debat over het kinderpardon ben ingegaan.

Bij bewaring zie ik dat er twee regimes worden ingesteld. We hebben een lichter regime voor mensen die niet tot overlast zijn en bereid zijn om mee te werken, en een regime dat strenger is en dat gericht is op criminelen en overlastgevenden. Volgens mij klopt de stelling van de heer Fritsma dat we helemaal geen bewaringsregime meer zouden hebben dus niet.

Mevrouw Maij (PvdA): Voorzitter. Vandaag spreken we over de brief van de Staatssecretaris, waarin hij op een vijftal onderdelen van zijn beleid verbeteringen aankondigt. De PvdA is in zijn algemeenheid tevreden met de brief. Op alle onderdelen is sprake van humaner beleid. Dat is precies de richting die de PvdA wil. Na jaren waarin het asiel- en vreemdelingenbeleid steeds strenger is geworden, is dit na het kinderpardon een nieuwe stap vooruit om het beleid humaner en rechtvaardiger te maken. De volgende stap is de uitwerking. We blijven inzetten op verbetering en zullen er bij de uitwerking van de maatregelen uit de brief scherp op toezien dat de praktijk leidt tot een humaner beleid en een humanere uitvoering. Zo lees ik ook de vele brieven van de organisaties die de Kamer hun visie hebben gestuurd. Er zijn verbeteringen, maar volgens deze organisaties zijn die nog niet concreet genoeg. Het is dus ook voor de PvdA belangrijk om goed toe te zien op de uitwerking van de maatregelen. Op een aantal punten in de brief wil ik specifiek ingaan.

De vreemdelingenbewaring is het belangrijkste thema. Daar zijn de laatste jaren vele kritische rapporten over verschenen. De PvdA ijvert met een aantal andere fracties in de Tweede Kamer al lange tijd voor het humaner krijgen van detentie. Op essentiële punten worden nu eindelijk de stappen gezet waar we allang om vragen. Een soepeler regime, meer alternatieven voor detentie en detentie ook echt als een laatste redmiddel. Dit alles wordt in de nieuwe wet vastgelegd. Hierin wordt beter tot uiting gebracht dat detentie slechts als het ultimum remedium wordt ingezet. Wij hebben de overtuiging dat de aangekondigde verbeteringen zorgen dat detentie humaner wordt en dat er een stuk minder mensen in detentie komen. Daar is het ons uiteindelijk om te doen. Dat gaat gebeuren door de maatregelen uit deze brief. We horen al geluiden dat vreemdelingendetentie minder standaard wordt opgelegd. Dit wordt slechts dan toegepast als daadwerkelijk zicht is op uitzetting en de betrokkene zich aan het toezicht zou willen onttrekken.

De PvdA is positief over het beleid voor de alternatieven voor detentie. Ook ziet de partij een belangrijke rol weggelegd voor niet-gouvernementele organisaties (ngo's) bij de ondersteuning van vreemdelingen in hun vertrekproces. Ik vraag de Staatssecretaris om een evaluatie van de ondersteuning door ngo's, na bijvoorbeeld achttien maanden. Daar is nu een pilot voor gedaan. De Staatssecretaris zou daarop doorgaan. De PvdA wil ook weten of ngo's bijvoorbeeld ondersteuning kunnen verlenen vanuit gezinslocaties, om mensen meer perspectief te bieden, ook op terugkeer.

Zoals gezegd beoordeelt de PvdA de voorstelde maatregelen voor versoepeling van het regime, vermindering van het aantal mensen in detentie en deels aangekondigde en deels reeds ingezette verbeteringen bij de medische ondersteuning als positief. Toch ziet de fractie nog ruimte voor verbetering. Dat betreft de detentie van kwetsbare groepen, waarbij de aandacht specifiek uitgaat naar kinderen. Kwetsbare groepen komen bij uitzondering in vreemdelingenbewaring of in grensdetentie terecht. Toch zien we graag dat zeker voor kinderen detentie tot het verleden gaat behoren. Kan de Staatssecretaris aangeven welke hoge uitzonderingen hij ziet voor vreemdelingendetentie van kinderen? We willen een toezegging dat detentie voor kwetsbaren en voor kinderen in beginsel niet aan de orde is. Deze wordt pas opgelegd als het echt niet anders kan.

De PvdA vindt het een stap vooruit dat kinderen niet meer in de GVA terechtkomen. Toch zien wij liever dat kinderen helemaal niet meer in grensdetentie terechtkomen, niet als zij alleenstaand zijn, en ook niet als zij zich met hun ouders voor asiel op Schiphol melden. Wij willen dat het onderscheid tussen kinderen die zich over land melden en zij die op Schiphol aankomen niet meer zo groot is. Kan de Staatssecretaris nog eens uitleggen waarom hij daar toch voor kiest? Wij zijn nog niet overtuigd en zien graag dat aan deze praktijk een einde komt. Wij willen geen kinderen meer in de grensdetentie.

Mevrouw Maij (PvdA): Ik denk dat de Staatssecretaris beter in staat is alle individuele gevallen te beoordelen. Ik acht ons als Kamerleden natuurlijk hoog, maar ik wil graag van hem weten hoe hij die hoge uitzondering ziet. Hij geeft zelf aan dat het in principe niet gebeurt. Ik wil daar later over oordelen.

Voorzitter. Tijdens het vorige algemeen overleg Asiel en migratie spraken wij over de ingrijpende praktijk van visitatie. De Staatssecretaris heeft aangegeven te willen kijken naar alternatieven als de bodyscan. De PvdA ziet graag dat dit snel wordt uitgewerkt, en dat er een einde komt aan de staande praktijk van visitatie. De PvdA wil hierbij overigens geen onderscheid maken tussen mannen en vrouwen. Kan de Staatssecretaris dit toezeggen?

Voor de PvdA geldt en gold dat het buitenschuldbeleid optimaal moet functioneren, ook al is het voor een kleine groep bedoeld. Vreemdelingen die wel terug willen maar niet terug kunnen, hebben uiteindelijk ook recht op duidelijkheid, meer duidelijkheid dan nu vaak wordt geboden. De Staatssecretaris heeft vrijwel alle adviezen van de ACVZ op dit vlak overgenomen. Het beleid wordt vergaand verbeterd, waardoor er volgens de ACVZ twee keer zo veel mensen in aanmerking kunnen komen. Dat is winst en zorgt ervoor dat het jarenlange getouwtrek tussen dienst en vreemdeling over het zich wel of niet voldoende inspannen om terug te keren hopelijk tot het verleden gaat behoren.

We moeten ons bij dit onderwerp wel realiseren dat dit geen oplossing is voor alle mensen in tentenkampen, vluchtflats of op andere locaties. Dat kon het ook niet worden. Het buitenschuldbeleid is een beleid voor uitzonderlijke situaties, waarbij terugkeer onmogelijk is buiten de schuld van de vreemdeling. Als een uitgeprocedeerde vreemdeling zelf niet meewerkt aan terugkeer, kan hij niet voor een vergunning onder dit beleid in aanmerking komen. In Den Haag en in Amsterdam is een zeer nijpende situatie ontstaan, met mensen die in Den Haag in de Sacramentskerk verblijven en in Amsterdam op wisselende locaties. Is de Staatssecretaris bereid om met de burgemeesters van Amsterdam en Den Haag, en waarschijnlijk ook die van Rotterdam, te overleggen om stappen te zetten voor een oplossing? Zo kan rust ontstaan, waarbij er weer perspectief is en mensen ook aan terugkeer kunnen gaan denken en werken.

Mevrouw Maij (PvdA): Ik denk dat de heer Fritsma hier geen recht doet aan de inspanningen van zowel de PvdA-burgemeester in Amsterdam als de VVD-burgemeester in Den Haag. Zij zijn zich wel degelijk bewust van het feit dat deze mensen grotendeels uitgeprocedeerde vreemdelingen zijn, maar ze hebben te maken met een situatie in hun stad die ze willen oplossen. Voor hen is het heel belangrijk dat er op een goede en goed begeleide manier perspectief bestaat voor deze mensen, ook op terugkeer.

De Staatssecretaris heeft het nareisbeleid voor gezinsleden van vluchtelingen, dat omwille van het tegengaan van fraude te stevig was, de laatste jaren tweemaal versoepeld. Biologische kinderen krijgen standaard een DNA-test aangeboden, waarmee de familieband kan worden aangetoond. Ook is de bewijslast voor het aantonen van een gezinsband in het land van herkomst verplicht. Een deel van de kritiek van de Kinderombudsman betreft het beleid uit het verleden, en is met de ingezette veranderingen gedateerd. Hiermee zijn een aantal door hem geconstateerde onrechtvaardigheden hersteld. De Staatssecretaris heeft aangegeven dat afgewezen nareizende kinderen opnieuw een aanvraag kunnen indienen. Dat is mooi. Hoeveel kinderen hebben dit al gedaan? Hoeveel aanvragen verwacht hij op basis van zijn gegevens? De PvdA vraagt de Staatssecretaris of hij kinderen die inmiddels meerderjarig zijn, maar als minderjarige onder de strenge regels zijn afgewezen, ook een kans wil geven om een nieuwe aanvraag in te dienen. Heeft de Staatssecretaris inzage in het aantal kinderen die dit betreft en kan hij aangeven of hij daarmee aan de slag wil gaan?

Het kinderpardon, oh, ik ben over mijn tijd. Misschien krijg ik nog een interruptie waarop ik een mooi antwoord kan geven.

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Voorzitter. De centrale vraag van dit debat is welke gevolgen er verbonden zijn aan de dood van de heer Dolmatov. Daarover hebben wij een tijd geleden een uitgebreid debat gehad. Is al het mogelijke gedaan om het vreemdelingenbeleid te humaniseren? Ik geloof dat er enkele voorzichtige stappen zijn gezet, maar dat het nog veel beter moet en kan. Dit zijn niet de beloofde verbeteringen. Vreemdelingenbewaring bijvoorbeeld, het opsluiten van onschuldige mensen, stuit mij ontzettend tegen de borst. Alle verbeteringen ten spijt laten de voornemens van de Staatssecretaris veel te veel ruimte om naar bevind van zaken mensen op te sluiten. Ik wil een glasheldere regeling, waarin kwetsbare groepen zoals kinderen, ouderen en zieken onder geen beding in grens- of vreemdelingendetentie belanden. Mensonterend visiteren moet afgelopen zijn.

Bij het buitenschuldcriterium blijft alles zoals het was. Dat vind ik onbegrijpelijk. Het buitenschuldcriterium zou hét instrument zijn om mensen voor de spreekwoordelijke limbo te behoeden. Ze mogen niet in Nederland blijven, maar tegelijkertijd kunnen ze niet terugkeren naar het herkomstland. Nu wordt voor de zoveelste keer doodleuk beweerd dat wie terug wil ook gewoon terug kan. De Staatssecretaris leest het ACVZ-rapport hierover met een wel heel gekleurde bril. De adviescommissie constateert juist dat het meer dan incidenteel voorkomt dat herkomstlanden niet meewerken. Dan sla je met procedurele verbeteringen dus de plank mis.

Wime is vrij, en daar ben ik blij om. Het gaat mij aan het hart dat Nederland kinderen, jongeren en jongvolwassenen in de cel zet omdat ze geen verblijfspapiertje hebben. Zekerheid over zijn verblijfsrecht heeft Wime nog steeds niet. Er zitten nog enkele tientallen jongeren in dezelfde verschrikkelijke onzekerheid. Net als Wime voldoen ze waarschijnlijk net niet aan de criteria voor het kinderpardon. Net iets te oud, net iets te kort in Nederland, niet onder toezicht van het Rijk maar van de gemeente, dat soort dingen. Wie echt recht wil doen aan deze groep jongeren die al veel te lang in procedure zit, komt met een goede overgangsregeling. Wie maximaal 25 jaar is en destijds maximaal 13 jaar oud was, krijgt een verblijfsvergunning. Laten we meteen schoon schip maken, in plaats van er per individu discussie over te krijgen.

Het onderzoek bij gezinshereniging is ontzettend kindonvriendelijk. Het verhoor moet professioneler plaatsvinden met duidelijke criteria voor vormgeving en informatievergaring. Kinderen die als gevolg van kindonvriendelijke verhoren zijn afgewezen, moeten wat GroenLinks betreft een nieuwe kans krijgen.

Er wordt gesold met de bewoners van de vluchtkerk en vluchtflat. De Amsterdamse burgemeester was vorige week helder. Je kunt niet verwachten dat mensen vanaf de straat kunnen werken aan hun terugkeer. De Amsterdamse gemeenteraad heeft zich uitgesproken voor een humaan beleid met perspectief, en voor ruimte voor particuliere opvang. GroenLinks wil dat het kabinet zoekt naar een oplossing. Het is niet acceptabel als grote groepen mensen op straat zwerven.

Er zijn marginale verbeteringen toegezegd, maar het blijft zuinig, schraal zelfs. De Staatssecretaris wil zich nergens op vastleggen. Hij behoudt zo veel mogelijk discretionaire ruimte om toch kinderen en andere kwetsbare groepen in vreemdelingenbewaring te plaatsen, om toch een sober en op terugkeer gericht detentieregime te introduceren en om toch het buitenschuldcriterium zo betekenisloos mogelijk te houden. Wij zitten met de motie-Terphuis in ons achterhoofd. Het detentieregime is niet wezenlijk verbeterd. Over medische zorg heeft de Nationale Ombudsman vanochtend een rapport gepresenteerd. Daar gaan we nog over praten, maar ik word er niet blij van. Het buitenschuldcriterium wordt niet verruimd en het illegalenquotum blijft. Humanisering is dus ver te zoeken. Ik constateer dat het kabinet na de dood van de heer Dolmatov maar bitter weinig heeft geleerd. Daar ben ik zeer teleurgesteld over. Het is nu aan de Kamer om in te grijpen.

De heer Schouw (D66): Voorzitter. Mijn fractie dankt de Staatssecretaris voor zijn uitgebreide brief over het vreemdelingenbeleid. Hij heeft er serieus werk van gemaakt en dat siert hem. Maar, zeg ik met lichte ironie, het is geen eindstuk. De Staatssecretaris presenteert het graag als zijn visie op humaniteit binnen de vreemdelingenketen. Wij zien dit als een eerste stap richting een humaner beleid, want er zullen nog heel wat stappen moeten volgen. De Staatssecretaris heeft kennis genomen van alle kritiek die er is, van VluchtelingenWerk en Amnesty International. Het is een beleid vol beloftes, maar waar zijn de daden? Daar zullen we de Staatssecretaris aan houden, gelukkig samen met de Partij van de Arbeid. Ik haal er een aantal punten uit.

Het eerste aandachtspunt is het bieden van alternatieven voor vreemdelingendetentie. Vreemdelingenbewaring moet het allerlaatste middel zijn. De Staatssecretaris toont in zijn beleid tegemoetkomingen. Daar is mijn fractie over te spreken. Ook binnen het regime van bewaringen komt meer vrijheid. Dat past allemaal in de brede politieke afspraak die is gemaakt over het terugbrengen van de menselijke maat in de keten. Ik zeg dit expliciet tegen de heer Azmani. Op een aantal punten vind ik het beleid echter niet helder. Op pagina 7 staat wanneer mensen wel en niet in detentie moeten. Dan worden er drie criteria opgesomd, die zo breed zijn dat je erin kunt rondfietsen. Kan de Staatssecretaris voorbeelden geven van belemmeringen van terugkeer? Waar moeten we concreet aan denken bij een vreemdeling die vanwege zijn gedrag en achtergrond een gevaar vormt voor de openbare orde? Waar ligt de detentiegrens voor onttrekking aan toezicht? Mijn fractie hecht er veel belang aan dat dit klip-en-klaar is. Wij vinden dat de beleidsvrijheid van de ambtenaren die dit uitvoeren beperkt moet zijn. Er moeten strikte regels zijn en heldere criteria, maar we hebben die niet kunnen vinden in de brief.

Het illegalenquotum wordt genoemd op pagina 8. Er zouden resultaatafspraken worden gemaakt met de politie, zowel kwantitatief als kwalitatief. Er wordt heel chique gesproken over 4.000 overdrachtsdossiers per jaar. In gewone mensentaal betekent dit dat de politie 4.000 illegalen op moet pakken en in de cel moet zetten. Dit was het beleid onder Rutte I en blijkt nu ook het humane, menselijke et cetera et cetera beleid te zijn onder Rutte II. Dat vinden wij raar. We horen graag meer uitleg over zowel de kwantitatieve als de kwalitatieve kant. Daar wordt in de brief wel over gesproken, maar wat moeten wij ons voorstellen bij kwalitatieve afspraken om een illegalenquotum te halen? Hoe past dit verhaal in de afspraak om de resterende 933 detentieplaatsen straks volledig te vullen? Het zou kunnen betekenen dat als die detentieplaatsen minder gevuld zijn, de politie een extra opdracht krijgt om van die 4.000 5.000 te maken. Leegstand kost geld, dus de gevangenissen moeten vol. Daarover lees ik geen enkele, maar dan ook geen enkele begrenzing in de brief van de Staatssecretaris. Wil hij daar meer helderheid over geven? Op dit punt is humaniteit en de menselijke maat nog ver te zoeken.

De heer Schouw (D66): Ja, dat zou daarmee samen kunnen gaan. Ik geef een voorbeeld, maar er zijn er meer. Dat is het voorbeeld van jacht op illegalen, het illegalenquotum. Er is geen verschil tussen het beleid van Rutte I en Rutte II. Sterker nog, ik heb de indruk dat er een schepje bovenop gaat omdat de cellen vol moeten. Daarover vraag ik verheldering. We kunnen een debat voeren over illegalen en hoe we daarmee om moeten gaan, maar de manier waarop het Nederlandse kabinet daarmee omgaat vind ik niet humaan en niet menselijk. Ik vind het geen menselijke maat als illegalen iedere dag het idee hebben dat er een razzia kan komen, omdat de politie zijn quotum moet halen.

Voorzitter. Ik kom bij de kwetsbare groepen. Wij lezen in de brief dat gezinnen met jonge kinderen niet meer in bewaring worden gesteld. Hoezeer de D66-fractie de inspanningen van de Staatssecretaris om kinderen buiten de cel te houden ook waardeert, is dit naar haar mening nog niet voldoende. De Staatssecretaris schrijft dat voor gezinnen met minderjarige kinderen die aan de grens geweigerd zijn, de maximale duur van twee weken detentie blijft gelden. Waarom? Detentie voor kinderen blijft dus mogelijk, hetzij in mindere mate. Dat is weer die eerste stap, waar ik het eerder over had. Waarom neemt de Staatssecretaris de suggestie van de Kinderombudsman niet over en brengt hij het Nederlandse beleid niet in lijn met het VN-Kinderrechtenverdrag? Een wettelijk verbod op vreemdelingendetentie van minderjarigen maakt helder dat we dit in ons land niet doen. Ik laat me overigens graag overtuigen als de Staatssecretaris met voorbeelden kan komen waaruit blijkt dat het moet, maar ik heb ze niet kunnen bedenken. Mevrouw Maij heeft ze ook niet kunnen bedenken. Ik wil dit debat benutten om hier een streep onder te zetten.

De Kinderombudsman stipt in zijn rapport Beleid en praktijk rondom gezinshereniging een gewichtig probleem aan, over de schending van kinderrechten. De Staatssecretaris veegt op zijn beurt de vloer aan met dat rapport. Hij zegt dat het wetenschappelijk niet deugt en dat het beeld dat de Kinderombudsman schetst totaal niet klopt. Ik vind dat de Staatssecretaris niet op zo'n opzwepende manier om moet gaan met een vertegenwoordiger van het Hoge College van Staat, alsof die broddelwerk zou afleveren. Er is nu een patstelling ontstaan tussen het kabinet en de Kinderombudsman. Ik zou deze willen doorbreken door de Staatssecretaris de suggestie te doen om bijvoorbeeld aan het ACVZ te vragen om een second opinion over deze materie. De materie is ernstig en serieus genoeg, en leent zich niet voor een robbertje politiek gevecht. Wil hij dit in overweging nemen?

Staatssecretaris Teeven: Voorzitter. Ik ben blij dat de commissie de brief en het kinderpardon zo snel heeft geagendeerd, zodat we er vandaag over kunnen spreken. Het kabinet staat voor een restrictief en rechtvaardig vreemdelingenbeleid, dat op humane wijze wordt uitgevoerd. Ik wil daarover geen misverstand laten bestaan. Een tijdje geleden kreeg ik van de media de vraag of mijn plannen niet al te links waren. Ik heb geantwoord dat ik liever uitga van wat werkt en wat niet werkt. Het gaat mij niet om principiële paradepaardjes; het gaat mij erom wat werkt voor het vreemdelingenbeleid.

Ik dank alle leden voor hun inbreng. Bij de CDA-fractie heb ik een positief constructieve benadering gezien en bij de VVD- en de PvdA-fractie op onderdelen een positief kritische benadering. De D66-fractie hanteert een positieve maar zeer kritische benadering en de andere fracties vinden het niet genoeg of veel te veel. De fracties van de SP, de ChristenUnie en GroenLinks zeggen dat het op onderdelen veel te weinig is. De fractie van de PVV zegt dat ik volstrekt doorschiet. Ik wil daar een opmerking over maken. Hij is grappig bedoeld, maar ik ben nooit zo goed in het maken van grappen. Na het schrijven van deze brief had ik het genoegen om zaterdag een hoofdredactioneel commentaar in De Telegraaf te lezen. Ik verwachtte eigenlijk neergesabeld te worden, een beetje in de lijn die de heer Fritsma hanteerde. De Telegraaf zei echter dat het misschien wel een verstandig beleid was, en dat er maar eens moest worden gekeken waar ik op uit zou komen. Op voorhand kraakten ze het niet helemaal af. Op maandag werd mijn verbazing nog groter. In een hoofdredactioneel commentaar van de Volkskrant las ik dat ik misschien wel wordt weggezet als een softie maar dat ik het eigenlijk niet ben en dat het wel verstandig beleid is. Het is misschien niet alles wat er gevraagd wordt, maar misschien kan het tot iets leiden. Als ik goed heb geluisterd naar de inbreng van de commissieleden bespeur ik ook bij de fracties die niet positief tegenover de plannen staan niemand die zegt dat helemaal niks wordt. Maar misschien heb ik niet helemaal goed geluisterd; misschien ben ik wat positiever dan ik mag zijn.

Mijn brief illustreert wat ik onder positief kritisch versta. Met die brief heb ik geprobeerd aan te geven dat een aantal maatregelen al concreet vorm hebben gekregen. Een aantal zaken moeten nader worden uitgewerkt. Ik start zo meteen met het kinderpardon. Dat was immers het eerste punt van het regeerakkoord dat werd uitgevoerd, en de uitvoering daarvan is ook bijna gereed. Ik geef daar cijfers bij, omdat verschillende woordvoerders hebben gezegd dat zij niet precies weten wat er aan de hand is. Er is een rapportage opgesteld, maar de vraag was hoeveel zaken ik op mijn bureau krijg en hoe ik daarmee ben omgegaan. Vervolgens behandel ik het buitenschuldbeleid, terugkeer en bewaring, grensdetentie en verloren tijd. Wat kan er worden gedaan op de centra, in de azc's en op de gezinslocaties? Daarna kom ik bij nareizen en een aantal overige onderwerpen waar commissieleden aandacht voor hebben gevraagd.

De afgelopen dagen is discussie ontstaan over de vraag of het kinderpardon voldoende ruimhartig is. Het is waar wat mevrouw Gesthuizen en anderen daarover zeiden. De afspraken uit het regeerakkoord zijn het uitgangspunt. Binnen die grenzen is de Regeling langdurig verblijvende kinderen, het kinderpardon, gemaakt. Daarbij is het wortelingsprincipe nadrukkelijk geen uitgangspunt geweest. Daarmee verschilt de regeling inderdaad van het oorspronkelijke wetsvoorstel. Daar was dat wel het geval. Het is ook waar wat mevrouw Maij zegt. Op een aantal onderdelen is deze regeling ruimer dan het oorspronkelijke wetsvoorstel. Toen het kinderpardon ter sprake kwam als uitwerking van het regeerakkoord heb ik aangegeven dat het stellen van grenzen altijd zorgt dat er mensen buiten vallen. Een aantal grenzen in het kinderpardon zijn hard, een aantal andere zijn ook hard maar zijn ingewikkelder te stellen. Dat blijkt althans in de praktijk. Het verplaatsen of oprekken van de grenzen verandert niets aan het feit dat er altijd mensen wel en niet binnen vallen. De vraag is of de grenzen redelijk zijn conform de afspraken van het regeerakkoord. Ik denk dat dit het geval is. Vervolgens is de vraag hoe we omgaan met grensgevallen. Hoe ga je ermee om dat sommigen net buiten de grens vallen? Er zijn voorbeelden van mensen die enkele dagen ouder zijn dan de leeftijdsgrens.

De cijfers van het kinderpardon per 1 september laten zien dat er 3.260 aanvragen zijn gedaan door kinderen en aanverwanten. Daarvan zijn er 1.310 ingewilligd. Dat zijn 620 kinderen en 690 gezinsleden die een afgeleide vergunning hebben gehad. Er zijn ongeveer 1.800 afwijzingen van het kinderpardon. Per 1 september zijn er 1.330 bezwaarschriften. De diensten hopen die voor 1 april 2014 allemaal te hebben afgedaan. Het is ook interessant te melden hoeveel grensgevallen er aan mij zijn voorgelegd. Dat is de afgelopen dagen veelvuldig in de media geweest. Dat zijn er 68, die door verschillende diensten en organisaties zijn ingebracht. In één geval is dat dubbel gebeurd. Er zijn 16 zaken voorgelegd door de IND, er zijn 44 zaken voorgelegd door de VNG en door Defence for Children zijn 8 zaken aan mij voorgelegd. Hiervan zijn er 19 alsnog door mij ingewilligd. Van 30 dossiers heb ik gezegd dat ik niet tot inwilliging over kan gaan. In tien zaken was ook een bezwaarschrift ingediend, dus de aanvrager was te vroeg. Er moet eerst worden afgedaan op het bezwaar. Daarna wordt bezien of de zaken alsnog aan mij moeten worden voorgelegd.

Van de 19 ingewilligde zaken zijn er 13 alsnog onder het kinderpardon gebracht. Dat zijn bijvoorbeeld zaken waarbij mensen dagen buiten de leeftijdsgrens vielen; in één geval maar twee dagen. Er zijn ook situaties waarbij mensen niet voldeden aan de voorwaarden van het kinderpardon, maar waarbij uit het dossier bleek dat de situatie zo schrijnend was dat ik gebruik heb gemaakt van de discretionaire vergunning. Er zijn er nog 10 die moeten worden afgewacht. De 30 afwijzingen zijn vaak gebaseerd op de harde leeftijdsgrens. Zij zitten maanden boven de leeftijdsgrens. Er zijn nu overigens mensen in bezwaar gegaan die ver buiten de leeftijdsgrens vallen. Er zijn ook mensen die niet in het zicht van de rijksoverheid zijn geweest, maar soms wel in het zicht van gemeenten. Daar bestaat discussie over. Soms zijn daar schrijnende gevallen bij. In combinatie met deze schrijnendheid heeft dat niet geleid tot een vergunning onder het kinderpardon maar wel tot een discretionaire vergunning. Die voorbeelden zijn er ook. De heer Voordewind vroeg naar de verschillende redenen van afwijzing. Ik heb dat eigenlijk al genoemd. Vaak is sprake van een te kort verblijf in Nederland gedurende de minderjarigheid, te oude jongeren of jongeren die buiten het toezicht van de rijksoverheid zijn geweest. Dat zijn op dit moment de belangrijkste afwijzingsgronden voor het kinderpardon.

Ik heb een fout gemaakt. Er zijn nog 8 zaken van Defence for Children die direct aan mij zijn voorgelegd, zonder dat ze ter kennis zijn gebracht van de IND. Deze heb ik bestudeerd en ze met mijn zienswijze doorgestuurd naar de IND. Ik wacht op het oordeel van de dienst. Dan zal ik daar alsnog een beslissing in nemen.

De heer Voordewind vroeg of ik ruimhartig ben geweest. Ik ben van oordeel dat ik dat ben, maar daarover kunnen we altijd van mening verschillen. Als bijvoorbeeld een aanvrager van het kinderpardon zes maanden te oud is, komt dat in mijn optiek niet in de buurt van een grensgeval. Tussen dat geval en de grens plus anderhalve week zitten op dat moment nog 125 aanvragen die ook in die periode vallen. Als ik de grensgevallen op zes maanden zou zetten, komt de vraag waarom dat niet zeven maanden is. We hebben gekeken naar dagen, niet naar maanden. Soms worden verzoeken in de media benoemd als grensgeval, terwijl dat bij de beoordeling helemaal geen grensgeval is. Wel wordt altijd gekeken of sprake is van schrijnendheid als zaken mij ter kennis worden gebracht. Per saldo is het zo dat ongeveer een derde van de zaken die te mijner kennis zijn gebracht, zijn ingewilligd. Ongeveer de helft is afgewezen en een aantal moet nog beoordeeld worden, zit nog in de bezwaarfase of moet nog terugkomen van de IND. Dit is cijfermatig de stand van zaken.

Mevrouw Voortman vroeg of ik bereid ben de leeftijdsgrens te verhogen naar 25 jaar. Ik heb daar op 12 maart, voordat de uitvoering van de regeling werd gestart, uitgebreid met de Kamer over gesproken. Dat debat moeten we niet overdoen. De voorwaarden van de regeling zijn hard en waren ook duidelijk, zeker de leeftijdsgrenzen. Die staan genoemd in het regeerakkoord. Het is de afspraak tussen de beide regeringspartijen om dit zo te doen. We hadden deze regeling niet ruimer moeten stellen. Ik ben niet bereid om naar die bovengrens te kijken en om die naar 25 jaar bij te stellen. Die ruimte zit niet in het regeerakkoord. Ik wil daar eerlijk over zijn. Er vallen kinderen buiten de regeling, die meer geworteld zijn in Nederland dan kinderen die binnen de regeling vallen. Dat kan voorkomen. Dat heeft te maken met de leeftijdsgrenzen die de regeringspartijen bij het tot stand komen van deze regeling hebben afgesproken. Vind ik dat onrechtvaardig? Er zijn altijd onrechtvaardige gevallen als je grenzen stelt. Naarmate de mensen om wie het gaat dichter bij de grenzen zitten, zul je bereidwilliger moeten zijn om te kijken of er in het dossier schrijnende factoren zijn waardoor er toch moet worden ingewilligd. De woordvoerders moeten daarbij echt denken aan dagen, en niet aan weken of maanden. Zo heb ik naar het begrip grensgevallen gekeken. Dit waren mijn opmerkingen over het kinderpardon.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Toch ben ik zo bezorgd om de vrije tijd en de vakantiedagen van de Staatssecretaris dat ik nog één keer met hem ga meedenken, om hem wat rust te gunnen. Dat werkt verhelderend als je belangrijke besluiten moet nemen, dat zeggen ze tenminste altijd tegen ons. De Staatssecretaris zegt dat hij niet gaat tornen aan de toezichtsgrens. De VNG heeft een aantal zaken voorgelegd, en er komen straks veel meer zaken uit de afgewezen bezwaarschriften dan dat er definitieve besluiten komen. Dit is zeer teleurstellend, omdat juist dit punt goed was geregeld in de oorspronkelijke wet. Het staat niet in de definitieve regeling, dat geef ik toe. Ik hoop dat de Partij van de Arbeid nog gaat bewegen, want er zal vast een VAO komen. Als ik dit zo hoor kondig ik dat alvast aan. Mevrouw Voortman heeft dat ook al gedaan. Daarin kom ik met een motie over toezicht.

Het tweede punt is de leeftijdsgrens. Daarbij kan ik de Staatssecretaris misschien nog helpen. Stel we nemen vijf jaar verblijf in Nederland als criterium, waarbij je voor je 13de bent ingereisd. Dat was het oorspronkelijke criterium, ook voor de verworteling. Dan zou ik de Staatssecretaris ook helpen, want dan hoeft hij heel veel dossiers niet individueel te behandelen. Staat de Staatssecretaris daarvoor open?

Staatssecretaris Teeven: Ik wil daar eerlijk over zijn. Ik doe dat niet, omdat ik denk dat het niet rechtvaardig is. Je moet de spelregels niet tijdens de wedstrijd veranderen. Het is onverstandig om de grenzen te veranderen. We hebben een ander correctiemechanisme. Laten we reëel zijn, er ligt een politieke afspraak tussen twee regeringsfracties. Die is uitgebreid en duidelijk omschreven. Dat is het. Ik vind dat 1.310 ingewilligde verzoeken op eerste beoordeling laten zien dat het kinderpardon wel degelijk werkt. Mevrouw Maij vindt dat ook, hoewel zij het misschien iets minder met mij eens is dan ik met haar. Daar komt bij dat er nog 1.330 zaken in bezwaar liggen. Daar zijn ongetwijfeld zaken bij die alsnog worden ingewilligd, omdat bij herbeoordeling blijkt dat er fouten zijn gemaakt. Daarnaast komen van de tafel met 1.330 zaken een aantal zaken bij mij terug.

Op 12 maart hebben we gedebatteerd over de inschatting van de uiteindelijke uitkomst. Dat heeft de commissie ook gevraagd. Ik heb gezegd dat het om 800 kinderen zou gaan en om een groot aantal afgeleide vergunningen. Op dit moment zijn er 620 kinderen als hoofdpersoon ingewilligd. Het resultaat zou wel eens heel dicht in de buurt kunnen komen van de schatting die we ooit hebben gewisseld en die bij het opstellen van het regeerakkoord is gemaakt. Wat je ook vindt van een pardon, dit is de afspraak die is gemaakt in het regeerakkoord. De heer Fritsma heeft daar gelijk in. Hij heeft er een andere mening over, maar ook hij heeft in een regeerakkoord wel eens dingen afgesproken die zijn fractie niet leuk vond. Hij kent het principe.

Staatssecretaris Teeven: Ik heb geen vraag gehoord. Ik heb wel gehoord wat de heer Fritsma zei. Nogmaals, ik ontken niet dat het kinderpardon en de uitvoering daarvan invloed hebben op de bereidheid van mensen die een vertrekplicht hebben. Dat heb ik ook geschreven in de vreemdelingenrapportage. Het een heeft invloed op het ander. Maar dit is afgesproken en dit wordt uitgevoerd. Nu is het zaak naar de toekomst te kijken en het vreemdelingenbeleid zo goed mogelijk uit te voeren. Dat is de opdracht die het kabinet heeft aanvaard en die ik zal uitvoeren.

Voorzitter. Ik kom nu bij het buitenschuldbeleid. Daarover zijn door de commissieleden veel vragen gesteld. Ik heb in mijn brief aangegeven dat het buitenschuldbeleid aan de ene kant als een oplossing voor veel situaties wordt gezien, maar aan de andere kant ook als een probleem. Ik heb twee problemen benoemd die in het oog springen. De vreemdeling die inspanningen verricht om te kunnen terugkeren, is bij de diplomatieke vertegenwoordiging van zijn land geweest en heeft gevraagd om de verlening van een laissez passer of om documenten die zijn identiteit of nationaliteit kunnen aantonen. Als die diplomatieke vertegenwoordiging niet reageert, kan de vreemdeling bij de DT&V niets overleggen om aan te tonen dat zijn acties niets hebben opgeleverd. Dat is de ene kant van het verhaal. Daarnaast kan het voor de overheid lastig zijn om vast te stellen welke inspanningen de vreemdeling heeft geleverd om te kunnen terugkeren. Ik heb dat geïllustreerd en de ACVZ heeft het ook beschreven in haar rapport. Het komt voor dat vreemdelingen een lege envelop aangetekend aan hun ambassade sturen, met het doel om tegenover de DT&V te doen alsof er een verzoek is gedaan om een laissez passer. Dat is de enige aanbeveling van de ACVZ die ik niet opvolg. Het sturen van bepaalde documenten en afschriften van die documenten aan de DT&V om aan te tonen dat er een verzoek is gedaan aan een ambassade of een diplomatieke vertegenwoordiging om documenten is geen enkel bewijs. Het feit dat er soms een lege envelop arriveert bij een diplomatieke vertegenwoordiging of ambassade geeft aan dat dit geen criterium kan zijn. Het advies van de ACVZ om bij deze pogingen een periode van een jaar als criterium te nemen voor buitenschuld volg ik niet.

Ik ben niet voor het opnemen van een maximale tijdspanne. Ik kan me wel vinden in het uitgangspunt dat, als geen sprake is van verwijtbaar gedrag van de vreemdeling, het uitblijven van een reactie van de vertegenwoordiging niet langer voor het risico van de vreemdeling moet komen. Dit moet in alle individuele gevallen worden beoordeeld. Het is onwenselijk dat een vreemdeling op den duur een buitenschuldvergunning zou bemachtigen door op verholen wijze onvoldoende of onjuiste gegevens aan de diplomatieke vertegenwoordiging te verschaffen. Er zijn mensen die met de DT&V naar de ambassade gaan, in Den Haag of in Brussel. Daar spreken ze in hun taal met de medewerkers van de ambassade of de diplomatieke vertegenwoordiging. Achteraf blijkt dan dat ze niet gezegd hebben dat ze documenten willen hebben omdat ze willen terugkeren naar het land van herkomst, maar dat ze moeten komen en dat ze het paspoort eigenlijk niet willen hebben. Dan zullen ze dat paspoort ook heel moeilijk krijgen. Juist om deze voorbeelden volg ik deze ene aanbeveling niet op.

Staatssecretaris Teeven: Het beleid is niet verruimd. Het is precies hetzelfde beleid als onder Rutte I. Er is geen spat aan veranderd. Het is wel zo dat door de verbetering van de procedures meer mensen in de uitvoering kunnen aantonen dat ze buitenschuld zijn. Dat spreek ik niet tegen, maar dat is geen verandering van beleid. Dat is het scherper maken van de procedure, zodat je zaken eerder opmerkt. De heer Schouw zoekt een tegenstelling die er niet is. Het is mooi dat de regeringspartijen en het kabinet zo goed kunnen samenwerken om dit probleem voor eens en voor altijd uit de wereld te helpen. Daar is de heer Schouw natuurlijk ook blij om.

Voorzitter. Ik kom nu bij terugkeer en bewaring. Het is niet nodig nog eens op te sommen wat de inzet is in toezichtsmaatregelen. Er zijn lichtere maatregelen waarvan we aan de hand van pilots hebben moeten vaststellen dat er niet veel gebruik van werd gemaakt. We gaan nu kijken hoe we daar beter mee om kunnen gaan. De eerste is de aanzegging om Nederland te verlaten en de meldplicht. Er is onlangs in een individuele zaak een meldplicht opgelegd, omdat iemand zijn bezwaar mocht afwachten na het opleggen van de meldplicht. Soms wordt de borgsom gecombineerd met de meldplicht, met terugkeerbegeleiding of het innemen van documenten. Dan zit je nog steeds niet in vreemdelingenbewaring, maar wordt wel gezorgd dat je document in ieder geval beschikbaar blijft bij de rijksoverheid. Het opleggen van vrijheidsbeperkende maatregelen is er ook zo een, bijvoorbeeld in een VBL, al dan niet in combinatie met onderdak of een meldplicht. Hierover is een vraag gesteld door mevrouw Maij. Structureel stel ik 1 miljoen beschikbaar voor subsidies aan ngo's die lokale projecten voor vertrekondersteuning doen. Soms zijn lokale, particuliere organisaties wel in staat zijn om vreemdelingen te bewegen tot vertrek, terwijl de overheid daarin niet slaagt. Dat kun je aardig vinden of niet, maar daar moeten we de ogen niet voor sluiten. Als particuliere organisaties succesvol en effectief zijn moeten we dat enthousiasmeren.

Voor gezinnen met minderjarige kinderen die moeten terugkeren heb ik in de brief aangegeven dat zij in beginsel niet meer in bewaring worden gesteld voorafgaand aan een uitzetting, tenzij de ouders zich eerder aan het toezicht hebben onttrokken. Voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv's) geldt sinds 2011 al dat zij niet in bewaring worden gesteld, tenzij zij zich herhaaldelijk hebben onttrokken aan toezicht of strafrechtelijk veroordeeld zijn. Als in bewaringstelling dan toch aan de orde is, geldt dat niet alleen voorafgaand hieraan zal worden onderzocht of toepassing van minder dwingende maatregelen mogelijk is, maar kijkt de DT&V ook of minder ingrijpende maatregelen mogelijk zijn gedurende bewaring. Zij kijken of er individuele omstandigheden zijn die om een lichter middel vragen. Onlangs is zo'n voorbeeld concreet uitgevoerd.

Het toezicht bij terugkeer wordt door de inzet van die maatregelen versterkt. We versterken ook het ultimum remedium-karakter van bewaring. Ik heb de Kamer toegezegd met een aparte bestuursrechtelijke regeling voor het regime van vreemdelingenbewaring te komen. Ik zal over een aantal weken het wetsvoorstel voor internetconsultatie openbaar maken. Dit wordt in de eerste maanden van 2014 aan de Kamer aangeboden.

Er zijn veel opmerkingen gemaakt over visitatie. Ik laat op dit moment onderzoeken welke alternatieven voorhanden zijn. Een heel concreet alternatief is een bodyscan, die je zou kunnen plaatsen op een aantal detentiecentra. Er zijn verschillende typen bodyscans, waarmee je wel en niet in de holtes van het lichaam kunt kijken. Dat heeft wel nadelen in het kader van röntgenstraling. Daar moeten we op letten. Ik heb daarnaast te maken met Europese aanbestedingen. De invoer van scanapparatuur vereist overigens aanpassingen van de inrichtingen. Het is niet zo dat ik met het probleem van de visitatie wacht tot de wetgeving van kracht is. Het is een onderdeel dat we snel gaan invoeren, want ik ben het met de woordvoerders eens dat zich bij visitaties ongewenste voorvallen hebben voorgedaan. Dat moeten we op een andere manier oplossen. We gaan er vanuit het departement met voortvarendheid mee om. Het is niet zo dat we eindeloos pilots gaan doen.

Mevrouw Gesthuizen vroeg hoe een dag in het soepele regime eruitziet. Een vreemdeling zit nu vanaf 17.00 uur op cel. Binnen de open uren zijn er in blokken activiteiten, zoals een uur sport en recreatie en internet. In het verblijfregime is de deur alleen 's nachts dicht. Binnen de vrije uren bepaalt de vreemdeling zelf wat hij doet: sporten, e-learning, recreatie, koken of andere activiteiten. Het werken aan terugkeer staat in het verblijfregime voorop. Er is meer vrijheid. Het precieze aantal uren op cel zal ik in het wetsvoorstel uitwerken. Dat krijgt de Kamer bij de internetconsultatie te zien. Het advies van de Raad van State is in de eerste maanden van volgend jaar beschikbaar. Mevrouw Gesthuizen zei «bewaring nee, tenzij». In het wetsvoorstel zal ik het ultimum remedium-karakter van vreemdelingenbewaring vastleggen. Die toezegging doe ik haar.

Verschillende woordvoerders vroegen of de celcapaciteit van 933 omhoog of omlaag gaat. Ik heb de Kamer bij de presentatie van het Masterplan op 6 juni al geïnformeerd over de afbouw naar 933. Daarmee heb ik rekening gehouden in mijn brief van 13 september. Het getal 933 is geen doel op zich. Dat zou dom zijn, ook uit het oogpunt van de besteding van belastinggelden. Het kan zijn dat de feitelijke bezetting daaronder komt, maar het laat zien dat ik verwachtingen heb van de ingezette lijn. Die 933 is niet zomaar uit de lucht gegrepen. Het is een verwachting van een reële bezetting, ook kijkend naar de andere maatregelen van terugkeer.

De heer Fritsma vroeg waarom hij steeds minder terugkeer ziet. Dat komt door een teruglopende aanlevering vanuit het toezicht en het heeft te maken met het kinderpardon. Dat is ook een van de redenen dat ik het illegalenquotum handhaaf op 4.000. Ik spreek daarbij overigens liever van kwantitatieve en kwalitatieve resultaatsafspraken met de vreemdelingenpolitie. De vraag was hoe het staat met deze afspraken. De kwalitatieve kant van die afspraken is dat we ons richten op de criminele en op de overlastgevende vreemdeling, en op mensen die zich bij herhaling onttrekken aan het toezicht. Daar heeft nooit misverstand over bestaan. Je kunt je voorstellen dat mensen een lichte maatregel opgelegd hebben gekregen. Een jonge man van 21 krijgt een meldplicht en houdt zich daar niet aan in afwachting van een beslissing op een bezwaar. Als hij zich opnieuw of voor de derde maal onttrekt aan zijn meldplicht, kan het gebeuren dat hij toch in het verblijfregime van de vreemdelingenbewaring terechtkomt. We proberen het met lichtere maatregelen, maar als mensen die aan hun laars lappen komen ze terecht in zwaardere maatregelen. Dat zal de opbouw van het beleid zijn, alles uit het oogpunt dat mensen eerder vertrekken vanuit een lichtere toezichtsmaatregel dan vanuit vreemdelingenbewaring. Dat gebeurt nu al en dat weet de heer Fritsma ook uit zijn ervaring bij de IND.

Mevrouw Van Toorenburg sprak over de zorg voor de borgsom. Je kunt jezelf niet met geld vrijkopen uit bewaring. Dat was in de pilot ook niet zo. De vreemdeling die zelf wil vertrekken sluit een contract af met de DT&V om binnen 28 dagen te vertrekken. Niet alleen het geld wat dan als borgsom wordt gestort speelt een rol, maar ook de houding van de vreemdeling. Verder speelt mee of hij op dat moment al documenten heeft en een vaste woon- en verblijfplaats. Het gaat er niet om dat mensen het feit kopen dat ze op straat mogen blijven. Er zijn ook andere voorwaarden waar de borgsom aan moet voldoen. Deze kan bijvoorbeeld niet door een derde worden gesteld. Mevrouw Van Toorenburg noemde de gevaren voor mensenhandel en uitbuiting. Die zouden inderdaad op de loer kunnen liggen. We moeten scherp kijken wie de borgsom stort, waar het geld vandaan komt. Daar zullen we op letten.

Zijn de alternatieven substantieel? Die worden structureel beleid. Dat geldt voor de meldplicht, voor de begeleiding, voor de borgsom, voor de VBL. Dat betekent dat er een tweede VBL komt. Politie, DT&V en Koninklijke Marechaussee (KMar) kijken waar minder dwingende maatregelen mogelijk zijn. Dit is wel afhankelijk van de houding van de vreemdeling.

Psychische patiënten vallen niet onder de kwetsbare groepen. Wel is illegaliteit bij mensen met een psychische stoornis onwenselijk. Als ik bewaring van deze groep op voorhand zou uitsluiten, dan berust ik in feite in hun illegaal verblijf. Dat is ook onwenselijk. Dan krijg je bijvoorbeeld een situatie als in Utrecht. Daar is een particuliere instantie actief met de medische opvang van ongedocumenteerden. Ik ben daar op instigatie van mevrouw Gesthuizen wezen kijken. Dergelijke situaties moeten we zo veel mogelijk voorkomen. Er wordt daar zinnig werk gedaan. Als mensen er zijn en ze zwerven op straat, dan moeten we proberen ze van die straat te krijgen. Als mensen kunnen vertrekken, moeten we proberen om ze te laten vertrekken. Overigens is dat ook bij een kwetsbare groep het doel.

Mevrouw Maij vroeg om een evaluatie van de alternatieven na achttien maanden. Zij heeft behoefte aan een vinger aan de pols. Die behoefte heb ik ook. Ik zeg een strakke monitoring toe. Die gaat per direct in, en niet pas vanaf achttien maanden. We moeten kijken naar de praktijk van alledag. De incidentele situaties waar we de afgelopen weken en maanden tegenaan zijn gelopen, laten zien dat we elk moment alert moeten zijn. Voor een echte evaluatie is achttien maanden in wetenschappelijke zin iets te kort. Dan ligt drie jaar meer voor de hand. Ik denk dat we elkaar vinden als ik afspreek dat we een evaluatie doen na twee jaar.

Verschillende woordvoerders spraken over kinderen in detentie. De heer Schouw vroeg mij aan te geven waar ik dan aan denk. Wanneer zou een kind in detentie moeten zijn? Ik heb helemaal geen ambitie om kinderen in detentie te houden. Dat is een heel verkeerde ambitie. Kortdurende grensdetentie blijft nodig om tegemoet te komen aan het grensbewaringsbelang. Daarover hebben wij eerder gesproken. Dat is niet weg te poetsen. Buiten grensdetentie kan kortdurende detentie nodig blijven als sprake is van eerdere onttrekkingen en detentie van één volwassen gezinslid. Dat proberen we vaak eerder dan dat we kinderen in detentie zetten. Een absoluut nee tegen detentie van kinderen kan betekenen dat ik uiteindelijk moet berusten in illegaal verblijf van de gehele familie. Ik vind dat onwenselijk, maar het is de uitzonderingssituatie.

Er zijn geen nieuwe cijfers over het plaatsen in afzondering. Enige tijd geleden heeft de toenmalige Inspectie voor de Sanctietoepassing (ISt) een themarapport uitgebracht over het plaatsen in afzondering. De ISt constateerde een afname en onderschreef het gevoerde beleid om terughoudend te zijn met het plaatsen in afzondering. Daar hebben we destijds over gesproken. Bij die gelegenheid heb ik de Kamer geïnformeerd over de cijfers. Ik heb nu geen actuele cijfers paraat, maar ik zie geen reden om aan te nemen dat die aantallen nu anders zijn dan ongeveer negen maanden geleden. Het zou wel een reden kunnen zijn om de Kamer daar op afzienbare termijn weer over te informeren. Dat hoor ik in tweede termijn dan wel van mevrouw Gesthuizen.

Staatssecretaris Teeven: De grensdetentie komt zo dadelijk aan bod.

Er zijn altijd mensen die bij de aanwezigheid van bodyscans nog steeds gevisiteerd moeten worden. Er zijn altijd uitzonderingssituaties. Bij de genoemde motie zit geen woord Spaans, dus de ambitie is dit binnen een aantal maanden te regelen. Ik zit wel vast aan Europese aanbestedingsregels. Dat heb ik niet verzonnen. De Kamer heeft er via een andere commissie op aangedrongen dat het kabinet zich aan die regels houdt. Ik zal alle mogelijke middelen inzetten om het snel te realiseren. Ik zie de heer Schouw instemmend knikken. Dan hebben we van zijn fractie op dit punt geen last meer bij de Europese aanbestedingsregels. Ik ben blij met deze instemming. Het is terecht dat de D66-fractie daar vaak aandacht voor vroeg.

Staatssecretaris Teeven: Ik ben bereid met deze organisaties te spreken. Ik spreek af dat ik de Kamer half januari laat weten wat dit gesprek heeft opgeleverd.

Voorzitter. Ik heb nog een aantal concrete vragen te beantwoorden.

De heer Voordewind vroeg waarom ik geen uitzondering wil maken voor de Dublinclaimanten in de GVA. Ik heb al gezegd dat uiterlijk 1 januari 2014 de analyse over de aanpassing van de wet- en regelgeving in verband met de aangepaste Dublinverordening gereed moet zijn. Als dat onderzoek eerder gereed is, zal ik bekijken of de Wijziging beleid Dublinclaimanten eerder in werking kan treden. Het is geen onwil, maar het vraagt aanpassing van wetgeving.

Mevrouw Van Toorenburg heeft gevraagd of de GVA wel of niet mag. Die mag en ik wijs op twee belangrijke indicaties. Er is tot nu toe geen rechterlijke uitspraak die dit verbiedt. Ook heeft de Europese Commissie hiertegen geen bezwaar gemaakt, bijvoorbeeld met een infractieprocedure. De GVA hangt nadrukkelijk samen met de Schengengrenscode en de EU-asielregelgeving. Dit waren de opmerkingen die ik wilde maken over grensdetentie.

Staatssecretaris Teeven: Mevrouw Maij heeft gelijk. Ik heb een vraag van haar en de heer Voordewind niet beantwoord. Excuses daarvoor. Voor gezinnen met minderjarige kinderen aan de grens geldt hetzelfde als bij andere asielzoekers. Als we niet weten wie die mensen zijn en ze vragen asiel aan, wordt gestart met de asielprocedure en grensdetentie. Zeker bij gezinnen met minderjarige kinderen wordt gekeken of de grensdetentie snel kan worden opgeheven. We plaatsen bijvoorbeeld een van de ouders wel in grensdetentie en de ander niet. De rest van het gezin gaat dan naar een azc. Dan kan het kind eruit.

Ik heb ook bekeken of kinderen met minderjarige kinderen standaard in een azc kunnen worden geplaatst. België is daar bijvoorbeeld mee gestart. De toename van het aantal asielverzoeken in België van mensen die met kinderen op de luchthaven kwamen was substantieel. Het leidde tot een enorme toevloed van mensen naar Zaventem, en een substantiële stijging van het aantal onttrekkingen uit de opvang in het azc. Dat vind ik onwenselijk. Ik wil wel kijken hoe ik daar op een andere manier invulling aan kan geven en zal de Kamer daarover berichten.

De heer Azmani en ik hebben veelvuldig gesproken over verloren tijd, de tijdsbesteding van asielzoekers in de opvang en van uitgeprocedeerde vreemdelingen in de terugkeerlocaties. Het onderzoek van de ACVZ kwam niet uit de lucht vallen. De medewerkers van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) hadden al nadrukkelijk het gevoel dat het beter is als de vreemdelingen actiever zijn. Mevrouw Van Toorenburg noemde dit ook. Ik herinner me dat de CDA-fractie dit bij mijn ambtsvoorganger al een aantal malen onder de aandacht heeft gebracht. Moeten we mensen continu gedwongen niets laten doen? Het standpunt van de voorstanders is dat activering bijdraagt aan het welzijn van mensen in opvang en onderdaklocaties. Als er een afwijzing is op het asielverzoek zou hun toekomst in het land van herkomst gemakkelijker kunnen worden. Ook niet onbelangrijk is dat de ACVZ suggereert dat de zorgkosten kunnen dalen, doordat mensen fysiek en psychisch gezonder zijn. Daarbij werkt de activering dus ook positief. Er is overigens geen wetenschappelijke onderbouwing voor de aannames van de ACVZ, dat activering de gezondheid ten goede komt en of het leidt tot meer actieve terugkeerbereidheid. Ik vind het wel de moeite van het onderzoeken waard en heb daarvoor geld ter beschikking gesteld. Op de locaties zijn medewerkers van het COA en de DT&V aan het bekijken hoe binnen de bestaande budgetten mensen kunnen worden gestimuleerd. Met een aantal zaken is al een aanvang gemaakt, bijvoorbeeld het onderhoud aan groenvoorziening, onderhoudswerkzaamheden, het organiseren van activiteiten en het assisteren van hulpbehoevende burgers. Deze vinden soms ook buiten de opvanglocatie plaats. Het is goed voor het gevoel dat mensen zelf in controle zijn over hun leven, en zelf voor hun kinderen kunnen zorgen. Ik heb opdracht gegeven om een pilot te draaien op een of meer gezinslocaties of een VBL, om bewoners te stimuleren en het effect daarvan te meten. De voorbereiding loopt al. We denken ook aan sport- en recreatievoorzieningen en kortdurende opleidingen die bijdragen aan de herintegratie. Ik heb het voorbeeld al meermalen genoemd. Er is iemand die taxichauffeur wil worden in het land van herkomst. Hij is bereid terug te keren en krijgt de kans zijn rijbewijs te halen en een opleiding tot automonteur te volgen. Je kunt daar altijd sceptisch over doen en dan een beetje meewarig naar mij kijken, maar ik wil deze activiteiten gaan inzetten. We gaan het goed meten, want we moeten belastinggeld niet over de balk gooien. Als werkelijk waar is wat de ACVZ heeft gezegd over verloren tijd en als dat werkelijk leidt tot positieve resultaten, ga ik daar mee door. Dan word ik graag voor softie uitgemaakt in de buitenwereld, maar dan levert het wel wat op.

Staatssecretaris Teeven: Ik rapporteer over de effecten aan de Kamer. De heer Fritsma wijst mij nu op dalende terugkeercijfers. Ik zal op zijn minst kijken wat het aan uitstroom uit de locaties oplevert. Daarnaast is belangrijk of mensen minder snel ziek worden, of mensen minder snel bij de huisarts komen. We geven nu ook geld uit aan zorgkosten. Als dat minder wordt, is dat ook meerwaarde en neem ik dat mee in het totale plaatje. De medewerkers weten dat ik hier buitengewoon aan hecht. Ze weten dat het wat kritisch ligt in de partij waar ik mijn politieke herkomst heb. Iedereen is zich volledig bewust van het feit dat alle ogen op Kwatta zijn gericht.

Het monitoren van de aangekondigde maatregelen zal niet gemakkelijk zijn, maar we gaan het wel doen. Ik ga met behulp van het WODC factoren in kaart brengen waarmee redelijkerwijs samenhang kan worden verwacht bij de inzet op activering. De uitkomsten van de pilot zijn uiteraard pas aan het einde beschikbaar, maar ik verwacht die pilot al begin 2015 te kunnen activeren. Het is nu najaar 2013, dus dat is vrij snel.

De ngo's worden ingezet. De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) heeft spreekuur op de gezinslocaties. Gezinnen kunnen daar terecht en er zijn terugkeeractiviteiten specifiek gericht op gezinnen met minderjarige kinderen. Dat waren de opmerkingen over verloren tijd.

Ik zal geen inleidende opmerkingen meer maken bij de volgende blokjes om tijd te besparen. Diverse woordvoerders hebben gesproken over het nareisbeleid. De Kinderombudsman en ikzelf staan niet zo heel dicht bij elkaar op dit onderdeel van het beleid. De heer Schouw vroeg waarom de ACVZ geen goede second opinion zou kunnen geven. Hij vond dat ik zo tevreden was over de rapporten van verloren tijd en buitenschuld. Ik leg deze kritiek niet zo maar naast me neer, maar ik herken me niet in het beeld dat de Kinderombudsman schetst over het nareisbeleid en de vermeende onzorgvuldigheid bij de uitvoering daarvan. Ik deel dus ook zijn conclusie niet, dat het nareisbeleid niet conform het Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) zou zijn. Ik vind in tegenstelling tot de Kinderombudsman dat de nareisprocedure wel zorgvuldig wordt uitgevoerd. Het beeld dat hij als Hoog College van Staat schetst over de wijze van horen vind ik werkelijk te eenzijdig. Dat heb ik met hem gedeeld. Ik voel me vrij om dit hier te zeggen, hoewel ik van het kabinet terughoudend moet zijn over het college. Het beeld wordt te eenzijdig gestaafd door het citeren van selectieve passages uit gehoren, los soms van de context. Verder zeg ik niet dat zijn aanbevelingen allemaal onzin zijn, maar dat een aantal ervan al in de praktijk worden toegepast. Ik noem een aantal voorbeelden. Sinds een jaar worden kinderen onder de 12 in beginsel niet meer gehoord. Voorafgaand aan het interview krijgen kinderen uitleg over het doel van het interview, hoe het zal verlopen en dat het van belang is voor de beslissing op de toelatingsaanvraag. Tijdens een interview met een kind worden pauzes ingelast en wordt ervoor gewaakt druk te leggen op het kind. Bij het horen van kinderen wordt verder nadrukkelijk rekening gehouden met het feit dat het een kind betreft. Aan kinderen worden wel vragen gesteld over de gezinsband, die ze zouden moeten kunnen beantwoorden, waarbij in aanmerking wordt genomen dat het een vreemde omgeving is en een spannend proces. Ik noem als voorbeeld dat de aanvrager zijn identificerend interview krijgt op de Nederlandse diplomatieke post. Het gaat dan om basale zaken in een gezin. Er worden bijvoorbeeld vragen gesteld over het beroep van de ouder of ouders, welk gezinslid welke taak heeft in huis en de dagelijkse gang van zaken rond school en eten. Daar kun je kinderen volgens mij over horen. Als de vreemdeling, de referent, in Nederland op essentiële onderdelen een andere verklaring aflegt, of als kinderen in het buitenland een heel andere verklaring afleggen dan de referent in Nederland, dan kan het als er geen DNA-match is soms niet anders dan dat er getwijfeld wordt of ze werkelijk bij elkaar horen. Het gaat daarbij echt niet om de kleur van een deur of de kleur van dakpannen, zoals wel wordt beweerd. Daar heb ik me wel aan gestoord. Ik wijs erop dat rechtbanken niet akkoord zouden zijn gegaan met een afwijzing als dat echt zo zou gaan. Tegen die afwijzende beslissing staan in het kader van nareis bezwaar en beroep open. De verantwoordelijkheid ligt bij de vreemdeling zelf. In alle procedures wordt hem te verstaan gegeven dat het belangrijk is om juist te verklaren. Er ligt dus een grote verantwoordelijkheid bij de ouders, in Nederland en in het land van herkomst.

In eerste instantie voelde ik dus niet zo veel voor de suggestie van de heer Schouw, om de second opinion van de ACVZ over te nemen. Ik denk ook niet dat er sprake is van een impasse. Maar als het waar is wat ik denk, hoef ik niet veel angst te hebben voor een second opinion. Wij zijn allemaal tot de conclusie gekomen dat de ACVZ kwalitatief hoge rapportages aflevert. Soms zijn vluchtelingenorganisaties het erg eens met de ACVZ, maar soms ook niet, en ik denk er wel eens andersom over. Ik ben bereid de suggestie van de heer Schouw over te nemen. Ik zeg toe dit op zeer korte termijn te bespreken met de voorzitter van de ACVZ, om te bezien of het in het werkprogramma van de commissie kan worden ingepast. De ACVZ-rapportage over buitenschuld heeft tot veel verduidelijking geleid. Ik kom er met de Kinderombudsman op dit moment niet uit. We staan inhoudelijk te ver uit elkaar. Ik vond het aantal dossiers dat is behandeld door de Kinderombudsman echt te gering om deze zwaarwegende conclusies te trekken. We bekijken het in de breedte. Het is een goede suggestie en daar wil ik voor open staan. De Staat heeft niets te vrezen als het zo goed zit als ik denk.

Er zijn 30 dossiers die nooit zijn overlegd. Mevrouw Van Toorenburg vroeg daarnaar. De Kinderombudsman heeft mij bij aanvang van zijn onderzoek gemeld dat er door advocaten dertig dossiers onder zijn aandacht zijn gebracht. Die dossiers waren voor hem de aanleiding voor het onderzoek. Ik heb hem gevraagd of ik deze dossiers mocht zien, zodat ze kunnen worden beoordeeld. Ik heb daar geen toegang tot gekregen, omdat de advocatuur daar geen toestemming voor gaf. Dat betreur ik, maar daar kan de Kinderombudsman niets aan doen. Het is een reden te meer om de vraag bij de ACVZ te beleggen. Misschien krijgt de commissie wel toegang tot deze dossiers en kan ze wat breder dan alleen die dertig, bekijken wat er wel en niet wordt gepresteerd. Ik heb er alle vertrouwen in. Voor een groot aantal onderwerpen is het rapport een beetje achterhaald. Tegenwoordig wordt bijvoorbeeld bij de biologische band gekeken naar de DNA-match. Ik wil nu eerst de second opinion laten doen. Daarna kom ik aan de herbeoordeling van afgewezen zaken die de heer Voordewind van mij vraagt. Dat is de goede volgorde. Dit waren mijn opmerkingen over nareis.

Staatssecretaris Teeven: Voorzitter. In het blokje overig zit de vraag van de heer Voordewind over het tegengaan van verhuizingen. Dat is een oud punt. We hebben er in het voorjaar uitgebreid over gesproken. Ik heb verschillende brieven gestuurd. Het COA blijft proberen het aantal verhuizingen te minimaliseren. Ik heb er onlangs met het bestuur van het COA over gesproken. Het kan niet altijd, bijvoorbeeld door sluiting of heropening van centra, of omdat het samenhangt met de procedure. Iemand gaat bijvoorbeeld van een azc naar een gezinslocatie. Veel verhuizingen vinden nog steeds plaats op verzoek van vreemdelingen zelf. Dat is soms echt ingewikkeld. Ik heb dit ook met Defence for Children besproken. Ouders willen soms verhuizen naar een andere locatie, terwijl de kinderen er belang bij hebben om op dezelfde locatie te blijven. Dat onderdeel van het probleem heb ik nog niet kunnen tackelen.

Mevrouw Maij vroeg me of ik bereid ben over de problemen rondom de mensen die in de vluchtflat, vluchtkerk en Pauluskerk verblijven te spreken met de burgemeesters van Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. Die gesprekken vinden al plaats. Het is echt niet zo dat ik geen begrip heb voor de situatie van de gemeenten. Ik probeer met hen mee te denken om de impasse te doorbreken.

Mevrouw Van Toorenburg refereerde aan schriftelijke vragen van haar fractiegenoot Van Hijum over de uitkering van € 4.500. Ik heb geprobeerd mensen te verleiden om mee te werken aan terugkeer door een hoger geldbedrag dan normaal toe te zeggen. Het heeft uiteindelijk tot niets geleid, want mensen hebben het niet geaccepteerd. Sommige mensen die het land moeten verlaten, kiezen ervoor om liever op straat te slapen in Amsterdam dan zich te melden in Ter Apel en te werken aan terugkeer naar hun land van herkomst. De bewoners van de vluchtflat hebben dus geen extra geld gekregen, want het is niet geaccepteerd. Als ik naar de heer Fritsma kijk vraag ik me af en toe af of we de problemen moeten oplossen, of dat we overal om moeten lachen.

Ook is gevraagd naar mijn reactie op de motie uit de gemeenteraad van Amsterdam met het verzoek om humane opvang met perspectief. Ik heb daar al over gesproken. Uiteraard blijf ik in gesprek met de burgemeester en blijven we zoeken naar oplossingen. Het is niet zo dat we mensen die het land moeten verlaten opvang gaan aanbieden.

De voorzitter: Het is niet de bedoeling dat mensen vanaf de publieke tribune spreken. Als u niet stil bent, moet ik u helaas laten verwijderen.

Dan gaan we over naar een korte tweede termijn. Helaas hebben we maar één minuut per persoon, zonder onderlinge interrupties. Dan hebben we ook nog tijd voor de antwoorden van de Staatssecretaris.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Voorzitter. Ik ga snel mijn punten af. Ik zie geen enkele reden om rond het kinderpardon en de kwestie van het toezicht zo rigide te opereren, zeker niet als er zo veel signalen zijn uit verschillende gemeenten en allerlei lokale politieke fracties. De Staatssecretaris kan daarover een motie in een VAO tegemoet zien als hij niet beweegt. Datzelfde geldt voor de buitenschuld. De Staatssecretaris heeft in mijn ogen onvoldoende duidelijk gemaakt waarom het juist niet erg efficiënt zou zijn om een termijn in het vooruitzicht te stellen. Dat kan een jaar zijn, of een jaar en een maand, maar hij zou daarin het ACVZ-advies moeten volgen. Ook op dat vlak overweeg ik een motie als de Staatssecretaris niet beweegt.

Rond de opvang voor uitgeprocedeerden het volgende. Alle betrokkenen benadrukken steeds dat werken aan terugkeer ofwel een andere oplossing beter gaat vanuit de opvang. Ik begrijp niet waarom de Staatssecretaris meent dat hij het probleem op het bordje van de gemeenten kan blijven schuiven, en daarmee op het bordje van de samenleving. Ook op dat punt denk ik dat de Kamer het initiatief moet nemen om de Staatssecretaris te laten bewegen.

Bij detentie dacht ik eerst dat het voor het ultimum remedium wellicht de goede kant op ging, totdat ik de Staatssecretaris hoorde zeggen dat we ook vanuit detentie nog kunnen werken aan de bereidheid om terug te keren. Als dat het argument is, is het dus geen ultimum remedium meer. Dan plaats je mensen in detentie voor wie niet vaststaat dat ze kunnen vertrekken, voor wie nog geen papieren zijn en voor wie zeker nog geen vluchtdatum is vastgesteld. Dan is het geen ultimum remedium meer.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Voorzitter. Ik dank de Staatssecretaris voor de verduidelijking over een aantal zaken, die ik heb opgebracht. De ambitie om voor de visitatie per 1 januari 2014 over te gaan op de bodyscan is goed. Ik heb hem horen zeggen dat het ACVZ naar nareizende kinderen gaat kijken. Dat is een goede eerste stap. Ik hoop echt dat ouders duidelijkheid kunnen krijgen, en dat hun kinderen alsnog hier naartoe kunnen komen. Ik heb nog een paar punten van zorg rond grensdetentie. De Staatssecretaris zegt dat hij daar naar gaat kijken, maar waarom kan het niet zoals in België? Breng de kinderen van de grensdetentie naar de gezinslocatie in Katwijk en zorg dat ze niet in de cel komen.

Over het kinderpardon komen we niet dichter bij elkaar, dus zal ik daarover een motie indienen in het VAO.

Bij buitenschuld komen we ook niet bij elkaar in het bepalen van een periode om een punt te zetten achter de pogingen om documenten te verkrijgen.

De Staatssecretaris geeft wel een opening voor de vluchtflatbewoners en andere uitgeprocedeerde asielzoekers die echt niet terug kunnen, de zogenaamde onuitzetbaren. Hij wil best verder met pilots om te kijken of hij de gemeenten kan helpen om vanuit een rustige situatie te werken aan terugkeer. De Staatssecretaris sprak van 1 miljoen. Waarom worden die gelden niet gebruikt om te kijken of je Amsterdam kunt helpen om deze vluchtelingen uit de vluchtflat in een rustige omgeving te laten werken aan mogelijke terugkeer?

Mevrouw Maij (PvdA): Voorzitter. Er zijn twee dingen die ik nog wil vragen. De Staatssecretaris heeft geen antwoord gegeven op mijn vraag over het aantal kinderen dat op dit moment de nareis aanvraagt. Als hij dat nu niet kan beantwoorden mag dat in een brief. Ik wil ook weten hoeveel kinderen nu ouder zijn dan 18 en in de voorgaande periode waarin het nareisbeleid anders was, zijn afgewezen. Ik zie de Staatssecretaris knikken. Hij herkent de vraag.

We hebben net gesproken over het kinderpardon en buitenschuld. Daarbij gaat het om de kwaliteit van beleid en niet zozeer om de aantallen. Ik vraag de Staatssecretaris de prestatie- en de resultaatafspraken met de politie ook op kwaliteit te monitoren en niet op kwantiteit.

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Voorzitter. Ik heb begrepen dat er in de gezinshereniging wel degelijk situaties zijn waarbij biologische kinderen worden blootgesteld aan verhoren. Dat is zo als een van de ouders wordt vermist of als een van de broertjes of zusjes een pleegkind is. Ik denk dat het in die gevallen ook niet nodig is. Een DNA-test is het helderste wat je kunt doen.

De mensen in de vluchtflat hebben zich niet laten afkopen om het simpele feit dat je met die afkoopsom niet opeens terug kunt als je niet terug kunt. Dat vind ik volstrekt logisch. Ik kan me aansluiten bij de fracties die hebben aangegeven dat de Staatssecretaris in overleg moet met de gemeenten Amsterdam en Den Haag om tot een oplossing te komen waarbij mensen vanuit opvang echt kunnen werken aan terugkeer.

Is het doel van de overgangsregeling van het kinderpardon nu om niet te veel mensen toe te laten, of is het doel schoon schip maken tussen het vorige pardon en de definitieve regeling? Als dat laatste het geval is, moeten we grenzen stellen die geen losse eindjes laten. Dat doe je niet door die grens op 21 jaar te stellen, met als gevolg veel dossiers op het bureau van de Staatssecretaris en jongeren die nog langer in onzekerheid zitten. Dat kunnen we in een klap oplossen door de grens naar 25 jaar te schuiven. Ook hierover zal ik een motie indienen.

De heer Schouw (D66): Voorzitter. Het is een lange avond, maar we hebben een aantal verhelderingen en verbeteringen vastgesteld. Visitatie moet zo snel mogelijk van de baan. Ik geef het de heer Voordewind na, het liefst per 1 januari 2014.

Ik dank de Staatssecretaris voor de bereidheid om de ACVZ te vragen, na te gaan of de kinderrechten wel of niet zijn geschonden. Dat is een belangrijke vraag, die niet in de lucht kan blijven hangen.

Het is ook goed dat we duidelijkheid hebben gekregen over de verruiming van het buitenschuldcriterium. Dat is mijn eigen interpretatie.

Het is prima dat de Staatssecretaris met de clubs die actief zijn voor kinderen in vreemdelingendetentie om de tafel gaat. We kunnen eind januari bespreken hoe we het gaan oplossen.

Ik mis nog twee antwoorden op eerdere vragen. Ik vroeg naar de toepassing van de drie criteria op pagina 7 om beleidswillekeur te voorkomen. Ik mis ook nog het antwoord op de vraag naar de kwalitatieve invulling rondom het realiseren van het illegalenquotum van 4.000. Mevrouw Maij heeft precies diezelfde vraag gesteld.

Staatssecretaris Teeven: Voorzitter. Ik zal het een beetje staccato doen gezien de tijd.

Mevrouw Gesthuizen heeft mij geen vraag meer gesteld, maar aangekondigd dat wij over een aantal zaken van mening blijven verschillen. Ik heb daarvoor respect, maar wil nog iets zeggen over het ultimum remedium. Daar kan ze wel blij mee zijn. We hebben het volgens mij over hetzelfde. Ik heb duidelijk aangegeven dat het kabinet zich richt op de criminele en de overlastgevende vreemdeling die uitgezet moet worden. Daarmee zeg ik ook iets over de kwalitatieve invulling van de resultaatafspraak van 4.000 gevallen. Die richt zich op de mensen die bij herhaling hebben aangegeven lichtere toezichtsmaatregelen aan hun laars te lappen. Dat zijn duidelijke categorieën, waar ik de politie op stuur. Sommigen vragen zich af waarom in een bepaalde casus nog mensen in bewaring worden geplaatst. Dat is misschien omdat ze in de derde categorie vallen, en die wil je gedwongen kunnen uitzetten. Dat betekent dat je naar zwaarder toezicht gaat. Dan nog is het wel een ultimum remedium. Zo zie ik de kwalitatieve invulling, en zo zie ik ook mijn taak om namens het kabinet samen met de Minister van Veiligheid en Justitie de politiediensten en de DT&V aan te sturen.

De heer Fritsma vindt dat ik mijn beleid moet omgooien. Ik neem daar kennis van. Hij vraagt wat ik concreet ga doen aan de implosie van de terugkeercijfers. Die cijfers zijn teruggelopen. Ik stuur op de kwalitatieve en kwantitatieve inzet van de vreemdelingenpolitie. Het gaat niet alleen om het halen van aantallen. Het heeft ook te maken met de reorganisatie van de politie en de effectiviteit die daardoor ook op andere plaatsen in de organisatie terugloopt. Het heeft daarnaast te maken met het kinderpardon, waardoor minder mensen bereid zijn terug te keren. Zij willen het kinderpardon afwachten om te bezien of ze daar wel of niet onder vallen. Er zijn dus verschillende verklaringen waarom de cijfers teruglopen. Ik heb in de brief en in dit debat aangegeven waar ik me op wil richten. Daar kan de heer Fritsma mij aan houden.

Mevrouw Van Toorenburg heeft gelijk dat zij kinderen niet in detentie wil zien, tenzij het echt niet anders kan. Ik heb vanavond een aantal voorbeelden gegeven. Er zit niemand te wachten op kleine kinderen in detentie, maar het moet niet zo zijn dat mensen onuitzetbaar worden omdat ze kinderen hebben.

Dan kom ik bij de heer Voordewind. Ik heb vanavond niet gezegd dat ik 1 miljoen besteed aan onuitzetbaren. Dat wil ik corrigeren. Ik heb op Utrecht gewezen. Daar zitten mensen met medische problematiek, die ongedocumenteerd zijn. Particuliere organisaties zijn bezig met de opvang van die groep. Dit komt op meer plaatsen in Nederland voor. Het Utrechtse model is op dat punt succesvol, omdat mensen niet meer over straat zwerven. In Amsterdam werkt het ook. Het Rotterdamse model is iets anders, maar werkt ook. Deze aanpak is wel degelijk succesvol. Daar moeten we naar kijken.

Ik neem kennis van de opmerkingen van de heer Azmani. Ik heb goed naar hem geluisterd en ben het eens met zijn uitleg van de menselijke maat.

De antwoorden op de vragen van mevrouw Maij over kinderen en nareizen heb ik nu niet paraat. Ik zal de Kamer daar per brief over informeren. Ik wijs in dit verband nog wel op de rapportage in de vreemdelingenketen.

Mevrouw Voortman vroeg naar het schoon schip maken binnen de grenzen. Dat doen we, maar die grenzen zijn vastgelegd en die gaan we niet oprekken en opnieuw wijzigen. Daar ben ik vanavond duidelijk over geweest. De overgangsregeling is zoals die is. Daar gaan we in dit stadium niet meer aan sleutelen. Die is in het regeerakkoord afgesproken. Het is een moeilijk compromis tussen beide regeringspartijen. Daarmee vertel ik niets nieuws. Er zullen altijd mensen zijn die op de grens zitten en daar zullen we zo ruimhartig mogelijk mee omgaan. Die zaken worden aan mij persoonlijk voorgelegd.

Op de opmerking over visitatie hoef ik niet in te gaan. De heer Schouw vroeg ook naar de drie criteria op pagina 7, of ik voorbeelden kon geven van factoren voor een lichter middel. Deze criteria voor de afweging welk lichter middel opgelegd kan worden staan uitgewerkt in de Vreemdelingencirculaire, het Vreemdelingenbesluit en het Vreemdelingenvoorschrift. Deze worden door de hulpofficieren en de DT&V gebruikt bij de toetsing. Een voorbeeld van terugkeerbelemmering is het niet komen op afspraken met de DT&V, het niet geven van informatie of het bewust geven van onjuiste informatie en het niet nakomen van andere afspraken die met de diensten worden gemaakt. Dit zijn drie criteria waaraan je kunt denken bij de uitwerking van hetgeen op pagina 7 van mijn brief staat. Ik denk dat ik hiermee alle vragen heb beantwoord.

De voorzitter: Ik dank de Staatssecretaris voor zijn beantwoording. De volgende toezeggingen zijn gedaan:

• − Het wetsvoorstel over bestuursrechtelijke vreemdelingenbewaring wordt begin 2014 naar de Kamer gestuurd. Daarin wordt ook opgenomen dat vreemdelingenbewaring een ultimum remedium is.

• − De evaluatie van alternatieven voor vreemdelingenbewaring vindt plaats na twee jaar.

• − De Kamer wordt half januari geïnformeerd over de uitkomsten van het gesprek tussen de Staatssecretaris en de betrokken organisaties over grensdetentie en hoe andere landen daarmee omgaan. Daarbij wordt ook ingegaan op grensdetentie van gezinnen met kinderen.

• − De Kamer wordt geïnformeerd over de uitkomsten van de pilot Dagbesteding.

• − De Staatssecretaris zal de ACVZ vragen een second opinion uit te voeren op het rapport van de Kinderombudsman.

• − De Kamer wordt nader geïnformeerd over nareizende kinderen.

Er is een VAO aangevraagd met als eerste spreker de heer Voordewind. Ik sluit de vergadering, maar niet nadat ik de gasten op de tribune heb bedankt voor hun aanwezigheid, de Staatssecretaris en zijn ambtenaren, en mijn collega's. Ik wens u allen een prettige avond.